Milliy istiqlol va O’zbekiston madaniy taraqqiyot - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Milliy istiqlol va O’zbekiston madaniy taraqqiyot

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82 KB

Ko'chirib olish

Milliy istiqlol va O’zbekiston madaniy taraqqiyot. Reja: 1. Ma’naviy ma’rifiy islohotlar-jamiyat taraqqiyotining ustivor yo’nalishlari sifatida. 2. Т a’lim rivojining o’ziga xos xususiyatlari. 3. Хozirgi bosqichda madaniy hayot. 1

1.Ma’naviy ma’rifiy islohotlar-jamiyat taraqqiyotining ustivor o’nalishlari sifatida. Har qanday jamiyat taraqqiyoti, uning u yoki bu vaqt va makondagi darajasi ko’p jihatdan fuqarolar ma’naviyati, turmush tarzi, kishilarning ma’naviy-moddiy, ijtimoiy ehtiyojlari hamda ularning qay darajada qonlirilishiga bog’liqdir. Mustaqillik davrigacha va undan keyingi o’tgan tarixan qisqa muddat ichida ro’y bergan holatlar, jamiyat ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy va tarbiyaviy-mafkuraviy sohasidagi o’zgarishlar bizga sho’rolar mustabid tuzumi hamda istiqlol yillarida O’zbekistonning real hayotida xolisona javob izlashga va unga erishishga imkon beradi. Х ususan, eng avvalo, mamlakat xukumati, Prezidentning ma’naviy-ma’rifiy omillarga nisbatan munosabati shakllandi. Jumladan, ma’naviy-ma’rifiy islohotlar davlat siyosatining asosiy ustivor yo’nalishi, deb hisoblandi. Joylarda ma’naviyat bilan bog’liq shularning amalga oshirilishi uchun butun ma’suliyatning hokimlar, vazirliklar, idoralar, tashkilotlarning birinchi rahbarlari zimmalariga yuklatilishi juda katta ijtimoiy ahamiyat kasb etdi. Ikkinchidan , ma’naviyati yuksak millat va davlatnigina kelajagi buyuk yuulishi mumkin ekanligi to’g’risidagi ijtimoiy fikr shakllana boshlandi. Darhaqiqat iqtisodiy-siyosat omillarning har qanday davlat, millat hayotidagi o’rni va roli kattadir. Biroq, ma’naviy omillargina jamiyatda sodir bo’lgan barcha muammolarni hal etishga qodir omil ekanligi endi haqiqatdir. Uchinchidan , ma’naviyat va ma’rifat jamiyatni poklantiruvchi kuch ekanligi e’tirof etilmoqda, zero sho’rolar mustabid tizimi davridan qolgan yaramas «ma’naviy» merosdan poklanmasdan turib istiqlolga ximazt qiladigan, fuqarolik qalbi va ongini yangilashga qodir ma’naviyatni shakllantirish mumkin emas. Т o’rtinchidan , istiqlol davri O’zbekiston jamiyati ma’naviyatining eng muqaddas maqsadlaridan biri-o’tmish tarixiy-madaniy, ilmiy, axloqiy-mafkuraviy, ijtimoiy-siyosiy qadriyatlariga sho’ro davrida tarkib topgan munosabat kib «illat» sifatida emas, aksincha, jamiyatni poklantiruvchi va kelajakni ma’naviy jihatdan mustahkamlovchi omil asnosida qarashdan iborat jamoatchilik fikri shakllandi. 2

Beshinchidan , istiqlol davrida ma’naviyatning har qanday siyosiy hukmron mafkuralardan holiligi, muhimi, shakllanayotgan milliy mafkuraning ma’naviyat bilan uyg’unligi ta’minlandi. Mamlakat Perizdenti Islom Karimov qayd etganidek, mustaqillik davrida bajarilishi lozim bo’lgan eng ustivor vazifa «xalqimiz orasida katta ma’rifiy-amaliy ishlarni olib borish, milliy mafkuramizga kuch-kuvvat beradigan, keng ommaga ta’sir o’tkazishga, xalqni o’ziga tarafdor etishga xizmat qiladigan siyosiy, ijitmoiy, iqtisodiy, ma’naviy manbalarni to’g’ri belgilab olishdir. Mustaqil O’zbekistonda istiqlol ma’naviyat sohasida mavjud bo’lgan vazifalar ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy barqarorlik sharoitida muttasil ravishda bajarilib kelinmoqda. Chunonchi, agar istiqlolning dastlabki yillarida jamiyat ma’naviy hayotida turgan eng bosh vazifa fuqarolarda sho’rolar davriga xos tafakkurni eskicha fikrlash sarqitlarini bartaraf etish edi. Mazkur masalada qator yutuqlarga erishildi. Biroq, bu borada hali talay ishlarni bajarish lozim. Ikkinchi, eng muhim vazifalardan yana biri erkin fuqarolik jamiyatining ma’naviyatini shakllantirishdir, zero «ozod, o’z haq-huquqilarini yaxshi taniydigan. Boqimandalikning har qanday ko’rinishlarini o’zi uchun or deb biladigan, o’z kuchi va aqliga ishonib ashaydigan, ayni zamonda o’z shaxsiy manfaatarini xalq, Vatan manfaatlari bilan uyg’un holda ko’radigan komil insonlarni tarbiyalashdan iboratdir. 2. Т a’lim rivojining o’ziga xos xususiyatlari. Insoniyat tarixida o’z ijtimoiy ahamiyati jihatdan alohida e’tiborga loyiq holatlar, qadriyatlar mavjudki, bular u yoki bul millat, elat, xalqning mavjudlik belgisi, taraqqiyot mezoni sifatida baholanishi mumkin. Millat mavjudligining ana shunday muhim belgilaridan bir ta’lim tizimi hamda yuqori malakali mutahassis qadriyatlar tayyorlash masalasidir. Darhaqiqat, ta’lim tizimi demokratik tamoyillar bilan uyg’unlashgan, uning insonparvar jamiyat barpo etish kabi zarur ijtimoiy ehtiyoj talabalariga javob bergandagina u o’z oldiga qo’ygan buyuk maqsab-barkamol avlodni tarbiyalash va shakllantirish vazifasini ado etishi mumkin. 3

Umuman, 1992 yilda qilingan « Т a’lim to’g’risida»gi Qonun O’zbekiston ta’lim tizimini isloh qilishda ma’lum rol o’ynadi. Mazkur hujjat sho’rolar mustabid tizimi davridan «meros» bo’lib qolgan, kommunistik mavkuraga xizmat qiluvchi mafkuraviy yangi sharoitdagi vaziflariga to’liq javob bera olmadi edi. Shuning uchun ham O’zbekiston hukumati ta’lim tizimini to’liq isloh etishga qodir hujjatlarni qabul qilishga e’tiborni kuchaytirish va bu bosh islohotchilik yo’lini o’ynadi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi IX sessiyasida tamomila yangi, sifat jihatdan mukammal « Т a’lim to’g’risida»gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy daturlarini ishlab chiqdi. Mamlakat Prezidenti yuqorida qayd etilgan hujjatlarni qabul qilisha undayotgan omillarni e’tiborga olgan holda quyidagi fikrni bayon etdi. Birinchidan, biz eski sho’rolar zamonidan qolgan ta’lim-tarbiya tizimiga xos mafkuraviy qarashlardan va sarqitlardan xali beri to’liq qutulganimiz yo’q. Ikkinchidan, barcha amaldagi o’zgarishlar va tadbirlar, asosan yuzasi bo’lib, ta’lim-tarbiya va o’quv jarayonlarining tarkibini, bosqichalarini bir-biri bilan uzviy bog’lash, ya’ni uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini tashkid qilish muammolarini yechib bergan esam. Uchinchidan, bizning amaldagi ta’lim-tarbiya tizimimiz bugungi kun zamonaviy, taraqqiyot topgan demokratik davlatlar talablariga javob bera olmasligi ko’p joylarda yaqqol ko’rinmoqda. Mazkur mulohazalar yangi hujjatlar qabul qilingungacha bo’lgan davrdagi ta’lim timizining cheklanganligidan yaqqol dalil beradi. 3. Х ozirgi bos q ichda madaniy h ayot. Har qanday sharoitda ham barcha millat va xalqlar o’zining ma’naviy ehtiyojlarini qondirishga muhtojlik sezadi. Ma’naviyat-inson uchun mavjudlik belgichi. Ma’naviy boylik-u yoki bu millatni boshqa etnik birikmalardan o’ziga xosligini bildiruvchi, anglatuvchi muhim omildir. Ma’naviyati yo’q xalqning o’zi yo’q. Shu bilan har bir halq ma’naviyati ham bir xil darajada emas. 4

O’zbek xalqi aynan shu yo’ldan bordi, o’z milliy-tarixiy, madaniy merosiga sodiqligini ko’rsata bildi. Bu esa mustamlakachilik davrida yo’qotilgan, tptalangan madaniy merosni tiklash, o’zligini anglashga bo’lgan rag’batni o’yg’otdi. Istiqlol yillarida o’zbek madaniy hayoti o’yg’ondi, jonlandi va o’zining bugun mavjud bo’y-bastini ko’rsata bildi. Т eatr, musiqa san’ati rivoj topdi, madaniy aloqalar kengaydi, madaniy-ma’rifiy muassasalar faoliyati takomillashdi, muzeylarning ijtimoiy-ma’rifiy ahamiyati oshdi, milliy adabiyot ravnaq topdi. Ayniqsa, teatr san’atining rivoji gullab yashnadi. Bu bejiz emasdi, zero mustamlakachilik davrida teatrlar kommunistik mafkuraning xizmatkoriga aylangan, siyosiy maqsadlarnigina bajaruvchi kuchga aylangan edi. Shu asnoda asosiy e’tibor repertuar masalasini hal etish, tomoshabinlarni bezdiradigan sahna asarlari o’rniga ularning ma’naviy-ijtimoiy ehtiyojlarini qondiruvchi spektakllarni fuqarolar hukmiga havola etishga asosiy e’tibor qaratildi. O’zbekistonning o’z mustaqilligini qo’lga kiritishi tanijasida ma’naviy madaniyatning muhim jabhasi bo’lgan musiqa san’ati ham juda rivoj topa boshladi, zero tabiatan nozikta’b, san’atsevar va san’at ahliga talabchan o’zbek xalqining musiqasi keng ko’lamli ma’naviyat ko’gusidir. Shurolar davrida asosan mavkuraviy hukmronlik qo’ligi aylangan mazkur san’at turi erkinlik yo’liga kirdi. Jamiyat a’zolari milliy q o’shi q chilik san’atidan ba h ramand bo’la boshladilar. Shunday qilib, mustaqillik O’zbekiston ma’naviy hayotini barqarorlashtirish uchun zamin yaratdi, ma’naviy-ma’rifiy hodisalarga munosabatni o’zgartirdi. Istiqlol tufayli ma’naviy turmushimzdagi ko’plab muammolar hal etila boshlandi. Qurilayotgan demokratik, huquqiy, insonparvar jamiyat, bozor munosabatlariga o’tish, jahon hamjamiyati bilan mafkuraviy tayziqlarsiz o’zaro hamkorlik qilish imkoniyati O’zbekiston madaniyatini xalqchil qildi. O’zbekiston, o’zbek xalqining dunyodagi o’ziga xos va mos o’rni borligi, uning jahon sivilizatsiyasiga qo’shgan bebaho hissasining e’tirof etilishi tufayli ma’naviy hayotning gullab-yashnashi uchun mustahkam zamin yaratildi. 5

A dabiyotlar ro’yxati 1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. Т .: «O’zbekiston», 2009 y. 2. Karimov I. A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. Т.1. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. Т.2. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 4. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. Т.3. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 5. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’lidan. Т.4. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 6. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi. Т.5. Т.: «O’zbekiston», 1997y. 7. Karimov I.A. Хavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lidan. Т.6. Т.: «O’zbekiston», 1998 y. 8. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. Т.7. Т.: «O’zbekiston», 1999 y. 9. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin farovon turmush-pirovard maqsadimiz. Т.8. Т.: «O’zbekiston», 2000 y. 10. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. Т.9. Т.: «O’zbekiston», 2001 y. 11. Karimov I.A. Хavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. Т.10. Т.: «O’zbekiston», 2002 y. 12. Karimov I.A. Biz tanlagan yo’l- demokratik taraqqiyot va ma’rifiy dunyo bilan hamkorlik yo’li. Т.11. Т.: “O’zbekiston”, 2003 y. 6

O'xshashlar

Mustaqillik va madaniy taraqqiyot

Madaniy taraqqiyot va ma’naviy mеrоs milliy madaniyatlar rivоjlanishining nazariy masalalari

Madaniy taraqqiyotning asosiy qonuniyatlari. Dunyo madaniyatshunosligida nazariy muammolarning yechimi

Хonliklar va Rossiya istilosi va mustabid sho’ro davlati davrida o’zbek xalqi madaniyati

Buхоrо хоnligidagi madaniy hayot