Шахта майдонини очиш - Konchilik ishi - Referatlar

Шахта майдонини очиш

Yuklangan vaqt:

19.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1015.0390625 KB

Ko'chirib olish

M авзу : Шахта майдонини очиш. Режа : 1. Кириш. ........................................................................................... 3 2. Шахта майдонини очиш................................................................ 3 3. Тайёрлаш ва қирқиш ишлари....................................................... 7 4. Қазиб олиш тизими............................................................................... 8 5. Иш турлари бўйича иш унумдорлик кўрсаткичлари........................ 8 6. Хулоса .................................................................................................. 9 7. Фойдаланилган адабиётлар рўйхати .............................................. 10

Кириш Кончилик иши инсоният фаолиятининг асосий кўринишларидан бири бўлиб, ҳаёт даражаси ва цивилизациянинг ўсишини таъминлайди. Кон ишлари саноат ишлаб чиқаришнинг етакчи тармоғи сифатида конларни разведка қилиш, уларни қазиб чиқариш, қазиб олинган хом ашёни дастлабки қайта ишлаш, кончилик корхоналарни қуриш ва турли вазифаларни бажаришга мўлжалланган ер ости иншоотларни барпо этиш каби ишларни ўз ичига олади. Кончилик саноати кон ишлари таркибини ташкил қилувчи бўғин сифатида фойдали қазилма конларини қазиб олиш ва дастлабки бойитиш ишларини амалга оширади. Кончилик саноати мамлакат халк хўжалигига ёқилғи (кўмир, ёнувчи сланецлар, торф, нефть, табиий газ), қора, рангли, сийрак ва радиоактив металлар рудалари, кон-кимё хом ашёлари, қурилиш материаллари ва бошқа хом ашёларини етказиб беради. Кончилик саноатининг ривожланиши мамлакат иқтисодиёти ва мудофаа қуввати ҳамда мустақиллигини мустаҳкамлашда катта аҳамиятга эгадир. Ўзбекистон Республикаси кончилик саноати ривожланган мамлакатлар қаторида етакчи ўринларда туради. Ҳозирги вақтда республикада кончилик саноатининг қуйидаги тармоқлари мавжуд бўлиб, улар юқори суръатларда ривожланиб бормоқда: - ёқилғи қазиб чиқариш (кўмир, ёнувчи сланецлар, нефть, табиий газ, уран); - рангли металлургия (олтин, кумуш, мис, рух, қўрғошин, вольфрам ва бошқалар); - кон-кимё хом ашёси қазиб чиқариш (аппатит, фосфорит ва турли минерал тузлар); табиий қурилиш материаллари қазиб чиқариш (гранит, мармар, оҳактош, шағал, қум, соз тупроқ ва бошқалар).

Кончилик саноати корхоналарида кон қазиш ишларининг ўзига хос хусусиятлари мавжуд, уларнинг асосийлари қуйидагилар: - фойдали қазилма конларини ўзлаштириш атроф муҳитга бевосита таъсир кўрсатиб қатор экологик муаммолар келиб чиқишига сабаб бўлади; - иш жойларини доимо сурилиб туриши кон қазиш ишларини механизациялаш, автоматлаштириш ва ташкил қилишга алоҳида талаблар қўяди; Буларнинг ҳаммаси кон ишларининг мураккаб ва хавфли бўлишига олиб келади. Кон худудининг гэологик тузилишдаги урни Олтин кони Коракутан Зиаэтда руда конининг ажралмас кисми булиб , Зиаэтда тогларини коплайди ва иккита структуравий зона Зарафшон-Олой ва Зарафшон-Туркистон чэгарасида жойлашган. Руда конлари катармай катламининг (куйи дэвон) мэтаморфланган вулкон-чукинди тузилмаларидан ташкил топган булиб, улар асосан гранитоит, оралик ва катармай тугонлари мажмуасининг (юкори карбон- пастки пэрм) асосий композитцияларнинг майда интрузялари билан интрузия килинган. Минтаканинг асосий бурмали тузилиши хисобланади Асииммэтрик структуранинг катармаи антиклинал. Унинг шимолий каноти юкори даражали дислокатсиялар билан мураккаблашган тулик сакланиб колган. Туманнинг асосий дисжунктив тузилмаси хисобланади узунлиги 30 км гача ва эни 2-3 км гача булган чукур йорикларнинг кэнглик ости Коракутан зонаси. Унинг ичида учта асосий тармок ажралиб туради- Коракутан ,Кизбиба ва Шимолий йориклар зонаси. Улар Зиаэтда руда конининг бутун майдони буйлаб кэнглик йуналиши буийча кузатилиши мумкин ва олтин рудалари учун асосий рудали тузилмалардир.

Зоналарнинг калинлиги 100-1000 м гача, умумий чукурлик шимолга 45- 75бурчак остида. Йориклар куплаб кичикрок субпараллэл ва узаро кэсишувчи дислокатциялар ва шимоли-шаркий ва шимоли-гарбий зарбалар билан мураккаблашади.Йорик зоналар кучли катаклазланган, крэмнийланган, лимонитланган матритса билан тулдирилади. Руда конлари сохасида хам сезиларли ривожланиш кузатилди асосан шимолий-шаркда камрок тез-тез шимолий-гарбий йуналишларда зич йориклар тармогини ташкил етувчи перим келиб чикиши герсин йориклари.Бу йориклар силжиши ва тескари силжиши характерига ега булиб, Улар алп тоглари давригача кайта- кайта йангиланиб, Зиаета руда конининг блокли тузилишини белгилаб берувчи узок муддатли тузилмаларга булган. Зиаета руда конининг шу пайтгача аникланган барча олтин руда таналарини Катармай антиклиналининг шимолий канотида тупланган ва Коракутан Кизбиба ва Шимолий йориклар зоналари билан богланган. Энг кам урганилган олтин минериаллашуви шимолий зонадир. Бу ерда хозиргача Можариская худидида (филиалнинг марказий кисми) факат 55- руда танаси топилган. Хозирда Кизбиба зонаси атрофлича урганилмокда. Сунгги йиллардаги ишлар натижасида Янги Давон Йирик олтин кони ва бир катор саноат рудалари 20,21,22,52,53,54,вабошкалар топилдиHozirda Энг куп урганилган Коракутан зонаси, бу ерда Коракутан, Коракутан Капкакли конлари, алохида руда таналари 42, 25, 5, 27, 28 ва бошкалари Ушбу хисобатда тафсивланган майдон Коракутан Коракутан зонасининг шаркий чекасида жойлашган булиб, кенглик йуналишида 39км кенглиги 0,5-1,0 км, Капкали конидан 8 км шаркда чузилган. Бошланғич малумотлар :

руда танасининг йўналиши бўйича узунлиги L= 720 м , руда танасининг оғиш бўйича узунлиги H= 800 м , руда танасининг қалинлиги m= 6,5 м , руда танасининг оғиш бурчаги α = 60 º , руда танасининг мустаҳкамлиги f=1 4 , атроф тоғ жинсларининг мустаҳкамлиги f=1 6 , фойдали қазилма зичлиги γ = 3,2т м3 , қоплама тоғ жинсларининг қалинлиги 220 м , кон жойлашган ҳудуднинг рельефи тоғли , тоғ жинсларининг кўпчиш коэффициенти k p = ¿ 1. 7 , шахтани йиллик иш қуввати 170 минг.т. Шахтанинг йиллик ишлаб чиқариш унумдорлигини аниқлаш ва ишларни ташкил этиш Кон-техник омиллардан келиб чиққан ҳолда ш ахтанинг йиллик ишлаб чи қ ариш қ уввати қ уйидаги формула орқали ҳ исобланади : А йил = v S к и.р /(1-р); б у ерда: v - қ азиб олиш ишлари йиллик чу қ урлашиш тезлиги, м/йил; S - руда танаси горизонтал юзаси - м 2 ; , м 2 L - шахта майдони йўналиш бўйича узунлиги, -720 метр; m - руда танаси ўртача қ алинлиги –6,5 м; S= L∙m sin α = 290 ∙ 4,7 sin 55 = 1363 0,81 = 5441,8 м 2 -руда танасининг зичлиги -3,2 т/м 3 ; к и.р - қ азиб олиш ко э ффи ц иенти-0,85 ρ - сифатсизланиш ко э ффи ц иенти – 0,1 қ азиб олиш ишлари чу қ урлашиш тезлиги формуласи: v = v 0 к 1 к 2 v 0 -шахта майдони қ азиб олиш жараёнида қ аватларни сонини инобатга олган х олда қ азиш кўрсаткичи 1- жадвал асосида танланади, k 1 -руда танасининг о ғ иш бурчагини ҳ исобга олувчи ко э ффи ц иент;

k 2 -руда танасининг қ алинлигини ҳ исобга олувчи ко э ффи ц иент 1 – жадвал Руда танаси нинг йўналиш бўйича узунлиги, м Битта қа в а тнинг ўзида қ азиб олинадиган қ аватлар сони Битта Иккита Учта < 500 м 500-1000 1000-1500 >1500 м 15-25 15-25 12-18 10-15 25-35 20-30 15-25 12-18 30-50 25-30 - - 2 – жадвал О ғ иш бурчаги, градус k 1 Руда танаси қ алинлиги, м k 2 90 60 45 30 1,2 1,0 0,9 0,8 < 5 5-15 16-25 25 1,25 1,0 0,8 0,6 v =2 5 х 1,0 х1 ,0=25 м/йил А йил = v S γ k и.р /(1- ρ )=25 × 5441,8 × 3,2 × 0,85/(1-0,1)= =411158 т / йил шахтанинг йиллик унунмдорлигини 130000 т / йил деб қабул қиламиз. Шахта майдонидаги б аланс за ҳ ира лар миқдорини ҳисоблаш қуйидаги формула орқали аниқланади : Б= L ❑ sin 55 , т Б=720×800×6,5×3,2/0,86=13931162т Қ азиб олинадиган руда ми қ дори-Д, т:

Д = Б × kи.р ( 1 − ρ ) =13931162/(1-0,1)= 15479068,8 т Шахта нинг хизмат қилиш муддати қуйидаги формула орқали аниқланади : t= Д A йил =13931162/411158=33,8 yil; Шахтада кон ишлари қуйидагича иш режими асосида қабул қилинган; - Иш кунлари сони – 305 кун; - Суткадаги сменалар сони – 3; - Сменанинг давомийлиги – 7 соат; - Йиллик ишлаб чи қ ариш қ уввати -411158 т/йил Смэналик унумдорлик А см = А N ∗ 3 =411158/305×3=449,35(т) Шахта майдонини очиш Шахта майдонини очиш бу – руда танасига етиб боришни таъминлайдиган капитал кон лаҳимларини ўтишдир.Натижада руда танасига бориш имконияти пайдо бўлади. Очувчи кон лаҳимлари орқали шахтани шамоллатиш, қазиб олинган кон массасини ер юзасига чиқариш ва кончиларнинг ер юзасига олиб чиқувчи заҳира ёки асосий йўлаги бўлиб ҳизмат қилади. Очиш кон лаҳимларига қуйидагилар киради; -тик ствол -қия ствол -тик қўрствол -қия қўрствол

-штольня -асосий спирал съезд -квершлаг -капитал рудоспуск -ствол атрофи қўраси Бош очувчи лаҳимлар - булар шахта стволи ва штольня. Бош лаҳимлардан ташқари конни очиш учун ёрдамчи стволлар ҳам ўтилади, улар кон лаҳимларини шамоллатишга, кончиларни шахтадан ер юзасига чиқариш учун қўшимча чиқиш лаҳими сифатида хизмат қилади; квершлаглар, бош ва ёрдамчи стволларни кон ётқизиғи билан боғлайди. Руда танасини алоҳида участкаларини ва конни нг пастки чуқур гаризотларини очиш учун кўр стволлар, капитал васстаюшийлар, уклонлар ўтказилади. Бош очувчи лаҳимларга ҳарактеристика. Бош очувчи лаҳимлар фойдали қазилмаларни транспорт воситаларида ер юзасига таш и б чиқаришга, конни шамоллатишга, кишиларни ер остида ҳаракатланишига, материаллар, ускуналар ташиб келтиришга ва бошқа мақсадлар учун хизмат қилади. Очувчи лаҳимлар муҳим аҳамиятга эга бўлганлиги учун узоқ муддат хизмат қилиши ҳисобга ол ин ган ҳолда уларнинг шакли, кўндаланг, кесим усулларини тўғри танлаш ката аҳамитга эга. Лаҳимлар шаклини мустаҳкамлаш усулларини танлашда уларни ўтиш мустаҳкамлаш ва тамирлаш ишларига сарифланадиган ҳаражатларни минимал ми қд орда бўлишига ва хизмат қилиш муддати давомида юк ташийдиган транспорт воситаларига ва шамоллатишга сарфланадиган ҳаражатлар ҳам кам бўлишлигини таъминлаш керак. Лаҳимларни нг кўндаланг кесим и юзасининг ўлчамлари транспорт воситаларини м е ёрдагидак ишлаши учун, кишилар ҳаракатланишига қулай, хавфсиз, материаллар ускуналар ташишга ва зарур бўлган ми қд ордаги ҳаво оқимини ўтказа оладиган ўлчамда бўлиши керак.

Штольня - гумбазсимон, трапеция кўринишида ва сийрак учрайдиган тўғри тўртбурчакли шаклда бўлиб, штольнянинг оғзи тамон 0,001-0,008 қиялик билан ўтилади. Штольнянинг узунли ги бир неча километрга етиши мумкин. Масалан: Алтин То пга н конидаги транспорт штольнясининг узунлиги 2 км, Садон руднигидаги Мизур штольнясининг узунлиги 4 км дан ортик, АҚШдаги Нейшеал тоннел мисс конидаги очувчи штольнянинг узунлиги 7 км дан ҳам кўпроқ. Штольня конни очувчи лаҳими сифатида шахта стволига нисбатан қатор авзалликлар га эга, улар қуйидагилар: - 1 метр штольняни ўтқазиш ва мустаҳкамлашга сарифланадиган ҳаражатлар (ер ости сувининг миқдорига боғлиқ ҳолда) 5-7 баробар арзон, лаҳимни ўтиш тезлиги эса 3-5 баробар юқори; - рудани транспорт воситасида ташиши оддий ва арзон, рудани штольнядан боитиш фабрикасига қадар қайта юкламасидан келтириш мумкин; кишилар қатнаши ва юк ташиши хавфсизроқдир; - сувни чиқаришга сарифланадиган ҳаражатлар анча кам, сувни ҳайдашга махсус механизмлар талаб килинмайди, ўзи оқиб чикади; - штольня оғзига яқин жойда қуриладиган иншоатлар ҳам кам, кўтаргич кўрилмаси шахта устидаги бинолари капёр бунёд этиш талаб қилинмайди; - штольня мустахгамлагичини таъмирлаш ҳам осон ва арзон туради. Шахта стволлари кўндаланг кесим юзаси тўғритўртбурчак, айлана ва жуда кам эллепс шаклга эга бўлади. Ҳозирги даврда кўпчилик рудникларда шахта стволлари айлана шаклда қурилмокда. Стволларнинг кўндаланг кесим юзасининг ўлчамлари уларнинг вазифасига боғлиқ ҳолда белгиланади. Капитал стволлар одатта руда ва жинсларни кўтариш, кишиларни шахтага тушириб чиқариш, мустаҳкамловчи материалларни тушириш ва шахтани шамоллатишга хизмат қилади. Шу стволдан шахта сувини чиқаришга ва сиқилган ҳаво энергиясини юборишга хизмат қиладиган метал қувирлар ҳам жойлаштирилади. Баъзан стволлар

фақат руда ва жинсларни кўтаришга ёки кишиларни тушириб чиқаришга ёки фақат шамолатишгагина мўлжалланган бўлиши мумкин. Қўлланиладиган бош лаҳимларнинг турларига кўра очиш усуллари қуйдагича гуруҳларга бўлинади: тик стволлар билан, қия стволлар билан, штольнялар ва комбинациялаштирилган усуллар билан очилади. Биринчи уч усулни оддий очиш усули гуруҳига бирлаштириш мумкин. Очувчи бош лаҳимларни ўтқазиш мумкин: кон бўйлаб, рудани ётган ёки осилган ёндош жинсларидан ёки шахта майдонининг қанотларидан (четларидан); атроф тоғ жинсларидан ёки рудадан, руда танасини кесиб ўтувчи лаҳимлар билан ҳам очилиши мумкин. Шахта майдонини очиш усуллари 2 га бўлинади. I . Шахта майдонини очишни оддий усуллари II . Шахта майдонини очишни қўшма усуллари Шахта майдонини очишни оддий усулида руда массаси бир турдаги очувчи кон лаҳимларидан кўтарилади. Шахта майдонини очишни қўшма усулида эса руда массаси турли номли очувчи кон лаҳимларидан кўтарилади. Шахта майдонини очишни оддий усулининг вариантлари: 1. Шахта майдонини тик ствол билан очиш. а) ётиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган тик ствол билан очиш в) осиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган тик ствол билан очиш с) шахта майдонини руда танаси бўйлаб ўтган тик ствол билан очиш д) шахта майдонини руда танасини кесиб ўтувчи тик ствол билан очиш е) руда танасини ён томонида (қанотида) жойлашган тик ствол билан шахта майдонини очиш 2. Шахта майдонини қия ствол билан очиш а) ётиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган қия ствол билан очиш в) осиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган қия ствол билан очиш с) шахта майдонини руда танаси бўйлаб ўтган қия ствол билан очиш

д) руда танасини ён томонида (қанотида) жойлашган қия ствол билан шахта майдонини очиш 3.Шахта майдонини штольнялар билан очиш а) ётиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган штольнялар билан очиш в) осиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган штольнялар билан очиш с) йўналиши бўйлаб қанотида жойлашган штольнялар билан очиш Шахта майдонини очишни қўшма усуллари 1. Ер юзасидан тик шахта стволи, тик кўр стволга ўтиш йўли билан конни очиш 2. Ер юзасидан тик шахта стволи, қия кўр стволга ўтиш йўли билан очиш 3. Ер юзасидан қия ствол, қия кўр стволга ўтиш йўли билан очиш. 4. Штольня тик кўр стволга ўтиш йўли билан очиш 5. Штольня, қия кўр стволга ўтиш йўли билан очиш. Топшириқда берилган маьлумотлардан яьни кон тоғли ҳудудда жойлашганидан келиб чиқиб уни ётиқ ён томон атроф тоғ жинсларида жойлашган штольнялар билан очиш вариантини танладим. Бунда ҳар икки қават учун битта штольня ўтилган.

1-расм E р ости конини казиб олиш Коракутан конида минэраллашув жарайонининг узлуксизлиги асослаш, руда жисмларининг морфологиясини, руда жисмларининг морфологиясини, руда сифатини урганиш ва бахолаш ишлари жарайонида захираларни ишончли хисоблаш максадида 39, 49-штолняла утказилди. 39-штолня+507,38 мгоризонтдаги 19руда танасини урганиш учун утказилди.Штолнянинг уки 240 азимутда урнатилди. Штрэклар 1,2урганилайотган руда танасининг уришига параллэл равишда утказилади. 3 ,5 ,7кэсмалар 180-азимутда штолнянинг укидан курсатилган. Шунингдэк 190-азимут билан бэлгиланган рудник 2-дан 1-кисм, тулик кувват билан руда танаси холати 19 кэсишади. Кэсимлар орасидаги масофа 15-20 м Амалга оширилган ишлар натижасида аникландики 19-руда танаси холатидаги олтин минэраллашуви +507,38м горизонтда таркок булиб, олтин микдори 1-2 г/т ни ташкил этадиган ягона стандарт участкалар билан ифодалади. 0,5-1,1м калинликда.. 17, 17-1 ва 17-2 гаризонтдаги +493,36 м, 190 азимутда урнатилган 9- кияликдан 49-штолнядан утган 17, 17-1 ва17-2 кушни руда жисмларини сифатли бахолаш учун урганилган руда жисмларининг зарбаси буйлаб 17. Шимол ва жанубий йуналишларда урнатилган штрэклардан олинган кэсмалар мос равишда 17-1 ва 17-2 зарбали руда танаси буйлаб кузатилган. Руда жисмларини кэсмалар оркали урганиш боскичи 20-30 м. 49-штолнянинг ишланмалари оркали 160 м масофада 17, 17-1, 17-2 руда жисмлари кузатилган.

17 руда танаси учун полнинг ер юзасига баландлиги 12м, руда танаси учун 17-1 ва17-2, маъдан танасининг гарбий йон багрида мос равишда 12 м ва 15 м, шаркий йон багрида 19 ва 22 м. 39 ва 49-штолнянинг магистраллари 5,8 м 2 булган штрэклар кэсмалар ва тэхник ишловдан утказилган.. E р ости ишларининг умумий хажми 1484,2 м 3 ни ташкил этади..

Қазиб олиш тизими Вақт ва фазода мувофиқлаштирилган тайёрлаш ва қазиб олиш ишлари мажмуаси қазиб олиш тизими дейилади. Руда конларини ер ости усулида қазиб олиш фанини ўрганиш, қазиб олиш тизимини танлаш ва қиёслаб, таққослаб баҳолаш учун қуйидаги тасниф қабул қилинган Руда конларини қазиб олишда қўлланилаётган проф. М . И. Агошков таклиф қилган тизимлар қуйидагича тас нифланган ( 1 -жадвал) . I тасниф. Қазилган бўшлиқни очиқ қолдириб қазиб олиш тизими - бу тизимда рудани қазиб олиш натижасида ҳосил бўлган бўшлиқ очиқ (бўш) қолдирилади, тўлдирувчи материаллар билан тўлдирилмайди (ўйиб олинган руда, қулатилган жинслар). Рудани массивдан ажратиб олишдан ҳосил бўлган бўшлиқ, руда массивида вақтинча ёки доимий қолдирилган целиклар ва мустаҳкамлагичлар (тиргак устунлар) ёрдамида бўшлиқнинг турғунлиги таъминланади. Руда ва атроф тоғ жинсларнинг турғунлиги бу таснифдаги тизимни қўллаш учун асосий шартидир. II тасниф. Қазиш бўшлиғида рудани магазинлаб қазиш тизими - бу тизимга, рудани массивдан ажратиб қазиб олиш натижасида ҳосил бўлган бўшлиқ қўпорилган руда массаси билан тўлдириб борилади, руданинг блокдаги захирасини ажратиб олиб бўлганидан сўнггина рудани блокдан тўлиқ чиқаради, атроф жинсларнинг турғунлигини таъминловчи восита сифатида қолдирилган руда ва атроф тоғ жинслардан иборат целиклар хизмат қилади, баъзан тиргакли ва штангали мустаҳкамлагичлар ҳам қўлланилади. Целиклар оралиғидаги магазинланган руда уларнинг ёнларидаги жинслар турғунлигини таъминлашда ёрдамчи восита ролини бажаради. Магазинлаб қазиб олиш тизими учун руда ва атроф тоғ жинсларнинг турғунлигининг асосий шратларидан биридир ва руда танасининг оғиш бурчаги одатда 55º дан юқори бўлиши ва руда зичланиб, ёпишиб қолмаслиги асосий шартидир.

III тасниф. Қазилган бўшлиқни мустаҳкамлаб қазиб олиш тизими - бу тизим қўлланилганда қазилган бўшлиқда кавжой илгарилаб силжиши билан орқасидан кучайтирилган мустаҳкамлагичлар мунтаззам равишда ўрнатилиб бориши билан ҳарактерланади. Бу мустаҳкамлагичлар руда ва унинг атрофидаги жинслар турғунлигини таъминловчи асосий воситадир. Бу тизим руда ва атроф жинсларнинг босими деярли ката бўлмаганида қўлланилади, лекин мустаҳкамлагичлар ўрнатилмаса шип жинслари қатламланиб ўпирилиб тушиш хавфи мавжуд. IV тасниф. Қазилган бўшлиқни тўлдириб қазиш тизими - бу тизимда руда массасини ажратиб олиш натижасида ҳосил бўлган бўшлиқ тўлдирувчи материаллар билан тўлдирилади. Тўлдирувчи материаллар ёндош жинсларнинг турғунлигини таъминловчи асосий восита вазифасини бажаришга хизмат қилади. Баъзан тўлдирувчи материаллар ўпирилиши ёки ер юзаси силжиб чўкишига қарши турадиган восита сифатида ҳам қўлланилади. Ҳар хил конструкцияли одий ва кучайтирилган мустаҳкамлагичлар қазиш ишларини илгарилаб силжиши учун тўлдириш ишларидан аввал ўрнатилади. Баъзан мустаҳкамлагичлар умуман ўрнатилмайди. Аввалги икки таснифда, бўшлиқни тўлдириб қазиш тизимидан фарқи шунда-ки, бу тизимда катта майдонни очиқ қолдириб қазиш ишларини давом эттириш мумкин эмас. V тасниф. Қазилган бўшлиқни мустаҳкамлаб ва тўлдириб қазиб олиш тизими V I тасниф. Атроф жинсларни қулатиб қазиб олиш тизими - бу тизим аввалги кўрилган таснифдаги тизимларга нисбатан кескин фарқ қилади, бунда қазишдан ҳосил бўлган бўшлиқ кўпорилган ёндош жинслар билан тўлдирилиб борилади. Мустаҳкамлагичлар билан ката ўлчамда бўлмаган, кавжой олдидаги бўшлиқнинг шипини ўпирилишидан сақлаб туради. Биринчи тасниф тизимларида турғун бўлмаган, ўпирилишга мойил бўлган ёндош жинсларни ушлаб туриш қанчалик қийинчиликлар туғдирган

бўлса, бу таснифдаги тизимларда айни шундай бўлиши, тизимни қўллашга қулай имконият беради. VI I тасниф. Бу руда ва ёндош жинсларни қулатиб қазиб олиш тизимлари ҳам аввалги таснифлардаги тизимларга нисбатан шу билан фарқ қилади-ки, бу таснифдаги атроф жинслардан ташқари руда массиви ҳам қулатилади, бунда аввалдан руда массивининг ёнлари ва таги кесилиб, ажратилган бўлади. Бунинг натижасида қазилган бўшлиқ ҳосил бўлиши билан майдаланган рудага ва унинг орқасидан ўпирилган атроф жинслар билан тўлиб боради. Блокдан аввал руда, сўнг ўпирилган жинслар чиқарилади. Қазиб олиш вақтида V I ва VI I таснифига таълуқли тизимларнинг ҳолатига кўра улар бир-бирига жуда яқин, шунинг учун баъзан буларни бита таснифга, қулатиб қазиб олиш таснифи деб бирлаштиради, лекин тасниф ичида иккита мустақил гуруҳга бўлинади. Атроф жинсларни қулатиш ва ёндош жинслари ва рудани қулатиш деган гуруҳга бўлинади. Лекин алоҳида иккита мустақил таснифга ажратиш тўғри бўлган бўлар эди, чунки қазилган бўшлиқ қўпорилган руда билан тўлдирилса, унинг устига қулаган рудасиз жинслар руда массасини блокдан чиқариш, юклаш иш шароитини тубдан узгартиради ва тизимнинг конструктив элементлари бўйича ҳам бу синфдаги тизимларнинг ўхшашалиги жуда кам V I ва VI I таснифдаги қазиш тизимлари қўлланиш шаротига кўра ҳам фарқ қилади, самаралорликнинг асосоий кўрсаткичлари ҳам ҳар хил. Қават ва нимқаватларни қулатиб қазиб олиш тизими, юқори унумли қазиб олиш тизими қаторига киради. Табақалаб қулатиш ва шип жинсларини қулатиб қазиб олиш тизмлари эса ўзининг кам унумдорлиги билан фарқ қилади. VII I тасниф. Комбинациялаштирилган қазиш тизими – бу тизим қалин қатламли конларни қазиб олишда қават ёки панелларни навбатма- навбат алмашиладиган, бир-бирига нисбатан яқин ўлчамдаги камераларга ва

камералараро целикларга бўлади, булар икки босқичда кетма-кет ҳар хил қазиш тизимларини қўллаб қазиб олади. Одатда камералар биринчи навбатда пастдан юқорига қарата йўналишда қазиб олинса, целиклар иккинчи навбатда юқоридан пастга қарата йўналишда қазилиб, қазиш ишлари тугаганида камералар бирлаштирилади. Комбинациялаштирилган қазиб олиш тизими бир вақтнинг ўзида иккита мустақил тизимни биргаликда қўшиб қўлланиши эмас, балки бутунлай янги ягона тизим деб қаралмоғи лозим, чунки тайёрлов ишлари, кесиш ишлари, камерада ва камералараро целикларда қазиш ишлари, блок бўйича биргаликда шундай боғланган-ки, конструкцияси бўйича ва технологияси бўйича ягона янги тизим ҳосил қилган. Бунда икки қазиб олиш тизимини бита комбинациялаштирилган қазиш тизимига бирлаштириш, ҳар бир тизимни алоҳида қўлланилганига нисбатан уни комбинациялаштириб қўллаш, у тизимда қўлланиш чегарасини кенгайтиради. Унинг амалий аҳамияти ҳам шундан иборат. Руда танасини ўлчамлари , оғиш бурчаги ва хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда уни қазиб олиш учун магазинлаб қазиб олиш тизимини қўлладим. Топшириқда берилган маьлумотлардан яьни коннинг ўлчамлари ва оғиш бурчагидан келиб чиқиб бу руда танасини қазиб олиш учун магазинлаб қазиб олиш тизимини қўлладим. Бу тизимни бошқа тизимлардан фарқ қиладиган асосий хусусияти шундан иборатки, блокдаги қазилган бўшлиқ қазиш жараёнида қўпорилган руда массаси билан тўлдирилади. Улар массивдаги ҳолатига нисбатан катта ҳажмдаги жойни эгаллайди. Шунинг учун қўпорилган руданинг 30% га яқини юк ташиладиган горизонтдаги штрекга чиқариб турилади, шип билан қўпорилган руда массаси ўртасидаги баландлик 2 м га яқин бўшлиқдан иборат бўлади.

Блокдаги руда захирасини қўпориб қулатиб бўлганидан сўнг, руданинг ҳаммаси блокдан чиқарилади. Ҳосил бўлган бўшлиқ одатда очиқ қолдирилади, жуда кам ҳолларда тўлдирувчи материаллар билан тўлдирилади ёки шип жинсларини ялпи қулатиб бўшлиқни тўлдиради. Қазилган бўшлиқни очиқ қолдириб, қазиб олиш тизимидаги каби ёндош жинсларнинг турғунлигини таъминлаш учун қаватлар ва камералар, блоклараро целиклар ва рудасиз участкалар қолдирилади. Блокни қазиб олиш жараёнида қўпорилган руда, ёндош жинсларни қатламланиб кўчишига тўсқинлик қилади. Қўпорилган руда, кавжойда ишчилар учун турадиган жой- асос вазифасини бажаради. Магазинлаб қазиш тизими руда ва ёндош жинслар маҳкам, турғун бўлган ҳолатда қўлланилади. Қўпорилган руда зичлашиб қолмаслиги, оксидланмаслиги ва ўз-ўзидан ёнмаслиги керак. Руда танасининг оғиш бурчаги 55-60 0 дан кам бўлмаслиги шарт. Бу тизим тикка яқин бурчак билан жойлашган, қалинлиги 0,5 м дан 5 м гача бўлган, томирли руда конларини қазиб олишда кенг қўлланилади. Руданинг қиммати фақат вариантларни танлашга таъсир этади: қимматбаҳо рудаларни қазиб олишда уларни йўқотилиш миқдорини камайтириш учун қаватлар ва блоклараро целиклар тиргак мустаҳкамлагичлар билан алмаштирилади.

2- расм. Рудани магазинлаб қазиб оли ш тизими Юк ташиш штрек-1 , восстаюший-2, Штрек ости целиклари-3 , шамоллатиш штреки-4 . 3 -расм. Рудани қисқа магазинлаб қазиш тизими. Шахта майдонини тайёрлаш

Шахта майдонини тайёрлаш бу-таёрловчи ва кесма кон лаҳимларини ўтишдан иборат, натижада шахта майдонинг турли қисмларига бориш ва фойдали қазилмаларни қазиб олиш имкониятини оламиз. Тайёрловчи кон лаҳимлар қуйдагилардан иборат: Шахта майдонини қаватлаб тайёрлаганда –қават штреклари, қават ортлари ва востаюшийлар ўтилади. Шахта майдонини панелларга бўлганимизда бош штрек, панель штреки ва қазиб олиш штреки ўтилади. Кесма кон лаҳимлари қуйдагиларди: 1. Қаватча, қатлам штреклари. Улар қаватни баландлиги бўйича қаватларга ва қатламларга бўлади. 2. Иккиламчи парчалаш горизонтлари(штреклар, ортлар), скреперлаш штреклари ва ортлари, элаклаш камералари. 3. Горизонт остида ўтказиладиган лаҳимлар(штреклар, ортлар) 4. Кесувчи, бирлаштирувчи, қазиб олувчи востоюшийлар, штреклар,ортлар. Горизонтал кон лаҳимлари қайердан ўтилганлигига қараб: руда бўйлаб тайёрлаш, атроф тоғжинси бўйлаб тайёрлашларга бўлинади. Атроф тоғ жинслари бўйлаб тайёрлаш қуйидаги шароитларда амалга оширилади: 1. Турғун бўлмаган рудаларда, 2. Целикларда волдирилаётган нобудгарчиликларни олдини олиш учун, 3. Руда танасининг гипсометрияси мураккаб бўлганда, 4. Атроф тоғ жинсларига ўтказилганда шамоллатиш қийин бўлганда ёки бўлмаганда. 5. Колчедан рудаларда ёнғин ҳавфини олдини олиш учун. Бошқа ҳолларда руда танаси бўйлаб тайёрлаш ишлари қўлланилади. Тайёрлаш схемасини, асосан руда ёткизиш қалинлигига нисбатан танлаб олинади.

Ташиш горизонтини тайёрлагандан сўнг бевосита қазиш блокларини тайёрлашга киришилади. Блокни тайерлаш ишларининг хажми ва тартиби қабул қилинган қазиш тизимига боғлиқ бўлади. Магазинлаб қазиб олиш тизимининг ҳисоблаш Баланс захира; Б =L * H sin α *m*γ= 720×800×6,5×3,2/0,86 = 13931162,79 тонна Қазиб олиш тизими параметрлари: Блокни оғиш бўйича узунлиги Hбл = 58 м; Блокни узунлиги L бл = 60 м; Тайёрланаётган блок захираси: V бл = L бл ∗ m ∗ H бл = 60×6,5×58 = 22620 м 3 ; Б бл = V бл ∗ γ = ¿ 22620×3,2=72384 тонна;

в 4-расм. Қазиб олиш блогининг 3 хил ( а , б ва в )проексияда кўриниши. Саноат захирани хисоблаш 1)З пром =З бал - ∑ q n 2) ∑ q n = q y – q э q n -лоихавий нобудгарчилик (т) q y- целиклардаги нобудгарчилик (т) q э – экспутатцион нобудгарчилик (т) З бал –шахта майдонинг баланс захираси Цэликлардаги нобудгарчилик Q y =0.02*V бал V бл =m*L*H V бл =6,5×800×720=3744000 (т) Q y =0.02×3744000=74880 (т) Эксплутатцион нобудгарчилик Q э =(з бал - Q y )* R = ( 13931162,79 -74880)×0,085=1177784,03 ( т) Лойхавий нобудгарчилик ∑ q n = Q y + Q э = 74880 + 1177784,03 = 1252664,03 (т)

Саноат захирани хисоблаш З пром = З бал - ∑ q n = 13931162,79 -1252664,03 = 12678498,76 (т) Казиб олиш коэфцэнти С = З пром /З бал =0,91 Тайёрлаш ва қирқиш ишлари жадвал-2 Лаҳимлар Лаҳим- лар сони Лаҳимлар- нинг умумий узунлиги Лаҳимларнинг кўндаланг кесим юзаси Руда бўйича ҳажми Баланс захиалар Руда бўйича Атроф тоғ жинси бўйича т % Тайёрлаш ишлари Ташиш Штреки 1 60 7 - 420 1344 Вастаюши й Орт зайезд 1 9 58 54 6 - 7 348 1113,6 Жами 1 72 - 768 2457,6 8 Қирқиш ишлари Подсеч ка 1 53 6 - 318 1 017,6 Горизонта л кирмалар 1 4 38 3 - 1 14 364,8 Вертикал кирмалар 2 76 6 - 456 1459,2 Жами 1 67 - 888 2841,6 9,25 Қазиб олиш ишлари Камерани қазиб олиш 7626 24403,2 Целикларн

и казиб олиш 318 1017,6 Жами 7944 25420,8 82,7 5 Блок бўйича жами 339 9600 30720 100 Тайёрлаш ишларининг ҳажми қуйидаги кўрсаткичлар билан ифодаланади. 1. Тайёрлаш коэффициенти- бу кўрсаткич қазиб олишга тайёрланган 1000 тонна руда учун тўғри келган тайёрлов ва кесма кон лаҳимлари узунлигининг миқдори. К т =1000×339/25420,8=13,33 м/1000т 2. Тайёрлаш ишларининг солиштирма оғирлиги ёки ҳажми – бу кўрсаткич блок , қават ёки шахта майдонидан қазиб олинган руданинг фоизларда ифодаланган тайёрлов кон лаҳимларини ўтиш даврида қазиб олинган руда миқдорининг оғирлиги ёки ҳажми. Н т = 5299,2×100/30720=17,25 Шпурлар сонини ҳисоблаш 1. Проф. Л. И. Барон қўшимча ва ўзгартиришларини инобатга олган ҳолда портлашда парчаланувчанлик мустаҳкамлиги қуйидагича аниқланади: f 1 = 14/3+V18×14/3=13,8~14 2. Меёрий парчаланиш чегарасида жинсни парчалашга кетадиган эталон ПМ нинг солиштирма сарфи қуйидагича аниқланади: q 0 = 0,1 f 1 = 0,1 × 14 = 1, 4 кг/м 3 3. ПМ нинг солиштирма иш қобилияти «е» ва кўмирнинг сиқилган ҳолати «ω» ўзаро боғлиқлиги қуйидагича аниқланади: е=380/400=0,95~1

W=0,042V0,785 × 1100 × 0,7/2,1 × 1,3=0,6 м a=m×W=1,3 × 0,6=0,8 м Портловчи моддапатроннинг диаметри Тоғ жинсларининг мустаҳкамлик категорияси буйича k3 ни қийматлари (М.М. Продьяконовшкаласи мустаҳкамлик коэффициенти) Вертикал стволлар V-VIII (f=3/9) IX-XI (f=10/20) 32,36,40 45 0.4-0.5 0.35-0.45 0.5-0.65 0.45-0.5 Горизонтал ва қия лаҳимлар 24,28 32,36 40 0.35-0.7 0.3-0.6 0.3-0.5 0.75-0.85 0.6-0.85 0.5-0.75 ПМ нинг солиштирма сарфи қуйидагича аниқланади: q = q 0 × f 1 × e × v = 1 ,4 × 1 × 1,3 × 1,2 = 2,1 кг/м 3 бу ерда q o -портловчи моддани мэъйорий солиштирма сарфи, куйдаги жадвалдан кабул килинади. f 2 гача 2-3 4-6 7-9 10-15 15-20 q o 0,15 0,2-0,3 0,4-0,6 0,7-0,9 1,0-1,1 1,2-1,5 5. Н. М. Покровск ий формуласига асосан қазиш жойидаги шпурлар сони қуйидагича аниқланади: Шпурлар сонини ҳисоблаш Н. М. Покровский томонидан ишлаб чиқилган формулага асосан амалга оширилади. 2.6. қисмда кўриб чиқилган хисоблаш ишлари қазиш жойидаги шпурлар сони қуйидагича аниқланади:

N =1+ B -2 ак / a =1+7,5-0,4/0,8=10 та бунда d = 0,042 см шпур диаметр и ; ρ вв = 1100 кг/м 3 Пм нинг зичлиги ; к уз =0, 85 – шпурнинг инерт воисталар тўлдирилишини ҳисобга олувчи коэффициент . Шпурлар ўзаро қуйидаги муносабатда жойлашуви тақсимланади (ўюувчи, қулатувчи ва чегараловчи): n вр : n от : n ок = 1 : 1,25 : 3 ва қуйидаги комплект кўринишда тақсимлаймиз: N 2 =18×10/0,8=230 м ўюувчи шпурлар сони 2 та , қулатувчи шпурлар сони 4 та, чегараловчи шпурлар сони 6 та. № Портловчи моддаларнинг курсаткичлари Ўлчов бирлиги Аммонит 6ЖБ 1 2 3 4 1 Портлпшдпн хосил булган иссиқлик kJ/kg kkal/kg 2900 2 Портлпшдпн хосил булган газлар ҳажми l/kg 895 3 Кислород баланси % -0,53 4 Солиштирма энергияси kJ/kg 850 5 Портловчи модданинг зичлиги: патронланган тури сочма таркибли тури g/sm 3 g/sm 3 10-12 0,85-0,9 6 Дезонатсияланиш km/s 3,6-3,9

тезлиги(диаметирига боғлиқ ҳолда 7 Дезонатсияланишнинг критик диаметри mm 10-13 8 Портловчи модданинг иш қобиляти sm 3 360-380 9 Бриизантлили mm 15-8 10 Патронлараро детонатция узатиш диаметри 32mm 36mm 38mm 70mm 90mm 5 7 - - - 11 Сув таьсирига турғунлиги % 0,2 12 Киритик зичлик g/sm 3 1,0-1,2 13 Портловчи моддаларнинг зарбага сезгирлиги ишқаланишга сезгирлиги % km/sm 3 1,0-1,2 0,85-0,9 14 Портловчи моддаларинг патронлари: Диаметри Узунлиги Оғирлиги (массаси) Жаговор патроннинг оғирлиги.зичлиги Манфо аралашмасининг таркиби Аммиакли-селитра Дизел йонилғиси Мазут Алуминий mm sm g g/sm 3 - - - - - 24-42 20-25 200-250 - - - - - -

Кесувчи ва ёрдамчи лаҳимларини ўтишда 1 циклдаги ПМ нинг сарфи қуйидагича аниқланади: Q общ = q ∙ S ∙ l зар = 2,1 × 117 × 1,1 = 245 кг . Битта шпур зарядининг ўртача массаси қуйидагича бўлади: Q ср =Q общ /N=245/117=2,09 кг Ўюувчи ҳар бир шпурлардаги зарядининг массаси қуйидаги формулада аниқланган миқдордан кам бўлмаслиги керак: Q вр 1 = Q ср × 1,05= 2,09 × 1,05 = 2,19 кг. Барча ўюувчи шпурлардаги заряднинг массаси қуйидаги формулада аниқланади: Q вр = Q вр 1 × n вр = 2,19 × 2 = 4,38 кг. Чегараловчи ва қулатувчи шпурлардаги заряднинг умумий массаси қуйидаги формулада аниқланади: Q от.ок. = Q общ - Q вр = 245– 4,38 = 240,6 кг. Чегараловчи ва қулатувчи шпурлардаги заряднинг ўртача массаси қуйидаги формулада аниқланади: Q 1 ок =Q от.ок ×0,85/n от +n ок =240,6×0,85/2+6= 25,5 кг Руда конларини ер ости усулида қазиб олиш ягона қоидаларига, Алманит паспортига кўра ПМ патрони бўлинмаган ҳолда шпурларга солинади. Шу шартда келиб чиқган ҳолда ҳар бир шпурдаги патронлар сонини қуйидагича аниқлаймиз: К 1 вр = Q 1 вр / m =2,19×0,25=14 шт К 1 ок = Q 1 ок / m =25,5/0,25=6,3 шт К 1 от = Q 1 от / m =25,5/0,25=6,3 шт

Ҳар бир шпурдаги факт патронлар сонини қуйидагича аниқлаймиз : Q вр 1 = K вр 1 × m =14×0,25= 3,5 кг Q ок.ф 1 = К ок 1 × m = 6,3×0,25= 1,5 кг Q 1 от.ф = К 1 от × m = 6,3×0,25 = 1,5 кг ПМ нинг бир циклдаги факт умумий сарфи қуйидагича аниқланади: Q общ ф = n вр Q | вр ф +n от Q | от.ф + n ок Q | ок.ф =(2 ×3,5)+(2×1,5)+(6×1,5) = 19 кг.

КОН ТРАНСПОРТИ Автосамосвалларинг унумдорлигини ҳисоблаш Автосамосвал ёки троллейвознинг эксплуатацион унумдорлиги қуйидаги формула орқали аниқланади: Q д = 60 ∗ t см ∗ V k ∗ k э ∗ ρ ∗ k и t р ∗ k н ,т/смена бу ерда: tсм- сменанинг давомийлиги, соат; V к -транспорт машинаси кузовининг ҳажми, м 3 ; kэ-кузовнинг тўлдирилиш коэф, k э =0,9÷1,2; ρ-руда массасининг зичлиги , т/м 3 ; k и -смена давомида автосамосвалдан фойдаланиш коэф., 0,6÷0,7; k н –автосамосвалнинг бир маромда ишламаслик коэф., k н =1,25-автосамосвал рудоспускларда тўлдирилганда; k н =1,5-автосамосвал юкловчи машиналар ёрдамида тўлдирилганда; t р - автосамосвалнинг бир марта қатнаши учун сарфланадиган вақт, мин. tp = V кз Q nm + 2 L v ср + t p + t ож

Q пм – юкловчи ускуналарнинг техник унумдорлиги, т/соат; L-руда массасини ташиш масофаси, км; V ср -автосамосвалнинг ўртача ҳаракатланиш тезлиги, м/мин; t р –кузовни бўшатишга сарфланадиган вақт, t р =1,5-2,0 мин; t ож –юклашни кутиш,бўшатиш ва манёврлар учун сарфланадиган вақт, t ож = 5-7 мин. P = 60 q k 1 k 2 2 L V ср + 25 + 0,02 q t зав( B dср ) 1,5 + t p (43.3) бу ерда: - ЮЭМ нинг юк кўтариш қобилияти,т; k 1 – ЮЭМ дан вақт давомтда фойдаланиш коэф, k 1 >0,7; k 2 -кавжойдаги ноўлчам руда бўлакларини ажратиш ва уларни ташиш сабабли иш унумдорлигининг пасайиш коэф, k 2 =0,9÷0,95; L- ташиш масофаси, м; V ср ЮЭМ нинг ўртача ҳаракатланиш тезлиги, м/мин; В 1,5= чўмичнинг эни ва ўртача (кондицион) бўлак ср нисбати; t зав – осиқ ҳолда турган битта тоғ жинсини бартараф этишга сарфланадиган вақт, t зав =15мин; t р -чўмични бўшатишга сарфланадиган вақт t р =0,5 мин. Шахтада бир смена давомида қазиб олинадиган руда массасии ташиш учун зарур бўлган автосамосваллар сони қуйидагича аниқланади: N a = A∗k нер ∗k и А см ,

Бу ерда А-смена давомида шахтада қазиб олинадиган руда массаси миқдори, т; р=1,15- автосамосвалларнинг бир маромда ишламаслик коэффициенти; и=1,2-заҳира коэф; с м -автосамосвалнинг сменалик унумдорлиги, т. Мисол: қуйидаги шароитлар учун автосамосвалнинг унумдорлигини ҳисобланг. Автосамосвал тури MT2010; ЮЭМ тури ПД-5А; сменанинг давомийлиги 8 соат; руда массасининг зичлиги 3,2т/м 3 ; руда массасини ташиш масофаси 2,9 км; руда массасини элтиш масофаси 45 м. Шахтанинг сменалик унумдорлиги А см =449,35 т Ечиш : Юқоридаги шартларни инобатга олган ҳолда аввало шахта автосамосвали ҳамда ЮЭМ нинг техник характеристикаларини келтириб ўтамиз. MT2010 шахта а тосамос аининг техник характеристикаси Юк кўтариш қобилияти , т Кузов ҳаж ми, м 3 Двигате ль қуввати, кВт Параметрлари, мм Оғирлиг и, т узун лиги эни бала ндли ги 2 0 1 0 22 4 9150 240 0 2530 2 1 ПД-5А маркали Юкло чи элту чи машинанинг техник характеристикаси Юк кўтари ш қобили Чў мич ҳаж ми, Двигат ель қуввати, кВт Параметрлари, мм Оғирли ги, тузун лиги чўми ч эни Балан длиги

яти, т м 3 6 3 100 ,4 8000 2200 1850 1 5 Q пм – юкловчи ускуналарнинг техник унумдорлиги қуйидаги формула орқали аниқланади,т/соат; P = 60 q k 1 k 2 2 L V ср + 25 + 0,02 q t зав( B dср ) 1,5 + t p , m / c оат бу ерда: - ЮЭМ нинг юк кўтариш қобилияти, 6т; k 1 – ЮЭМ дан вақт давомтда фойдаланиш коэф, k 1 >0,7; k 2 -кавжойдаги ноўлчам руда бўлакларини ажратиш ва уларни ташиш сабабли иш унумдорлигининг пасайиш коэф, k 2 =0,9÷0,95; L- ташиш масофаси, L =45 м; V ср - ЮЭМ нинг ўртача ҳаракатланиш тезлиги, 140 м/мин; В 1,5= чўмичнинг эни ва ўртача (кондицион) бўлак нисбати, 2,08; t зав – осиқ ҳолда турган битта тоғ жинсини бартараф этишга сарфланадиган вақт t зав =15 мин; t р - чўмични бўшатишга сарфланадиган вақт t р =0,5 мин. Р = 60 ∗ 6 ∗ 0,9 ∗ 0,95 2 ∗ 45 140 + 25 + 0,02 ∗ 6 ∗ 15 2,08 + 0,5 =21,95 т/соат

Автосамосвал ёки троллейвознинг эксплуатацион унумдорлиги қуйидаги формула орқали аниқланади: Q д =60 ∗tсм∗Vk∗kэ∗ρ∗kи tр∗kн ,т/смена бу ерда: t см - сменанинг давомийлиги, t см =8соат; V к -транспорт машинаси кузовининг ҳажми, V к = 10 м 3 ; k э -кузовнинг тўлдирилиш коэф, k э =0,9÷1,2; ρ- руда массасининг зичлиги, ρ=2,7 т/м 3 ; k и -смена давомида автосамосвалдан фойдаланиш коэф., 0,6÷0,7; k н – автосамосвалнинг бир маромда ишламаслик коэф., k н =1,25-автосамосвал рудоспускларда тўлдирилганда; k н =1,5- автосамосвал юкловчи машиналар ёрдамида тўлдирилганда; t р - автосамосвалнинг бир марта қатнаши учун сарфланадиган вақт, мин.

tp = Vкз Q nm +2L v ср +t p+t ож Q пм – юкловчи ускуналарнинг техник унумдорлиги, 21,95 т/соат; L-руда массасини ташиш масофаси, L=2,9 км; V ср -автосамосвалнинг ўртача ҳаракатланиш тезлиги, V ср =200 м/мин; t р –кузовни бўшатишга сарфланадиган вақт, t р =1,5-2,0 мин; t ож –юклашни кутиш,бўшатиш ва манёврлар учун сарфланадиган вақт, t ож = 5-7 мин. t p = 10 21 ,95 +2∗2900 200 +2+7=43 мин Q д = 60 ∗8∗10 ∗0,9∗2,65 ∗0,7 43 ∗1,5 =124 ,4т/смена

Шахтада бир смена давомида қазиб олинадиган руда массасии ташиш учун зарур бўлган автосамосваллар сони қуйидагича аниқланади: N a = A ∗ k нер ∗ k и А см , Бу ерда А-смена давомида шахтада қазиб олинадиган руда массаси миқдори, А=153,25 т; р=1,15- автосамосвалларнинг бир маромда ишламаслик коэффициенти; к и =1,2-заҳира коэф; А см - автосамосвалнинг сменалик унумдорлиги, А см =124,24 т/смена. N a =153,25 ∗1,15 ∗1,2 124,24 =2та автосамосвал

Хулоса Мен ушбу курс лойиҳасида коннинг кон-геологик ва кон техник шароитларидан келиб чиққан ҳолда кон шароитида мапқбул қазиб олиш тизими ва унинг таркибий қисми ҳисобланувчи тайёрлаш ва қирқиш ишларини танлаш мақсадида рудани магазинлаб қазиб олиш тизимининг 2 хил варианти, яъни: -рудани магазинлаб қазиб оилш ва қазиб олинган рудани блок рўпарасидан чиқазиш варианти; - рудани магазинлаб қазиб оилш ва қазиб олинган рудани блок остидан чиқазиш вариантларини танладим ҳамда ушбу вариантларини техник иқтисодий жиҳатдан таққослашни ўз олдимга мақсад қилиб олдим. Ушбу вариаантларни кўриб чиқиш даврида мен уларни техник иқтисодий жиҳатдан қуйдаги кўрсатгичлар бўйича тақосладим. Булар блокни таёрлаш қирқиш ишлари коэффициенти ҳамда таёрлаш қирқиш ишлари ҳажми. Бунга кўра мен тафсия этаётган рудани магазинлаб қазиб оилш даврида ташиш штрекини блок остидан ўтказиш рудани блок рўпарасидан чиқазиш вариантига қараганда кўпгина авзаликларга эга, чунки кон лаҳимлари ўтилаётган пайтда фойдали қазилма танастдан ўтилади ҳамда кон лаҳимларининг тан нархи арзонлашади, 1000 тонна руда қазиб олинадиган кон лаҳимларининг ўртача узунлиги камаяди. Рудани магазинлаб қазиб оилш ва қазиб олинган рудани блок рўпарасидан чиқазиш вариантида тайёрлаш ва қирқувчи кон лахимларини ўтиш даврида блокдан қазиб олинадиган заҳира ҳажм Мен ушбу курс лойихамда кўриб чиқан вариантларимдан қазиб олинган рудани блок остидан чиқазиш вариантларини тавсия этаман.

Фойдаланилган адабиётлар. 1. Sh. M. Mirziyoyev Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz. Toshkent : O ’ zbekiston , 2017 yil . 2. Ломоносов Г.Г. Производственные процессы подземной разработки рудных месторождений. Москва издательство Горная книга 2013 г. 3. Б.Н.Кутузов. Справочник взрывника в двух томах. Москва издательство Горная книга Горное дело 2014 г. 4. Пучков Л.А., Жежелевский Ю.А. Подземная разработка месторождений полезных ископаемых. Учебник для ВУЗов Том горной книги. Издательство НГГУ. Горная книга 2009 г. 5. Ткачёв В.А., Прокопов А.Ю., Кочетов Е.В. «Шахтное и подземное строительство». Технология строительства горных выработок: учебное пособие Новочеркасск 2008 6. А.К. Порцевский. Подземные горные работы. Часть 1 и 2. Учебное пособие. Москва 2005 г. 7. Милехин Г.Г. Вскрытие и подготовка рудных месторождений. Учебное пособие: Мурманск издательство МГТУ 2004. 8. Б. А. Картозия, Б. И. Федунец, М. М. Шуплик и др. Шахтное и подземное строительство. Учебник для вузов. Том 1. Издательство Академии горных наук. Москва 2001 г. 9. В.А.Гребенюк, Я.С. Пыжьянова, И.Е. Ерофеева Справочник по горнорудному делу. Недра, Москва,1983 г . 10. Вяльцев М.М. Технология строительства горных предприятий в примерах и задачах: Учебное пособие для вузов. - М.: Недра, 1989 г.

O'xshashlar

Очиш усуллари ва уларнинг классификацияси

Очиқ кон ишларининг асосий босқичлари

Нефт ва газ бераолишлик тугрисида тушунча

Қатламга таъсир қилишнинг иссиқлик усуллари

Катламга таъсир килишнинг иссиклик усуллари.