Neft moylarini tanlangan erituvchilar ishtirokida tozalash - Konchilik ishi - Referatlar

Neft moylarini tanlangan erituvchilar ishtirokida tozalash

Yuklangan vaqt:

13.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

130.5712890625 KB

Ko'chirib olish

Neft moylarini tanlangan erituvchilar ishtirokida tozalash Reja: 1. Neft moylarini tozalashda ishlatiladigan erituvchilar. 2. Neft moylarini fenol yordamida tozalashning texnologik sxemasi. 3. Суханов В.П. П ереработк а нефти . М.: Высшая школа , 19 74 . 2 52 с.

Neft moylarni ishlab chiqarishda asosiy jarayonlaridan biri tanlab ( selektiv ) tozalash jarayonidir . Bu jarayonlar orqali moylarni ishlatishning muhim hususiyatlari , ya ’ ni oksidlanishga barqarorligi va issiqlik – qovushqoqlik hususiyatlarini yahshilash imkoniyati mavjud . Jarayon neft moy hom ashyosidan mahsus tanlangan erituvchilar yordamida oltingugurt va azot birikmalari, qisqa yon zanjirli ko’p ciklli aromatik va naften – aromatik uglevodorodlarni, to’yinmagan uglevodorodlar va smolali moddalardan tozalashga asoslangan. Sanoat miqyosida tanlangan (selektiv) erituvchilar sifatida fenol, furfurol va bug’li erituvchi aralashmalardan keng foydalaniladi. Selektiv tozalashni barcha qurilmalari texnologik tizimda quyidagi asosiy jarayonlar kiradi. Bunda uzluksiz ishlovchi jihozlarda hom ashyo komponentlarni ekstraksiya orqali ikki faza hosil qilish, rafinatli va ekstraktli erituvchidan haydash yo’li orqali erituvchini uzluksiz qayta tiklash hamda erituvchini suvsizlantirish o’tkaziladi. Moylarni tanlab eritadigan erituvchilar yordamida tozalash. Moy fraksiyalari uglevodorodlarning har-xil sinflari va geterotsiklik birikmalarining aralashmalaridan iboratdir. Uglevodorodlarni fizik xossalari ularni ma’lum sinflarga mansub ekanligiga va molekulyar massalariga boqliqdir. Geterotsiklik uglevodorodlarni fizik xossalari boshqalardan farqi bo’lib, ular qar- xil haroratlarda har-xil tezlikda organik erituvchilarda tanlanib eriydilar. Tanlab yoki selektiv erituvchilar deb, shunday suyuq moddalarga aytiladiki, ma’lum haroratda neft mahsulotlari aralashmasidan faqat keraksiz, tozalanishi kerak bo’lgan komponentlarni ajratib oladigan, bu jarayonda boshqa uglevodorodlarni eritmasdan va ularda erimasdan qoladigan moddaga aytiladi. Tozalash maqsadlari uchun shunday erituvchilar tanlab olinadiki, ular bir-biridan keskin farqlanadigan erkin haroratda har-xil moddalarni eritadigan bo’lsin. Ba’zan erituvchilar uglevodorodlarni yaxshi eritadi va keraksiz komponentlar eritmalardan cho’ktirilib, osongnna ajratiladi. Shu tamoilga asosan smola- asfal'tenli birikmalar (deasfal'tizatsiya) va qattiq uglevodorodlar (deparafinlash) ajratib olinadi.

Boshqa jarayonlarda esa, buni teskarisi bo’lib, erituvchilar kerakli komponentlarni eritmasdan, keraksiz komponentlarni eritib yuboradi. Bu usul moylarni fenol va furfurol bilan selektiv tozalashda qo’llaniladi. Tozalangan mahsulot va keraksiz komponentlarning kontsentrati har xil jarayonda o’zini nomiga ega. Masalan: deasfal'tizatsiya jarayonida tozalab olingan moy deasfal'tizat deyiladi, smolali-asfal'ten moddali kontsentrat esa smola-asfal'ten moddalari deyiladi. Deparafinlash jarayonida olinadigan maxsus-deparafinlangan moy, (depmaslo, deparafinat), qattiq uglevodorodlarni esa gach yoki petrolatum deyiladi. Fenol yoki furfurol bilan tozalanganda toza moy-rafinad va smola-asfal'tenli va polotsiklik aromatik uglevodorodlar aralashmasi - ekstrakt deyiladi. Erituvchilarni selektiv ideal emas, ya’ni erituvchi fazalardan birini to’liq eritadi ва ikkinchisini qismandir. Masalan: fenol politsiklik aromatik uglevodorodlarini yaxshi eritadi, lekin shu bilan birga moyni uglevodorodlarini qam qisman eritshi mumkin. Distilyat moy fraksiyalari, odatda, deasfal'tizatsiya qilinmaydi. Distillyat va qoldiq moylarni umumiy texnologik sxemasi shu bilan farq qiladi. Moy (fraksiyalari tozalanganidan so’ng moylarning rangi o’zgaradi, ular ancha rangsizlanadi. Smola va politsiklik aromatik uglevodorodlardan tozalash natijasida moylarni kokslanishi va yopishqoqlik indeksi ortadi. Smola va to’yinmagan uglevodorodlardan tozalash moyni termik barqarorligini (stabilligini) oshiradi. Kislota xususiyatiga ega bo’lgan uglevodorodlardan tozalash esa korroziya aktivligini pasaytiradi va qattiq uglevodorodlardan tozalash qotish haroratinini pasaytiradi. Moylarni tovar qolatiga keltirib tayyorlash kompaundlash qurilmasida olib boriladi. yengil, o’rta va og’ir distillyat qamda qoldiq komponent bo’lsa moylarni xoxlagan navini (sortini) tayyorlash mumkiн. Moylarni tozalash jarayonida tanlovchi (selektiv) erituvchilardan foydalaniladi. Tanlovchi yokи selektiv erituvchilar suyuq modda bo’lib ma’lum haroratda aralashmadan faqat ma’lum komponentlarni (boshqalarini eritmasdan va

ularda o’zi erimasdan) ajratib beradi. Ba’zan erituvchilar uglevodorodlarni yaxshi eritadilar va keraksiz komponent cho’kmaga tushadi, yengili ajratib olinadi. Deasfal'tizatsiya va deparafinizatsiya ana shunga asoslangan. Erituvchilarga (fenol, furfurol, N-metilpirrolidon dixlor etan, suyultirilgan propan, karbamidlar) suv, benzol va toluol qo’shib, ularning selektivligini va erituvchanlik qobiliyatini o’zgartirish yoki nazorat qilish mumkin bo’ladи. Suv, benzol va toluollarni qo’shib aralashtirish erituvchilarni selektivligini o’zgartirib yuboradi. Suv qo’shilganda selektivlik oshib, umumiy erituvchanlik pasayadi. Benzol va toluol qo’shilganda esa erituv-chilarning selektivligi pasayadi va umumiy erituvchanlik ortadi. Erituvchilar quyidagilarga javob berishi kerak: 1. Erituvchi katta harorat oraliqida yaqqol ko’rinib turuvchi tanlab eritish xossasiga ega bo’lishi kerak. 2. Erituvchi tozalanayotgan mahsulotda erimasligi kerak. 3. Erituvchini va boshlanqich xom-ashyoni zichligidagi farqi katta bo’lishi kerak chunki, bunda faza tez ajraladi. 4. Erituvchi xomashyoga nisbatan kimyoviy barqaror, inert, zaxarsiz, portlovchi emas va qurilmani korroziyaga uchratmasligi kerak. 5. Erituvchi yengil va to’la regeneratsiyalanadigan bo’lishi kerak. Buning uchun qaynash harorati moyning qaynash haroratidan past bo’lishi kerak. Fenolni tanlovchanligi past xisoblansada lekin umumiy erituvchanlik qobiliyati yuqoridir. Selektivlikni pastligi natijasida ekstrakt tarkibida moyning qimmatbaqo komponentlarni qam erib qolishi mumkin, deasfaltizatga esa smola va asfal'tenlar o’tib ketadi. Birinchi qodisada moyning % miqdordagi chiqishi kamaysa, ikkinchisida esa deasfal'tizatni sifati pasayadi. Erituvchilarning tasnifi. Qutbli erituvchilarning tabiati, uning tarkibi va molekulalar strukturasi tozalash jarayonining unumdorligiga ta’sir qiladi. Erituvchining tabiati, uning bir tomondan xomashyoning aromatika uglevodorodlariga nisbatan, ikkinchi tomondan parafin uglevodorod-lariga nisbatan tanlab eritish xossalarini baqolashda

to’liq o’zini namoyon etadi. Erituvchining uglevodorodlarga nisbatan tanlash va eritish xossalarini o’rganish uchun Gamet tengligidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Erituvchi molekulasiga geteroatomlarni va Gammet - Taft konstantasining yuqori ko’rsatkichli atom guruqini (O 2 , N, CO 2 , F, CN 4 ) kiritish, erituvchini donor- aktseptor xossali uglevodorodlarga nisbatan tanlab eritish xossasini yuqori qiladi. Alifatik birikmalar siklik va geterotsiklik analoglariga o’tishi, erituvchining aromatika va to’yinmagan uglevodorodlarga nisbatan tanlab eritish xossasini sezilarli darajada yaxshilaydi. Mineral moylar ishlab chiqarish sanoatida keng ko’lamda amaliy jiqatdan fenol, furfurol va N-metilpirrolidon erituvchilaridan foydalaniladi. Fenol erituvchisi. Ma’lumki, fenol oltingugurt birikmalari va smolani, qisman sul'fidlarni yaxshи eritadi. Shuning uchun erituvchilar orasida fenol moylarni tanlab eritishda unumli erituvchi qisoblanadi. Aynan uning xossalarini inobatga olgan qolda neftni qayta ishlash zavodlarining moybloklari loyiqalangan. Fenol formulasining strukturasi: C 6 H 5 OH СН СН С – ОН СН СН СН Berilganlardan ko’rinib turibdiki, fenolning zichligi deyarli katta emas, bu esarafinatli va ekstraktli eritmalarni to’qnashtirgandafazaldar ajralish sharoitiga sal'biy ta’sir qiladi. Haydash haroratining yuqori bo’lishi quvurli o’choqlarda yoqilqining ko’p sarf bo’lishiga va qurilmalarda isitish xarajatlarining ko’payishiga olib keladi. Fenolning boshqa kamchiliklari: kristallanish haroratining balandligi, bunda ekstraktor kolonnasida ishchi harorat diapazoni qisqaradi; yuqori qovushqoqligi, bunda kolonnada oraliq oqimlarni to’qnashtirganda fazalar

muvozanatini hosil bo’lish tezligi pasayib, modda almashinish jarayoni yomonlashadi; yuqori zaxarliligi; kolonna tipidagi qurilmalarda emultsiyalanishga moyilligi baland. Fenol bilan tozalaganda uning tanlash xossasini ko’tarish uchun qo’shimcha ravishda etil yoki metil spirtini ikkinchi erituvchi sifatida qo’shish mumkin. Fenol-etanol erituvchisi bilan ekstraktsiyalaganda rafinat chiqishi 4-5 % ga quruq fenol bilan tozalaganga nisbatan ko’payadi. Fenolning ajratish xossasini ko’tarish uchun unga qo’shimcha yengil benzin fraksiyasi, spirtlar, sir т aktiv moddalar qo’shiladi. Anna shu barcha qo’shilgan qo’shimchalar fenolning tanlash xossasini ko’taradi. Fenolning fizik-kimyoviy xossalarining ko’rsatkichlari 18-jadval 1 Zichlik, 20 o C da, kg/m 3 1071 2 Molekulyar og’irlik 94,11 3 Sindirish ko’rsatkichi, 41 o C 1,5425 4 Kritik harorat, о С 419 5 Kritik bosim, MPa 6,05 6 Issiqlik siqimi, 45 o C da, kDj/(kg*grad) 2,11 7 qovushqoqlik 45 o C da kinematik, mm 2 /s 3,8 dinamik, Pa*s 4,0 8 harorat, o C chaqnashi 79 buqlarning qavoda alangalanishi 430 atmosfera bosimida qaynashi 181 erishi +41 9 Fenolning suvda eruvchanlik %, harorati о С 20 8,2 40 9,6 10 Suvning fenolda eruvchanligi %, harorati o C 40 33,2 11 Buqlanish entalpiyasi, kDj/mol' 45 12 Suv bilan azeotrop aralashmaning qaynash harorati atmosfera bosimida, о С 99,6 13 Suv bilan azeotrop aralashmadagi fenolning tarkibi % 9,2 14 Dipol' momenti 1,7

15 Dipol' momenti 5 Furfurol erituvchisi . Furfurol bilan tozalashning afzalligi: rafinat distillyatlarining ko’p chiqishi bilan va xom-ashyoning kuchli dearomatizatsiyalanishi bilan baqolanadi. Furfurol - yoqimli non qidini eslatadigan rangsiz suyuqlikdir. U tarkibida pentozan saqlagan chiqindilarni gidrolizlash va kislota qo’shib qaynatish yo’li bilan olinadi. Kimyoviy tabiati bo’yicha furfurol aromatik al'degidlarga o’xshab ketadi; uning formulasining strukturasi: С 4 Н 3 ОСНО СН СН О СН СН С Н О Furfurolning fizik-kimyoviy xossalarining ko’rsatkichlari 19-jadval 1 Zichlik, 20 o C da, kg/m3 1160 2 Molekulyar oq’irlik 96,03 3 Sindirish ko’rsatkichi, 41 o C 1,5261 4 Kritik harorat, o C 396 5 Kritik bosim, MPa 5,43 6 Issiqlik siq’imi, 45 o C da, kDj/(kg*grad) 1,59 7 qovushqoqlik 45 o C da kinematik, mm 2 /s 0,907 dinamik, Pa*s 1,02 8 Harorat, o C chaqnashi 59 atmosfera bosimida qaynashi 162 erishi -39 9 Suvda eruvchanligi %, harorati 20 o C furfurol suvda 5,9 suv furfurolda 4,5 10 Buqlanish entalpiyasi, kDj/mol' 44 11 Suv bilan azeotrop aralashmaning qaynash harorati

atmosfera bosimida, o C 97,5 12 Azeotrop aralashmadagi furfurolning tarkibi % 35 13 Dipol' momenti 3,57 Past haroratda furfurolda (30-40 o C) qattiq parafinlar va asfal'tenlar erimaydi, oltingugurt birikmalari va smolalar sekin va narafin-naften uglevodorodlari judayam sekin eriydi. 400 o C dan yuqori haroratda qaynaydigan yuqorimolekulyar aromatik uglevodorodlar, 60-80 o C da yaxshi eriydi. Eritish xossalarini yaxshilash uchun benzol, atseton, spirtlar, xloroform va boshqa yuqorimolekulyar organik birikmalar qo’shiladi. Furfurol uglerodning turli guruqlarini tanlashi xomashyoning tarkibiga, ekstraktsiyaning harorat rejimiga, erituvchining xom-ashyo bilan nisbatiga boqliq bo’ladi. Tozalash sharoitiga qarab rafinat va ekstraktning uglevodorod tarkibi o’zgarib, furfurol bilan tozalaganda taqsimlanish koeffitsienti fenol bilan tozalaganga nisbatan ancha yuqoridir. Erituvchining keng qo’llanilishiga qaramay furfuro bir qancha kamchiliklarga ham ega. U kam zaxarli bo’lsada, yuqori harorat va qavo kislorodi ta’sirida oksidlanib, o’zining dastlabki xossalarini yo’qotadi. N-metilpirrolidon erituvchisi. N-metilpirrolidon - qiyin uchuvchan erituvchi bo’lib, ijobiy ekologik va toksikologik xarakterga ega. qulay erituvchanligi va yuqori tanlash xossasiga ega bo’lgani uchun u neft va kimyo sanoatida keng ko’lamda ishlatilmoqda. N-metilpirrolidonning qori qutbligini molekula strukturasining assimmetrikligi izoqlaydi : СН 2 СН 2 СН 2 СН 2 О N СН 3

N-ме tilpirrolidonning fizik-kimyoviy xossalarining ko’rsatkichlari 20-jadval 1 Zichlik, 25 o C da, kg/m3 1028 2 Molekulyar oq’irlik 99,13 3 Kritik harorat, o C 451 4 Kritik bosim, MPa 4,78 5 Harorat, o C yonish nuqtasi 245 atmosfera bosimida qaynashi 204,3 erishi -23,6 6 Buqlanish entalpiyasi, 20 o C da, kDj/mol' 550 7 Kritik hajmi, m3 / kmol' 0,316 8 Sirt tarangligi, 25 o C da, N/m 0,041 9 Portlash chegarasi, hajmiy ulushda, % pasti 1,3 yuqorisi 9,5 10 Dipol' momenti 1,7 N-metilpirrolidon kuchli qutbli erituvchi qisoblanadi. U - rangsiz, qarakatchan suyuqlik bo’lib, kuchsiz amino sifatli hidi bor. N-metilpirrolidon cheksiz proporsiyada suv va ko’pincha organik erituvchilar bilan aralashishi mumkin. N-metilpirrolidon suv bilan azeotrop aralashma xosil qilmaydi va qoniqarli termik barqaror hisoblanadi. Moylar ishlab chiqarishda yarim tayyor maxsulotlarni tozalashda N-metilpirrolidon aromatik uglevodorodlarni va geterobirikmalarni, jumladan organik oltingugurtlarni tanlab eritadi. Parafin uglevodorodlarini eritishda inert bo’lgani uchun u furfurolga va ayniqsa fenolga raqobatbardosh hisoblanadi. Moylarni tanlovchi erituvchilar bilan tozalash jarayoni uchun quyidagi omillar muximdir: 1. Jarayonning harorati. 2. Moy fraksiyasini erituvchida erituvchanligining kritik harorati 3. Xomashyo va erituvchilarning nisbati. 4. Erituvchini xomashyo bilan o’zaro ta’sir usuli. 5. Bosim ostida suyultirilgan gazlarni erituvchi sifatida ishlatilganda

(propan, oltingugurtli uglevodorod gazi) o’z ta’sirini ko’rsatadi. Erituvchini moy eritmasidan va kerak bo’lmagan komponentlar eritmasidan regeneratsiyalash bир necha bosqichda amalga oshiriladi: - Erituvchi yuqori haroratda yoki atmosfera bosimida qaydab ajratiladi. - Suv buqi bilan qaydab olinadi. - Vakuum ostida qaydab ajratiladi. Tozalangan mahsulotda erituvchining qoldiq miqdori 0,005-0,02 % dan ortiq bo’lmasligi kerak. Moylarning qimmatbaqo uglevodorodlari gach yoki ekstraktga o’tib ketishi mumkin. Bu asosan, erituvchining etarli darajada selektiv bo’lmaganligi sabali yuz beradi. Buning natijasida qimmatbaqo va keraksiz komponentlar oraliqida turgan uglevodorodlar yo’qotiladi. Bu komponentlar ichki rafinat deyiladi. Bu komponentlarning yo’qotilishi asosiy mahsulot chiqishini pasaytiradi. Eng ko’p tarqalgan tozalash mujassamlashtirilgan (ikki oqimli) qurilmalarda fenol va furfurol yordamida o’tkaziladi. Bunday qurilmalarning ahamiyatli tomoni shundaki, ularda bir vaqtning o’zida distillyatli va qoldiq hom ashyoni qayta ishlash imkonyati mavjud. Rafinat chiqishini oshirish va ekstrakt bilan birgalikda chiquvchi kerakli komponentlar yo’qolishini kamaytirish uchun, shuningdek, turli tarkib va hususiyatdagi ikki rafinatlarni olish maqsadida ikki bosqichli fenolli tozalash qo’llaniladi. Bunday holatda qurilma ikki ekstrakcion kolonna bilan jihozlanadi. Hom ashyoni birinchi kiritishda tozalash uchun talab etiladigan fenolni tahminan yarim miqdorida beriladi. Bu kolonna yuqorisidan “og’irlashtirilgan” rafinat eritmasi chiqariladi.Bu “og’irlashtirilgan” rafinat ikkinchi bosqich tozalash uchun ikkinchi ekstrakcion kolonnaga yuboriladi va bu kolonnaga qolgan qism fenol kiritiladi. Ikkinchi kolonna yuqorisidan yakuniy rafinatli eritma erituvchini qayta tiklash jihoziga kiritiladi. Tozalashdagi I va II bosqich ekstrakli eritmalarni fenolli qayta tiklash tizimiga yuboriladi. Kam qovushqoqli past haroratda qotuvchi moylarni olish uchun yengil distillyatlarni tozalash nisbatan past temperatura (35 – 40 0 C) larda amalga

oshiriladi. Qurilma texnologik sxemasiga sovitish tizimi kiritilgan. Sovutish tizimi ekstrakciya kolonnasi pastki qismidan resirkulyatsiyalanuvchi xomashyo va ekstrakli eritma uchun sovutkichlarda foydalaniladigan suvni 3 – 8 0 C ga sovitib berishga mo’ljallangan. Bundan qurilmalar erituvchini qayta tiklash kolonnalari siqib ketishini oldini olish uchun ko’p sondagi tarelkalar o’rnatiladi. Xomashyodagi smolali moddalar miqdori yuqori hollarda qurilmaga qo’shimcha hom ashyoni deasfal ь tlash bitumi eritmasidan erituvchini qayta tiklash tizimlari kiritiladi. Selektiv tozalash qurilmalarni ishlatish vaqtida katta e’tibor jarayonni avtomatik boshqarishga qaratiladi. Qurilmadagi oqimlar sifatini analizatorlar yoritib turadi: hom ashyo uchun – zichlik va qovushqoqlik o’lchagichlari, rafinat uchun – refraktometr, kolorimetr, erituvchi miqdor analizatori; ekstrakt uchun – zichlik va qovushqoqlik o’lchagichlari, erituvchi miqdor analizatori; oqova suvlari uchun – erituvchi miqdor analizatori. Xomashyodan rafinat chiqishi 64 – 85 % (massa) ni tashkil etadi, yuqori indeksli moylarni qayta ishlashda 40 – 60% (massa). Moyli xomashyolarni tozalashda qo’llaniladigan ekstraksion kolonnalar tavsifini quyida ko’rib chiqamiz. Tozalash jarayonidan asosiy maqsad-fenol erituvchisi yordamida xomashyo tarkibidan keraksiz komponentlarni chiqarish yo’li bilan rafinat olishdir. Rafinatni chiqishi boshlang’ich xomashyo sifatiga va tozalash darajasiga bog’liq. Xomashyo sifatida moy distillyatlari yoki deasfal ь tizatdan foydalaniladi. Rafinat olish qatorida jarayonda ekstrakt hosil bo’ladi. Qurilmaning asosiy bloklariga quyidagilar kiradi: fenol-suv azeotropik bug’li aralashmadan fenol xomashyosini absorbsiyalash, ekstraksiyalash, rafinatli eritma tarkibidan fenolni regenerasiyalash va ekstraktli eritma tarkibidan fenolni regeneratsiyalash. Qurilma texnologik sxemasi quyidagi ko’rinishda keltirilgan (18-rasm). Distillyatli yoki qoldiq xomashyo 1-nasos yordamida 2-issiqlik almashtirgich beriladi va u tahminan 90 0 C gacha qizdirilib, 3-bug’li qizdirgich orqali o’tib, 5-

absorberni yuqori tarelkasidan beriladi. Xomashyoni absorberga kirishdagi temperaturasi 110-115 0 C ga teng. Absorberning pastki qismidagi suyuqlik sathiga ko’ra xomashyoni uzatish boshqarilib turiladi, buning uchun qizdirish liniyasida klapan o’rnatilgan. Absorberning pastki tarelkasi ostidan azeotropik aralashma bug’lari kiritiladi. Xomashyo oqimi ko’tarilayotgan bug’lar bilan to’qnashib, undan fenol absorbsiyalanadi(yutiladi). Suv bug’lari absorberdan chiqishi bilan 4-kondensator- sovitkichga tushadi va hosil bo’lgan kondensat suv bug’i ishlab chiqarish tizimiga yuboriladi. Xomashyo unda absorbsiyalangan fenol bilan birgalikda absorber pastki qismidan 6-nasos yordamida yig’ilib, 7-sovitkich orqali 10-ekstraksion kolonna o’rta qismidan beriladi. Kolonnalar nasadkali yoki tarelkali tipda bo’lishi mumkin. Kolonna yuqorisidagi temperatura erituvchining kritik temperaturasidan tahminan 8-12 0 C past holda ushlanadi, odatda qoldiq xomashyo uchun 115 0 C dan oshmagan holda va kam qovushqoqli xomashyo uchun 50 0 C.

Kolonnalar yuqorisi va pasti orasidagi hosil qilinadigan temperatura gradienti 10-30 0 C ni tashkil etadi. Moy distillyatlarini tozalashda fenolning karrasi xomashyoga nisbatan 1,2-2 oralig’ida, deasfal ь tizatni tozalashda esa 2,5-4 bo’ladi. Tarkibi 0,005% (mass.) dan ko’p bo’lmagan fenol saqlagan rafinat 22-nasos yordamida 17-issiqlik almashtirgich orqali va oxirgi sovitgichdan so’ng rezevuarga jo’natiladi 10-kolonnadan chiqariladigan ekstraktli eritma 11-nasos yordamida 24- issiqlik almashtirgich (bunda 25-qaynatgichdan chiqayotgan qaynoq fenol bilan qizdiriladi) va 23-issiqlik almashtirgich orqali 27-quritish kolonnasiga beriladi. Bu kolonnaga ekstraktli eritmani kiritilishdagi temperaturasi 150-160 0 С teng. Yarim berk tarelkalar yordamida ikki qismga bo’lingan 27-kolonna yuqori qismi 12 ta tarelka bilan jiqozlangan va pasti - kub qismidir. Ekstraktli eritma va unga birlashtiriladigan fenol-suvli kondensat 27-kolonnada suvsizlantiriladi. Bu kolonna yuqorisidan azeotrop aralashma buqlari (taxminan 91% mass. suv, qolgani fenol) chiqariladi, pastki qismidan esa-fenolni asosiy massasi va ekstraktdan tarkib topgan suvsiz eritma chiqariladi. Kolonna yuqorisidan chiqarilayotgan azeotrop aralashma buqlarini bir qismi 5-absorberga, qolgan miqdori esa 19-qavoli sovitgichga yuboriladi. Bu erda hosil bo’lgan suv-fenolli kondensat 15-yiqgichga tushadi. 27-kolonnaning yarim berk tarelkasida yiqiluvchi ekstraktli eritma 25- qaynatgichga o’tadi. У bu erda 32-kolonnadan chiqayotgan kondensattsiyalanuvchi fenol buqlari bilan qizdiriladi. Suvsizlantirilgan ekstraktli eritma 27-quritish kolonnasi pastki qismidan 29-nasos yordamida olinib, 30-zmeevikli pechda 250- 260 0 С gacha qizdirilgan qolda 32-buqlatish kolonnasiga beriladi. Eritmaning bir qismi 32-kolonna pastki qismi va 30-pech oraliqida retsirkulyattsiyalanadi. 31- nasos yordamida 30-zmeevikli pech orqali amalga oshiriladigan eritma sirkulyatsiyasi ekstraksion kolonna pastidagi temperaturani taxminan 330 0 С gacha oshiradi. Bu orqali kolonna qoldiq maxsulotidagi fenolni miqdorini kamaytirishga erishiladi. 32-kolonna 0,2-0,3MPa ortiqcha bosimda ishlaydi. Kolonna yuqorisidagi temperatura ishchi bosimda fenolni qaynash temperaturasiga teng. U

230-240 0 С chegarasida o’zgarib turadi. 32-kolonnaning yuqori tarelkasidan to’yintirish (sovuq quyilish) sifatida fenol beriladi. Tarkibida 2-5% (mass.) fenol saqlagan ekstraktli eritma 32-kolonna pastki qismidan o’z oqimi bilan 36- buqlatuvchi kolonnaga o’tadi va u erda suv buqi bilan shamollatiladi. 32-kolonnadan chiquvchi fenol buqlari 25-qaynatgich uchun issiqlik tashuvchi hisoblanadi. Qayta tiklangan fenol 24- issiqlik almashtirgich va 26- sovitgich orqali 28- quruq fenolli yiqgichga tushadi. 36-kolonnadan chiquvchi fenol va suv buqlari 35-jiqozda kondensattsiyalanadi va ekstraktli eritma bilan birgalikdagi kondensat aralashmasi 27-quritish kolonnasiga beriladi. 36- kolonnadan ekstrakt 37-nasos yordamida 2-issiqlik almashtirgich orqali hamda oxirgi sovitkichdan so’ng rezervuarga chiqariladi. Tuymazin neftidan yuqori indeksli moy olish uchun fenolli tozalashdagi ko’rsatkichlari quyidagi jadvalga keltirilgan: 21-jadval Ko’rsatkichlar Tozalanadigan xomashyo Kam qovushqoqli distillyat O’rta qovushqoqli distillyat Qovush- qoqli distillyat Deasfal tizat Xomashyo tavsifi Zichlik 20 0 С dagi, kg/m 3 885 912 924 911 Qovushqoqlik 100 0 С da, mm 2 /c 8,9 5,9 9,2 20,6 Konradson bo’yicha koksliligi, % (mass.) -------- -------- --- - --- 0,9 Oltingugurt miqdori, %(mass.) 1,7 1,6 1,8 1,5 Jarayon parametrlari Fenolni xomashyoga nisbatan sarfi, %(mass.) 350 200 400 550 Kolonnadagi temperatura, 0 С Yuqorisida Pastida 45 32 60 40 65 45 88 68 Rafinat tavsifi Zichlik 20 0 С dagi, kg/m 3 838 855 867 876

Qovushqoqlik 100 0 С da, mm 2 /c 7,7 4,9 6,8 15,4 Konradson bo’yicha koksliligi, % (mass.) ------ ------- ------ 0,2 Oltingugurt miqdori, %(mass.) 0,3 0,4 0,4 ------ Qovushqoqlik indeksi (tayyor moy) 104 103 97 95 Rafinat chqishi, % (mass.) 51 55 65 50

Adabiyotlar: 1. Альбом технологических схем ы процесс ы переработки нефти и газа //Под. Ред.Бондаренко Б.И. М., Химия, 198 4 . 1 2 4 с. 2. Черножуков Н.И. Технология переработки нефти и газа, ч. 3; Учеб. для вузов. М., Химия, 1978. 424с. 3. Суханов В.П. П ереработк а нефти . М.: Высшая школа , 19 74 . 2 52 с.

O'xshashlar

Neft xom-ashyosini erituvchilar ishtirokida kristallga tushirib deparafinlash

Neft moylari va ularni sinflash

Xomaki misni tozalash jarayonlari

Neft xomashyosi pirolizi

Uglevodorod gazlarini nordon komponentlardan tozalash