Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий тахлилнинг назарий асослари - Konchilik ishi - Referatlar

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий тахлилнинг назарий асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53 KB

Ko'chirib olish

Е р бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий тахлилнинг назарий асослари Мамлакатимиз халқ хўжалигининг янги нефтгазли ҳудудларини ва айниқса уларни кам ўрганилган ўлкаларда кўплаб очиш талабини қондириш учун нефт ва газнинг ҳосил бўлиши ва уларнинг уюмларини ўлка, минтақа, якка тўпланишини башоратлашнинг назарий асосларини чуқурроқ ўрганиш талаб қилади. Нефт ва газнинг ер қобиғида тарқалишини ва жойлашишини аниқлаб бери шва уларни қидириб топиш учун нефт ва газнинг ҳосил бўлиш шароитларини ва тарихини, уюмларга тўпланишини, муҳитнинг палеографиясини, палеогеокимёсини, палеогеофизик шароитини, унинг пайдо бўлиш ва тараққий қилишидаги таъсир кўрсатувчи омилларни билмоқ зарур. Тартибий таҳлил қилиш усуллари ва йўллари 70нчи йиллардан бошлаб А.А.Арбатов, А.А.Бакиров, Э.А.Бакиров, А.Ф.Белоусов, И.В.Высоцкий, А.Н.Дмитриевский, В.И,Драгунов, Ю.А.Косыгин ва бошқалар ишларида ёритилган. А.А.Бакиров, И.М.Губкин фикрини янада тараққий қилдириб нефт ва газни ўлка ва минтақа бўйича ҳамда якка уюм ва кон ҳосил қилувчи бир- бирига узвий муттасил боғлиқ бўлган бир бутун таснифини ишлаб чиқди. Тартибий таҳлил ҳозир геологиянинг кўп соҳаларида қўлланила бошланди. Жумладан нефтгазли чўкиндиҳавзаларни литологик генетик таҳлил қилишнинг тартибий усулларини А.Н.Дмитриевский ишлаб чиқди. Тартибий таҳлил янги ҳудудлардаги ва ер бағрининг чуқурроқ жойларидаги нефт ва газни топишда кўпроқ қўлланила бошланди.

Нефтгаз геологияси фани ва амалиётлари билан литосферада нефтгаз ҳосил бўлишининг ва нефтгаз тўпланишининг қуйидаги асосий қонуниятлари аниқланди: 1. Ер қобиғида нефт газ ҳосил ўлиш ва нефтгаз тўпланиш чўкинди жинслар билан узвий (генетик) боғлиқ бўлиб, литогенезнинг ташкил қилувчи бир бўлагидир. Бу жараён геологик тарихнинг ҳар бир қурилаётган вақтида ер қобиғида содир бўладиган тектоник ҳаракатнинг умумий йўналиши билан билан боғлиқ тараққий қилади. Нефтгаз ҳосил бўлишининг литогенез билан узвий боғлиқлигини қуйидаги омиллар тасдиқлайди: - ернинг барча қитъаларида топилган углеводород бойликларининг кўпчилиги (99,9 %) органик моддалари (Ом) кўп бўлган ҳар бир геологик давр чўкинди ётқизиқлари билан боғлиқ бўлиб органик моддалари кам ётқизиқларда углеводород бойликлари камаяди; - баъзи бир геологик даврлар учун органик моддалар ва каустобиолитларнинг, шу жумладан нефтнинг тўпланиш жараёнлари ўртасида параллелизм борлиги аниқланган. Бу эса Ер геологик тарихининг ҳар бир кузатилаётган даврида кўмир ва нефтнинг ҳосил бўлиши органик моддаларининг тўпланиши билан узвий боғлиқлигини кўрсатади; - нефт таркибида биоген йўл билан ҳосил бўлган оксиген, азот, олтингугурт ва бошқа бирикмаларнинг бўлиши; - Нефтларнинг оптик фаоллиги. Яъни нефтда органик йўл билан ҳосил бўлган моддаларнинг бўлиши сабабли содир бўладиган хусусият. Агар нефт ноорганик йўл билан ҳосил бўлган бўлса, бу хусусият содир бўлмайди; - нефт таркибида 250- 300 ° С дан ортиқ ҳаракатда парчаланиб кетувчи парафин ва олтингугурт бирикмаларининг бўлиши. Бу эса нефтнинг ер остида юқори ҳароратда ҳосил бўлишини инкор қилади.

- бирор стратиграфик бўлинма ётқизиқларидаги нефтнинг углеводород таркиби билан шу ётқизиқлардаги тарқалган органик моддалар битумининг углеводород қисми ўртасидаги ўхшашлик; - нефтдаги карбоннинг изотоп таркиби, шу ётқизиқлардаги органик моддаларникига яқинлиги ҳамда магматик жинслардаги ва ноорганик бирикмалардаги карбондан тубдан фарқланиши; - нефтдаги олтингугуртнинг изотоп таркибининг, шу ёткизиқларнинг органик моддалардаги битумларникига ўхшашлиги; - ҳозирги ва қадимги учламчи давр сувости ётқизиқларида органик моддаларнинг нефт қаторидаги углеводородларга ўтиш жараёнининг очилиши ва чўкиндиларни чуқурлашиб бориши билан улар миқдорининг ортиб бориши; Табиатда баъзан сода углеводородлар ноорганик йўл билан ҳам ҳосил бўлиши мумкин. Аммо улар чўкинди ётқизиқларидаги нефт ва газ уюмларини ҳосил қилишда амалий аҳамиятга эга эмас. 2. Ер қобиғида ҳосил бўлиши ва нефтгаз тўпланиши сайёрамиз тараққиётининг тарихида бирор ноёб геологик ҳодиса бўлмай, чўкиндилар ҳосил бўлганидан сўнгги қулай шароитли барча геологик даврларда вақти- вақти билан содир бўладиган жараёнлардир. 3. Нефтгаз ҳосил бўлиш ва нефтгаз тўпланиш жараёнлари геологик тарих мобайнида улкан геологик ўлкаларда қулай шароитларда ва кенг миқёсда содир бўлган. 4. Чўкиндиларда сақланиб қолган тарқоқ органик моддаларнинг нефтгазга айланиши фақат сувли муҳитда (субаквал), ҳавосиз (анаэроб) шароитида чўкинди ҳосил қилувчи ҳавзанинг кузатилаётган ҳар бир геологик даврда муайян эгилиши натижасида тараққий қилади.

5. Бошланғич нефтгаз ярата олувчи органик моддаларнинг нефт углеводородларига айланиши кўп босқичли бўлиб, бир қанча омиллар таъсирида ўтади, жумладан: а) аввало органик моддалар биокимёвий жараёнлар (микроорганизмлар ва ферментлар) таъсирида парчаланадилар; б) сўнгра чўкиндиларнинг чуқурлашиши натижасида метоморфизмнинг ортиши билан улардаги органик моддалар асосан ҳарорат ва босим таъсирида углеводородларга айланадилар. Бундан ташқари нефтгаз ҳосил қилиш жараёнининг Ушбу босқичида табиий катализаторлар алоҳида аҳамиятга эга. Нефт ва углеводород газларининг ҳосил бўлиши учун зарур бўлган термодинамик шароит органик моддалар сақловчи ётқизиқлар аниқ бир чуқурликка чўкканида содир бўлади. Аммо ўзга яъни ҳарорат ва босим етарли бўлмаган шароитда нефт ва табиий газлар ҳосил бўлмайди. Нефт ва газ ҳосил қилувчи жараёнларининг кучайиши органик модда сақловчи ётқизиқларнинг ҳар хил геологик шароитларда ҳар хил чуқурликларга чўкишида содир бўлиши мумкин ва у органик моддалар табиатига, ётқизиқларнинг таркибий қисмига, шу даврининг палеогеотермик шароитларига, ётқизиқдаги органик моддалар таъсир этувчи ҳарорат ва босимнинг геологик вақт давоматига, шу жойларда чўкиндилар ётқизилишидан кейинги геологик даврларда содир бўлган тектоник ҳаракатларнинг хусусиятлари ва меъёрига боғлиқ 6. Ҳар қайси ўрганилаётган ҳудуднинг геологик тарихи давомида литосферадаги нефтнинг кимёвий таркиби ва физик хоссаси бир хил қолмай, органик моддаларнинг бошланғич таркиби углеводород уюмларининг ҳосил бўлганидан кейинги геологик даврида тараққий қилган ўлкавий тектоник ҳаракатнинг йўналиши, хусусияти ва меъёри нефтнинг литосферада у ёки бу хил термодинамик шароитда бўлишига ўзгариб туради.

7. Углеводород уюмлари уларнинг нефтгаз ҳосил қилувчи қалин қатламлардан ғовак коллектор қаватларга силжиб чиққач қулай шароитларда ўлкавий ва якка қопқонларда ҳосил бўладилар. Бунинг натижасида ўлкавий нефтгаз тўпланувчи минтақалар содир бўлиб, улар таркибида нефт ва газ конлари ва уюмлари ҳосил бўлади. 8. Нефт ва газ конлари нефтгаз тўпланувчи минтақа ҳосил қилса, минтақалар мажмуи нефтгазли вилоятлар ва улар ўз навбатида катта нефтгазли ўлкаларни ташкил қиладилар. Ер қобиғида якка нефтгаз уюми учрамайди. 9. Ҳар бир нефтгаз тўпланувчи минтақада якка тўпламлар, яъни нефт ва газ конлари учрайди. 10. Якка конларда бир ёки бир неча нефт ва газ умлар тури учрайди. 11. Ер қобиғида нефтгаз ҳосил бўлиш ва нефтгаз тўпланиш жараёнларининг содир бўлиши ва тараққиёти кўп босқичли генетик боғлиқликларга эга бўлиб, бир қанча ўзаро боғлиқ омиллар билан кузатиб турилади. Улардан энг асосийлари: - палеотектоник шароит, шу жумладан ўрганилаётган ҳудуднинг ҳар қайси кузатилаётган вақтда ва ундан кейинги геологик тарих давомида тараққий қиладиган ўлкавий тектоник ҳаракатларнинг йўналиши ва меъёри; - ўрганилаётган майдоннинг ҳозирги тузилиши; - нефтгаз сақловчи ётқизиқларни ташкил қилувчи чўкиндилар тўпланишининг ва жинслардаги коллекторлик хусусиятларининг палеогеографик, литологик ва литологик фациал шароитлари; - нефтгаз қатламларнинг геологик вақт мобайнида ва майдон бўйича термодинамик шароитлари;

- қатламлар ва дарзликлар сувининг ҳаракати (палеогидрогеологик шароитлар); - углеводород уюмларининг бузилиши жараёнларидан сақловчи шароитлар. Шунга асосан ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш учун нефтгаз ҳосил бўлиш ва нефтгаз тўпланиш қонуниятларини ҳар томонлама ўрганишга асосланиш керак. Шундай одород газлари ҳосил бўлишининг биоген назарияси бошланғич органик моддаларнинг табиатини бошланғич органик моддалар тўпланишининг палеогеологик, палеогеографик ва палеогидрогеологик шароитларини, органик моддаларнинг нефт углеводородларига ўтиш босқичларини кузатиб ва йўналтириб турувчи геологик, геофизик, геокимевиё, фзик-кимевий ва бошқа омилларни ҳамда нефт ва газни нефтгаз берувчи табақаларни коллекторга ўтишини, нефт яратаолувчи ва нефт ҳосил қилувчи ётқизиқларни аниқловчи далилларни ўрганишга ёрдам беради. Буларнинг мажмуи текширилаётган ҳудуд Ер бағрининг нефтгазлилик истиқболини илмий асосда башоратлаш учун хизмат қилади.

Т авсия этилган адабиётлар: 1.Прошляков Б.К., Кузнецов В.Г. «Литология и литолого-фациальный анализ». Недра 1981г. 2. Прошляков Б.К., Кузнецов В.Г. «Литология». М. Недра 1991г. 3.Нефт ва газ тупламларини излаш ва кидириш усуллари хамда назарий асослари укув кулланмаси (А.А. Бакировнинг 1987 йилда чиккан дарсликдан проф. З.С. Иброхимовнинг узбек тилига эркин таржимаси). Тошекнт Таш ГТУ, 1996й. 4.Бакиров А.А. «Геологические основы прогнозирования нефтегазоносности недр». М. Недра 1973г. 5. Бакиров А.А. и др. «Геология и геохимия нефти и газа». М. Недра 1982г. 6. Бакиров А.А. и др. «Системные исследования при прогнозировании нефтегазоносности недр». М. Недра 1986г. 7. «Геологические основы рациональной методики поисков нефтяных месторождений». Под ред. А.Г. Алексин и др. М. Недра 1979г. 8. «Теоретические основы и методы поисков и разведки скоплений нефти и газа». Бакиров А.А., Бакиров Э.А. и др. М. Высшая школа 1987г. 9. Л.Б.Рухин. Основы литологии. 1969г.

O'xshashlar

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий таҳлил услубиининг асослари

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш мезонлари

Ер бағрининг нефтегазлилигини башоратлашнинг назарий асослари

Башоратлашнинг мавжудотлари ва углеводларнинг тўпламларини излаш

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш учун нефт ва газнинг ер юзига чиқиши ва унинг аҳамияти