Organik kimyo fani - Kimyo - Referatlar

Organik kimyo fani

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.5 KB

Ko'chirib olish

Organik kimyo fani Organik kimyo fani, rvojlanish tarixi va uning xususiyatlari. Organik kimyo faniga berilgan ta‘rilar. Organik birikmalarning tabiiy manbalari. Organik birikmalarning farq qiladigan xususiyatlari va organik reaktsiyalarning o’ziga xosligi. Nazariy tushunchalarning rivojlanishi: radikallar, tiplar, unitar nazariyalari. Tuzilish nazariyasi. Tarkibida uglerod atomi tutgan moddalarga organik birikmalar deyiladi. Organik birikmalardan insoniyat qadim zamonlardan foydalanib keladi. Organik birikmalar o’simlik va hayvon organizmlaridan olingan. Shuning uchun organik birikmalar kimyosini o’qitadigan fanga «organik kimyo» deb aytiladi. Organik birikmalarga – metan, etan etil spirti, sirka kislota, qand misol bo’ladi. Organik kimyo faniga olimlar turlicha ta‘rif berishgan. «Organik kimyo uglerod birikmalarining kimyosi» (A. Kekule 1851 y). Aniqroq ta‘rifni 1989 yili K.SHorlemmer bergan: «Organik kimyo uglevodorodlar va ularning hosilalarini o’rganadigan fandir». Lekin bu ta‘rif ham noorganik va organik kimyo o’rtasidagi farqni ko’rsata olmaydi, chunki СО 2 , СО , К 2 СО 3 , Н 2 СО 3 va boshqalarni noorganik va organik moddalarning hosilasi deb aytish mumkin. Hamma organik birikmalar asosan uglerod, vodorod va boshqa element atomlaridan tashkil topgan. Organik kimyoning zamonaviy ta‘rifi quyidagicha: «Organik kimyo uglerodning boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmalarini o’rganadigan fandir». Organik birikmalarning tabiiy manbalariga neft, tabiiy gaz, ko’mir, slanetslar, torf, yog’och, qishloq xo’jalik mahsulotlarining chiqindilari kiradi. Bu manba‘lardan organik birikmalar turli usullar bilan ajratib olinadi. Organik birikmalar asosan sintez qilib olinadi. Ma‘lumotlarga qaraganda 7 – 8 million organik moddalar mavjud bo’lib, bir kunda taxminan 500 ta yangi modda sintez qilinadi. Uglerod o’ziga xos xususiyatlarga ega:

1. Uglerod davriy sistemada metallar va metalmaslar o’rtasida joylashgan va uning valentligi 4 ga teng. U elektroneytral xossani namoyon etadi va kovalent bog’ hosil qiladi. 2. uglerod boshqa elementlar bilan birika oladi. Uglerod atomlari bir – biri bilan bog’lanib, uzun zanjir hosil qiladi. Zanjir to’g’ri chiziq, tarmoqlangan yoki halqa ko’rinishida bo’ladi. Uglerod atomlari orasidagi bog’lar – oddiy, qo’sh va uch bog’ bo’ladi. Uglerod – uglerod bog’i mustahkam bo’lib, kimyoviy reaktsiyalarda kamdan – kam hollarda o’zgaradi. Reaktsiyalarda uglerod skeleti molekuladan molekulaga o’zgarmasdan o’tadi. Bunday atomlar guruhiga radikallar deb ataladi. M – n: СН 3 – metil, СН 3 СН 2 – etil, С 4 Н 9 – butil radikallari. 3. Organik reaktsiyalar radikallar bilan bog’langan va reaktsiyaga kirish qobilyati yuqori bo’lgan funktsional guruhlar hisobiga boradi. Hozir yuzga yaqin funktsional guruhlar mavjud. M – n: > C = О , - СНО , - СООН , - ОН , - NH 2 , - Х va h – zo. 1. Organik kimyoni alohida fan qilib o’qitishning asosiy sabablari: 2. Ma‘lum bo’lgan organik birikmalarning turli – tumanligi va ko’pligi (7 – 8 mln): 3. Organik birikmalarning tez o’zgaruvchanligi. Ular harorat ta‘sirida suyuqlanadi, parchalanadi va oson yonadi. 4. Organik birikmalar tarkibining murakkabligi ( С 6 Н 10 О 5 ) п п = 10 – 100000. 5. Organik birikmalar dissotsiyalanmaydi, chunki uglerod – uglerod orasidagi bog’ kovalent bog’dir. 6. Organik birikmalarning reaktsiyalari sekin, vaqtning o’tishi bilan boradi. 7. Organik birikmalarda izomeriya hodisasi mavjud, m – n, С 5 Н 12 uglevodorodlarning uchta izomerii bor: СН 2 СН 2 СН 2 СН 2 СН 3 н – pentan, СН 3 СН ( СН 3 ) СН 2 СН 3 2 – metilbutan, СН 3 С ( СН 3 ) 2 СН 3 2,2 – dimetilpropan. Organik kimyo nazariy tushunchalarining rivojlanishi . Organik birikmalarning tuzilish nazariyasi va reaktsiyaga kirishish qobiliyati, molekuladagi atomlarning bog’lanish to’g’risidagi ta‘limot, molekuladagi atomlarning o’zaro ta‘siri va kimyoviy reaktsiyaga kirishishi organik kimyoning nazariy asoslaridir.

Radikallar nazariyasi : organik kimyoning birinchi tuzilish nazariyasi radikallar nazariyasidir. I.Bertselius noorganik birikmalar kimyoviy bog’larining elektrokimyoviy nazariyasini yaratgan. Bu nazariyaga asosan hamma birikmalar qarama – qarshi ionlardan tashkil topgan va ular o’zaro elektrostatik tortilib turadi. Organik birikmalarda ionlarning o’rnida radikallar bo’lib, bu radikallar reaktsiyalarda bir moddadan ikkinchisiga o’zgarmasdan o’tadi. M – n: С 6 Н 5 – СООН , С 6 Н 5 – СНО , С 6 Н 5 – СОС l. Ammo keyinchalik radikallarnazariyasi inqirozga uchradi, ya‘ni organik birikmalarning vodorodi o’rniga xlor va boshqa guruhlarni almashtirish mumkinligini aniqlandi, m – n: СН 3 Н → СН 3 С l Tiplar nazariyasi : organik birikmalar tiplar bo’yicha sinflashtiriladi. M – n: СН 3 СООН , С l СН 2 СООН bir tipga kiradi. Keyinchalik ammiak tipii topiladi: Н СН 3 СН 3 СН 3 N Н N Н N СН 3 N СН 3 Н Н Н СН 3 Unitar nazariya : Tiplar nazariyasi unitar nazariya bilan to’ldirildi. Hamma organik birikmalar ma‘lum tip birikmalar vodorod atomlarini radikallarga almashinishidan hosil bo’ladi. Asosiy tiplar quyidagilar: Н О Н suv tipii, ammiak tipii, vodorod tipi vodorod xlorid tipii Bu nazariyalar izomeriya hodisasini tushuntira olmaydi. Organik birikmalarning tuzilish nazariyasi. Rus olimi A.M.Butlerov 1861 yilda tuzilish nazariyasini yaratdi. Nazariyaning ikki xil ta‘rifi mavjud: A.M.Butlerov ta‘rifi va uning hozirgi zamon ta‘rifi.

A.M.Butlerov ta‘rifi : «murakkab zarrachalarning kimyoviy tabiati uning tarkibiga kiruvchi elementar zarrachaning tabiatiga, ularning miqdoriga va kimyoviy tuzilishiga bog’liq». Hozirgi zamon ta‘rifi : «organik birikmalarningfizik va kimyoviy xossalari uning tarkibiga hamda kimyoviy, elektron va fazoviy tuzilishiga bog’liq». Bu ta‘rif birikmalarning hamma xossalarini hisobga oladi. A.M.Butlerovning tuzilish nazariyasi gomologiya, izomeriya, organik birikmalarning sinflanishini, fazoviy tuzilishini, reaktsiyaga kirishish qobilyatini, kimyoviy tuzilishini tushuntirish uchun ilmiy asos bo’ladi.

Adabiyot lar : 1.Нейланд О.Я. «Органическая химия». М.: «Высщая школа». 1990. 2.Несмеянов А.Н., Несмеянов Н.А. «Начало органической химии». М.: 1969. 3.Робертс Дж., Касерио М. «Основы органической химии». М.: «Мир». 1978. 4.Терней А. «Современная органическая химия». Т. М.: «Мир». 1991. 5.Моррисон Р., Бойд Р. «Органическая химия». М.: «Мир». 1998. 6.Марч Дж. «Органическая химия». М.: «Мир». 1987. 7. Ahmedov Q . N . , Yo ’ ldoshev H . Y . « Organik kimyo 8.usullari». T. Universitet. 1993. 9. Реутов О . А . Курт А.Л, Бутин. К.П, Органическая химия. Учебник для студентов химических специальностей и асперантов М, МГУ. 1999, 1985 с 10.Артеменко А.И. Органическая химия. М. «Химия».2002, 848 с 11.Робертс Дж, Кассерио М. Основы органической химии. Т. 1 842, Т.2 888 с Перевод с англ под реак академ. А.Н. Несмянова М «Мир» 1988 г 13.Терний А. Современная органическая химия. В 2 – х т М. «Мир» 1981г. Т 1,2

O'xshashlar

Organik kimyo fani

Organik kimyo fani

Organik kimyo fani. Organik moddalarning xom ashyo manbalari

Organik kimyo. Organik polimer materiallar

Organik kimyo kursini o‘qitish metodikasi