Нитрат кислата ишлаб чиқаришнинг назарий асослари - Kimyo - Referatlar

Нитрат кислата ишлаб чиқаришнинг назарий асослари

Yuklangan vaqt:

08.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

540.220703125 KB

Ko'chirib olish

Нитрат кислата ишлаб чиқаришнинг назарий асослари Режа: 1. Аммиакдан нитрат кислата ишлаб чикариш йўли уч босқичдан иборат; 2. Ҳаво кислароди билан аммиакни оксидлаш ; 3. Азот(П)-оксидини азот (IV)-оксидигача оксидлаш ва азот (IV)- оксидини димерлаш; 4. Азот (IV)-оксиди ва азот қўш оксидини сув билан адсорбциялаш босқичлари.

Хаво кислароди билан аммиакни оксидлаш.Аммиак каттализатор иштирокида оксидланганда шароитга қараб реакциялар қуйидагича боради: 4NH 3 +5O 2 =4NO+6H 2 O+ 907 кЖ ( а ) 4NH 3 +4O 2 =2N 2 O+6H 2 O+1105 кж ( б ) 4NH 3 +3O 2 =2N 2 +6H 2 O+ 1269 кЖ ( в ) 4NH 3 +6NO=5N 2 +6H 2 O+ 1810 кЖ ( г ) а ) реакция асосий , қолганлари қўшимча реакциялар бўлиб , ҳаммаси ҳам қайтмас реакциядир . Шунинг учун ҳам , жараённинг йўналиши реакциялар тезликларининг нисбатларига боғлиқ бўлади . Агар каттализатор бўлмаса юқори ҳароратда (9000 С дан юқори ) аммиак ёниб , эркин азот ва сувга айланади ( в - реакция бўйича ). Платина каттализатори юзаисда эса реакция бошқача (а) реакция жараёни бўйича боради. Саноатда амалда қўлланиладиган энг актив ва танлаб таъсир этувчи селектив каттализатор, бу платина ва унинг паладдий, родийлар билан қотишмасидир. Улар асосий реакцияни (а) тезлаштириб, қўшимча реакцияларга (б,в,г) таъсир этмайди. Шунда йкаттализатор оптимал шароитда аммиакни кислород билан NО гача оксидланиш даражасини амалда 98 %га етказилади. Аммиакнинг палатинали каттализаторларда оксидланиш реакцияси ҳозиргача маълум бўлган реакциялар орасида энг тез реакциясидир (0,0001 дан 0,0002 секунд). Агар газ шундан кўпроқ каттализатор билан контактда бўлса аммиак ёнади ёки қўшимча реакциялар кетади, NО ни миқдори кескин камаяди. Платинали каттализатор диаметри 0,06-0,09мм гача бўлган ингичка симлардан тўқилган тўр шаклида (1см да 1024 та тешиги бўлади) тайёрланиб, уларнинг бир нечтаси устма-уст қўйиб сеткаларнинг баландлиги 60-150мм қалинликда пакетлар шаклида тайёрланади. Бу ҳолат катализатор юзасини кенгайтириш имкониятини беради. Энг қаттиқ каттализатор қотишмаси 93 % Pt, 4% Pd ва 3% Rh дан тайёрланади. Иш жараёнида каттализатор симлари секин аста емирилиб, майда заррачалар шаклида газ оқими билан олиб кетилади. 800 0 С ҳарорат ва

0,1МПа босимда ишловчи қурилмаларда 1т нитрат кислота ишлаб чиқарилганда платинали каттализаторлардан 0,04-0,06 йўқотилади. Ҳарорат ва босимнинг ортиши билан каттализаторнинг йўқотиш ҳам ортади. Масалан, 8 МПа босим ва 900 0 С ҳароратда ишловчи қурилмаларда 1т НNО 3 да 0,13- 0,16 г платина йўқотилади. Платина ва палладий қийматининг баландлиги аввало уларнинг камлиги ва бундай қимматбаҳо нодир металларнинг емирилиши натижасида доим йўқотилиб турилиши нисбатан арзонроқ металларни қўллашни тақазо этади. Ҳозирги пайтда платина металлари билан бир қаторда, темир ёки висмут оксидларига, хром, марганец, висмут каби металларни қўшиб тайёрланган каттализатордан кенг фойдаланилмоқда. Уларнинг активлиги ва селективлиги анча кам албатта. Каттализатор массасининг тахминан 30 %и йўқотилгач, у қайта суюқланитирилиб бошқатдан каттализатор қотишмасига айлантирилади. Платина- родий – палладийли қотишмадан таййор бўлган каттализатор тури 0,1 МПа босимда ишловчи қурилмада тахминан бир йилда бир марта алмаштирилади. Оксидлаш жараёнининг умумий тезлиги, аппарат конструкцияси ва технологик режимга қараб, платина каттализаторининг юзасига газ оқимининг аммиакнинг қандай диффузияланганлиг билан аниқланади. Бундан ташқари платинага адсорбцияланган аммиак ва кислороднинг ўзаро таъсирига ҳам озроқ боғлиқ бўлади. Платина юзасига адсобцияланган кислород молекуласи атомларга ажралади, атомар кислород, пратонга ўч бўлгани учун аммиак таркибидаги водород ва азот билан бирикиб NO ва сув ҳосил қилиди. Аммиак оксидланишининг кинетик тенгламасидан3 3 NH NH P K d dp U     Кўриниб турибдики, аммиак оксидланишининг умумий тезлиги, энг секин борувчи босқич яьни аммиакнинг платина юзасига адсорбцияланиши босқичи билан белгиланади. Аммиакнинг NO га айлананиш даражаси босим ва ҳароратга ҳам боғлиқ бўлади. Бу реакция қайтмас бўлганлиги учун ҳам босим қанча ортса газлар

концентрацияси ҳам шунча ортади, демак, маьлум бир вақт оралиғида NH 3 нинг NО га айланиш миқдориҳам ортиши табиий. Ҳароратнинг NH 3 ни NO 3 га айланиш даражасига таьсири 66-расмда кўрсатилган 0,1МПа платина каттализаторида ҳарорат оширилиб 800 0 С га етганда реакция тезлиги ошиш натижасида NO нинг унуми ортади. Юқори босимда (0,8 мПа) ишловчи ситемада эса оптимал ҳарорат 900 0 С бўлиши расмдан кўриниб турибди. Ҳарорат бундан оширилса NОни унуми камаяди. Платинали каттализаторлар, заҳар ли, аммиак-ҳаво аралашмаси таркибидаги бегона аралашмалар таьсирига жуда сезгир бўлади.Айниқса контакт аппаратига келувчи газлар аралашмаси таркибида водород фосфиди- pH 3 бўлса, унинг 0,00001 %и ҳам платинали каттализаторни қайтмас қилиб заҳар лай олади. Олтингугурт бирикмалари ҳам кучли заҳар лайди, аммо қайтар ҳолда заҳар ланади. Яна оз миқдордаги сурков мой буғлари, турли чанг зарралари (айниқса, темир ва уни оксидлари) ҳам каттализатор активлигини кескин камайтиради. Шунинг учун аммиак ва ҳаво контакт аппаратига киришдан олдин бегона аралашмаларидан яхшилаб тозаланади. Ҳар қанча тозаланмасин, барибир, озмиқдорда бўлса ҳамки, бегона қўшимчалар контакт аппаратига тушади. Натижада секин-аста каттализаторнинг активлиги камая боради. Уни янгисига алмаштиргунга қадар активлигини қайта тиклаш учун, хлорид кислотасининг кучсиз эритмаси билан мунтазам ювилиб туради. Стихиометрик тенглама бўйича аммиакни оксидлаш учун ҳаво-аммиак аралашмаси таркибида 1 моль NH 3 га, 1,25 моль О 2 тўғри келиши керак. Амалда эса NO ни унумини ошириш ва аммиакни оксидланиш реакциясини тезлаштириш учун кислород миқдорини 1,3-1,5 марта кўп олинди, яьни 10-12 % NH 3 , 18-19 % O 2 ва 70-72 % N 2 (ҳажмий нисбатда) олинади. Оксидлангандан кейин нитроза газлари, таркибида 9-10 % NО ва 5-6 % О 2 сақлайди. АЗОТ (II)-ОКСИДИНИ АЗОТ (IV) -ОКСИДИГАЧА ОКСИДЛАШ ВА АЗОТ (IV)-ОКСИДИНИ ДИМЕРЛАШ

Азот (II) –оксидининг азот (IV)-оксидига айланиш реакцияси, кинетик худудда борувчи ,нокатталатик,гомоген реакциядир. Нитрат кислата ишлаб чиқаришда энг секин борувчи босқич NO ни NO 2 га оксидланиши реакциясидир.Мана шу реакция ишлаб чиқариш жараёнининг умумий тезлигини белгилайди. Бу реакция нитрат кислата ишлаб чиқаришнинг иккинчи босқичи бўлиб ,қўйидаги тенглама бўйича боради. 2NO+O 2 ↔2NO 2 +112,3кЖ Бу реакция 150 0 С дан паст ҳароратда, амалда тўлиқ ҳосил бўлиши томонга йўналади. Агар ҳароратга оширилса мувозанат чапга, яъни NO 2 ни парчаланиб NO ва O 2 ҳосил бўлиш томон силжийди. 800 0 С да NO 2 нинг ҳосил бўлиши умуман тўхтайди. Барча бир босқичли реакцияларда ҳароратнинг ортиши реакция тезлигини кескин оширади, аммо NO нинг NO 2 га оксидланиш реакцияси, бу умумий қоидага бўйсунмайди, аксинча ҳароратнинг ортиши бу реакция тезлигини камайтиради. Бу ҳодисани тушунтириш учун бир неча гипотезалар ўртага ташланган. Булардан нисбатан тўғри деб тан олингани, бу NO нинг оксидланиши орқали маҳсулот демир ҳосил бўлиш билан бориш реакциясидир. 2 NO↔ (NO) 2 -∆ Н ; O 2 +( NO) 2 ↔ 2 NO 2 -∆ Н Д и мирнинг ҳосил бўлиши иссиқлик чиқиши билан борувчи қайтар жараёндир . Демак, ҳароратнинг ошиши бу реакцияда мувозанатни чапга NO 2 ни парчаланиши томонга силжийди. Демак, ҳароратнинг ортиши билан NO ни оксидланиш реакцияси тезлигининг камайишига сабаб,ҳароратга ортган сайин конценрациясининг камайишидандир. Бинобарин,босимнинг ортиши ва ҳароратнинг пасайиши NO ни оксидлаш реакциясини тезлаштиради. Азот ( IV )-оксиди ассоцмацияланиб демирланиш хоссасига ега. 2 NO 2 ↔ N 2 O 4 +57кЖ Ҳароратнинг пасайиши билан димирланиш даражаси ортади; атм о сфера босимида 0 0 С ҳароратда NO 2 ни ассоциацияланиши 71 %га тенг, -15 0 Сда эса 92 %га яқин, 150 0 С да N 2 O 4 умуман бўлмайди,тўлиқ NO 2 га парчаланади.

Реакция ҳажмининг камайиши билан борганлиги учун ҳам босимнинг ортиши N 2 O 4 нинг кўпайишига олиб келади. Ҳар қандай ҳароратда ҳам бу реакциялар амалда жуда тез мувозанат ҳолатига келади. Азот (IV)-оксиди, NO билан ҳам ўзаро қуйидаги реакция бўйича таъсир етади. NO + NO 2 ↔ N 2 O 3 +40,2кЖ Аммо азот (III)-оксидининг амалдаги миқдори кам бўлади. Оксидларнинг оксидланиш ва ассоциацияланиш реакциялари туфайли нитроза газларининг аралашмаси ҳосил бўлади. Қайсиким унинг таркибида азот ва кислароддан (ҳаво билан кирган )ташқари NO, NO 2 , N 2 O 4 ва Н 2 О мавжуд бўлади. Бу оксидлар концентрацияларнинг нисбатлари шароитга қараб кескин ўзгариб туради,аммо асосий компонент NO 2 ва N 2 O 4 ларнинг ўзидир. Азот (IV)-оксиди ва азот қўш оксидини сув билан адсорбциялаш жараённнинг учинчи ва охирги босқичи ҳисобланади. Азот (IV)-оксиди ва N 2 O 4 сув билан қуйидаги тенглама бўйича таъсир етади. 2 NO 2 +Н 2 О→ НNO 3 +Н NO 2 +116кЖ N 2 O 4 +Н 2 О→ НNO 3 +Н NO 2 +59кЖ Ҳосил бўлган нитрит кислатаси беқарор бўлганлиги учун ўз-ўзини оксидлаш ва ўз –ўзини қайтариш реакцияларига киришади. 3Н NO 2 ═Н NO 3 +2 NO+Н 2 О-75,8кЖ Умумий ҳолда NO 2 ва N 2 O 4 нинг адсорбция реакцияси бундай ёзилади: 3 NO 2 +Н 2 О ↔2НNO 3 + NO+136кЖ 3 N 2 O 4 +2Н 2 О ↔ 4НNO 3 + 2NO+101кЖ N 2 O 3 сув билан бирикиб фақат нитрит кислатасига айланади. NO ва N 2 O лар амалда сувда эримайди, бетараф оксидлардир. Бу экзотермик реакциялар ҳажмнинг камайиши билан боғлиқ боради. Демак,босимни ошириш мувозанатни нитрат кислата ҳосил бўлиш томонга (ўнга),ҳароратни ошириш еса уни парчаланиши томонга (чапга) силжитади. Мувозанат, бу реакцяда ҳосил бўлган кислаталарнинг концентрасиясига ҳам боғлиқдир. Кислаталар концентрациясининг ортиши ҳам ўнг томонга

кетувчи реакция тезлигини камайтиради. Атмосфера босими ва оддий ҳароратда ҳосил бўлган нитрат кислота эритмасининг концентрацияси 50 % га етгач системада мувозанат қарор топади. Шунинг учун ҳам оддий шароитда масса улуши 47-50 %дан ортиқ концентрацияли кислота олиб бўлмайди. Концентрланган (98%ли) нитрат кислотани, суюқ N 2 O 4 ни 60-80 0 С ҳарорат ва 2МПа босимда, тоза кислород иштирокида сув билан таъсир эттириб олиш ҳам мумкин. 3 NO 2 +2Н 2 О↔4НNO 3 + 2NO Бунда N 2 O 4 нинг HNO 3 га айланиш даражаси 100 %га етади. Чунки бу реакцияда биринчидан, N 2 O 4 нинг концентрацияси (N 2 O 4 реакция учун олинган сув миқдоридан кўп олинади) сувга нисбатан юқори бўлади. Иккинчидан реакция натижасида ҳосил бўлган NO босимнинг юқорилиги ва ҳаво ўрнига ортиқчаси билан тоза кислород олинганлиги учун дарҳол NO 2 га ва NO 2 қисман N 2 O 4 га айланади. учинчидан ҳароратнинг оширилганлиги NO 2 ни сув билан ўз таъсирини оширади. Бунда борадиган реакцияларни (тенгламаларни соддалаштириш мақсадида NO 2 нинг сув билан ўзаро таъсири реакциясини ҳисобга олмай ёзсак) қуйидагича ёзиш мумкин. N 2 O 4 ↔2 Н 2 О ↔ 4 Н NO 3 +2 NO 2NO+ О 2 ↔(NO) 2 ↔N 2 O 4 Битта тенглама билан ифодалайдиган бўлсак қуйидагича ёзилади : 2N 2 O 4 +2Н 2 О+О 2 ↔ NO 3 +78,6кЖ Реакция учун олинган сувнинг ҳаммаси бирикканлиги учун юқори концентрацияли кислота ҳосил бўлади. Ортиқча NO 2 ва N 2 O 4 лар сув тугагач кислотада эриб нитроолиум ҳосил қиладилар. Босим қанчалик юқори бўлиб

ҳарорат паст бўлса NO 2 ва N 2 O 4 лар кислотада шунчалик тез эрийди. -10 0 С да 98 %ли нитрат кислота 30 %ли нитролеум ҳосил қилиши мумкин. Суюқ нитрат кислота ишлаб чиқаришнинг технологик схема. Нитрат кислота ишлаб чиқариш усули қўлланиладиган босимга қараб 3-типга бўлинади: 1. Атмосфера босимида ишловчи қурилмалар; 2. Юқори босимда ишловчи қурилмалар; 3. Қурама(комбинатсияланган, қўшилган) қурилмалар. Бинобарин бунда, аммиакни оксидлаш пастроқ босимда 0,3-0,4 МПа, азот оксидларини азот кислатасига айлантириш, юқоририқ босимда (0,8-1,2 МПа) олиб борилади. Атмосфера босимида ишловчи қурилмаларда махсулдорликнинг пастлиги NO ни оксидланиши ва NO 2 ни адсорбсияси интенсивлигининг пастлиги, катта ҳажмдаги адсорбсия қурилмалари талаб қилиниши, атмосферага чиқиб кетувчи газларни азот оксидларидан тозалаш учун кўп ишқор сарфланиши каби камчиликлари туфайли ҳозирги вақтда бу типдаги қурилмалар ишлатилмайди. Юқори босимда ишловчи курилмада суюк нитрат кислота ишлаб чикариш. Юқори босимда ишловчи ва қурама қурилмалар кенг қўлланилади.Чунки бунда чиқиб кетувчи газ энергиясидан аммиакни оксидланиш иссиқлигидан ҳавони, нитроза газларини сиқишда, буғ олишда фойдаланилади, махсулдорлик юқори бўлади ва бошқа устунликларга эгалик сезилади.Юқори босимда ишловчи қурилмада суюқ нитрат кислота ишлаб чиқариш. Атмосфера ҳавоси тозалаш аппаратидан (67-расм) ўтгач (2) газ қувури (4) ёрдамида ҳаракатга келувчи компрессорга (3) келади.У ерда 0,7-0,8 мПа босимгача сиқилади,натижада 135 0 С гача қизиб, оксидловчидан (1 0 ) чиқувчи нитроза газлари билан қизувчи ҳ а во қиздиргичга (5) бориб 250 0 С даражагача қизийди ва аралаштиргичга (7) келиб, аммиакни тозалаш апаратидан (6)

(суюқ аммиакни буғлантириб, филтирлаб ва иситиб берувчи апарат)келган аммиак билан аралаштиради. Аммиак ҳаво аралашмаси аралаштиргичдан контакт апаратига (8) боради, у ерда 8900-900 0 C ҳароратда платинали каттализотор тўри юзасида аммиак оксидланади. Ҳосил бўлган таркибида 9- 9,6 % NO сақловчи нитроза газлари буғ қозонига ўтади. Ундан оксидловчига (10) бориб, унинг тепа қисмига каттализаторни ушлаб қолиш учун ўрнатилган филтирдан (шиша пахта) ўтиб, кетма-кет совутгичларга бориб совийди. Аввал ҳаво қиздиргичга бориб 210-230 0 С даражага, сўнгра дум газларини қиздиргичи (13) орқали ўтиб 150-160 0 С даражага, ниҳоят конденсатордан-совутгичдан ўтиб 45-50 0 С даражага совийди. Совуган нитроза газлари адсорбсия колонкасининг (11) (колонна-устунсимон аппарат) остки қисмидан киради. Адсорбсия колоннасининг баландлиги 46 м, диаметри 2м. Унинг ичига зангламайдиган ингичка пўлат симлардан тўқилган симтўр тарелкалар ўрнатилаган. Тарелкалар бир-бирига махсус қувурчалар орқали туташган бўлиб, ундан бир тарелкадан иккинчисига суюқлик оқиб тушади. Колонннанинг ички тузилиши нефтни ҳайдашда ишлатиладиган ректификасия колоннасига ўхшайди. Колоннанинг тепа қисмидан совуқ сув юборилиб турилади. Унга қарама-қарши йўналишда пастдан юқорига қараб нитроза газлари кўтарилади. Газлар тўр тешикларидан ўтиб, тарелка устидаги суюқликка дуч келиб эрийди ва нитрат кислатасига айланади. Эримагани юқоридаги тарелкага кўтарилиб, ундаги суюқликда эрийди, шундай қилиб газлар, суюқликни тўр тешикларидан аста оқиб тушишга қўймайди. Суюқлик махсус қувурча орқали пастга оқиб тушган сайин кислота концентрасияси ортиб боради. Тарелка устига суюқликдан иссиқликни олиб уни совутиб туриш учун совутгичлар ҳам ўрнатилган. Колонна устига тушган кислота ўз оқими билан пуфлагич (бирор апаратни газ ёки сиқилган ҳаво билан пуфлаб тозалагич) колоннасига оқиб келади, у ерда иссиқ, ҳаво кислотада эриган азот оксидларини пуфлаб учуриб олиб кетади ва адсорбсион колоннасининг 6-тарелкасига юборилади.Чиқинди

газлар (адсорбсион колоннадан чиқадиган газлар “дум газлари” дейилиб, унинг таркибига 0,05-0,1 %гача (ҳажм бўйича) азот оксидлари бўлади) адсорбсион колоннадан чиқиб дум газлари қиздиргичи орқали ўтиб 110- 120 0 С гача қизийди, сўнгра ёниш камерасига(бўшлиғига) келиб, табиий газни ҳаво билан ёнишидан ҳосил бўлган иссиқ газлар билан аралашиб 380-480 0 С гача қизийди. Кейин газлар аралашмаси катталитик тозалаш реакторига бориб икки қават: палладий аммоний ва алюминий оксидли каттализаторлар орқали ўтади.Бунда водород сақловчи газлар ёнади, азот оксидлари эса эркин N 2 ва кислородгача қайтарилади ва газлар аралашмасининг ҳароратси 700- 710 0 C гача кўтарилиб фильтир ва газ турбинаси (4 ) орқали фойдаланиш қозонга ва сўнгра ундан 100 метрли чиқариш қувури (17) орқали атмосферага чиқариб юборилади. Бундай заводни махсулдорлиги 100 %ли нитрат кислатасига ҳисобланганда 380-400 т/ йилга тенг. Юқори босимда ишловчи қурилманинг атмосфера босимида ишловчи қурилмадан устунлиги қуйидагилардан иборат : 1. Азод оксидларини нитрат кислотага айлантириш 98-99 %гача ортади. Олинган кислота концентрацияси 60-62 %га кўтарилади ишқорий адсорбциялаш жараёнига эҳтиёж қолмайди ; 2. Адсорбцион колоннасининг ҳажми, атмосфера босимида ишловчи қурилмада қўлланиладиган насадкали миноралар ҳажмидан ўнлаб маротаба кичик4 3. Қурилмаларни қуриш учун кам маблағ сарфланади; 4. Қурилмаларда хизмат қилиш, уларни ишлатиш анча соддалашади. Аммо,юқори босимда каттализаторнинг йўқотилиши ва энергияни кўп талаб қилиши бу типдаги қурилмаларни кенг тарқалишга катта тўсиқ бўлмоқда. Шунинг учун ҳам кейинги йилларда қурама типдаги қурилмалар кенг тарқалмоқда. Қурама (комбинатсияланган) усулда суюқ нитрат кислота ишлаб чиқариш .

Бу усулда ишловчи курилма схемаси 68-расмда берилган. Компрессорда 0,4 МПа босимгача сиқилган ва 200 0 С гача қизиган ҳаво контакт аппаратининг ғилофи орқали ўтиб қизийди ва аралаштиргичга бориб фильтрланган ва қизиган аммиак билан аралашади, сўнгра контакт аппаратининг ўзига ўрнатилган тозалагичдан ўтгиб тозаланган, ҳаво-аммиак аралашмаси икки қават каттализатор (платинали тўр қават ва унинг остида платинасиз каттализатор каватлари) орқали ўтади. Платинали қаватдан ўтгач фильтирланиб платина заррачалари ушлаб қолинади. Нитроза газлари (850- 880 0 С) реактор ичида ўрнатилган буғ қазони орқали ўтади,кейин сув иситгичдан ўтиб ўз иссиқлигини яна 180 0 С гача пасайтиради.Сўнгра ҳаво совутгичлар орқали ўтиб 60 0 С гача совуйди ва нитроза кислота билан

суғорилиб турувчи ювгичга боради. Ювгич остига йиғилиб қолган 47 %ли нитрат кислота адсорберга юборилади. Совуган нитроза газлари нитроза компрессорида 1,1-1,2 МПа босимгача сиқилади ва сув қиздиргич, кейин ҳаво совутгичи орқали ўтиб совугач адсорбсион колоннага киради. Ҳосил бўлган 60 %ли нитрат кислота, пуфлаш колоннасига ва ундан омборхона ҳавзасига боради. Пуфлаш колоннасидан чиққан нитроза газлари ювгичга киришдан олдин циклга қўшилади. Чиқинди газлар юқори босимда ишловчи қурилмадагидек парчалаб юборилади. Бундай қурилмаларнинг махсулдорлиги 3 марта ошади. Нитрат кислотани концентрлаш. Икки усул билан амалга оширилади: 1. Сувни тортиб олувчи моддалар ёрдамида концентрлаш ; 2. Нитрат кислотанинг тўғри синтези. Биринчи усулда нитрат кислотани ҳайдаш (дистиллаш) йўли билан концентрасияси оширилади. Аммо нитрат кислота сув билан азеотроп аралашма ҳосил қилганлиги сабабли бу усулда амалда 65 %дан юқори концентрасияли кислота олиб бўлмайди. Шунинг учун ҳам сувни тортиб олувчи моддалар: концентрланган сульфат кислота ёки магний нитрат тузи аралаштириб ҳайдаш орқали концентрланади. Аммо бу усулда 1 т. Нитрат кислотани концентрлаш учун 3-4 т. Н 2 SO 4 сарфланади. Умуман бу усул иқтисодий жиҳатдан норентабел бўлиб,кейинги йилларда анча рентабелли усул, нитрат кислотасини тўғри синтезлаш кенг тарқалмоқда.

Адабиётлар 1.Каримов .И.А. Ўзбекистон: Мустақиллик одимлари. Тошкент Ўзбекистон 1995. 2.Кутепов.А.М., Бондарев Т.И. , Беренгартен М.Г. Обшая химическая технология. 2-е изд. М , В ысшая школа, 1990. 3.Б.Е.Абалонин. Основы химических производств. М., Химия 2001. 4. Алтухов К.В., Мухленов И.П.,Тумаркина Е.С. Химическая технология. М., Провещение, 1985. 5. Мухленов И.П., Горштейн А.Е., Тумаркина Е.С. и др. Основы химической технологии. Под. Ред. И.П. Мухленова. М. 4-е изд Высщая школа, 1991. 6.А.А.Исматов, Т.А. Отакузиев, Н.П.Исмоилов, Ф.М.Мирзаев. Ноорганик материаллар кимёвий технологияси. Тошкент Узбекистон 2002. 7. Белоцветов А.В., Бесков С.Д., Ключников Н.Г. Химическая технология 4-е изд. М., Просвещение, 1976. 8. Позин М.Е. Технология минеральных солей. Л.Химия. 1984

O'xshashlar

Аммиак ва нитрат кислотани ишлаб чиқариш

Аммияк ва нитрат кислота ишлаб чикариш

Аммиак ва азот кислотасини ишлаб чиқариш технологияси тўғрисида тушунча

Асосий кимёвий ишлаб чиқариш

Катализнинг ахамияти ва унинг назарий асослари