Bosh sahifa
Referatlar
Kimyo
Kristall maydon nazariyasi
Kristall maydon nazariyasi
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
1050 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Ligandlar maydon nazariyasi
Amorf-kristall fibroinni eritmalarini hosil qilinishi va xossalari
Polimerlar eritmalari nazariyasi
Kimyoviy bog’lanish nazariyasi
Kovalent bog’lanish nazariyasi
![Agar ligandlar oktaedrning cho’qqilariga joylashgan bo’lib, markaziy ion oktaedr markazini egallaydi deb faraz qilsak, d x 2 -y 2 - va d z 2 orbitallarining bulutlari ligandlar tomon yo’nalgan bo’ladi. Bu orbitallar ligandlarga yaqinroq joylashadi. Lekin d xy -, d yz -, d xz - orbitallar bulutlari ligandlararo fazoga yo’nalgan bo’ladi. Shu sababli, ligandlar bu orbitallarga kamroq ta’sir ko’rsatadi. Natijada, d- orbitallar energetik jihatdan ikkita yangi holatga ajralib ketadi. Yuqori energetik holatga ko’tarilgan d x 2 va d x 2 -y 2 - orbitallar e d , quyi energetik holatdagi d xy -, d yz -, d xz - orbitallar t 2d bilan belgilanadi. d-orbitallar energiyasining ortishi kompleks hosil bo’lganida ajralib chiqadigan energiyaning ma’lum qismi hisobiga boradi. Shunday qilib, kristall maydon nazariyasiga ko’ra d-elektronlar ligandlar band etgan joylarni band qilmaslikka intiladi. Kristall maydon nazariyasiga ko’ra markaziy atom bilan ligandlar orasida ion bog’lanish yoki ion-dipol bog’lanish yuzaga keladi. Bu nazariya markaziy atomning kvant-mexanik tuzilishini hisobga oladi, lekin ligandlarni hech qanday strukturaga ega bo’lmagan shunchaki zaryadli nuqtalar deb qaraydi; ularni faqat elektrostatik maydon yaratuvchi zaryadli zarrachalar deb tasavvur qiladi. Shu sababli bu nazariyani Kossel va Magnus tomonidan yaratilgan elektrostatik nazariyaning qisman kvant-mexanik asosda rivojlangan ko’rinishi deb qarash mumkin. Oktaedrik maydondagi t 2d - va e b – orbitallarning energiyalari orasidagi ayirma bilan belgilanadi. T 2b – orbitalning energiyasi boshlang’ich d-orbitallar energiyasidan 0,4 ∆ qadar kam; e b -orbitalning energiyasi esa boshlang’ich d-orbitallar energiyasiga qaraganda 0,6 qadar ko’pdir. Masalan, [Ti(H 2 O) 6 ] 3+ tarkibli oktaedrik ionda bo’lgan birgina d-elektron t 2b – holatda turadi. Oddiy elektrostatik nazariyaga muvofiq uning energiyasi qo’zg’algan holat energiyasiga teng bo’lishi kerak edi, kristall maydon nazariyasiga muvofiq esa bu elektronning energiyasi qo’zg’algan d-elektron energiyasidan 0,4 ∆ qadar kamdir;](/data/documents/c019c629-05d6-43c1-8b6f-77377b24f7b6/page-2.png)
![binobarin bu nazariyaga muvofiq [Ti(H 2 O) 6 ] 3+ tarkibli koordinatsion birikma elektrostatik nazariya bo’yicha topilgan barqarorlikdan 0,4 ∆ qadar barqarorroq bo’lishi kerak, 0,4 ni bittagina d-elektronli kompleksning kristall maydon ta’sirida barqarorlanish energiyasi deb yuritiladi. Markaziy ionning d-elektronlari soni ortganda koordinatsion birikmaning barqarorlanish energiyasi o’zgaradi. Masalan, agar metall ionida ikkita d-elektron t 2b – holatda bo’lsa, oktaedrik kompleksning barqarorlanish energiyasi 0,8 ∆ ga ortadi. E b – holatda turgan har bir d-elektronli koordinatsion birikmaning barqarorligi 0,6 qadar kamayadi. Umuman t 2b – va e d – holatdagi elektronlarning soni ma’lum bo’lsa, oktaedrik koordinatsion birikmada barqarorlikning o’zgarishini hisoblab chiqarish oson. Masalan, t 2d – holatda uchta d-elektron va e d – holatda ikki d-elektron bo’lgan oktaedrik koordinatsion birikma barqarorligining o’zgarishi quyidagicha hisoblab topiladi: 3-(0,4∆)-2(0,6∆)=0 Agar 5 ta d-elektron t 2a -da va 2 ta d-elektron e d -da bo’lsa, u holda barqarorlikning o’zgarishi: 5-0,4∆-2.0,6∆=0,8∆ ga teng bo’ladi. Masalan; Ligandlar oktaedr cho’qqilarga joylashgan bo’lsin. Quyidagi rasmdan ko’rinib turibdiki, ligandlar bilan d x 2 - y 2 va d z 2 –orbitallar orasida eng ko’p elektrostatik itarishish kuchi yuzaga keladi; d zy –orbitalga esa,ligandlar kamroq ta’sir ko’rsatadi. Boshqa d-orbitallar pastki energetik vaziyatni egallaydi.](/data/documents/c019c629-05d6-43c1-8b6f-77377b24f7b6/page-3.png)
![tezligi, N A – Avogadro soni, λ – koordinatsion birikma yutgan nurning to’lqin uzunligi, h – Plank doimiyligi. Misol. [Cu(NH 3 ) 4 ] 2+ tarkibli koordinatsion ion uchun ko’zga ko’rinadigan sohada maksimal yutilgan nurning to’lqin uzunligi λ=304 nm; lekin [Cu(H 2 O) 4 ] 2+ ion uchun λ=365 nm. Koordinatsion birikmaning ichki sferasidagi NH 3 lar o’rnini H 2 O lar bilan almashtirilganida kristall maydon energiyasi ∆ qanday o’zgaradi? Yechish. (1) formula asosida [Cu(NH 3 ) 4 ] 2+ va [Cu(H 2 O) 4 ] 2+ ionlar uchun ∆ larni hisoblab chiqamiz: [Cu(NH 3 ) 4 ] 2+ uchun ∆ larni hisoblab chiqamiz: [Cu(NH 3 ) 4 ] 2+ uchun ∆ = h . C . N A / λ = 6,6 . 10 -34. 3 . 10 8. 6,02 . 10 23 /304 . 10 -9 = 3,49 . 10 5 joul . mol =349 kJ . mol. [Cu(H 2 O) 4 ] 2+ uchun; ∆ = h . C . N A / λ = 6,6 . 10 - 34. 3 . 10 8. 6,02 . 10 23 / 365 . 10 -9 = 326 kJ . mol. Xulosa. [Cu(NH 3 ) 4 ] 2+ dan [Cu(H 2 O) 4 ] 2+ ga o’tganda ∆ kamayadi; demak, koordinasion birikma ammiakatdan gidratga o’tganda mustahkamligi ham kamayadi.](/data/documents/c019c629-05d6-43c1-8b6f-77377b24f7b6/page-5.png)
