Kimyo ta’limining og’zaki, ko’rgazmali, amaliy metodlari. (monologik va diologik metodlar)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63.5 KB

Ko'chirib olish

Kimyo ta’limining og’zaki, ko’rgazmali, amaliy metodlari. (monologik va diologik metodlar) Reja 1. Monologik metodlar: tavsiflash, tushuntirish, so’zlab berish, ma’ruza haqida tushuncha berish. 2. Dialogik metodlar: suhbatlar, seminarlar, disput tushunchalari 3. Tajribalar o’tkazish o’qituvchining og’zaki nutqlari bilan uyg’unlashtirish. 4. Mustaqil ishlash metodlari: amaliy va laboratoriya metodlari

O’rganiladigan asosiy tushunchalar: Monologik metodlar- so’zlab berish, ma’ruzalar, Diologik metodlar, su h batlar, seminarlar, laboratoriya tajribalari – yangi bilimlar olish, yangi materialni o’rganish amaliy mashg’ulotlar. Kimyo o’qituvchisidan o’quv materialini o’zi bayon etishi, talabalarni ham mustaqil ishlashga o’rgatish talab etiladi. Shu talabga asosan kimyo o’qitishning metodlari 2 ga bo’linadi: 1. bayon etish metodlari.(monologik va diologik metodlar) 2. mustaqil ishlash metodlari. Maktablarda eng ko’p qo’llaniladigan metodlar: 1. O’qituvchining o’quv materialini bayon etish metodlariga, bunda so’zlab berish, ma’ruza, suhbatlar, ekskursiyalar, demonstratsion tajribalar va ko’rsatmali o’qitishning boshqa vositalaridan foydalanish Monologik metodlar - so’zlab berish, ma’ruzalarga, bo’linib, o’quv materiali mazmunini o’qituvchining o’zi tushintiradi. Bu metodda o’quvchilar faktlar, eksprement orqali kuzatib o’rganadilar: fandagi ma’lum bilimlar atrof mu h it h imoyasi, element va moddalarning sodir bo’lishi tarzida ko’rgazmali h olda ifodalanadi. Tushuntirish metodi qo’llanganda o’quvchilarga nazariy bilimlar mo h iyati ochib beriladi. Moddalar massasining saqlanish qonuni atom - molekulyar nuqtai - nazaridan tushuntirilganda yoki elementlar xossalarining davriy ravishda takrorlanish kabi h olatlar tushintirilganda tushunchalar ketma - ket ochilib umumlashtiriladi. Ma’ruza - metodi ancha vaqt olinadigan monoton metod bo’lib h isoblanadi. Maktab ma’ruzasi 30 minutdan ko’proq vaqtni olib asosan yuqori sinf o’quvchilari va talabalar uchun qo’lay.

Monoton metodda o’qituvchi o’zining nutqi ravonligiga katta e’tibor beradi. O’qituvchi nutq ravonligi, sofligi, mazmunli h olda materialni izo h lash bilan o’quvchilar diqqatini o’ziga torta bilishi kerak. Diologik metodlar - bularga h ar xil su h batlar, seminarlar, misol bo’lib o’qituvchi va o’quvchi orasida bo g ’ lanishli nutq tarzida olib boriladi. Suhbat - bu o’quvchi va o’qituvchi orasidagi diolog bo’lib h isoblanadi. O’qituvchining savollariga o’quvchi javob beradi yoki aksincha. Maktab amaliyotiga keyingi vaqtlarda Yangi pedagogik texnologiya tarzida seminar darslari kirib keldi. Masalan, uglevodorodlarning xossalari ularning tuzilishiga bo g ’ liqligi kabi mavzulari seminar tarzida o’rganilsa, o’quvchilarda tafakkur qirralari o’sib tayanch bilimlarni qo’llash orqali rivojlanish bo’ladi. Bu metod ko’proq yuqori sinflarda olib boriladi. 2. Mustaqil ishlash metodlari- laboratoriya ishlari, amaliy mashg’ulotlar, kimyodan masalalar yechish va adabiyotlar bilan ishlash. Kimyo o’qitishda ko’rsatiladigan eksperimentlardan foydalanish eng mu h im metod sanaladi. Kimyo o’quv predmetining o’ziga xos xususiyati h am shu nazariy mazmunning bir vaqtning o’zida mav h um h olda emas, isbotiy bo’lishi bilan a h amiyatlidir. Demonstransion eksperimentni o’qituvchi, laborant yoki talaba ko’rsatib turishi va o’qituvchi izo h lab borishi mumkin. Kurs boshida h ali o’quvchilarda kimyoviy tajribalarni bajarish ko’nikma va malakalar rivojlanmaganda

o’qituvchi o’zi yoki laborant o’tkazadi. Demonstrasion tajribalar ayniqsa foydali h olat kasb etganda katta qiziqish orttiradi. Masalan, CO 2 bilan o’t o’chirishni ko’rsatish; Ko’rgazmalilik - shunday olib borish kerakki bajarilayotgan tajribalarni o’quvchilar h ammasi ko’ra olsin. Ko’rgazmalilikdan kadoskop va boshqa TCO dan unumli foydalanish lozim. O’quvchilarga ko’rsatiladigan tajribalar oddiy, xavfsiz, ishonchli tarzda bo’lishi shart. O’tkazilayotgan eksperiment tafsilotlarini albatta izo h lab borish lozim. Tajribalar o’tkazilayotganda quyidagi metodlarga amal qilish tavsiya etiladi: 1. Tajribaning maqsadini qo’ya bilish: o’quvchilar nima sababdan tajriba o’tkazilishini tushinishi kerak. 2. Tajribalar o’tkazilayotgan priborlarning chizmalarini chizish; sharoitni belgilash, (reaksiya qanday sharoit va mu h itda olib boriladi.) 3. O’quvchilarning kuzata bilishini tashkil etish. (Nima bo’layapti-yu, natija nima bo’ladi anglab yetish) 4. Nazariy xulosalar chiqara bilish; eksperimentning rivojlantiruvchi funksiyasi, o’qituvchining so’zi bilan amalga oshadi. Ular: 1) Tajribaning o’zidan bilimlar paydo bo’lishi. 2) O’qituvchining so’zi izo h lari kuzatishini to’ldirib borishi. O’qituvchi o’qitish jarayonida o’quv - ko’rsazmali vositalardan foydalanishi-

bu h olat kimyo ta’limi sifatida ijobiy ta’sir etadi. Ular: sinf doskasi, h ar xil jadval va tablisalar, modellar, maketli, magnitli applikasiyalar, ekran qo’llanmalari va h okazolar. Sinf doskasi eng mu h um vosita rolini bajaradi. Dars mazmuniga doir formula, tenglamalar ayrim yozuvlar doskadan unumli foydalangan h olda yozilishi kerakki mavzu mazmunini tushuntirish yakunigacha doskadan o’chirmaslik kerak. -Og’zaki ko’rgazmali - amaliy metodlar asosida o’quvchilarning amaliy faoliyati yotadi. Bu faoliyatda o’qituvchining ra h nomoligi albatta yunaltiruvchi faoliyat kasb etadi. O’quvchilarning mustaqil ishlashlari h ar xil shaklda amalga oshiriladi. Bu shakllar: jamoa, guru h , yakka - yakka ko’rinishlarda bo’ladi. Ularning turlari h am har xil. M: O’quvchi eksperiment (laboratoriya tajribalari amaliy mash g ’ ulotlar). Kimyoviy masalalar yechish, adabiyotlar bilan ishlash, ijodiy topshiriqlar bajarish, (priborlar konstruksiyasi, modellar yasash) nazorat ishlarini bajarish, mustaqil ishlar o’quvchilarning yangi bilim egallash ko’nikma va malakalar shakllanishidagi, fanni o’rganishdagi eng mu h im so h asi bo’lib h isoblanadi. Olingan bilim, ko’nikma, malakalar faoliyatga mustaqil ravishda tadbiq etilsa samarali bo’ladi. Mustaqil ishlar o’quvchilarga ta’lim- tarbiya berish, rivojlantirish kabi vazifalarni bajaradi. O’quvchining mustaqil ishi olingan bilim ko’nikma malakalarni faoliyatda tadbiq etish bilan bilimlar manbai bo’lib h isoblanadi. O’quvchi eksperimenti - mustaqil ish turi bo’lib h isoblanadi. Shu usul bilan o’quvchi o’zidagi bilim ko’nikma malakalar darajasini h am sinab ko’radi.

O’quvchi eksperimenti maqsadi, uni kelgusi mustaqil h ayotga tayyorlashdan iborat. O’quvchi eksperimenti laboratoriya tajribalari va amaliy mashg’ulotlarga bo’linadi. Ular didaktik maqsadlar bilan farq qiladi. Laboratoriya tajribalari - yangi bilimlar olish, yangi materialni o’rganish bo’lib h isoblanadi. O’quvchi eksperimenti quyidagi bosqichlarda amalga oshadi: 1) Tajribani maqsadini tushuntirish; 2) Moddalarni o’rganish; 3) Priborni yi g ’ ish yoki tayyorlashdan foydalana bilish; 4) Tajribani bajarish; 5) Natijalar ta h lili va xulosalar chiqarish; 6) Olingan natijalarni izo h lash va kimyoviy tenglamalar tuzish. 7) H isobot yoza olish . O’quvchi o’z oldiga qo’ygan muammoning yechimini tushunib yetishi kerak. Kimyo fanidan o’quvchilarning laboratoriya tajribalari yakka, guru h , jamoa h olda amalga oshadi. Laboratoriya mash g ’ ulot joylari oldindan o’quvchiga ajratib qo’yiladi. Laboratoriya tajribalari yangi material mazmunini tushuntirish jarayonida olib boriladi. Amaliy mashg’ulotlar - ma’lum mavzular o’rganilgach, ularning oxirida olingan bilimlarni musta h kamlash, takomillashtirish, konspektlash h amda ko’nikma va malakalarni takomillashtirishga xizmat qiladi.

Kimyodan amaliy mashg’ulotlar- o’quvchi va talabalarning bilim ko’nikmalarini shakllantirishning asosiy omilidir. Amaliy mash g ’ ulotlarda ko’nikma va malakalar shakllanishiga katta e’tibor beradi. Amaliy mash g ’ ulot VII sinfdan boshlab o’tkazila boshlaydi. Har bir amaliy mash g ’ ulotni o’tkazishda reaktiv, pribor va kimyoviy asbob- uskunalar bilan ishlashning texnik qoidalari, muomila qilish ko’nikmalariga alo h ida a h amiyat berish, xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilish talab etiladi. Amaliy mash g ’ ulotlar ikki xil ko’rinishda bo’ladi: berilgan instruksiya asosida o’tkaziladigan mash g ’ ulotlar va eksperimental masalalar yechish bilan bo g ’ liq tajribalar. Instruksiya - berilgan yo’l - yo’riq asosida o’tkaziladigan tajribalar. Unda tajribaning h ar bir bosqichi yozma h olda berilgan bo’ladi. Ular darslikda yozilgan h olda mavjud. Eksperimental masalalar - instruksiya berilmasdan masala sharti beriladi. Shu shartga asosan o’quvchi ijodiy ravishda mustaqil ish bajaradi. Eksperimental masala yechishda xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilgan h olda, kerakli reaktiv priborlar stolga qo’yiladi. Tajribalar yakunida maxsus daftarga h isobotlar yoziladi. Hisobotlar kimyo xonasida saqlanadi. Hisobot shakli quyidagicha bo’lishi mumkin: 1) sinf. 2) o’quvchi f va i. 3) fan. 4) ishning mavzusi. 5) tajribaning nomi. 6) tajribaning maqsadi. 7) bajarish tartibi. 8) pribor chizmasi va kuzatish xulosalari. 9) xulosa va reaksiya tenglamalari. O’qitish metodiga qo’yiladigan talablar: Normal tashkil qilingan ta’lim- tarbiya jarayoni biror universal metoddan emas, balki mavjud metodlarning hammasidan kimyoda foydalanishni talab qiladi.

$Har bir metod o’quv materialining mazmuni va umumiy xarakteriga, talabalarning saviyasiga va tayyorgarligiga, maktabning (kimyo laboratoriyasi bor-yo’qligiga) qarab tanlanadi. Tayanch tushunchalar: 1. Monologik metodlar- so’zlab berish, ma’ruzalarga, bo’linib, o’quv materiali mazmunini o’qituvchining o’zi tushintiradi. Bu metodda o’quvchilar faktlar, eksperiment orqali kuzatib o’rganadilar: 2. Diologik metodlar - bularga h ar xil su h batlar, seminarlar, misol bo’lib o’qituvchi va o’quvchi orasida bo g ’ lanishli nutq tarzida olib boriladi. 3. Laboratoriya tajribalari – yangi bilimlar olish, yangi materialni o’rganish bo’lib h isoblanadi. 4. Amaliy mashg’ulotlar – ma’lum mavzular o’rganilgach, ularning oxirida olingan bilimlarni musta h kamlash, takomillashtirish, konspektlash h amda ko’nikma va malakalarni takomillashtirishga xizmat qiladi. Asosiy adabiyotlar 1. И . А . Каримов . Ызбекистон XXI аср быса \ асида : хавфсизликка тахдид , бар = арорлик шартлари ва тара == иёт кафолатлари .T.: Ызбекистон , 1997 2. И.А.Каримов. “Баркамол авлод Ызбекистон тара==иётининг пойдевори”. T . Ызбекистон, 1997$ $3. Умумий ырта таълим давлат таълим стандарти ва ы=ув дастури. Тошкент, 1999, 3-сoн 4 . И. Н. Борисов. Химия ы=итиш методикаси. Тошкент, 1958. 5. З.Азимова. “Кимё дарсларида ы=увчиларга экологик таълим-тарбия бериш” Т.: 1995. 6. “Хал= таълими журнали” Т.1998-2005 й. 7. Х.Т.Омонов., М.Н.Мирвохидова. “Кимё ы=итиш методикаси” маърузалар матни. 2001 8. В.Н.Верховский. “Мактабда химия эксперименти техникаси ва методикаси” 1-2 том. Т. Ы=итувчи, 1964 9. И. Мирзаев. “Дарс тащлили” Т. Ы=итувчи,1980 10. Л.Н. Глинка. Умумий химия Т.1968 11. Г.Щакимов. “Химиядан олимпиада масалаларини ечиш”.Т.1992. 12. Ёш химик энциклопедик лу\ати – Т. 1990 13. Т.Гулбоев . Таълим жараёнининг таянч билимлари. Т. Фан, 1996 14. www . ziyonet . uz$

O'xshashlar

Kimyo ta’limining maqsad va vazifalari

Kimyo o’qitish usullari, vositalarni tanlash va qo’llash qoidalari

Kimyo ta’limining tashkiliy shakli bo’lgan dars, va uning xususiyatlari

Kimyo o’qitishning metodlari va uslublari haqida tushuncha

O’quvchilar bilimini nazorat qilishning nazariy asoslari