Bosh sahifa
Referatlar
Kimyo
Кимёвий кинетика ва кимёвий мувозанат
Кимёвий кинетика ва кимёвий мувозанат
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
87.5 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Кимёвий кинетика
Кимёвий мувозанат
Кимёвий толалар
Кимёвий эксперимент
Кимёвий адсорбция
![2 H J - » H 2 + J 2 у ч у н Е = 1 8 8 к Ж / м о л ь в а H 2 + J 2 - » 2 H J у ч у н Е = 1 6 8 кЖ/моль Реакциянинг тезлигига концентрациянинг таъсири. Реакциянинг тезлигига реакцияга киришаётган моддаларнинг концентрациялари катта таъсир к ў рсатади. Буни яхши тушуниш учун гомоген ва гетероген системаларни к ў риб ў тайлик. Ф и з и к а в и й в а к и м ё в и й х о с с а л а р и б и л а н ў з а р о ф а р қ қ и л а д и г а н в а ч е г а р а с и р т л а р и б и л а н б и р - б и р и д а н и к к и ё к и у н д а н о р т и қ , қ исмлардан тузилган системага гетероген система дейилади. Сув билан муз, ў заро яхши аралашмайдиган сую қ ликлар ёки қ атти қ жисмлар аралашмалари. Акс ҳ олда гомоген система б ў лади. Масалан, газлар а р р а л а ш м а с и , т у з в а қ а н д н и н г с у в л и э р и т м а с и , б и р - б и р и д а я х ш и э р и й д и г а н м о д д а л а р н и н г а р а л а ш м а л а р и в а х о к а з о . Г е т е р о г е н с и с т е м а н и н г ч е г а р а с и р т л а р и б и л а н а ж р а л г а н қ и с м л а р и г а ф а з а дейилади. Гетероген систем а бир неча ф азадан, гом оген систем а эса битта фазадан иборат. Реакциянинг тезлигига концентрациянинг таъсирини сабаби-бунда маълум ҳ ажм даги заррачаларнинг сони к ў пайганлигидан уларнинг т ў қ н а ш и ш с о н и о ш а д и в а б у у з н а в б а т и д а к и м ё в и й р е а к ц и я н и тезлигининг ортишига олиб келади. Реакцияга киришувчи моддалар концентрациялари билан реакция тезлиги орасидаги бо ғ ланишни 1865 йилда рус олим и Н.Н.Бекетов топган. 1867 йилда Норвегиялик олимлар Гульдберг ва Ваагелар бу б о ғ ланишни қ онун ҳ олида ифодалаб, массалар таъсир и қ онунини т а к л и ф қ и л и ш а д и . У н и и ф о д а с и : Р е а к ц и я т е з л и г и р е а к ц и я г а киришувчи моддалар концентрацияларининг к ў пайтмасига т ўғ ри пропорционалдир, яъни А+В—>С реакцияси учун W = K [ A ]-[ B ]. ( W - реакциянинг кузатилган тезлиги, [А] ва [В] -реакцияга киришаёган моддаларнинг концентрацияси, моль/л, к-тезлик константаси).](/data/documents/8d76a021-083a-4175-84cb-2fe97c4eb9db/page-4.png)
![А г а р [ А] = [ В ] = 1 б ў л с а W = K , я ъ н и к - р е а к ц и я г а к и р и ш а ё т г а н м о д д а л а р н и н г к о н ц е н т р а ц и я с и 1 г а т е н г б ў л г а н и д а г и т е з л и к , у н и с о л и ш т и р м а т е з л и к ҳ а м д е й и л а д и . к н и н г қ и й м а т и р е а к ц и я г а киришаётган м оддаларнинг табиатига, ҳ арорат ва катализаторларга бо ғ ли қ б ў либ, лекин концентрацияга бо ғ ли қ эмас. Бордию реакцияга киришувчи реагентларнинг стехеометрик коэффиценти 1 дан бош қ ача б ў лса, яъни аА+вВ— >сС б ў лса, у ҳ олда W = K [ A ] a [ B ] B каби б ў лади. Бу қ онундан ф ойдаланиб концентрациянинг ў згариши билан тезликнинг ў згаришини ҳ исоблаб топиш мумкин. Кимёвий мувозанат Баъзи реакцияларда ҳ осил б ў ладиган ма ҳ сулотлар ҳ ам ў заро реакцияга киришиб дастлабки моддаларни ҳ осил қ илишлари мумкин. М а с а л а н , С О + Н 2 О - > С О 2 + Н 2 ё к и С О 2 + Н 2 - > С О + Н 2 О ; H 2 + J 2 - > 2 H J ёки 2 HJ - > H 2 + J 2 Бундай реакциялар одатда 1 та тенглама билан ифода қ илинади ва тенглик ў рнига т ўғ ри ва тескари й ў налиш белгилар қўй илади : СО+Н 2 <=>СО 2 +Н 2 ; H 2 + J 2 =2 HJ Бундай, айни шароитда қ арама- қ арши томонларга борадиган реакцияларга қ айтар реакциялар дейилади. Реакция ма ҳ сулотлари ў заро таъсир қ илмайдиган реакцияларга эса қ айтмас реакциялар дейилади. У м у м а н о л г а н д а , к ў п ч и л и к р е а к ц и я л а р қ а й т а р б ў л а д и , а м м о те ск ар и р еа кц ия ж у да се ки н бо рс а, ун и ҳ и со бг а олм ас да н р еа кц ия к айтмас дейилади. Лекин баъзибир ҳ олларда реакция ҳ а қ и қ атдан ҳ ам қ айтм ас б ў лади. Масалан, реакция м а ҳ сулоти газ ҳ олида б ў либ, у му ҳ итдан чи қ иб кетса ёки ч ў кмага тушса, ёки диссоцияланмайдиган ма ҳ сулот ҳ осил б ў лса: BaCl 2 +H 2 SO 4 =BaSO 4 +2HCl Қайтар реакцияларни тенгламасини умуман бундай ёзса бўлади; аА+вВ=сС+дД Бунда массалар таъсири қонунига биноан;](/data/documents/8d76a021-083a-4175-84cb-2fe97c4eb9db/page-5.png)
![W 1=k 1(A) a(B) b ва W 2=k 2[C] с [Д ]д (Wj ва W 2 ҳ амда KJ ва к 2 лар т ўғ ри ва тескари реакциялар тезлиги ва тезлик константалари). Р е а к ц и я н и н г б о ш и д а т ў ғ р и р е а к ц и я т е з л и г и м а ъ л у м б и р қи й м а т г а э г а б ўл а д и , т е с к а р и р е а к ц и я т е з л и г и э с а 0 г а т е н г б ўл а д и . В а қт ўт и ш и б и л а н А в а В м о д д а л а р н и н г к о н ц е н т р а ц и я с и к а м а йг а н л и г и д а н W ] к а м а я д и , С в а Д м о д д а н и н г ҳо с и л б ўл а б о ш л а г а н и д а н W 2н и н г қи й м а т и 0 д а н б о ш л а б к ўп а я б о ш л а й д и . М а ъ л у м в а қт ўт г а ч W j в а W 2 л а р н и н г қи й м а т л а р и т е н г л а ш а д и , я ъ н и к ^ [ А ] а[ В ] в= к 2[ С ] с[ Д ] д Ш у п а й т д а н б о ш л а б р е а к ц и я а р а л а ш м а н и н г т а р к и б и ўз г а р м а й қо л а д и , я ъ н и с и с т е м а д а м у в о з а н а т қарор топади. Унга кимёвий мувозанат дейилади. Бу ҳолатда ва қт бирлиги ичида ма ҳсулот қанча парчаланса, шунча ми қдорда унинг янги ми қдори ҳ осил б ўлади. Шу сабабли ҳам кимёвий мувозанат динамик ( ҳаракатчан) табиатга эга. H2+J2=2 HJ (148 С) учун реакциянинг мувозанатини график ҳолда бундай к ўрсатиш мумкин Яъни кимёвий мувозанат урлатчда реакция т ўхтамайди, қ арама- қарши икки реакциянинг тезликлари тенглашади. Бунда К= 2 1 K K қиймати мувозанат константаси дейилади. Ю қо ридаги реакциянинг умумий схемасидан к, \С] с \Д\ д К = = К 2 [ A ]"[ B } e каби бўлади. Бу тенглама массалар таъсири қонунининг қайтар ре а к ц и я с и у ч у н и ф о д а с и б ўл и б , у н и н г т а ъ р и ф и : « К и м ё в и й м у в о з а н а т в а қт и д а р е а к ц и я м а ҳс у л о т л а р и к о н ц е н р а ц и я л а р и к ўп а йт м а с и н и н г дастлабки моддалар концентрациялари к ўпайтмасига нисбати ўзгармас ҳа р о р а т д а ўз г а р м а с к а т т а л и к д и р » . К н и н г қи й м а т и р е а к ц и я г а киришувчи](/data/documents/8d76a021-083a-4175-84cb-2fe97c4eb9db/page-6.png)
![моддаларнинг табиатига ва ҳароратга бо ғли қ б ўлиб, лекин аралашмадаги моддаларнинг концентрацияга, босимга, бего на қў шимчаларнинг бор- йу қ лигига бо ғ ли қ эмас. Масалан, катализаторлар м у в о з а н а т ҳ о л а т и н и қ а р о р т о п и ш и н и т е з л а т и ш и м у м к и н , л е к и н реакциянинг унум ини, яъни К ни қ ийм атини ў згартира олм айди. К нинг қ ийм атлари қ анчалик катта б ў лса, реакция шунчалик унумли булади ва шу сабабли уни билишнинг а ҳ амияти жуда катта. Гетероген системаларда буладиган кимёвий мувозанатлар гомоген с и с т е м а л а р д а б ў л а д и г а н к и м ё в и й м у в о з а н а т д а н ф а р қ қ и л а д и . Ш у сабабли гетероген системаларга массалар таъсири қ онуни қў лланилганда ў з г а р т и р и ш к и р и т и ш г а т ў ғ р и к е л а д и . А й н и қ с а б у ҳ о л р е а к ц и я г а киришувчи ёки реакция натижасида ҳ осил б ў лган м аҳ сулотлардан бири ё к и б и р н е ч т а с и , ё к и и к к а л а р е а к ц и я д а ҳ а м - қ а т т и қ ё к и с у ю қ , в а газсимон модда б ў лганда керак. Бунда газнинг концентрациям унинг п а р ц и а л б о с и м и о р қ а л и и ф о д а л а н а д и , ч у н к и у л а р б и р - б и р и г а пропорционалдир, масалан: СаСО 3 <=> СаО + СО 2 Т. Агарда бу реакция газ фазосида борганда эди: [СаО][С0 2 ] РСа0 х Pc(h К = ёки К = каби ё зиларди. Лекин [ Са С0 3] РСаСО} гетероген системада СаО ва СаСОз ларни бу ғ босими айни ҳ ароратда ў згармас ва жуда кам б ў лганидан ҳ исобга олинмайди: К=Р(2О2- Бунда К нинг қ иймати фа қ ат ҳ ароратга бо ғ ли қ , лекин системадаги СаСОз ва СаО ларнинг ми қ дорларига бо ғ ли қ эмас. Яна, СО2+С<=>2СО эса С ни ҳ исобга олинмайди, демак: Р 2 со К = ёки К = — каби б ў лади. РСОг](/data/documents/8d76a021-083a-4175-84cb-2fe97c4eb9db/page-7.png)
