logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Kimyo
  4. Alkanlar

Alkanlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

38.541015625 KB
Ko'chirib olish
Alkanlar Alkanlarning gomologik qatori, gomologik qator farqi. Izomerlanishi, nomlanishi-tasodifiy, ratsional, IYUPAK nomenklaturasi Yeng oddiy organik birikmalar uglevodorodlardir. Molekulasidagi uglerod atomlari o‘zaro oddiy bog‘ bilan bog‘langan, qolgan valentliklari vodorod atomlari bilan to‘yingan uglevodorodlar alkanlar deyiladi. Alkanlarning dastlabki vakili CH 4 metandir, undan keyin S 2 N 6 etan, С 3 Н 8 propan, С 4 Н 10 butan, С 5 Н 12 pentan, С 6 Н 14 geksan, С 7 Н 16 geptan, С 8 Н 18 oktan va hakozo umumiy formulasi CnH 2n +2 N 2nQ2 va bir-biridan CH 2 guruhga farq qiluvchi qatorni alkanlarning gomologik qatori deyiladi. Metan vodorodlarini alkil radikallariga almashtirishdan boshqa alkanlarni hosil qilish mumkin. Alkanlar tarmoqlangan va tarmoqlanmagan zanjirli bo‘ladi. Izomeriya hodisasi butandan boshlanadi:С4Н10 СН3СН2СН2СН3 СН3СН2СН2СН2СН3 С5Н12 СН3СНСН2СН3 СН3 СН3СНСН3 СН3 СН3ССН3 СН3 СН3 Alkanlarni nomlash. Organik birikmalar uch xil nomenklatura bo‘yicha nomlanadi: tasodifiy (empirik), ratsional va IYUPAK bo‘yicha. Tasodifiy nomlash : bu nomlash moddaning ochilish tarixi yoki uning olish manba’i bilan bog‘liqdir. M-n. CH 4 -metan botqoq gazi, НС OO Н -chumoli kislota, CH 3 CHO НС OO Н -sut kislota va h.k. Rasional nomlash: barcha alkanlar gomologik qatorning dastlabki vakili metanning bitta yoki bir necha vodorodini boshqa radikallarga almashingan hosilasi deb qaraladi: ìåòàí òðèìåòèëìåòàí òåòðàìåòèëìåòàí СН3ССН3 СН3 СН3 СН3СНСН3 СН3 СН4 Bu nomlash murakkab bo‘lmagan alkanlarni nomlash uchun qulaydir. IYUPAK (sistematik) nomenklaturada nomlash Alkanlarni IYUPAK bo‘yicha nomlash uchun quyidagi tartib qabul qilingan: 1.Asos sifatida uglerod atomlarining eng uzun zanjiri tanlab olinadi. Zanjirga bog‘langan alkil radikali o‘rinbosar sifatida qaraladi; 2.Tanlab olingan eng uzun zanjir nomerlanadi. Nomerlash zanjirning tarmoqlanishi chetga yaqin bo‘lgan tomonidan boshlanadi; 3.Agar zanjirning bitta yoki bir nechta uglerod atomlarida o‘rinbosarlar joylashgan bo‘lsa, nomlanganda nomer har bir o‘rinbosarga qo‘yiladi va vergul bilan ajratiladi, bir xil o‘rinbosarlarning soni di-, tri-, tetra - va h.k. grek sonlari bilan ko‘rsatiladi. 4.Alkan molekulasida turli o‘rinbosarlar bo‘lib, ular uglerod atomlarining soni va tarmoqlanish darajasi bilan farq qilsa, alkanni nomlashda o‘rinbosarlar alfavit bo‘yicha nomlanadi.CH3CH CH2CH C CH2CH2CH2CH3 CH3 C2H5CH CH3 CH3 CH3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 5-Izopropil-2,5-dimetil-4-etilnonan 5.Alkanning tarmoqlangan uzun zanjiri nomerlanadi, nomerlash uglevodorod asosiy zanjiri bilan bog‘langan uglerod atomidan boshlanadi. O‘rinbosar nomi qavs ichida yoziladi: C H 3 C H C H 2 C H 2 C H C H 2 C H 2 C H 2 C H 3 C H 3 C H C H C H 3 C H 3 C H 31 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 2-Metil-5-(1,2-dimetilpropil) nonan C H 3 C H C H 2 C H 2 C H C H 2 C H 2 C H 2 C H 2 C H 3 C HC H 3 C H 2 C H 3 C H 31 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 1 0 5-(1-metilpropil) dekan, 5-ikkilamchi-butil -2- metil dekan Uglerod atomlari birlamchi (-), ikkilamchi (q), uchlamchi (  ) va to‘rtlamchi ( ) bo‘ladi. Bitta uglerod bilan bog‘langan uglerod atomiga birlamchi , ikkita bilan bog‘langaniga ikkilamchi, uchta bilan bog‘langan bo‘lsa uchlamchi va to‘rtta bilan bog‘langan bo‘lsa to‘rtlamchi uglerod atomi deyiladi. M-n:2,3-диметилпентан 3-метил-3-этилгексан 2,2-диметилпропан 1 2 3 1 2 3 4 5 6 5 4 3 2 1 СН3ССН3 СН3 СН3 СН3СН2ССН2СН2СН3 СН3 С2Н5 СН3 СН3СН2СНСНСН3 СН3 Alkan molekulasidan bitta vodorod tortib olinsa alkil radikali hosil bo‘ladi: R H -H R Alkil radikalining nomi alkanning - an qo‘shimchasini - il almashtirib hosil qilinadi. CH 3 -metil, CH 3 CH 2 -etil, CH 3 CH 2 CH 2 -propil, (CH 3 ) 2 CH-izopropil, С 4 Н 9 - butil, CH 3 CH(CH 3 ) CH 2 -izobutil, CH 3 CH 2 (CH 3 ) CH-ikkilamchi butil, (CH 3 ) 3 S- uchlamchi butil radikallari. Tarmoqlangan alkil guruhini nomlash uchun zanjir nomerlanadi: CH3 C CH2CH2 CH3 CH3 4 3 2 1 íåîã åêñèë, 3,3- äèìåòèëáóòèë ðàäèêàëè Adabiyot1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. С . 83-89. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. С . 60-75. 3. Dj.Roberts, M.Kaserio Osnoviy organicheskoy ximii. Chast 1. M.: «Mir», 1978. S. 79-91. 4. A.Terney Sovremennaya organicheskaya ximiya. T. 1. M.: «Mir», 1991. С . 89-93.

O'xshashlar

Neft tarkibidagi alkanlar
Neft tarkibidagi xalqali alkanlar (naftenlar)
Alkanlar. Olinishi, fizik va kimyoviy xossalari
To`yingan uglevodorodlar. Alkanlar. Gomologik qatori. Nomlanishi
Organik kimyoning nazariy asoslari. Alkanlar va sikloalkanlar