Milliy o`yinlarning tarbiyaviy ta`siri - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Milliy o`yinlarning tarbiyaviy ta`siri

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

57 KB

Ko'chirib olish

Milliy o`yinlarning tarbiyaviy ta`siri Reja: 1. Milliy sport o`yinlari sharqona tarbiyaning signal vositasi. 2. Bolalarning ma`naviy barkamol bo`lib tarbiyalashda oila, maktab, mahallaning tutgan o`rni

Mustaqilligimiz sharofati bilan tarixiy taraqqiyotimiz zarvaraqlarini qaytadan ochib, asrlar mobaynida buyuk turon xalqini tarbiyalab kelgan tarbiya uslublaridan, ota-bobolarimiz yaratgan va katta samara bergan tarbiya nazariyasidan saboq olamiz. Bu borada milliy xalq o`yinlarining ahamiyati beqiyosdir. Milliy xalq o`yinlari orqali yoshlarning aqliy va ahloqiy jihatdan barkamolligi ortadi. Baquvvat, jismoniy yetuk, chidamli irodali bo`lib tarbiyalanadi. Milliy halq o`yinlari uzoq tarixga ega bo`lib musoboqalarda turli urf-odatlar marosimlarda o`ynab kelingan. Halq milliy o`yinlarning turlari juda ko`p professor F.N. Nasriddinov boshchiligida bir guruh mutaxassislar va olimlar milliy o`yinlarni o`rganish, ularni chuqurroq ommalashtirish maqsadida bir qator ilmiy-amaliy ishlarini amalga oshirmoqdalar 1991 yildan boshlab Respublika davlat sport qo`mitasi, Forish tumani hokimiyati milliy o`yinlar bayramini an`anaviy ravishda o`tkazib kelinmoqda. “CHillik”, “Oq suyak”, “Qo`loq so`zma” , Kichik ko`pkari”, kabi harakatli o`yinlar uzoq tarixiy taraqqiyotga ega. Harakatli o`yinlar va mashqlar bolalarning etin va estetik milliy dunyoqarishini o`stiradi., mustaqil harakat qobiliyatini rivojlantiradi. Milliy o`yinlarni tiklash sohasida mamlakatimizda anchagina ishlar qilindi va uning salmog`i ortmoqda. Keng jamoatchilik ayniqsa keksalar yordamida esda chiqqan milliy o`yinlarni aniqlash, o`yin qoidalarini mukammallashtirish va shu asosida yoshlarga o`rgatish jismoniy tarbiya sohasidagni qadriyatlarimizni tiklashga qo`shilgan katta hissa bo`ladi. Bunday o`yinlar tafsilotlari xalq og`zaki ijodida alohida ta`rifu-tavsifga sazovor bo`lgan. O`zbek xalq og`zaki ijodida “Alpomish”, To`maris” afsonasi. “Go`ro`g`li”, “Kun tug`mish”, “YOdgor” kabi ko`plab dostonlar mavjudki, bu dostonlarda pahlovon, chaqqon. chidamli, aqlli qahramonlarning sifatlari ochib berilgan. “Alpomish” dostonida yigitlarning jismoniy sifatlarini ko`rsatilgan qismlardan namunalar keltiramiz. Bu doston o`zbek xalq qaxramonlik dostonlarining gultojisi hisoblanadi. Dostonda tasvirlanishicha, Oybarchinga

qalmoq elidan slvchi keldai. Qung`irot elining to`rasi Alpomish sevgilisi haqidagi xabar eshitada. Oybarchin janjal chqishini oldini olish maqsadida barchaga barobar shart quyadi. Qirq kunli yo`l Boboxonning orasi. Boboxon tog`idan poyga qilaman. Boboxondan poyga qilib o`zdirsa. Oti ildam boyvachchaga tegaman. YOy tortishga, yoyi sinmay qolganga, Ming qadamdan tanga pulni urganga. Men tegaman shul qarag`ay merganga Kurag qilib, to`qson alpni yiqqanga, Men tegaman nor bilakli polvonga Xar bir yigit uchun jismoniy chiniqqan bo`lib otda poyga qilishi. Merganlik, kurash va boshqa yigitlarga xos hislatlarini egallashi urf-odatimizx bo`lib xizmat qilgan. Dostonda ifoda etilgan voqealar yigit-qizlarningq qahramonligi, jasorati shunday nozik misralarda bayon etilgan ularning epchilligi, chaqqonligi, chidamlilik hislatlari hozir davr yoshlarining tarbiyasiga ham ijobiy namuna siftida ta`sir etadi. Bunga o`xshash voqealar, g`oyalar. Boshqa dostonlarda ham bayon etilgan. Ko`rinadiki, dostonda milliy g`urur, yigitlarga xos qahramonlik, mardlik sifatlari ochiq bayon qilingan xislat hozirgi zamon yoshlarini tarbiyasiga ijobiy ta`sir etadi.

Bu xalq pedagogikasini chuqurroq o`rganish, mutafakkirlarning ta`lim- tarbiyaga, ahloq odobga doir asarlarini ko`zdan kechirish jarayonida o`zbek xalqi bolalarini tarbiyalashda eng ta`sirchan uslub, ya`ni uslubidan foydalantirishni ko`ramiz. O`yinlarning tarbiyaviy ahamiyati. “Olacha” o`yini. Tarbiyachi bolalarni kengroq maydonga olib chiqadi va to`playdi, maydonni uzoq bir chekkasida turgan buyum yoki daraxtga qarab, bunday deydi. “Olacha tovuq, qilig`i sovuq, borib-borib terakki ushlab kelinglar”. Bolalar o`sha tomonga qarab yugurib borib, ushlab qaytsa, shu bola tasdirlanadi. Tarbiyachi 2-3 marta buyum turgan joyga qarab aytgandan so`ng bir marta oldi tomonga qarab, orqaga biror narsani nomini aytadi, agar xushyor bola bo`lsa, darrov o`sha narsani ushlaydi, agar xushyor bo`lmasa, tarbiyachi qarab turgan tomonga yugurib ketib, aldanib kulgi bo`ladi. Qo`l va yelka muskullari uchun mashqlar. 1. “Poyezd” oqlar kengroq qo`yiladi, qo`llar tirsakdan bukiladi va oldingga-orqaga qo`llar bilan harakat qilib, tuk-tuk so`zlari 5-6 marta qaytariladi. 2. “Soat” o`yinida oyoqlar kengroq qo`yiladi, qo`llar pastga tushiriladi, qo`llarni oldingga va orqaga siltab, “chiq-chiq” deb 5-6 marta takrorlanadi. Bu o`yinlar bolalarning jismoniy barkamolligini oshiradi, harakatlarning sistemasi rivojlanadi, sezgirlik, tezkorlik hislatlari ortadi. O`yinldarni o`tkazishda fasllar va o`tkaziladigan joyni xam xisobga olish zarur. Bu kabi o`yinlarning tarbiyaviy tomoni alohida e`tiborga ega bo`lib, talaba o`yinni tashkil etish jarayonida qo`yidagi uslubiy tomonlarni e`tiborga olish lozim: 1. O`yinning mazmuni bolalarning shiga mos bo`lishi. 2. O`yinni o`tkazishda faslni e`tiborga olish. 3. Bolalarni sog`ligini xisobga olish.

4. O`yin o`tkaziladigani joyda transport yo`liga yaqin bo`lmasligi, yo`llar teskari va xavfsiz bo`lishi zarur. Milliy sport o`yinlari sharqona tarbiyaning signal vositasi. Mamlakat aholisining turmush tarziga singdirilgan jismoniy tarbiya va sport fuqarolar salomatlig va bardamligini ta`minlovchi kuchli vosita bo`lish bilan bir qatorda butun mamlakatni tez sur`atlar bilan rivojlantirishga uzoq muddatli ta`sir ko`rsatadi. Bu hodisa Misr, Xitoy, YUnoniston, Ispaniya, Portugaliya va boshqa bir qancha mamlakatlar tarixida o`zini namoyon etgan Sabablarini tahlil qilib, uni aniqlash qiyin emas. Avvalo turmush tarziga singdirilgan jismoniy tarbiya, ayniqsa, milliy sport o`yinlari tartib- intizomni, reja bilan ish yuritishni. Hatiy qoidalarga itoatkorlikni mardliq va halollikni yoshlikdan fuqarolarga singdiradi. Milliy sport o`yinlari qoidalariga so`zsiz yakunlanishini ta`minlaydi. Qoidalar bo`lmaganida edi, o`yinni boshqarish yo`qqa chiqishi shubhasiz, o`yinlar ishtirokchilarning barchalari – yoshi-qaru bu tartibni tan oladilar va itoat qiladilar. O`yinda yutqazgan kishi o`z mag`lubiyatiga tan berib, navbatdagi o`yinni e`tilbor, sezgirlik bilan ijro etib, natijani o`z foydasiga hal qilishga intiladi. O`yinlar jarayonida bunday holatga uning har bir ishtirokchisi tushib qolishi shubhasiz. O`yin ishtirokchilarining amaliyoti natijasida harakatdagi. Ziyraklikning aniqliq orta borishi o`ynavchilar mahoratini oshira boradi. Milliy sportning olimpiya o`yinlaridan farq qiladigan bir jihati shundaki, bu o`yinlar bilan bolalarning jismoniy va aqliy rivojlanishlarini tug`ilgan kunidan boshlash mumkin. Rivojlangan jarayoni bolaning tabiiy imkoniyatlarini to`laligicha ro`yobga chiqarishga qodir. Fikrlash va jismoniy harakat xozirjavobligi keng xilma-xillikda, har bir sharoitning aynan o`ziga moslikda amalga oshirilishi zarur. Hayotda ham. Kasbkorga aloqador ishlarda, oilaviy turmushda ham bunday hozirjanoblik juda katta foyda keltiradi.

Halqimiz ochiq ko`lli, keng fe`llli va mehmondo`stligi bilan dunyoga mashhur. Kechani kecha, kunduzni kunduz demay butun oilasi bilan mehnat qiladi, yig`adi, to`playdi vaqti kelib oilasining yaxshi kunlarida tuylarda necha yuzlab kishilarga dasturxon yozadi, osh tortadi. Tantanalar tashkil qiladi.Halqimizdagi bu sifatning shakllanishida ham milliy sport o`yinlarining katta ta`siri bor. Bunday milliy o`yinlar nochor kishilarga ko`mak ko`rsatish, qiyin sharoitga tushganlarga yordamga kelishdek ezgu harakatlarga odatlantirgan. Oshiq o`yinida baxti chopgan kishi”shoh” likka ko`tariladi, yana boshqaisi “qozi” bo`ladi, uchinchi “xizmatkor” bo`ladi. O`yinda “xizmatkor” nomini olganda “shoh” masalan: bahor kelib yaqin kunlarda mahalladagi hamma ariqlar tozalanishi, qor yomg`irda ariqning ko`milib qolgach joylari kovlanib, loy, tuproqlari tegishli joyga olib borib tashlanishi kerakligini aytib, esaga soladi. Milliy sport o`yinlari fuqarolar ahilligi, oila farog`ati. Qobil farzand tarbiyalashning keksa tarix sinovlaridan o`tgan to`la tiklanishga loyiq maktabidir. Bolalarning ma`naviy barkamol bo`lib tarbiyalashda oila, maktab, mahallaning tutgan o`rni O`zbekiston Respublikasidagi deyarli ko`pchilik mahallalarda o`sib kelayotgan yoshlarimizni ma`naviy barkamol bo`lib yetishishlari uchun davlat tomonidan katta e`tibor berilib kelinmoqda. Mahallalarda yoshlarimizning aksariyat ko`pchilik qismi sport bazalarida futbol, voleybol, basketbol, qo`l to`pi, stol tennisi, yengil atletika, milliy kurash sport turlari bilan murabbiylar nazoratida shug`ullanib, o`zlarining sport mahoratlarini oshirib turibdilar. O`qituvchi murabbiy bolalarni bir yo`sinda, ularning qobiliyatlariga qarab, guruhlarga bo`lib tarbiyalashi kerak, mahalla esa bolani ahloqiy ma`naviy tarbiyasiga e`tibor berib kelsa maqsadga muvofiq bo`lar edi. Bu borada biz o`sib kelayotgan bobolarimiz. YOshlarimiz o`rtasida suhbat o`tkazib shunday savollar bilan murojaat qildik.

1. Maktab sening hayotingda qanday o`rin tutadi? 2. Oilada ma`naviy barkamol bo`lib tarbiyalashingga nima to`sqinlik qiladi? 3. Oila. Mahalla va maktab sening hayotinngdagi qanday o`zgarishlarga ta`sir ko`rsatadi? 4. Jismoniy madaniyat seni rivojlanishiga qanday ijobiy ta`sir ko`rsatadi? 5. Bir yigitga qirq hunar ham oz degan naqlni qanday tushunasan? YUqoridagi savollarga bolalarning aksariyat qismi deyarli bir xil javob berganlar Ularning bergan javoblari shundan iboratki, sport bizning hayotimizda tub o`zgarish yasadi. Biz bo`sh vaqtlarimizda futbol bilan shug`ullanib kelamiz, yana bazilarni oilaviy musoboqlar jismoniy tarbiya darslarida ko`pchilik harakatli o`yinlar qo`llanilishi to`g`risida so`z yuritishgan. YUqorida keltirilgan javoblar asosida shunday xulosa qilishimiz mumkinki, hali ko`pchilik yoshlarimiz o`rtasida tarbiyaga molik bo`lgan ishlar yaxshi o`ringa qo`yilmagan. O`sib kelayotgan shlarimiznei ma`naviy- mehnat, insonparvarlik, bir biriga o`zaro ko`maklashish kabi insonparvarlik sifatlarni tarbiyalash vaqti keldi. CHunki hozirgi zamon talaba shuni taqozo qilmoqda, bu borada bola tarbiyasini yaxshilash, tarbiyaviy ishlarni yo`lga qo`yish, kompleks dasturni oila. Mahalla va maktab hamkorligida ishlab chiqishi maqsadga muvofiq bo`ladi. O`zbekiston kelajagi aynan ma`naviy barkamol bo`lib tarbiyalangan yetuk, iqtidorli, ma`naviyati o`ta baland, ilmga fanga chanqoq bo`lgan talaba yoshlarimiz qo`lida. Bu ishlarni amalga oshirishda albatta oila, institut, maktab va mahalla hamkorlikda faol mehnat qilishi kerak bo`ladi. Buning uchun asosiy rolni mahalla o`z qo`liga olmog`i kerak, chunki mahalla oldida har qanday inson o`zining xarakterini, yurish turishini hulqini mahalla yoshlariga qarab ijobiy o`zgartirib boradi.

Adabiyotlar: 1. Ayrapyans L.P. “Milliy sport turlari va o`yinlarning rivojlantirishning muommolari. Toshkent-1998 yil 2. “1001 o`yin” T.Usmonxo`jayev Toshkent-1995 yil 3. YU. Portnex “Sport va harakatli o`yinlar”. Moskva-1997 yil.

O'xshashlar

Badan tarbiyasida harakatli o`yinlarning ahamiyati

Milliy sport va milliy o`yinlarini rivojlanishini muammolari

Milliy sport turlari va o`yinlari jismoniy tarbiya va salomatlik omili sifatida

Ekologik omillаrning tа`siri vа sаlomаtlik

Harakatli o`yinlarni turkumlanishi tasnifi va ularning pedagogik ahamiyati