Gaz turbina qurilmalari - Issiqlik texnikasi - Referatlar

Gaz turbina qurilmalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

532 KB

Ko'chirib olish

Gaz turbina qurilmalari Reja: 1. Gaz turbinalari 2. Regeneratsiyali gaz turbina qurilmalari 3. Havoni pog’onali siqish va pog’onali yondirishli gaz turbina q urilmalari

1. Gaz turbinalari Gaz turbinasi deb, ishchi jismi yonuvchi gaz va havo aralashmasidan iborat bo’lgan issiqlik yuritgichiga aytiladi. Ishlash printsipi va konstruktsiyasi jihatidan bug’ turbinasiga o’xshash. Gaz turbinasining oquvchi qismida gaz oqimidan issiqlik energiyasi avval kinetik va so’ng rotor aylanishi mexanik ishiga aylanadi. Gaz turbina qurilmalari bug’ turbinalariga nisbatan quyidagi afzalliklariga ega: 1) ixcham; 2) kondensat or qurilmasining yo’qligi; 3) konstruktsiyasining soddaligi va qulayligi; 4) metall tejamkor ligi; 5) sovitish uchun ko’p suv talab qilinmaydi. Gaz turbinasining quyidagi kamchiliklari mavjud: 1) g az turbinalarining tez ishdan chiqishi ; 2) ishlatiladigan yoqilg’iga yuqori talabliligi. Bug’ turbinalari kabi gaz turbinalari ham aktiv , reaktiv, bir pog’onali va ko’p pog’onali bo’ladi. Gaz harakatiga qarab o’qli va radial turlariga bo’linadi. Agar gaz turbina o’qi yo’nalishida harakat qilsa, u o’qli gaz turbinasi bo’ladi. Agar gaz turbina o’qiga perpendikulyar (ko’ndalang) harakat qilsa, unda radial gaz turbinasi bo’ladi. Reaktiv gaz turbinalarining qo’llanilishi FIK va ish rejimining barqarorlanishiga olib keladi. Ishlash rejimi, issiqlik miqdori, ishlatiladigan yoqilg’i turiga qarab ko’p pog’onali gaz turbinalari 2 – 7 va undan ham ko’p pog’onali bo’lishi mumkin. Kam miqdorli yuklamalar uchun bir pog’onali gaz turbinalari iqtisodiy qulay.

32 – r asm. Gaz turbina si qurilmasi sxemasi va tsikli. Gaz turbinalari bug’ turbinalariga nisbatan yuqori boshlang’ich harorat da ishalydi. SHuning uchun uning detallari issiqqa chidamli po’latdan yasaladi, ba’zi holda ishchi kuraklarni sovitish uchun maxsus qurilmalar o’rnatiladi. Bundan tashqari, gaz turbinalari past (boshlang’ich) bosimda ishlaganligi sababli gazning kengayishi natijasida hajmi bir necha yuz barobar ortadi. SHuning uchun gaz turbinasini ishga tushirishdan oldin uning aerodinamikasi tekshirib ko’riladi. Gaz turbinasining alohida qurilmalarini hisoblash metodikasi bug’ turbinasi hisobi metodikasi bilan bir xil. Kompressor atmosferadan havoni so’rib, kerakli bosimgacha siqib beradi va yon ish kamerasiga uzatadi. Yonish kamerasiga nasos orqali forsunkadan yoqilg’i keladi va havo bilan aralashib yonadi. Hosil bo’lgan issiq aralashma turbinaga yo’naltiriladi (32 –rasm) . Aralashma haroratini yonish kamerasida havo miqdori orqali o’zgartirish mumkin. Masalan, turbina uchun issiq havo harorati 900 – 1100 K bo’lsa, u uzoq muddat ishlashi isbotlangan. Yonish harorati esa yonish kamerasida 2000 K ni tashkil etadi. Turbinada gaz kengayib, mexanik ish bajaradi. Turbina validagi quvvatning bir qismi kompressor kuraklarining aylanishiga sarf bo’ladi, qolgani iste’molchiga uzatilishi yoki elektr energiyasi olishga sarf bo’lishi

mumkin. Gaz turbina qurilmasining ish tsikli nazariy va haqiqiy termodinamik tsikllarga bo’linadi. Nazariy termodinamik tsiklda soddalashtirishlar qabul qilingan: 1) tsikl yopiq deb qaraladi, ideal gaz miqdori, tarkibi va sig’imi o’zgarmas; 2) tsikldagi hamma jarayonlar qaytar, issiqlik va gidravlik yo’qotishlar yo’q; 3) kompressorda siqilish va turbinada kengayish adiabatik bo’ladi, entropiya qiymati o’zgarmas. 33 – r asm . Gaz turbina qurilmasi ning P – V va T – S diagrammalari . Y o nish k a merasiga issiqlik berilganda izobara bo’yicha (4 – 1) harorat T 4 dan T 1 gacha ortadi. 1 – 2 chizig’i turbinada ish jismining izoentropik kengayishini xarakterlaydi. Haqiqiy tsiklda ichki sraflar hisobiga issiqlik yo’qoladi va tsikl 1 – 2 chizig’i bo’yicha bo’ladi. Termodinamik tsiklda issiqlik olinishi 2 – 3 izobarasi bilan ifodalanadi. Issiqlik olinish natijasida harorat boshlang’ich holatiga keladi ( T ). Haqiqiy jarayonda esa 2 – 3 chizig’i turbinadan gazning atmosferaga chiqarib yuborilishidagi sovishini bildiradi. Termodinamik tsiklning termik f . i . k . :  1 = ( q 1 – q 2 ) / q 1 = I 0 / q 1 bu yerda: q 1 –keltirilgan issi qlik miqdori ; q 2 –olingan issi qlik miqdori ; I 0 –olingan foydali ish.

Foydali ish turbina va kompressor izoentropik ishlari far qiga teng: I 0 = I 0t – I 0k Kompressorda izoentropik siqilish 3 –4–a–v yuza bilan belgilanadi va tsikl boshidagi hamda oxiridagi entalpiyalar farqi bilan ifodalanishi mumkin: l ok = i  4 – i 3 = c p ( T 4 – T 3 ) bu y erda: c p – o’zgarmas bosimdagi gazning issiqlik sig’imi; i 4 –i 3 – shakldagi siqilish boshidagi va oxiridagi entolpiya; T 4 –T 3 – 3–4 nuqtadagi absolyut harorat. Turbinada gazning izoentropik kengayishi p-v diagrammada a – 1 – 2 – v yuza bilan belgilanadi hamda kengayishi boshi va oxiridagi entalpiya farqi bilan ifodalanishi mumkin: l ok = i 1 – i  2 = c v ( T 1 – T 2 ) bu y erda: c v – o’zgarmas hajimdagi gazning issiqlik sig’imi; i 1 – i ’ 2 – kengayish boshi va oxiridagi entalpiya; T 1 – T 2 – 1 – 2 nuqtadagi absolyut harorat. Tsiklga keltirilgan issiqlik miqdori T – S diagrammada s – 4 – l – d yuza bilan belgilanadi: q 1 = c p ( T 1 – T  4 ). Haqiqiy jarayonda kompressorda gazning siqilishi va turbinada kengayishidagi ish miqdori: l k = c p ( T 4 – T 3 ); l t = c p ( T 1 – T 2 ). Kompressor ichki f.i.k.:  k = 1 0k / 1 k = ( T  4 – T 3 ) / ( T 4 – T 3 ) .

2. Regeneratsiyali gaz turbina qurilmalari GTQ iqtisodiy samaradorligini oshirishning yo’llaridan biri turbinada ishlatiladigan gazlarni yonish kamerasidagi havoni qizdirish uchun ishlatishdir. Buning uchun kompressordan chiquvchi havoni regenerator (havo qizdiruvchi) dan o’tkaziladi. Xuddi shu regeneratorga gaz turbinasidan chiquvchi ishlatilgan issiq havo yuboriladi, u o’z issiqligini issiqlik almashinuvi orqali uzatadi va atmosferaga chiqib ketadi (34–rasm). 34 – r asm . Regeneratsiyali gaz turbina qurilma si sxemasi. Bu jarayonning T – S diagrammasidagi jarayoni quyidagicha bo’ladi (35 – rasm) : 35 – r asm . Regeneratsiyali gaz turbina qurilma sining T – S diagrammasi .

3–4 kompressorda havoning siqilishi; 4–5 regeneratorda havoning o’zgarmas bosimda qizishi; 5–1 yonish kamerasida p =const issiqlik uzatilishi; 1–2 turbinada havoning kengayishi; 2–6 regeneratorda ishlatilgan gazlarning issiqlik almashinuvi; 6–3 atmosferaga chiqariladigan gazlarning izobarik sovishi; q 1 –1 kg havoning regeneratorda olgan issiqlik miqdori; q 2 –1 kg gazning havoga uzatgan issiqlik miqdori q 1 = C P ( T 5 – T 4 ); q 2 = C P ( T 2 - T 4 ). Regeneratsiya paytida bosim oshirish darajasining optimal qiymati tushadi. Shuning uchun regeneratsiyaning qo’llanilishi f . i . k . ning oshishiga olib keladi. Bu turdagi gaz turbinali qurilma ning f.i.k.  = 0,87–0.89 ga teng. Lekin regeneratsiyaning optimal qiymati olinmasa regeneratorning yuzasi ortib, metall isrofiga olib kelishi yoki uning aksi bo’lishi mumkin. Bu holni regeneratsiya darajasi xarakterlaydi. Regeneratsiya darajasi R < 0,5 dan kichik bo’lsa, regeneratsiya qo’llanilishidan iqtisodiy samara olinmaydi. Zamonaviy gaz turbinali qurilma larda bu daraja ko’rsatkichi 0,6–0,8 ga teng. Bunda yoqilg’i 22–28 % iqtisod qilinadi, chunki yonish kamerasida havoni qizdirish uchun kam yoqilg’i sarf etiladi. Regeneratsiya darajasi texnik iqtisodiy taqqoslash yo’li bilan kompressor f.i.k.i boshlang’ich harorat, gabarit ko’rsatkichlar va ish rejimini e’tiborga olinib qabul qilinadi. 3. Havoni pog’onali siqish va pog’onali yondirishli gaz turbina q urilmalari Gaz turbinali qurilmalarda havoni siqish uchun sarflanadigan mexanik ishni kamaytirish uchun har bir pog’onada havoni sovitish yo’li bilan siqiladi. Bu jarayonlarni oraliq sovitgich (xolodilnik) larda amalga oshiriladi. Qancha ko’p sovitgichli pog’onalar bo’lsa, tsikl izotermaga yaqin bo’ladi va kam ish sarf bo’ladi, lekin qurilmaning murakkabliligi, qimmatliligi va gidravlik qarshiliklari ortishi tufayli quvvat tushadi. SHuning uchun sanoatda asosan, ikki pog’onali va

kamdan kam uch pog’onali gaz turbinali qurilmalari qo’llanilishi mumkin (36– rasm). 36 – r asm . Havoni pog’onali siqish li gaz turbina q urilmasi sxemasi. Atmosferadan havo K 1 kompressor orqali so’rib olinadi va Z kerakli bosimni siqib haroratini oshirib beradi. U yerdan havo sovitgichga kelib o’zgarmas bosimda T 3 haroratgacha soviydi va K 2 kompressorga kelib tushadi, K 2 da yana siqiladi harorati T 4 gacha oshadi. R regeneratorda harorati T 5 gacha oshgan havo yonish kamerasiga kelib tushadi. U y erdan kerakli bosim va harorat olgach, turbinaga tushadi ish bajarib, yana regenerator orqali atmosferaga chiqarib yuboriladi. Bu qurilma ichki f.i.k:  0 = 1 1 / q sov , bu yerda: 1 1 – GT Q ichki foydali ishi; q sov –yonish kamerasiga uzatilgan issiqlik miqdori. l i = l t – l k1+k2 Jarayonning T – S -diagrammasi 37 – rasmda ko’rsatilgan.

37 – rasm. Havoni pog’onali siqishli gaz turbina q urilmasining T – S -diagrammasi. 3–4*– birinchi kompressorda havoning siqilish jarayoni: 3*–4– ikkinchi kompressorda havoning siqilishi; 4*–3* –havo sovitgichida havoning sovushi; 4–5 –regeneratorda havoning qizishi; 5–1 –yonish kamerasida issiqlik uzatilishi; 1–2 –turbinada havoning kamayishi; 2–3 –ishlatilgan havoning regeneratorga uzatilishi va atmosferaga chiqarilishdagi issiqlik almashinuvi. Bu tsikl regeneratsiyadagi tsiklga nisbatan ko’proq samara beradi. Oraliq sovitgichlari o’rnatilishi qurilma f.i.k. oshishiga va ishlovchi gaz miqdorini kamaytirishga olib keladi. GTQ iqtisodiy samaradorligini oshirish oraliq pog’onalardagi yonish kameralarida yoqilg’ini yoqish hisobiga bo’lishi mumkin (38–rasm).

38 – r asm . Y oq ilg’ini pog’onali yondirishli gaz turbina q urilmasi sxemasi. Havo kompressor orqali regeneratorga tushadi, u erdan kerakli bosim va harorat olib birinchi yonish kamerasida yonadi. Yonish gazlari birinchi turbinaga kelib kengayadi. Birinchi turbinada ishlagan gazlar ikkinchi yonish kamerasiga kelib tushadi, bu yerda qo’shimcha issiqlik olib (yonish hisobiga) ikkinchi turbinaga tushadi. Turbinada kengayib, regenerator orqali chiqarib yuboriladi. Bu turdagi GTQning f.i.k:  o = 1 1 / q n1 + q n2 bu yerda: 1 1 –GT Q ichki foydali ishi; q n1 , q n2 – birinchi va ikkinchi yonish kameralarida olingan issiqlik miqdori. Jarayon ning T – S - diagramma si 39 – rasmda ko’rsatilgan.

39 – r asm . Yoqilg’ini pog’onali yondirishli gaz turbina q urilmasining TS - diagrammasi. 3–4 –kompressorda havoning siqilishi; 4–5 –regeneratorda havoning qizishi; 5–1 –birinchi yonish kamerasida issiqlik ajralishi; 1–2* –birinchi turbinada gazning kengayishi; 2*–1* –ikkinchi yonish kamerasida issiqlik ajralishi; 1*–2 –ikkinchi turbinada gaz kengayishi; 2–6 –regeneratorda gazning issiqlik uzatishi; 6–3–ishlatilgan gazning atmosferaga chiqarishidagi issiqlik chiqarilishi. Oraliq pog’onalarda sovitish kabi bu tipdagi qurilmalarda yonish kameralari asosan 2 pog’onali qilib olinadi. Uni, to’rt yonish kamerali qilib olishda f.i.k. aytarlik oshmasligini va qurilma murakkab bo’lib ketishini ko’rsatadi. Yuqori quvvatli gaz turbina q urilmasini ishlab chiqarishda ba’zan pog’onali sovitish va pog’onali qizdirish sxemalarini birgalikda qo’llaniladi. Bu sxema qurilma murakkab bo’lishiga qaramasdan, yuqori f.i.k. va optimal bosim orttirish darajasi hamda ishlatiladigan havo miqdorining kamligi bilan ham xarakterlanadi.

O'xshashlar

Gaz turbina qurilmalarining yonish kameralari

Bug‘ turbinali qurilma

Regenerativ issiqlik almashinish qurilmalari va moslamalari

Quritish qurilmalari ularning turlari va tuzilishi hamda ishlash prinsiplari

Sanoat pechlari va o‘txonalari