Жахон мамлакатларида суғуртанинг ривожланиш хусусиятлари - Iqtisodiyot - Referatlar

Жахон мамлакатларида суғуртанинг ривожланиш хусусиятлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

129.5 KB

Ko'chirib olish

Жахон мамлакатларида суғуртанинг ривожланиш хусусиятлари Режа: 1. Жахон мамлакатларида суғуртанинг нотекис ривожланиши. 2. Жахон мамлакатларида суғурта ташкилотларини турлари ва амалга ошириладиган суғурта усуллари. 3. Ривожланган мамлакатларда суғуртанинг ташқилий хусусиятлари. 4. Фан ва техниканинг тараққиёти натижасида янги хавф- хатарларни вужудга келиши ва суғуртанинг янги турларининг шаклланиши.

1. Жахон мамлакатларида суғуртанинг нотекис ривожланиши Брюсселдаги фалокатлар б ў йича тадқиқот маркази маълумотларига қараганда с ў нгги 30 йил ичида дунёда табиий фалокатлардан 36 миллионга якин ки ши халок б ў лди, 3 миллиард киши жабрланди умумий иқтисодий зарар 340 миллиард долларни ташқил этди. Оддий хисоб-китобларга қараганда фалокатлар, авариялар табиий офатлар натижасида хар йили икки миллионга яқин киши халок бўлади, хамда бир неча ўн миллион киши зарарланади ва жарохат олади. Айни вақтда жахон иқтисодиётида ишлаб чиқарилган ялпи махсулотларнинг тахминан 4- 5 фоизининг бевосита ва билвосита зарарлар ташқил қилади. Ўтган асрнинг 1998 йили ўзида жахонда фалокатли оқибатлар келтирган 538 табиий офат юз берди ва эллик минга яқин киши халок бўлди, 126 миллион киши жабрланди, истиқомат жойларини ташлаб кетишга мажбур бўлди. Довуллар, бўронлар, ер кучиши, тўлқинлардан 300 миллион киши жабрланди. Хулоса қилиб айтганда нобудгарчиликларни ўрнини қоплаш учун 90 миллиард доллардан кўпроқ маблағ сарфланди. Келтирилган рақамлар жахон миқёсида барча мамлакатларда суғурталаш катта ахамиятга эга эканлигини кўрсатади. Агарда, суғурталаш барча мамлакатларда бир текисда амалга оширилганда эди, суғурта пулининг анчагина қисми огохлантириш, олдини олиш тадбирларига сарфланган бўлар эди. Кўрилаётган зарарлар миқдори анча камайган бўлар эди. Ушбу омиллар суғуртанинг халқаро миқёсидаги улкан ахамиятини кўрсатиб беради. Шу билан бирга жахонда суғурталаш етарли даражада ривожланмаганини кўрсатади. Хозирда ўз суғурта тизимига эга бўлмаган мамлакатни излаб топиш қийин. Тўғри айрим Африка мамлакатларида миллий суғурта ишларини хорижий мамлакат суғурта компаниялари бажаради. АҚШ нинг саноатлашган шахарларидан тортиб, Осиё ва Африканинг ичкарисида кичик

мамлакатларигача, Хитойда, Хиндистонда, Австралияда суғуртанинг турли шакллари жорий қилинган. Суғурта бизнес усулларидан бири десак хато қилмаган бўламиз. Биз суғурта ташкилотлари XYII асрда Англияда кўртак ота бошлаганлигини кўрсатган эдик, XYIII асрда суғурта Англиядан Россияга кўчган, дастлаб хорижий суғурта ташкилотлари, кейинчалик, миллий суғурта ташкилотлари барпо қилинган. XIX аср охирларида Туркистонда унинг филиаллари қад кўтарган, XIX асрларда жахон мамлакатларида суғуртанинг бир текисда ривожланмаганлиги сабаб, мамлакатларнинг иқтисодий ривожланиши бир хил бўлмаганлигидир. Иқтисодиёти тез ривожланган мамлакатларда суғуртанинг ривожланиш суръати секин бўлмаган мамлакатдаги хусусий монополистик ташкилотларнинг ва корхоналарнинг иқтисодий тараққиёти суғуртанинг тез ривожланишига имкониятлар яратиб берган, лекин жахон мамлакатларида суғуртанинг халқаро хисоботи экспорт ва импорт каби намунали йўлга кўйилмаган. Шу сабабли хар бир мамлакатнинг жахон суғурта тизимидаги ўрни хақида батафсил маълумотларга жахон бўйича қопланган зарарларни умум миқдорини хисоблаб чиқиш имкониятига эга эмасмиз, лекин кўрсаткичлар хам жахон суғуртаси хақида батафсил маълумот бериши қийин, ўртача кўрсаткичлар эса аниқ тасаввур бермайди. Суғурта хақида илмий жихатдан тасаввур берадиган кўрсаткич хар бир мамлакатдаги суғурта бадали суғурта мукофотининг миқдоридадир. Аниқроғи бу кўрсаткичнинг миллий даромад ва ижтимоий махсулотда тўтган ўрни, қолаверса суғурта бадалининг жон бошига қанчадан тўғри келиши, шунингдек суғурта ташкилотларининг сони орқали ифодаланишидадир. Суғурта ташкилотларининг сони жихатидан АҚШ, Англия ва Канадани пешқадам деб кўрсатсак, муболага қилмаган бўламиз. Суғурта хиссаси жахон суғурта тўловларининг 40% дан ортиғини ташқил қилади. Европа мамлакатларида 30% ортиқ, Осиё мамлакатлари 25 %, Африка мамлакатларида эса 1,0% атрофида.

Келтирилган рақамлар анча эскирган, лекин кейинги йилларда Покистон, Хитой ва бошқа мамлакатларда суғуртанинг ривожланишида анча силжиш бўлганлигини кўрсатиб ўтиш керак. Суғурта тўловининг жон бошига қанчадан тўғри келиши хам бизнинг хулосаларимизни тўлдириши мумкин. Бу кўрсаткич бўйича Швецарияда 2,4 минг, Америкада 1,8 минг доллар. Хитойда атиги 2,4 долларга тўғри келади. Шундай қилиб жахон мамлакатларида суғуртанинг турлича ривожланишига сабаб бир томондан табиий офатлар ва бахтсиз ходисаларни хар бир мамлакатларнинг шароитига қараб турли муддатларда ва миқёсларда такрорланиб туриши бўлса, бу мамлакатларда қишлоқ хўжалигида асосий ўринни эгаллаган, дехқонларнинг суғурта имкониятларидан фойдаланишлари учун етарли шароитларга эга эмасликларидадир. 90-йилларга қадар жахон миқёсида шахсий суғуртанинг хиссаси мол- мулк суғуртасига нисбатан анча ортиқ эди. 90-йиллардан кейин шахсий суғурта динамикасида катта ўзгаришлар содир бўлди. Мулк суғуртасига нисбатан шахсий суғуртанинг устун ривожланиши давом этмоқда. Бирлашган миллатлар ташкилотининг 90-95 йил маълумотларига қараганда китъалар ва мамлакатлар бўйича шахсий суғуртанинг хиссаси қуйидагича: Европа 31% шу хисобда Буюк Британияда 9,3%, Францияда 5,5%, Германияда 5%, Россияда 2,7%, Голландияда 1,8%, Осиёда 34%, шу хисобда Японияда 28,7, Жанубий Кореяда 3,2%, Шимолий Америкада 31%, шу хисобда АкШда 29,1%, Канадада 2,3%, Океанияда 1,8%, Африкада 1,3%, Лотин Америкасида 0,3%, хаёт суғуртасида Япония пешкадамлик қилмоқда (1,645 трлн доллар) ундан кейин Швецария (1,635 трлн доллар), АҚШ 6- ўринда, унинг суғурта капиталлари Япония фондининг ярмига тенг. Россия 27-ўринда, Япония суғурта фондининг 1,8 қисмига тенг. Лекин АҚШ суғурта тизимида шахсий суғурта мулк суғуртасига қараганда устун хисобланиб, унинг суғурта фондидаги хиссаси 70% тенг келади.

2. Жахон мамлакатларида суғурта ташкилотлари ва амалга ошириладиган суғурта турлари Жахонда иш олиб бораётган неча 10 минглаб катта кичик суғурта ташкилотлари, уларнинг филиаллари тузилиши бир хил эмас. Бу ташкилотларни қуйидаги гурухларга бўлиш мумкин. 1) Фуқароларнинг барча табақаларга хизмат қилувчи акциялар биржа ва бошқа йўл билан сотиладиган эркин суғурта компаниялари. 2) Хусусий хиссадорлик суғурта компаниялари, бу ташкилотларнинг хусусияти шундан иборатки унинг акцияларига маълум доирада шахслар эгалик қиладилар. Жамият қарори билан ишончли кишилар уларнинг акцияларини сотиб олиши мумкин. 3) Давлат суғурта компаниялари, уларнинг акцияларига давлат тўла ёки қисман эгалик қилади. Бундан ташқари давлат томонидан айрим ихтисослашган суғурта ташкилотлари барпо қилиниши мумкин. Бу ташкилотлар экспортни суғурталаш ёки қайта суғурталашга ёрдам беришлари мумкин. 4) Ўзаро суғурталаш жамиятлари. Айрим ишлаб чиқариш сохалари бундай суғурта компаниялари тузилиб уларни асосий мақсади фойда олиш бўлмасдан мураккаб вазиятларда бир-бирларига ўзаро ёрдам кўрсатишдир. 5) Айрим саноат ва савдо тармоқларига хизмат қилувчи ихтисослашган суғурта ташкилотлари. Масалан, авиация сохасида суғурталаш чегараланган бўлгани учун, улар ўз тармоқлари бўйича ихтисослашган ташкилотларни тузадилар, бундан ташқари «Ллойд» суғурта ташкилотига ухшаш суғурта синдикатлари хам мавжуд. Бу санаб ў тилган суғурта ташкилотларининг даромадлари суғурта т ў ловлари, чиқарган акциялар б ў йича дивидендлар хисобига шаклланади.

Суғурта ташкилотлари ихтисослашган ва ихтисослашмаган асосда ўз ишларини ташқил қиладилар, ихтисослашмаган суғурта ташкилотлари суғуртанинг бир неча турлари бўйича ўз фаолиятларини амалга оширадилар. Ихтисослашган суғурта ташкилотлари кўпинча 1-2 ихтисосли йўналишларда иш олиб борадилар. Дастлаб шуни айтиш керакки, бундай ихтисослашиш 1978 йил 1 январдан бошлаб ташқил қилинган Европа иқтисодий хамкорлик тизимида тўлароқ ифодасини топган. Бу тизимда суғуртанинг барча турлари дастлабки икки турга бўлинади: узоқ муддатли ва қисқа муддатли умумий суғурта гурухлари. Узоқ муддатли суғурта турларига қуйидаги суғурта йўналишлари киради: 1. Хаётни суғурталаш. 2. Никох ва фарзанд таваллудини суғурталаш. 3. У злуксиз соғ-соломатлик суғуртаси. 4. Капиталнинг қайта суғуртаси. 5. Пенсия суғуртаси. 6. Бошқа хиллардаги узоқ муддатли суғурта усуллари. Суғуртанинг умумий турлари 1. Бахтсизлик ходисаларидан суғурталаш. 2. Бетоблик суғуртаси. 3. Автомобил суғуртаси. 4. Темир йўл вагонлари суғуртаси. 5. Самолётлар суғуртаси. 6. Кемалар суғуртаси. 7. Юкларни транспорт суғуртаси. 8. Мулкларни ёнғин ва табиий офатлардан суғурталаш. 9. Транспорт хайдовчиларини фуқаролик суғуртаси. 10. Авиакомпания эгаларини фуқаролик жавобгарлиги суғуртаси.

11. Кема эгаларининг фуқаролик жавобгарлик суғуртаси. 12. Умумий жавобгарлик суғуртаси. 13. Кредит суғуртаси. 14. Молиявий зарарлар суғуртаси. 15. Суд харажатлари бўйича тўловлар суғуртаси. 3. Жахон мамлакатларда суғурта тизими ва унинг хусусиятлари Суғурта бозори тушунчаси айрим мамлакатлар кулами ва барча жахон мамлакатлари миқёсида қўлланилади. Жахон суғурта бозори ўз таркибига кўра ривожланган ва бошқа мамлакатлардаги суғурта компаниялардан ташқил топган бўлиб, жахон ми к ёсида марказ жахон суғурта ташкилоти хуқуқий жихатдан бир бутун ассоциация сифатида шаклланмаган бўлса хам, лекин Европа ми к ёсида бундай юридик ассоциация мавжуд. Бўлар томонидан биргаликда қатор умумий қонунлар қабул қилинган. Бундай ассоциациялар фақат хуқуқий томондан амалга оширилмасдан, балки иқтисодий жихатдан хам амалга оширилмоқда. Бундай ассоциацияларни шаклланишида қайта суғурталаш мухим роль ўйнамоқда. Ушбу мавзуда бундай суғурта бирлашмаларининг барча турлари хақида маълумот бериш қийин, шу сабабли айрим мамлакатлар суғурта тизимлари хақида, асосан уларни ташқилий томонлари, бошқариш усуллари билан танишиб ўтамиз. АҚШ суғурта бизнеси услубий жихатдан Буюк Британиядан кейин ривожланган бўлса хам жахон миқёсида тўтган ўрни жихатидан тенги йўқ хисобланади. Унинг суғурта монополиялари ривожланган индустриал мамлакатлар суғурта бозорининг тахминан 50% ни назорат қилади. АҚШ да 8000 дан ортиқ мулк ва 2000 га яқин хаётни суғурталаш компаниялари фаолият кўрсатади. АҚШ суғурта тизимининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, мамлакат миқёсида ягона бирлашган марказий суғурта бошқармаси

бўлмасада, суғуртани бошқариш хар бир штат миқёсида ташқил қилинган ва хар бир штатнинг ўз суғурта қонунлари мавжуд. Биринчи хусусияти шундан иборатки, АҚ Ш да 3 шаклдаги суғурта мавжуд. Бўларнинг биринчиси, Бикифит (шахсий суғуртаси) бу суғурта фақат шахсий суғуртадан иборат бўлмасдан, тиббиёт суғуртаси, омонатлар, пенсия суғуртасини хам қамраб олади. Иккинчиси тижорат суғуртаси хисобланади, у саноат тармоқлари бўйича ташқил қилинади. Суғурта турларининг умумий кўллами хақида гапирганда, барча суғурта компанияларининг активлари 1,6 трлн. бўлиб, ушбу кўрсаткич хар бир компания бўйича 950 млн. долларни ташқил қилади. Бўлар орасида 2 йирик суғурта компанияси бўйича актив 45 млрд. долларга тенг келади. Барча суғурта компанияларининг фаолияти 3 консалтинг компанияси томонидан тахлил қилинади. Бу тахлилда тўланадиган қоплама, даромадлар ва фойда коэффициенти дебиторлик қарзлари марказий ўрин тутади, тахлилда электрон банк марказий ўрин тутади. Учинчи хусусияти шундан иборатки, пенсия тўловлари суғурта компанияларининг обрўси юқори бўлганлиги сабабли пенсия таъминотини бошқариш уларнинг ихтиёрига берилган. Пенсия фондларини бошқаргани учун суғурта ташкилотлари тегишли хизмат хақи оладилар. Бундан ташқари ўз маблағларидан инвестиция мақсадлари учун фойдаланилади. Суғурта компаниялари Америка саноат компаниялари билан биргаликда ишлайдилар. Ташқилий жихатдан суғурта ишлари акциядорлик жамиятлари билан хамкорликда суғурталаш жамиятлари билан биргаликда иш олиб борадилар. Уларнинг асосий вазифаларини андеррайтер ва суғурта брокерлари амалга оширадилар. Масалан Проднешнл жамиятида 22 минг суғурта брокери хизмат қилади. Стейд, Сигна, Америка Интернейшнл Групп (АИГ) суғурта компаниялари жахон миқёсида фақат суғурта операцияларинигина эмас, балки кредит, хисоб-китоб операцияларини хам бошқарадилар.

Буюк Британия суғурта тизими. Буюк Британия суғурта бозорининг маркази Лондон хисобланиб, шахар ўзининг кўп қиррали суғурта фаолияти билан жахонда машхур. Унда жахондаги йирик суғурта компанияларининг ваколатхоналари мавжуд, улар фақат суғурталаш билангина эмас, балки қайта суғурталаш билан хам шуғулланадилар. Бўлар орасида «Ллойд» суғурта компанияси марказий ўрин эгаллайди. Буюк Британия суғурта бозорининг хусусияти қуйидагилардан иборат: 1. Ахолига хизмат кўрсатадиган пенсия, инвестиция компаниялари фақат автомобилларгина эмас, балки бошқа уй-рўзгор мол-мулклари, жавобгарлик, фуқаролик суғурта ва суғуртанинг бошқа турлари билан хам шуғулланадилар. 2. Акциядорлар жамияти хамкорлик суғуртаси йўли билан ўзларига тегишли суғурта турларини амалга оширадилар. 3. Суғурта ташкилотлари орасида Ллойд суғурта ташкилоти марказий ўринни эгалайди, унга 400 суғурта синдикатлари қарайди. Улар андеррайтерлар томонидан бошқарилади. Бундан ташқари брокерлар томонидан оддий ва қайта суғурта шартномалари тузилади. 4. Суғурта ташкилотлари устидан савдо ва саноат департаментининг суғурта назорат бўлими назорат ўрнатади. Суғуртанинг айрим турлари бўйича рухсат олиш учун департамент бўлимига қатор хужжатлар тақдим этилади. 5. Қайта суғурта хажми чекланган бўлиб, 10 дан 20% гача олинган мажбурият хисобидан қайта суғурталанади. 6. Савдо ва саноат департаменти хузурида суғурталанганлар хуқуқини химоя қилиш бўлими бўлиб, бўлим ихтиёрида махсус фонд ташқил қилинган, унинг хисобидан зарар кўрган суғурта ташкилотларига дотация берилади.

7. Буюк Британияда фуқаролик жавобгарлигининг мажбурий суғуртаси мавжуд. Транспорт, уй хайвонлари бундан ташқари бухгалтерлар, адвокатларнинг касб жавобгарлиги бўйича суғурта шартномалари тузилади. 8. Молиявий хисобот аудитор текширувидан ўтади. 9. Суғурта ташкилотлари ўз фойдасидан мол-мулк учун солиқ тўлайдилар. Германия суғурта бозори. Германия суғурта бозорида мол-мулк суғуртаси 51%, шахсий суғурта 37%, тиббиёт суғуртаси 12% ни таш қил қилади. Бу суғурта тўловлари фақат фуқароларга тегишли бўлмасдан балки юридик шахсларга хам тегишлидир. Хаммаси бўлиб суғурта ташкилотлари фаолияти фуқароларга хизмат кўрсатиш бўйича 87%, хуқуқий шахсларга эса 13% ни ташқил қилади. Суғурта фаолияти икки йўналишга эга: 1. Ижтимоий таъминот. 2. Суғурта хизматини кўрсатувчи шахс сектор. Ижтимоий таъминот й ў ли билан қарилик, вақтинча мехнат қобилиятини йўқотиш, ишсизлик суғурталанади. Хусусий сектор 3 йўналишда фаолият кўрсатади: 1. Акционерлик жамиятлари мулкини суғурталаш. 2. Хамкорлик (ўзаро) суғуртаси. 3. Давлат суғуртаси. Суғуртани бошқариш Германияда яхши й ў лга қ ў йилган. Махсус суғурта компаниялари фаолиятини назорат қилиш департаменти мавжуд б ў либ, унинг асосий вазифаси суғурталанганлар хуқуқини химоя қилишдан иборат

б ў либ, бунинг сабаби Германияда суғурта ташкилотлари келтирилган зарарларни қоплайдиган фонд ташқил қилинмаганидадир. Суғурта ташкилотлари федерал вилоятлар (ер органлари) томонидан назорат қилинади. Барча вилоят суғурта компаниялари устидан федерал назорат департаменти к у затиб боради. Германияда ихтиёрий суғурта билан бирга мажбурий суғурта хам мавжуд бўлиб, бунда ёлланиб ишловчилар, автотранспорт эгаларини учинчи шахсга етказган зарарлари, хаво транспорти ходимлари, дори-дармон ишлаб чиқарувчилар мажбурий тартибда суғурталанадилар. Хар бир суғурта ташкилоти йиллик хисобот топширади. Суғурта ташкилотлари даромади солиқлар воситаси билан тартибга солинади. Суғурта фаолиятидан 50% ставка билан хаёт суғуртасидан ташқари тузилган барча шартномалар бўйича келадиган даромадлардан солиқ олинади. Япония суғурта тизими Японияда суғурта дастлаб ХХ асрнинг ўртасида Буюк Британиянинг ташаббуси билан вужудга келган. Фақат Икогомаюртида 240 суғурта ташкилоти фаолият кўрсатган. Лекин дастлабки миллий суғурта ташкилоти 1879 йилда Токио Марина номи билан 8 йил бўлгандан кейин ёнғинга қарши суғурталайдиган Ясуда суғурта компанияси қад кўтарган. Бу ташкилот фақат мулкларни суғурталаш билан эмас, балки шахсий суғуртани амалга ошириш билан шуғулланган бўлиб, лекин дастлабки даврларда суғурта ташкилотлари фаолиятлари давлат томонидан эмас эдилар. Фақат 1900 йилда биринчи суғурта қонуни қабул қилиниб, суғурта замон талабларига жавоб берадиган тартибда ташқил қилина бошланди, мулкий суғурта билан шахсий суғурта ўртасидаги хусусиятлар аниқланди. Шу йилдан бошлаб суғурта устидан давлат назорати ўрнатилди. Ўтган 100 йил давомида суғурта хақидаги қонунга фақат икки маротаба ўзгартириш киритилди.

1940 йилда суғурта ташкилотларининг сони 48 тага етди. Уруш даврида суғурта ташкилотларининг сони бир мунча қисқарган бўлса хам, 1955 йилга келиб, айниқса автомобилларни суғурталаш хақидаги қонун қарор қилингандан кейин, суғурта тез суръатлар билан ривожлана бошланади. Хозирда Японияда 56 та суғурта компаниялари мажуд бўлиб, 1955 йилга нисбатан суғурта тўловлари 130 баробарга яқин кўпайди. Йиллик ўсиш 13% ни ташқил қилди. Япония иқтисодиётининг ривожланиши натижасида суғурта ташкилотларини жамғармалари 100 млрд. АҚШ долларини ташқил қилди. Суғурта агентликларида 1 млн.дан ортиқ агент фаолият кўрсатади. Суғурта турлари орасида автомобилларни суғурталаш катта ўрин тутади, унинг хиссаси 51,1%, денгиз транспорти суғуртаси 10 % дан ортиғни ташқил қилади. Суғурта ташкилотлари фаолият и устидан Япония Молия вазирлиги назорат олиб боради. Вазирлик қошидаги ассоциациялар суғурта, айниқса автомобил суғуртасининг ставкасини, бахтсизлик ходисалари, ёнғин суғуртаси шахсий суғуртанинг бошқа турлари бўйича таърифларни белгилайди. Япония суғурта ташкилотлари иқтисодий жихатдан барқарор бўлишларига қарамасдан ўз фаолиятларини кенгайтиришга, бунинг учун харажатларни камайтиришга алохида ахамият бердилар. Японияда юкларини суғурталаш диққатга сазовордир. Озиқ-овқат, саноат товарлари музлатилган гўштларни ташиш алохида хусусиятларга эга. Бунда таъриф қўлланган маршрут юкнинг тури ва ташиш усули хисобга олинади. 1996 йил апрелда суғурта қонунига киритилган ўзгартиришларда суғурта ишида давлатнинг аралашувини камайтириш, мулк ва шахсий суғуртанинг ўзаро муносабатларини такомиллаштиришга алохида ахамият берилди. Ахоли таркибида қарияларнинг хиссасини ошириб бориши суғурталашда хам эътиборга олинмоқда. Автомобиль суғуртасида хайдовчини ёши, тажрибаси, машина маркаси, олиб қочиш содир бўлганда

қаршилик кўрсатиш воситалари ва бошқалар эътиборга олинади. Кейинги йилларда суғурта тизимини йириклаштиришга алохида эътибор берилди. Шундай қилиб хорижий мамлакатларда суғурта халқаро суғурта бозорининг таркибий қисми хисобланади. Суғурта ёрдами билан ялпи миллий махсулотининг 8-12% тақсимланади. Суғурта бадаллари йирик инвестицияларнинг манбаи хисобланади ва суғурта фондларидан давлат қарзларини тўлашда хам фойдаланилади. Кўпчилик мамлакатларда суғурта марказлаштирилмаган холда бошқарилади, лекин хозирда суғуртани бошқаришни марказлаштирилган холда ташқил қилишга алохида ахамият бермоқда. Унинг учун зарар кўрган суғурта ташкилотларини фаолияти устидан назорат кучайтирилмоқда. Жахон миқёсида мамлакатлар ўртасида суғурта алоқаларининг ривожланиши билан қайта суғурталаш операцияларини кенгайтиришга алохида ахамиятга эга бўлмоқда. 4. Фан - техника тара ққ иёти натижасида янги хавф-хатарларнинг вужудга келиши билан суғуртанинг янги турларини шаклланиши Жахонда фан -техника тараққиёти илмий техника ривожланишига ижобий таъсир кўрсатмоқда. Шу муносабат билан бошқа мамлакатларда амалга ошириладиган ёки келгусида истиқболга эга бўлган суғуртанинг турларига қуйидаги хавф-хатарларни киритилиши мумкин. 1. Дастлаб бошқа сайёраларга мунтазам космик кемаларининг парвозини ташқил этилиши муносабати билан осмонга учиш тадбирлари бўйича суғурта. 2. Атом хавф-хатари суғуртаси, бу суғурта атом асосида ишлайдиган электр станцияларга доир суғурта. 3. Роботлар ва электрон хисоблаш машиналари бўйича суғурта. 4. Табиатни мухофаза қилиш тадбирлари бўйича суғурта.

5. Янги ихтиролар ва кашфиётларни ишлаб чиқаришга жорий қилиш бўйича суғурта. Хорижий мамлакатлар суғурта компаниялари томонидан суғурта ишларини ташқил этиш бўйича к атор тажрибалар тупланган. Мамлакатимизда суғурта ишларини кенгайтириш учун биринчи навбатда ушбу тажрибалардан фойдаланиб, қуйидаги тадбирларни амалга оширилиши лозим. 1. Суғурта бозорини таш қил қилиш ва суғурта назоратини амалга оширишни такомиллаштириш. 2. Ташқи савдо билан боғлиқ тадбирларни суғурталашни кенгайтириш. 3. Ўзбекинвест ЭИМСК фаолиятини кенгайтириш. 4. Туризм ва автотуризмни суғурталашга алохида ахамият бериш. 5. Кредитни суғурталашни кенгайтириш. 6. Жавобгарлик суғуртасининг бошқа турларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш. 7. Қурилиш коммунал хўжалиги корхоналарини суғурталаш тадбирларини ишлаб чиқиш. 8. Қишлоқ хўжалик корхоналарини суғурталашни қайта кўриш. 9. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни суғурталашни янги усулларини жорий қилиш. 10. Қайта суғурталаш ишларини янада такомиллаштириш. 11. Бошқа мамлакатлар билан суғурта сохасидаги хамкорликни янада кенгайтириш, суғурта сохасида хизмат қилувчи кадрлар тайёрлашни яхшилаш.

Асосий адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси Тошкент 1992 й. 2. Ўзбекистон Республикаси «Суғурта фаолияти хақида»ги қонуни Тошкент 2002 й. 3. И.А.Каримов. «Ўзбекистон иқтисодий ислохотларни чуқурлаштириш йўлида» Т-«Ўзбекистон» 1995 йил. 4. И.А.Каримов «Ўзбекистон буюк келажак сари» Т-«Ўзбекистон» 1998 йил. 5. И.А.Каримов «Ўзбекистон бозор муносабатларига ўтишининг ўзига хос йўллари» Т-«Ўзбекистон» 1998 йил. 6. И.А.Каримов «Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли» Т-«Ўзбекистон» 1998 йил. 7. Х.Р.Собиров «Суғурта 100 савол ва жавоб» Т-«Мехнат» 1998 йил. 8. www.ziyonet.uz 9. www.nur.uz

O'xshashlar

Жахон хужалиги ва унинг ривожланиш конуниятлари

Ўзбекистонда суғуртанинг ривожланиши

«Суғуртанинг гурухланиши (классификацияси)»

Туризм хизматлар бозорининг ривожланиш хусусиятлари

Суғуртанинг иқтисодий мохияти ва ахамияти