Yevropa hamjamiyatining yagona agrar siyosati - Iqtisodiyot - Referatlar

Yevropa hamjamiyatining yagona agrar siyosati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

42.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Yevropa hamjamiyati yagona agrar siyosatining zarurati, ahamiyati va rivojlanishi 2. Yevropa yagona agrar siyosatida qishloq xo`jaligi mahsulotlari narxlarini qo`llab-quvvatlash mexanizmi

www.arxiv.uz Yevropa hamjamiyati yagona agrar siyosatining zarurati, ahamiyati va rivojlanishi Ikkinchi jahon urishidan keyin Yevropa davlatlari uchun integratsiyalashuv jarayoniga havfsizlikni ta`minlaydigan eng asosiy omil sifatida qarala boshlandi. Shu maqsadda 1948 yilda Yevropa Iqtisodiy Kooperatsiyasi Tashkiloti (YEITS) tuzildi. Natijada Belgiya, Niderlandiya va Lyuksemburg yagona bojxona ittifoqini vujudga keltirdilar. Yevropa davlatlarining iqtisodiy integratsiyalashuvida Marshal rejasida katta ahamiyat kasb etdi. Uning natijasida 1948-1952 yillarda AQSH va Kanada davlatlaridan Yevropaga 25 mlrd. AQSH dollari miqdorida investitsiya jalb etildi. 1951 yilda Yevropa ko`mir va po`lat hamjamiyati vujudga keldi. Uning natijasida ko`mir va po`lat uchun bojxona to`lovlari, kvotalar va subsidiyalar bekor qilindi. Urishdan keyingi yillarda Yevropa qishloq xo`jaligi juda yomon ahvolda edi.yevropa davlatlaridagi qishloq xo`jaliklari mahsulotlarining narxi AQSH va Kanadadagidan bir necha marta qimmat edi. Bu, o`z navbatida, Yevropa davlatlari uqun juda katta muammolarni tug`dira boshladi. bu muammolarni yechish zarurati qishloq xo`jaligi imkoniyatlarini kengaytirish, uning mahsulotlari Yevropa davlatlari o`rtasida erkin harakatlanishini ta`minlash fikri kuchaya bordi. Yevropa davlatlari arzon import mahsulotlaridan himoyalanish va o`zlarining qishloq xo`jaligini mustahkam asosga qo`yishga kirishdilar. Bunday fikrlar natijasida 1957 yilda Yevropa davlatlaridan 6 tasi Rim shahrida Rim shartnomasini imzoladilar. Bu shartnoma Yevropa hamjamiyati tashkil etilishiga asos soldi. Rim shartnomasining 38- 47- moddalari Yevropa yagona agrar siyosatining asosiy tamoyillarini belgilab beradi. Ushbu hujjat bo`yicha Yevropa yagona agrar siyosatining maqsadlari quyidagicha belgilandi:  ishlab chiqarish omillaridan optimal foydalanish, qishloq xo`jaligining rivojlanishiga texnikaviy yordam ko`rsatish orqali qishloq xo`jaligshi mahsulotlari yetishtirishni ko`paytirish;

www.arxiv.uz  qishloq joylarda yashaydiganlarga yaxshi turmush darajasida yaratish, ayniqsa, qishloq xo`jaligida mehnat qilayotganlar daromadini oshirish evaziga ularning turmush darajasini keskin oshirish;  bozorni barqarorlashtirish;  qishloq xo`jaligi mahsulotlarining kafolatli ta`minotini vujudga keltirish;  qishloq xo`jaligi mahsulotlarining iste`molchilar uchun maqbul baholarini vujudga keltirish; Yevropa ittifoqi Vazirlar kengashi 1962 yilda don mahsulotlari uchun yagona Yevropa bozorini shakllantirish bo`yicha qator hujjatlar qabul qildi. Ushbu hujjatlarda yagona don bozorini tartibga solib turish mezanizmlari ishlab chiqarildi. Ular xozirgi kunda ham Yevropa agrar siyosatining asosini tashkil etadi. Bu mexanizimlar: maqsadli narxlar, intervension narxlar, ostona narxlari, o`zgaruvchan import tariflari va eksport subsidiyalaridan iborat. Bundan tashqari yagona don bozorini moliyalashtirish tartibini ham joriy qildi. Yevropa yagona agrar bozorini o`rnatish bo`yicha qilingan katta ishlarga qaramasdan bu jarayon oson kechgan emas. Faqatgina yagona don bozori o`rnatish bo`yicha amalda kelishish 1967 yilda amalga oshdi.1962 yilda markazlashgan moliyalashtirishni amalga oshirish uchun tuzilgan Yevropa qishloq xo`jaligiga yo`naltirilgan va kafolat fondi (FEOGA)ga pul ajratish 1969 yildagina amalga oshiriladi. Natijada 1970 yilga kelib Yevropa yagona agrar siyosati unga a`zo davlatlar manfaatlari uchun xizmat qiladigan juda katta amaliy kuchga aylandi. 1972 yilda “Qishloq xo`jaligi -80” nomli Mansxold rejasi qobul qilindi. Ushbu rejaga binoan 1980 yilga kelib qishloq xo`jaligada band bo`lganlar sonini 5 mln. kishiga kamaytirish va fermerlarning o`rtacha xajmini oshirish vazifasini qo`yiladi. Albatta, bu ixtiyoriy ravishda yuz berishi kerak edi. Bu reja quydagi asosiy tadbirlarni amalga oshirishni belgilaydi: 55-65 yoshdan oshgan fermerlar o`z faoliyatini to`xtatgan holda ularga yiliga ma`lum miqdorda pul mablag`lari berilishini tashkil etish;

www.arxiv.uz Istiqbolli deb topilgan fermerlarga imtiyozli kreditlar va kredit kafolatlari berish; Fermerlar uchun axborot va maslahat xizmatlarini tashkil etish va ularni rivojlantirish; Marketing xizmatlarini rivojlantirish yuzasidan tashkil etilayotgan uyushmalarni va birlashmalarni qo`llab-quvvatlash; Qishloq xo`jaligiga yangi yerlarni jalb etishni cheklash. 1992 yilda Yevropa yagona agrar siyosatini rivojlantirish yuzasida yangi reja- Mak-SHerri rejasi qabul qilindi.uning asosiy mazmuni quyidagilarda o`z ifodasini topdi: Dehqonchilik va qoramolchilik mahsulotlariga bo`lgan narx dunyo darajasiga yaqinlashtirilishi kerak (hatto 90-yillarda ham Yevropa davlatlarida qishloq xo`jaligi mahsulotlarining ishlab chiqarish narxi AQSH va Kanadadagi darajadan ancha baland edi.); Fermerlarga narxlarni tushirganlari uchun zararni qoplaydigan to`lovlar to`lashni tashkil etish; Zararni qoplash to`lovlari ishlab chiqarishdan yerlarni ozod qilgan va 1 ga yerga chorva mollarining maksimal biriktirilishini ta`minlagan fermerlarga berish; Fermerlarning ekologik masalalarini to`g`ri hal etishda qatnashishlari, erta pensiyaga chiqishlarini qo`llab-quvvatlash. 1997 yilda Yevropa Hamjamiyati Komissiyasi “2000 yil kun tartibi: qishloq xo`jaligi” hujjatini e`lon qildi. Yevropa yagona agrar siyosatida qishloq xo`jaligi mahsulotlari narxlarini qo`llab-quvvatlash mexanizmi Yevropa hamjamiyatiga a`zo davlatlar o`rtasida olib borilayotgan yagona agrar siyosat o`ziga xos mehanizimlar bilan tartibga solinib turiladi. Ularning asosini qishloq xo`jaligi mahsulotlarining narxlarini yagona bozorda qo`llab- quvvatlab turish tashkil etiladi.

www.arxiv.uz Uning asoslaridan biri maqsadli narxlardir. Maqsadli narxlar bozori mahsulot eng kam ta`minlangan joylarda xohish asosida o`rnatilishi mumkin bo`lgan narxdir. Donchilikda shunday narx o`rnatilgan joy Germaniyaning Disburg shahri deb qabul qilingan. Disburg shahri don bilan nisbatan yaxshi ta`minlanmagan zona hisoblanar ekan. Asosiy don ishlab chiqaruvchi zona deb Fransiyaning shimoliy qismida joylashgan Orme shahri qabul qilingan. Maqsadli narxlar har yili Yevropa Hamjamiyatining Vazirlar kengashi tomonidan o`rnatiladi va u barcha hisoblanganing asosida yotadi. Intervension narxlar maqsadli narhlardan past o`rnatiladi. Uning asosiy maqsadi ichkinarxlarning ma`lum miqdordan pasayib ketmasligini ta`minlashdir. Maqsadli narxlar bilan intervension narhlar bilan intervension narxlar o`rtasidagi farq donni Orme shahridan Disburg shahriga olib kellish bilan bog`liq xarajatlar miqdorida bo`ladi. Agarda bozorda narx intervension narxlardan past bo`lsa, intervension idoralar o`z ishini boshlaydi. YA`ni ular donni fermerlardan intervension narxlarda sotib ola boshlaydilar. Bozor narxi intervension narxdan yuqori bo`lgan taqdirda fermerlar o`z mahsulotlarini bozorda erkin sotadilar. Intervension idoralar sotib olgan mahsulotlarini zaraga bo`lsada, chetga eksport qiladilar. Shunday qilib, intervension narxlar Yevropa bozorida shakllanadigan narxlarning pastgi chegarasini belgilaydi. Intervension narxlar dunyo narxlaridan past bo`lishi katta salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. U holda chetdan mahsulotlar kirib kelishi kuchayadi. Shu sababli ikkinchi darajadagi himoya tartibi o`rnatiladi. Bu himoya tartibi ostona narxlari orqali amalga oshiriladi. Uni ba`zida minimal import narxlari deb ham yuritiladi. Ostona narxlari mahsulotni asosiy iste`mol qiluvchi zonaga uni jo`natadigan asosiy portdan olib kelish xarajatlarini maqsadli narxlardan ajratish natijasida aniqlanadi. Donchilikda asosiy don iste`mol qiladigan zona Disburg shahri, donni jo`natadigan asosiy port esa Rotterdam deb qabul qilingan. Ostona narxlari o`zgaruvchan import tarifini aniqlashning asosi hisoblanadi. O`zgaruvchan import tariflari ostona narxlari bilan dunyo narxlari o`rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

www.arxiv.uz Yevropa Hamjamiyati davlatlari qishloq xo`jaligi mahsulotlari importi bilan bir qatorda ularning eksporti bilan ham shug`illanadi. Qishloq xo`jaligi mahsulotlarining dunyo narxlari, odatda, Yevropa davlatlaridagidan ancha past. Bunday holda eksportni amalga oshirish ma`lum zararlar bilan bog`liq. Ushbu zararlarni qoplash uchun eksport bilan shug`ullanganlarga eksport subsidiyalari beriladi. Eksport subsidiyasi dunyo narxlari bilan intervension narxlar o`rtasidagi farq sifatida yuzaga chiqadi. Fermerlar eksport bilan shug`ullanishlari uchun maxsus tenderda ishtirok etadilar va uni yutib chiqqanlarga eksport bilan shug`ullanish huquqi beriladi. Faqat tenderda yutib chiqqanlargagina eksport subsidiyalari beriladi. Bugungi kunda oziq-ovqat ishlab chiqarishni ko`paytirish alohida olingan bir davlatda ma`lum chegaralanishlarga ega. Alohida olingan davlatlarning imkoniyatlari cheklangan. Bir nechta davlatlarning o`zaro kelishgan holda ishlab chiqarishni tashkil etishlari albatta katta imkoniyatlarni ochadi. Birgalashib yagona bir siyosat orqali qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishini yuritishning samaradorligini Yevropa hamjamiyati misolida ko`rish mumkin. Bugungi kunda Markaziy Osiyo davlatlarining agrar sohadagi imkoniyatlarini kelishilgan holda amaliyotga qo`llash juda katta samara berishi mumkin. Keyingi yillarda bu borada katta ishlar amalga oshirilmoqda. Eng avvalo suv resurslaridan samarali foydalanish masalalari va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni ko`paytirish masalalari hal etilmoqda.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O`zbekiston Respublikasining «Fermer xo`jaligi to`g`risida»gi qonuni. - T.: «Adolat», 1998. - 19b. 2. O`zbekiston Respublikasining «Dehqon xo`jaligi to`g`risida»gi qonuni. - T.: «Adolat», 1998. - 16b. 3. O`zbekiston Respublikasining «Davlat Yer fondining kadastri to`g`risida»gi qonuni. - T.: «Adolat», 1998. - 13b. 4. O`zbekiston qishloq xo`jaligida islohotlarni chuqurlashtirishga oid qonun, hukumat qarorlari va me`yoriy hujjatlar to`plami. _ T. : «O`zbekistonqituvchi», 1998. - 231 b. 5. “Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada ekinlashtirish sohasidagi ustivor yo`nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora- tadbirlari to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. “Xalq so`zi” gazetasi, 15 iyun 2005 yil. 6. “Tadbirkorik subyektlarini huquqiy himoya qilish tiziini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. “Xalq so`zi” gazetasi, 16 iyun 2005 yil. 7. “Tadbirkorlik subyektlari tomonidan taqdim etiladigan hisobot tizimini takomillashtirish va uni noqonuniy talab etganlik uchun javobgarlikni kuchaytish to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. “Xalq so`zi” gazetasi, 15 iyun 2005 yil. 8. “Mikrofirmalar va kichik korxonalani rivojlantirishni rag`batlantiish borasidagi qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. “Xalq so`zi” gazetasi, 20 iyun 2005 yil. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Agrar munosabatlar va agrobiznyes

Valyuta tizimi

Sug’urtada tarif siyosati

Tashqi savdo siyosati

Byudjet-soliq siyosati