Yaponiya davlati soliq tiziminining tuzilishi - Iqtisodiyot - Referatlar

Yaponiya davlati soliq tiziminining tuzilishi

Yuklangan vaqt:

12.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79 KB

Ko'chirib olish

Yaponiya davlati soliq tiziminining tuzilishi Reja: 1. Yaponiya davlat soliq tizimining tarkibi. 2. Daromaddan olinadigan soliqlar, meros solig ’i va sovg’alarga solinadigan soliqning o’ziga xos xususiyatlari. 3. Yaponiyada iste ’mol soliqlari. 4. Yaponiya soliq tizimi bilan O ’zbekiston Respublikasi soliq tizimining solishtirma tahlili.

Yaponiya davlat soliq tizimining tarkibi . Hozirgi davri Yaponiya soliq tizimi 1949 yilda moliya sohasidagi amerikalik mutaxassis Shoupning taklifiga binoan soliq islohoti o ’tkazilgandan keyin tashkil topdi. Soliq tizimi rivojlangan davlatlarga qaraganda ancha keyin rivojlangan bo’lib, soliqlarning milliy daromaddagi hissasi 27,9%ni tashkil etadi. Bu ko’rsatgich Germaniyada 30,6%, Frantsiyada 33,9%, AQShda 26,1% ni tashkil etadi. Yaponiyada to ’g’ri va egri soliqlar mavjud bo’lib, to’g’ri soliqlarga korporatsiya daromadiga soliq, vorislikka soliq va er solig’i kiradi. Egri soliqlarga iste ’mol soliqlari, spirtli ichimliklarga, tamaki mahsulotlariga, shakar, benzin, neft, aviatsiya yoqilg’isi, chet el valyutasi va qimmatbaho qog’ozlar bo’yicha operatsiyalarga, yo’lovchilarni tashish, avtomobil vositalariga bojxona bojlari kiradi. Daromad solig ’i to’g’ri soliqlarning eng ko’p qismini, ya’ni 35%ni tashkil etadi. Daromad solig’i bo’yicha 5 darajali soliqqa tortish shkalasi to’zilgan. Soliqqa tortish kattaligi yillik daromaddan 0,2%-50,1%gacha o’zgaradi. Soliqqa tortishning minimal chegarasi 3 million ienaga teng. 1 kishilik oila uchun stavka 0,2% belgilangan. 2 kishilik uchun 6,9% belgilangan. Yirik daromad egalari 50 mln. ienadan yuqori daromad olsalar 50,1%gacha soliq stavkasi asosida soliqqa tortiladi. Korporatsiyalarga solinadigan foyda solig ’i 32%ni tashkil etadi. Ushbu soliqqa nisbatan ham pasaytiriluvchi koeffitsient qo’llaniladi. Eng yuqori soliq stavkasi 48,8%ni tashkil etadi. Vorislikka soliq va sovg ’alarga solinadigan soliq summasi 8 mln. ienadan boshlab hisoblanadi. Ushbu soliq bo’yicha 13 darajali shkala belgilangan. Uning asosiy stavkalari 10%dan 70%gacha o’zgaradi. Yaponiyada er solig ’i 200 kv. m. dan kichik bo’lgan erlarga pasaytirilgan stavkalar qo’llaniladi. Undan yuqori er uchastka egalari er solig’ini asosiy to’lovchilari bo’lib hisoblanadi.

Iste ’molga soliq 9%ni tashkil etadi. Uni hisoblashda tovar va xizmatlarning qiymati shartnomalarda belgilangan narxlar bo ’yicha amalga oshiriladi. Bu soliq Yaponiyadagi barcha tijorat shartnoma va kelishuvlarda, ssuda berish, mulkchilik shakllarini o ’tkazish va barcha xizmatlarda amal qiladi. Bu soliq shuningdek, tibbiyot mahsulotlari, tibbiyot uskunalari, dori darmonlar, mehmonxona anjomlari, darsliklar, o’qish ashyolariga ham belgilangan. Temir yo’l chiptalari, taksi, telefon, pochta xizmatlaridan, import tovarlariga ularni qabo’l qiluvchilardan olinadi. Bu soliq erga egalikni o ’tkazilganda yoki ssudaga erni foydalanish uchun berilganda amal qilinmaydi. Qimmatbaho qog ’ozlar operatsiyasiga, bank depozitlarining foizlariga, jamg’armalarga, patent litsenziyalarga, ro’yxatga o’tkazilganda, chet valyutasi operatsiyalariga, tibbiyot xizmatlariga, bola bog’chalariga, maktab va unversitetlarga kirish va o’qish xarajatlariga, pochta markalari, 10 ming ienadan qimmat bo’lgan chet el tovarlariga nisbatan qo’llaniladi. Yaponiyadagi chet el kapitali ishtirokidagi korxonalar boshqa barcha korxonalar qatori soliqqa tortiladi. Yaponiya davlati soliqlari. 5-jadval . mln. iena)Davlat soliqlari Summada %da 1. Bevosita soliqlar 379,27 61,6 a) Jismoniy shaxslar daromadiga soliq 208,820 63,8 b) Korporatsiyalarga soliq 144,320 35,1 s) Likyorga soliq 24,610 24,3 d) Er solig ’i 1,520 -4,1 2. Egri soliqlar 215,542 36,2 a) Iste ’mol solig’i 98,130 16,5 b) Spirtli ichimliklarga soliq 20,610 3,5 s) Tamakiga soliq 10,620 108 d) g ’qilg’i mahsulotlarga soliq 19,560 3,3 e) Bojxona bojlari 10,930 1,8 f) Avtomobil quvvatlariga soliq 8,390 1,4

Jami davlat soliqlari 594,812 Mahalliy soliqlar 6-jadval 1. Prefektura solig ’i 160,714 43,4 2. Munitsipal soliqlar 209,429 56,5 Jami (II punkt) 370,143 100 Daromaddan olinadigan soliqlar, meros solig ’i va sovg’alarga solinadigan soliqning o’ziga xos xususiyatlari. Yaponiyada soliq tizimini 4 guruhga bo ’lish mumkin: 1. Daromaddan olinadigan soliq. 2. Mol-mulk solig ’i. 3. Iste ’mol solig’i. 4. Maxsus mahsulotlarga nisbatan belgilangan soliqlar. Ushbu 4ta guruh soliqlarining o ’z navbatida milliy va mahalliy soliqlarga bo’lish mumkin. Milliy daromad soliqlarga jismoniy shaxslardan va korporatsiyalardan olinadigan daromad solig’i kiradi. Mahalliy soliqlarga prefekturada yashovchilar solig ’i va shahar boshqarmalari soliqlari kiradi. Aholi daromadlari solig’ining hisoblanishiga ko’ra 10 ta guruhga bo’linadi. 1. Turli xil foizlardan olinadigan foyda; 2. Dividendlardan olinadigan foyda; 3. Asosiy fondlarni ijaraga berishdan olinadigan foyda; 4. Biznes daromadi (bu daromadga savdo-sotiqdan, ishlab chiqarishdan, qishloq xo ’jaligidan, baliqchilikdan, meditsina xizmatidan va boshqa xil xizmatlardan kelib tushadigan daromadlar kiradi); 5. Ish bilan band bo ’lganlarning daromadlari (ish xaqi, turli xil mukofotlardan olinadigan foyda, davlat tomonidan beriladigan ta’minotlar va boshqalar kiradi); 6. Nafaqa yoshlaridagilarning daromadlari.

7. O ’rmon mahsulotlarini sotishdan olinadigan daromadlar; 8. Kapital tushumlar, erni, binolarni ijaraga berish orqali keladigan daromadlar (asosiy fondlarni lizing qilishdan olinadigan daromadlar kapital tarkibiga kiradi); 9. Tasodifiy daromadlar (lotoreya, ot choparlardan, har qanday musobaqalardan yutiladigan yutuqlar shuningdek, televidenie, radio, amalga oshiriladigan qiziqarli o ’yinlardan yutuqlarga nisbatan); 10. Turli-tuman daromadlar (qo ’l-yozmalarni vakolatini olishdan tushgan daromadlar, yozuvchilarning daromadlari, gonararlar va boshqalar kiradi). Daromad solig’i progressiv stavka asosida hisob-kitob qilinadi va 10% dan 50%gacha o’zgaradi. Soliq to ’lovchilarni oilaviy sharoitini hisobga oluvchi soliqqa tortilmaydigan minimum belgilangan. Davolashga sarflangan mablag’lar soliq to’lashdan ozod etiladi. Katta oilalar qo’shimcha imtiyozlarga ega. 1999 yilning birinchi yarmida Tokio shahrida yashovchi shaxsning o ’rtacha yillik daromadlari 7 mln. 101 mingdan 7 mln 500ming ienani tashkil etadi. Yaponiyaning boshqa prefekturalarda yashovchilarning bu summasi ancha kam. Bundan tashqari har daromad xajmidan qat ’iy nazar yiliga 3200 ienani yashash uchun soliq sifatida to’laydilar. Mol-mulk solig ’ining tarkibiga meros solig’i va vorislik solig’i kiritiladi. Sovg’a yoki meros orqali kelgan boyliklarga egalik qiluvchi va Yaponiyada doimiy yashovchilar soliq to’lovchi hisoblanadi. Yaponiyada joylashgan mulklarga egalik qiluvchilar va u erda doimiy yashamaydigan shaxslar faqatgina mulklarga egalik qilgan davlarda soliqqa tortiladi. Meros solig’iga meros orqali egalik qilingan boyliklarni umumiy qiymati soliqqa tortiladi. Mulklarning soliqqa tortish bazasi mulklarga egalik qilgan davrlardagi mulklarning bahosiga qarab belgilanadi. Quyidagilar mol-mulk solig’iga tortilmaydi: 1. Diniy ishlar bilan va ilmiy ishlar bilan shug ’ ullanuvchi shaxslarga meros mulki bildirilganda va xalq farovonligi uchun yoki xalq manfaati uchun ishlatiladigan mulklar .

2. Iqtisodiy nochor kishilarga o ’zaro yordam tariqasida berilgan mulklar. 3. Shaxslarning o ’limi tufayli vafot etgan shaxslarning xayotiy sug’urtasidan kelgan tushumlar. Joriy yilda egalik qilingan sovg ’alar ham soliqqa tortiladi. Sovg’aga olingan mulklar joriy yildagi baxolarga qarab belgilanadi va quyidagilar ushbu soliqqa tortilmaydi: 1. Agar shaxslar mulklarini qarindoshlaridan ta ’lim xaqini to’lash uchun olgan bo’lsalar. 2. Ilm-fan va ilmiy tekshirish ishlari uchun beriladigan sovg ’alar. 3. Aholi farovonligini oshirish uchun berilgan sovg ’alar. Yaponiya soliq tizimida byudjet daromadlari eng salmoqli qismini umumdavlat soliqlari tashkil etadi. Mahalliy soliqlarning ulushi esa ancha pastdir. Yaponiyada iste ’mol soliqlari. Hozirgi kunda Yaponiyada mamlakatida ishlab chiqarilgan va xorijdan keltirilgan spirtli ichimliklarga soliqlar muhim ahamiyatga egadir. Iste ’mol soliqlari ichida eng ko’p daromad keltiradigan va eng ko’p foiz ko’rsatgichlariga ega bo’lgan soliq likyorga nisbatan solinadigan soliqdir. Yaponiyada spirtli ichimliklar ishlab chiqarish va sotish bilan shug ’ullanuvchilar litsenziyaga ega bo’lishlari shart. Litsenziyalar har bir ichimlik turi uchun alohida olinishi kerak. Bu litsenziyalik sistema spirtli ichimliklarni sifatini yaxshilash va spirtli ichimliklar solig’idan tushadigan daromadni nazorat qilish uchun ishlab chiqilgan. Agar fuqarolar spirtli ichimliklarni litsenziyasiz ishlab chiqarsa 500 ming iena va undan ortiq summada jarima to’laydilar yoki besh yilgacha qamoq jazo o ’taydilar. Agar sotish bilan shug’ullansalar 200 ming ienadan ortiq summada yoki bir yilliik qamoq jazosini o’taydilar. Qimmatli qog ’ozlarni almashtirish yoki sotishga belgilangan soliqlar yuridik va jismoniy shaxslardan olinadi. Soliqqa tortish bazasi bo’lib qimmatli qog’ozlarni sotish bahosiga nisbatan belgilanidi.

Iste ’mol soliqlari guruhiga, shuningdek litsenziya va registratsiya soliqlari, gerb yig’imlari, irrigatsiya erlari holatini yaxshilash uchun soliq, elektr energiya manbalarini rivojlantirish uchun soliq, mehmonxonalarda yashash uchun soliq, restoranlarda ovqatlanish uchun soliq, issiq manbalarda cho’milish uchun soliq va boshqalar kiradi. Ushbu soliqlar mahalliy hokimiyat tomonidan belgilangan summalardan ortib ketgandan keyin undiriladi. Masalan: restoranlarda ovqatlanish 7,5 ming ienagacha bo ’lsa soliqqa tortilmaydi, oshgan qismi xizmat ko’rsatish bahosidan 3 foizlik soliqqa tortiladi. Mahalliy byudjetlarga mahalliy soliqlar davlat soliqlarining 38,3%ini, ya ’ni 370,143 ming trln ienani tashkil etadi. Yaponiya soliq tizimi bilan O ’zbekiston Respublikasi soliq tizimining solishtirma tahlili. Solishtirma tahlil natijalari quyidagicha. ■ Byudjetga kelib tushish bo’yicha: - O ’zbekistonda soliqlar ikkita byudjetga kelib tushadi: umumdavlat byudjeti va mahalliy byudjet; - Yaponiyada ham ikki xil byudjet mavjud bo ’lib ular quyidagicha nomlanadi: davlat byudjeti va mahalliy byudjet; ■ Byudjetlar daromadlari shakllanishida soliqlar va soliqsiz to’lovlarning xissasi bo’yicha: - O ’zbekistonda davlat byudjeti shakllanishida: 1. Soliqlar xissasi 93%ni tashkil etadi. 2. Soliqsiz to ’lovlar xissasi 7%dir. - Yaponiyada davlat va mahalliy byudjetlarning daromad qismi quyidagicha: 1. Soliqlar hisobiga 84%. 2. Soliqsiz to ’ lovlar xissasi hisobiga 16%, mahalliy byudjetlarda esa 25% foizgacha soliqsiz to ’ lovlar hisobiga qoplanadi .

■ Soliqlar turlarining soni bo’yicha: - O ’ zbekiston soliq tizimida xozirgi kunda 7 ta umumdavlat soliqlari va 8 ta mahalliy soliq turlari mavjud . - Yaponiyada esa 25 ta davlat soliqlari va 30 ta mahalliy soliqlar mavjud. ■ Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i bo’yicha: - O ’zbekistonda jismoniy shaxslardan daromad solig’i stavkasi progressiv xarakterga ega bo’lib ular, eng kam ish xaqqining (4335 (2002yil) so’m) 4 baravarigacha 13%, eng kam ish xaqqining 4 baravaridan 8 baravarigacha 23%, eng kam ish xaqqining 8 baravaridan yuqorisiga 33%li soliq stavkalari qo’llaniladi. - Yaponiyada ham jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig ’i stavkasi progressiv xarakterga ega bo’lib, soliq stavkasi 5 xildir: 10%, 20%, 30%, 40% va 50% soliq stavkalari. Lekin Yaponiyada shaxslarning daromadini soliqqa tortishda oilaviy ahvolni ham hisobga oluvchi soliqqa tortilmaydigan minimum qo ’llaniladi, bunday chora O’zbekistonda qo’llanilmaydi. Bundan tashqari Yaponiyada ko’p oilalilar qo’shimcha soliq imtiyozlariga ega bo’ladilar. ■ Yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda) solig’i bo’yicha: - O ’zbekistonda hozirgi kunda yuridik shaxslar o’z daromadlaridan 24%ni davlat byudjetga o’tkazadilar. - Yaponiya korxona va tashkilotlar o ’z daromadlaridan 33,48 foiz davlat daromad solig’i to’lab, bundan 5 foizi yoki daromadning 1,67 foizi, prefektura, 12,3 foizi yoki daromaddan 4,12 foizi shahar (tuman) daromad solig’idir. ■ Mol-mulk solig’i bo’yicha: - O ’zbekistonda mol-mulk solig’i bo’yicha stavka 2% qilib belgilangan. - Yaponiyada mol-mulk solig ’ini ham yuridik shaxslar, ham jismoniy shaxslar 1,4 foiz stavkada to’laydilar. Umuman olganda ikki davlatning soliq tizimini barqarorligini solishtiradigan bo ’lsak Yaponiya davlati soliq tizimi nafaqat O’zbekistonga nisbatan rivojlangan chet mamlakatlar soliq tizimlari ichida ham eng barqaror soliq tizimi desak bo’ladi.

Adabiyotlar: 1. I.A. Karimov. «O’zbekiston buyuk kelajak sari» Toshkent. «O’zbekiston» 1998 y. 2. I.A. Karimov. «O’zbekiston iqtisodiy isloxatlarni chuqurlashtirish yo’lida» Toshkent. «O’zbekiston» 1998 y. 3. I.A. Karimov. «O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolini asosiy tamoyillari» Toshkent. «O’zbekiston» 1999y. 4. I.A. Karimov. «O’zbekiston XIX asr bo’sag’asida: xavsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» Toshkent. «O’zbekiston» 2000 y. 5. Volkov A.M. «Shvetsiya sotsialnaya- ekonomicheskaya model» M.; Misl 2000 g. 6. Eydxovn «Niderlandi obzor nalogovoy sistemi» mejdunarodniy tsentr menedjmenta obshchestva 1999 g. 7. S. Alimboev va boshqa. Soliqlar. O ’quv qo’llanma.-T., 2000 8. T. Malikov. Soliqlar va soliqqa tortishning dolzarb masalalari.-T., Akademiya, 2002. 9. Nalogi i nologooblojenie v Rossiyskiya Federatsii (Uchebnik dlya VUZ ov ). –M., Knijniy mir, 1999. 10. L. Xvan Soliq huquqi.-T., Konsaudit inform, 2001

O'xshashlar

Avstriya davlati soliq tizimining tuzilishi

Daniya davlati soliq tizimining tuzilishi

Italiya davlati soliq tizimining tuzilishi

Shveytsariya davlati soliq tizimining tuzilishi

Yaponiya soliq tizimi