logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Қурилиш материаллари.

Қурилиш материаллари.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84.5 KB
Ko'chirib olish
Қурилиш материаллари. Режа: 1. Девор ва пойдевор қурилиш материаллари 2. Шифт учун ишлатиладиган қурилиш материаллари 3. Том учун ишлатиладиган қ у рилиш ма териаллари 4. Пол учун ишлатиладиган қурилиш материаллари 5. Эшик ва дераза тайёрлаш материаллари 6. Маҳкамловчи қурилиш материаллари 1. Девор ва пойдевор қурилиш материаллари Ўзбекистонда қурилиш материаллари Бекобод, Қувасой, Ангрен, Оҳангарон, Навоий цемент комбинатлари, Қувасой ва Ғазалкент ойна заводлари, Оҳангарон “Сантехқўйма», “Оҳангароншифер” ва қурилиш-пластмасса комбинатлари, Ангрен керамика ва Тошкент қурилиш материаллари, Олмалиқ ва Китоб тошга ишлов бериш заводлари, Жиззах полиэтилен қувурлари ва оҳак заводлари, Фарғона газ аппаратлари ҳамда Бухоро кулолчилик плиталари заводларида ишлаб чиқарилади. Қурилиш товарларига иморат ва иншоотлар, яшаш хоналари ва хона ичини ремонт қилиш, жиҳозлаш ва қуриш учун керак бўладиган барча буюм ва материаллар киради. Қурилиш материалларига бўлган эҳтиёж кейинги пайтларда ўсиб бормоқда. Бунинг асосий сабаби саноат ва яшаш жойлари қурилишининг ўсишидадир. Қурилиш материаллари ва буюмларига бўлган талабларни ортиши уларнинг сифатини яхшиланиб боришига боғлиқдир. Қурилиш материллари келиб чиқиши, таркиби, тайёрланадиган хом ашёнинг турига ва тайинланишига қараб туркумланади. Қурилиш материаллари ва буюмлари келиб чиқиши бўйича табиий ва сунъий гуруҳларга бўлинади. Табиий материалларига: тош, кварц қуми, тупроқ, табиий ёғочлари киради. Сунъий материаллари эса бу саноат ишловидан ўтган материаллар бўлиб ҳисобланади. Булар: цемент, ғишт, ойна, ленолиум, шиферлари киради. Қурилиш материллари таркибига кўра минерал ва органик турларга бўлинади. Минерал материалларга: тош, қум, ойна ва бошқалар киради. Бу материаллар сувга чидамлилиги, химиявий таъсирларга чидамлилиги, соуққа чидамлилиги, ёнмаслик, чиримаслик хусусияти билан ажралиб туради. Шу билан бирга улар камчиликларга ҳам эга: ишлов беришнинг қийинлиги ва оғирлиги. Органик материалларига: ёғоч материаллари, полимерли материалларга бўлинади. Органик материаллар ижобий хусусиятларга ва шу билан бирга камчиликларга ҳам эга. Ижобий хусусиятлари: деярли енгиллиги, иссиқликни ўтказмаслиги, турли хил форма ва ўлчамли буюм сифатида осон ишлов берилиши бўлиб ҳисобланади. Камчилиги: чидамсиз, химиявий таъсирларга чидамсизлиги, ёнувчанлиги, кемирувчанлиги, чириши бўлиб ҳисобланади. Тайёрланиши ва сарфланадиган хом ашёсининг турига қараб қуйидаги гуруҳларга бўлинади: тошли, ойнали, металли, ёғочли ва битуминозали материалларга бўлинади. Табиий ошларга тоғ тошлари киради. Сунъий тошли материаллар эса куйидирилган ва куйдирилмаган турларга аралашмасидан олинади. Куйдирилган сунъий тошли материалларга ғиштлар, плиталар киради. Қурилиш материаллар тайинланиши бўйича қуйидаги гуруҳларга бўлинади: минерал боғловчи воситалар, девор ва тўсиқлар учун материаллар, томни ёпишда қўлланиладиган материаллар, томни ёпишда ишлатиладиган материаллар, ёритиш учун ишлатиладиган материаллар, облицовка ва обделка материалларига бўлинади. Бу гуруҳдаги материллар ўз навбатида ассортименти бўйича қуйидаги белгилари билан турларга ажратилади: 1) структураси (ғовак, зич, бўш, қаттиқ); 2) ўлчами ва шакли бўйича; 3) пардози бўйича; 4) ранги бўйича; 5) буюмнинг номи; 6) маркаси бўйича турларга бўлинади. Минерал боғловчи воситалар 2 га бўлинади ҳаво ёрдамида бирикадиган ва гидравлик, яъни сув ёрдамида бирикадиган воситалар. Облицовка ва обделка материалларига материал тури деярли бир хил бўлгани билан вазифаси турлича бўлади, масалан: оҳак хона ичкарисини кўринишини яхшилаш учун, хона ташқарисини эса намлик ўтишидан сақлаш вазифасини бажаради. Мармар тошчалар эса намликни яхши ўтказганлиги билан оҳакни тўкилиб кетишидан сақлайди. Ҳар хил гул қоғозлар обделка материалларига киради. Пойдевор учун , асосан, цемент ишлатилади. Цементлар уч турга бўлинади: 1. Портландцемент (Буюк Британиянинг ярим орол номига қўйилган). Цементнинг энг кўп ишлатиладиган тури бўлиб, ишлаб чиқарилиши XIX асрнинг биринчи чорагида бошланган. 20-25 % гил ва 75-80 % оҳакдан иборат бўлиб, 1450 0 С да қиздириб олинади. Портландцементни сувости иншоотларида ишлатиш тавсия қилинмайди. 2. Шлакопортландцемент. Бу цементнинг кимёвий чидамлилиги юқори бўлиб, оҳак-гилга гипс ва шлак қўшиб қиздирилади. Ер ости қурилмалари учун ишлатилади. 3. Пуссолон портландцементи. Италиядаги портлардан бирининг номидан олинган бўлиб, оҳак-гилга гипс ва таркиби кальций, темир, калий, магний оксидларидан иборат бўлган пуссолон қўшиб қиздирилади. Ортиқча совуқ ва иссиқ бўлмаган жойларнинг ер ости қурилмалари учун ишлатилади. Цементларнинг русуми 800 гача бқлиб, ундан қуйилган бетоннинг бир сантиметр квадрати килограмм ҳисобида кўтара оладиган юкнинг оғирлигини кўрсатади. Бетон уч кунда фақат 50 % миқдорда қотиб ярим кучга эга бўлади. Шунинг учун уч кунгача девор кўтарилмай туради. У 28 кунда тўла қотади. Цементлар сақланиш даврида намлик, углерод ангидриди таъсирида содир бўладиган гидратация ва карбонизация натижасида 3 ойда 20 %, 6 ойда 30 %, бир йилда 40 % кучини йўқотади. Девор учун ғишт ишлатилади. Ғишт гилдан ёки қум ва оҳак аралашмасидан тайёрланади. Гилдан тайёрланадиган ғиштлар учун таркибида 50-75 % кремнезем бўлган гил ишлатилади. Қолипдан чиққан ғишт энг камида уч кун қуритилгач, 1000 0 С да қиздириб тайёрланади. Ғиштлар яхлит ва ичи ғовак шаклида ишлаб чиқарилади. Асосан 75, 100 ва 125 русумли қилиб тайёрланади. Яхши пишган ғиштнинг ранги қизил, болға билан ўрганда жарангли, яхши пишмагани оч, алвон рангда, болға билан урганда жарангсиз товуш чиқаради. Қийин эрийдиган гиллардан йўл учун 400, 600 ва 1000 русумли ғиштлар ҳам тайёрланади. Қум ҳамда оҳакдан тайёрланадиган силикат ғишти 92-95 % қум ва 5-8 % оҳак аралашмасидан буғхонада 175 0 С иссиқликда пишириб олинади. 2. Шифт учун ишлатиладиган қурилиш материаллари. Ёғоч, шиша ва гил асосида тайёрланади. Шифт учун ишлатиладиган ёғоч қурилиш материаллари болор, фанер шаклида ишлаб чиқарилади. Болор учун игнабаргли дарахтлар (қарағай, қора қарағай, оқ қарағай, кедр) ғўласи ишлатилади. Улар япроқли дарахтларга нисбатан пишиқроқ ва намга чидамлироқ. Ғўлаларнинг диаметри 6-24 см Бўлиб, 14-24 смлилари йирик ва 6-13 смлилари ингичка хода деб юритилади. Узунлиги 3-6,5 м бўлади. Ўлчашда ғўланинг фақат ингичка томони назарга олинади. Улар уч навга бўлинади. Нави ва диаметрининг бирликлар сони ғўланинг кўндаланг кесимига ёзилади. Фанерлар турли дарахтлардан шилиб олинган юпқа тахталардан 3-13 қаватли қилиб ишлаб чиқарилади. Фанерлар 2-18 мм қалинликда тайёрланади. Шифт учун фанер ўрнига ёғоч-тола тахталари (ДВП) ҳам ишлатилиши мумкин. Ёғоч тола тахталари ёғоч толалари ва қоғоз қийқимларини намлаб, 240 0 С да пресслаш йўли билан олинади. Ёғоч таркибидаги пектин моддалари елим вазифасини бажаради. Қаттиқлиги бўйича юмшоқ, ярим қаттиқ, қаттиқ турларга ажратилади. Эгишга пишиқлилиги бўйича 20-500 русумларда чиқарилади. Бу рақамлар уни бир сантиметр квадрат юзаси неча килограмм юк таъсирида эгилишини кўрсатади. ДВП нинг қалинлиги 2,5-25 мм атрофида бўлади. 3. Том учун ишлатиладиган қ у рилиш ма териаллари Томни ёпиш учун ёғоч, асбест-цемент, пўлат ва картон асосида тайёрланган материаллар қўлланилади. Томнинг тўрт томонига тўсин қўйилиб, унга қирраси билан жойлаштирилган стропил қоқилади. Тўсинлар игнабаргли дарахтлардан чорқирра қилиб тайёрланади. Стропил учун ша дарахтларнинг қалин тахтаси ишлатилади. Брус ва тахталар пўстлоғи тилинган ва тилинмаган шаклларда бўлиши мумкин. Стропил устига юпқа ёки энсиз тахтачалар қоқилиб, унинг устига асбест ва цементдан буғ таъсирида тўлқинсимон қилиб ишлаб чиқарилган шиферлар қоқилади. Улар 4-6 тўлқинсимон қилиниб, 5,5-6 мм қалинликда ишлаб чиқарилади. Узунлиги 600-1750 мм ҳамда эни 455-1125 мм бўлади. Том қирралари учун ишлатиладиган тури конки дейилади. 4. Пол учун ишлатиладиган қурилиш материаллари Пол материаллари сифатида ёғоч, кулолчилик буюмлари ишлатилади. Ёғочдан пол тахта, унинг тагига қўйиладиган лага, қирғоқларига қоқиладиган плинтус ва паркет деб аталадиган тахтачалар ясалади. Пол тахта игнабаргли дарахтлардан тайёрланади. Бетон полларни қоплаш учун поливинилхлорид , нитроцеллюлоза ва резина қолдиқларидан линолеум ва ременлар ишлаб чиқарилади. Линолеумлар газлама асосида ҳам тайёрланиши мумкин. Унинг тескари томонидан газлама кўриниб туради. Поливинилхлориддан тайёрланган линолеум чидамлироқ, улар гуллик ва сидирға бўлиши мумкин. Гуллик линолеумлар юза томондан поливинилхлориднинг юпқа пардаси билан қопланади. Ҳаммом ва ҳожатхона поллари учун кулолчилик плиталари ишлатилади. Уларнинг рангли ва гулдор, сирланган, сирланмаган турлари бўлиб, қийин эрийдиган гиллардан 1250-1280 0 С да қиздириб олинади. 5.Эшик ва дераза тайёрлаш материаллари Эшик ва дераза тайёрлаш материаллари. Бу гуруҳга тайёр эшик, дераза ромлари ва ойналари киради. Дераза ва эшиклар игнабаргли дарахтлар ёғочларидан ясалади. Дераза ромлари бир қаватли ва қўш қаватли, 2-3 тавақали, дарчали (форточкали) қилиб ишлаб чиқарилади. Дераза ва эшиклар қутиси билан биргаликда блокни ташкил этади. Дераза ойналари оҳакли-натрий шишасидан 2-6 мм қалинликда чиқарилади. Бундан ташқари, қалинлиги 7 ммли сайқалланган эшик, майда ёриқчали, нақшли ва турли металли иссиқхона ойналари ҳамда чиниқтирилган ойналар тайёрланади. Оҳак, ганч, гулқоғоз ва турли кулолчилик плиталари пардозлаш материаллари киради . Гулқоғозлар 4-12 рангда чиқарилади. Баъзилари қат- қат бурмали (гафрели), босма ва бўртма нақшлидир. Уларнинг ювиладиган турининг сирти поливинилхлорид пардаси билан қопланади. Кулолчилик плиталари бинонинг ичи ва олд томонини безаш учун қўлланилади. Бинонинг ичи учун ишлатиладиган тури 20 % чиннигул (каолин), 30 % гил, 40 % оқ қум ва 10 % пегматит аралашмасидан пиширилган фаянсдан қилинади. Буларнинг оқ, рангдор ва гул босилган турлари бўлади. Баъзилари бўртма нақшли қилиб ишлаб чиқарилади. Деворнинг олд томони учун ишлатиладиган плиталар 35 % оқ гил (каолин), 15 % гил, 25 % оқ қум ва 25 % пегматит аралашмасидан пиширилган ярим чини ҳисобланади. Фаянсдан тайёрланган плиталарга ўхшаш ҳар хил турда ишлаб чиқарилади. Буларнинг сирланмаган турлари ҳам бўлади. 6. Маҳкамловчи қурилиш материаллари Маҳкамловчи қурилиш материаллари сифатида мих, бурама мих, болт билан чайка ва михпарчинлар ишлатилади. Михлар қалпоқчасининг кўринишига қараб қурилиш, тол ва шифер михларига ажратилади. Қурилиш михларининг қалпоқчаси япалоқ, диаметри ўзагига нисбатан икки баробар катта. Михнинг узунлиги 8-250 мм атрофида. Пол михларининг қалпоқчаси япалоқ, диаметри михнинг ўзагига нисбатан ўн баробар катта, узунлиги 20-40 мм. Шифер михларининг қалпоқчаси конуссимон бўлиб, ўзагига нисбатан 2,5 баробар йў0он. Бурама михлар (шуруплар) отвертка ёрдамида қотирилади. Бураладиган жойи тўғри чизиқ ва тўрт қиррали чуқурча шаклларида бўлади. Булар металл қисмларни ёғочга улаш учун ишлатилади. Болтлар металл қисмларни бир- бирига улайди, чайка билан қотирилади. Маҳкам қотирилиши учун болтга шайба кийдирилиб, кейин чайка билан қотирилади. Михпарчинлар тунукаларни улашда қўлланилади. Санитария-техник жиҳозлари. Бу гуруҳга уйни иситиш, ошхона, ваннахона ва ҳожатхона учун ишлатиладиган жиҳозлар киради. Уйни иситиш жиҳозлари чўян ёки сирланган пўлатдан қилинган тўрт бурчакли қозон, чўян радиаторлар ҳамда пўлат қувурлардан иборат бўлиб, газ орқали ишлайди. Қозон қувватига қараб 3-10 қисмли бўлади. Ошхона учун газда ишлайдиган сув иситгич, идиш-товоқ ювгич ва плиталар ишлаб чиқарилади. Плиталар 2-4 комфоркали бўлиб, полга ўрнатиладиган духовкали, стол устига қўйиладиган ҳамда баллонда ишлайдиган турлари мавжуд. Уйни иситиш қозонлари ва сув иситкичларда сув тўхтаганда, аланга ўчганда, мўрининг тортиши сусайганда газни беркитадиган асбоблар бўлиши керак. Идиш-товоқ ювгичлар пўлатдан ясалиб, раковина ва орқа тунукадан иборат бўлади. Баъзан икки раковинали қилиб жавонга ўрнатилган шаклда ишлаб чиқарилади. Уларнинг икки жўмракли аралаштиргичи бўлиши мумкин. Ваннахоналар учун сирланган чўян ванналар ва фаянс ёки ярим чиннидан ясалган қўл-бет ювгичлар мавжуд. Ҳожатхоналар учун ярим чиннидан ясалган унитазлар ишлаб чиқарилади.

O'xshashlar

Республиканинг қурилиш мажмуи
Республиканинг қурилиш мажмуи
Капитал қурилиш маркетинги
Инвестиция фaолиятидa кaпитaл қурилиш
Инвестиция фаолиятида капитал қўйилмалар ва капитал қурилиш