Turlarni shakllantirish va tashkil etish (turizm) - Iqtisodiyot - Referatlar

Turlarni shakllantirish va tashkil etish (turizm)

Yuklangan vaqt:

20.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

28.5546875 KB

Ko'chirib olish

Turlarni shakllantirish va tashkil etish Reja: 1. Tur tushunchasi. 2. .Turlarni rejalashtirish va shartnomali reja . 3. .Sayohatlarni loyihalashtirish .

Tur tushunchasi. Turoperator faoliyatning asosiy vazifasi munosib xizmat ko‘rsatish dasturi bilan mustahkamlangan tur yaratish hisoblanadi. Aynan shu mahsulot turoperator tomonidan yaratilgan bo‘lib, bozorga chiqariladigan asosiy turistik mahsulotdir. Sotishni tashkil etish usuli va turist talabnomasining turiga qarab turlar individual va guruhli bo‘lishi mumkin. Individual turlar . Turistlarga ko‘proq erkinlik va mustaqil harakatlanish imkonini beradi. Ammo bunday turlar guruhli turlarga nisbatan qimmatroq, chunki individual turlar tarkibiga kiruvchi ichki marshrutli transport, gid xizmatlari va ba’zi boshqa xizmatlar uchun to‘lov to‘lig‘icha turist zimmasiga tushadi. Guruhli turlarda esa to‘lov guruhdagi a’zolari o‘rtasida taqsimlanadi. Aynan shuning uchun individual turlar ko‘pchilik turistlar orasida unchalik talabgor emas. Undan tashqari individual turlarni tashkil etish sermehnat jarayon bo‘lib, u bron qilish uchun kompyuter texnikasidan foydalanish, aloqa vositalarini tartibga solish, hisob va boshqa operatsiyalarni amalga oshirishni talab qiladi. Boshqa tomondan turistik firmalar guruhli turizmdan ko‘ra individual turizmdan ko‘proq foyda oladilar. Bu albatta iqtisodiy nuqtai nazaridan, shu sababdan turfirma strategiyasida ham individual ham guruhli turizm uchun ma’lum o‘rinlar topilishi lozim. Guruhli turizm. Nisbatan arzon, ko‘p sonli turistlar uchun hamyonbop, ammo guruhli turizmda guruhning barcha a’zolari o‘rnatilgan tartibga bo‘ysunishlari lozim. Jozibador turistik mahsulot yaratish turoperatorlarning eng muhim va eng birinchi vazifasidir. Turistik tashkilotlar faoliyatining ushbu sohasi ishlab chiqarish jarayonlari bilan bevosita bog‘liq. Tashkilotning tovar siyosati ishlab chiqarish va sotish o‘rtasidagi kelishilgan, shuningdek turlar assortimenti, xizmat ko‘rsatish dasturi va turmahsulot birligi bilan bog‘liq qarorlar qabul qilishini talab etadi. “Turistik mahsulot yaratishda turist nima sotib oladi” degan savolga aniq javob berish lozim. Axir turist mehmonxonadagi joylashtirish uchun emas, yangi hissiyotlar va notanish narsalar bilan tanishish uchun restorandagi bifshteks yoki

go‘shtli qiyma uchun emas, e’tibor, qo‘laylik uchun pul to‘laydi. Shuning uchun turmahsulot yaratish turistning iste’molchilik hususiyati va sifatlarini o‘rganishdan, turistlar uchun eng jozibali tomonlarni ochishdan boshlanadi. Aynan shu ko‘rsatkichlar turistik mahsulotni ishlab chiqish va sotishdagi eng muhim yo‘naltiruvchilar hisoblanadi. Mutaxassislar tomonidan turistik mahsulotning bir nechta iste’molchilik hususiyatlari ajratib ko‘rsatiladi:  asoslanganlik, barcha xizmatlarni takdim etish turist ehtiyojlariga asoslangan, sayohat maqsadi va tegishli sharoitlar bilan moslashgan bo‘lishi lozim;  ishonchlilik, axborot, ma’lumot ishonchliligi, mahsulot real tarkibining reklamaga muvofiq kelishi;  samaradorlik, turist tomonidan kam harajatlar evaziga ko‘proq samaraga erishilishi ;  butunlik, mahsulotning yakunlanganligi, uning turist talabini to‘la qondira olish hususiyati;  aniqlik, mahsulot iste’moli, uning yo‘naltirilganligi ham turist uchun, ham xizmat ko‘rsatuvchi xodim uchun tushunarli bo‘lishi lozim;  qo‘llashdagi oddiylik ;  egiluvchanlik, mahsulot va xizmat ko‘rsatish tizimining iste’molchilarning turli tiplariga mos kelishi va xizmat ko‘rsatuvchi xodimning o‘zgarishiga nisbatan befarqligi;  naflilik, mahsulotning bir yoki bir nechta maqsadga erishish uchun xizmat qilishi (masalan dam olish va o‘rganish) turistning u yoki bu ehtiyojlarini qondira bilish qobiliyati. Ushbu hususiyatlar sotilishi ustidan nazorat birinchi navbatda turistning sayohatdan qoniqish darajasini o‘rganish (so‘rov, anketa) hisoblanadi. Ammo turistik xizmat ustidan nazoratning o‘zi turmahsulotni rejalashtirish bosqichida boshlanadi. Yuqoridagi ta’kidlangan hususiyatlar bilan bir qatorda turmahsulotning mehmondo‘stlik kabi betakror hususiyati ham tan olingan. Ushbu hususiyatsiz har qanday eng mukammal turmahsulot ham o‘z qiyofasini yo‘qotadi

va turist o‘zining u yoki bu ehtiyojining qoniqtirilishining ko‘tilayotgan darajasiga erisha olmaydi. Turistik industriya sohasida mehmondo‘stlik – bu kasbiy talab, bu turistlarga xizmat qilishdan xursand ekanligini bildirishdir. Mehmondo‘stlikning ajralmas qismlari bo‘lib e’tibor, xurmat, persanalning iltifotliligi hisoblanadi. Mehmondo‘stlik serqirra tushuncha bo‘lib, bir necha tashkil etuvchi omillardan iborat: a) dam olish imkoniyatlari, bilim olish va vaqtichog‘lik haqidagi mahalliy va hududiy bozorlarning sifatli axboroti; b) potensial iste’molchilarga xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlar va turistik xudud to‘g‘risida ijobiy tasavvur yaratish (reklama, teleko‘rsatuvlarda qatnashish va h.k.); v) xizmat ko‘rsatuvchi persanolning turistlarga iltifot ko‘rsatishga intilishi (hammasi mijoz uchun shiori bo‘yicha xizmat ko‘rsatish); s) turistik mahsulotni taqdim etuvchilarning turistlar xajmi va iltimoslariga e’tiborli munosabati (biz siz uchun nima qila olamiz? tamoyili bo‘yicha); d) xizmatlarni olishda turistning moslashuvini yengillashtirish (turfirma ichki axboroti, turistga tushunarli bo‘lgan tilda tayyorlangan bukletlar, sayohatnomalar); e) turistlarga marhamatli munosabatda bo‘lish ushbu hususiyat xizmat ko‘rsatish tamoyillaridan biriga aylanish lozim. Yuqorida ta’kidlangan tamoyillarning barchasi xizmat ko‘rsatish texnolgiyasiga kiritilishi lozim. Turni tashkillashtirish texnologiyasida turistlar va xizmat ko‘rsatuvchi xodimning o‘zaro ta’sir muhiti ham turistlar tomonidan xizmatlar qabul qilinishining psixologik jihatlari ham birdek muhimdir. Bu shuni anglatadiki, turistning shaxsiy qiziqshlari, unga bo‘lgan samimiy munosabat doimo birinchi o‘ringa qo‘yilishi lozim. Shu nuqtai nazardan xalqaro turizmda qo‘yidagi e’tibor alomatlarini turistlarga ko‘rsatish allaqachon amaliyotga aylangan: - har bir turist uchun qo‘tlovchi suvenirlar mehmonxona xizmatidan farqli o‘laroq (mehmonxonada xatto yostiq ustidagi shokolod ham suvenir) turlarda suvenirlar sayohat maqsadidan kelib chiqib beriladi. Masalan: kasbiy sayohat,

ya’ni ish yuzasidan sayohatlarda prospektlar yoki turistlarni qiziqtiruvchi mahsulotlar namunalari, falklor turlarda esa milliy harakterdagi suvenirlar bo‘lishi mumkin; - tur yakunida turistlarga bosib o‘tilgan marshrutlar hamda maxsus tayyorlangan diplomlar, yorliqlar, nishonlar taqdim etish; - reklama varaqlari, bukletlar, yo‘l ko‘rsatuvchilar va dam olish maksanlari haqidagi ma’lumotlar turistlar uchun doimiy ravishda tarqatilishi lozim; - sayohatning ilk kunlarida asosiy va qo‘shimcha xizmatlar bo‘yicha tushuntirish ishlarini olib borish uchun turistlar bilan gidning uchrashuvini tashkil etish. Bularning barchasi juda samimiy tus oladi va turistlar uchun joziba kashf etadi. Xizmat ko‘rsatishni tashkil qilishda ozodlik tamoyilini inobatga olish juda muhimdir, ya’ni sayohat chog‘ida barcha ko‘ngilsiz narsalardan ozod bo‘lishi lozim. Masalan, turistlarni transportga biletlar buyurtmasidan, konsert va teatrlarga biletlar buyurtmasidan, har qanday turdagi xizmatlarni kutishidan butunlay xolos qilish lozim. Xizmat ko‘rsatishning optimalligi mehmondo‘stlikka aloqador bo‘lgan iste’molchi hususiyatlaridan biri. Xizmat ko‘rsatishning optimallashuvi qo‘yidagilarni nazarda to‘tadi:  barcha xizmat turlarining yagona daraja (klass)ga mos kelishi;  barcha xizmatlarning tur mazmuniga mos kelishi;  turning iste’molchilarning ma’lum maqsadli guruhiga yo‘naltirilganligi;  xizmat ko‘rsatish dasturini oldindan kelishish;  dasturlarning qayishqoqligi (elsatiligi) u yoki bu xizmatlarni almashtirish imkoni mavjudligi;  taqdim etiladigan xizmatlar soni bo‘yicha xizmatlarning maqsadga muvofiq tarkibi;  xizmat ko‘rsatishda majburiylik alomatlarining yo‘qligi;

Ushbu tamoyillarning barchasini turistik mahsulotni ishlab chiqarish bosqichidayoq inobatga olish muhimdir. Bunda noto‘g‘ri tayyorlangan mahsulotga nafaqat talab mavjud bo‘lmasligi, balki bunday mahsulot tashkilotdan bo‘lajak potensial mijozlarning ixlosini ham qaytarishi mumkinligini uno‘tmaslik lozim. Bugungi kunda turistik bozorda hukm so‘rayotgan raqobat sharoitida yuqoridagilar kuchli omil bo‘lib hisoblanadi. 2 - jadval Turistlarning maqsadlariga bog‘liq holda turlarning tipologiyasi Tur tiplari Turist maqsadlari Misollar Faol dam olish  Sport bilan shug‘ullanish;  Sarguzasht ;  Yangi hissiyotlar ;  Fikrdoshlarni qidirish. Alpinizm, spelioturizm va boshqalar. Passiv dam olish  Ekologik ajoyib joylarda sayohat ;  Tabiatda orom olish. Kurortlarda dam olish Davolanish  Komfort sharoitda dam olish;  Parxezli ovqatlanish ;  Organizmni sog‘lomlashtirish. Sanatoriyalarda davolanish Tanishuv turizmi  Turli mamlakat va mintaqalarning madaniyati, an’ana va odatlari bilan tanishish ;  Muzey, teatr, ko‘rgazmalarga borish hisobiga dunyoqarashni kengaytirish ;  Yangi tanishuvlar. Yevropa poytaxtlari o‘rtasida avtobus turlari Xorijda ta’lim olish  Sertifikat, diplom, litsenziya Maltada ingliz tili

olish . kurslari Ziyoratchilik turizmi  Ibodat qilish ;  Rasm-rusumlarda qatnashish ;  Diniy ziyorat markazlariga borish. Vatikandagi turlar Mavzuli turlar  Umumiy fikrdosh qidirish;  Dunyoqarashni kengaytirish;  Tajriba almashish. Ovchilar, baliqchilar uchun turlar Rural turlar  Tabiat bilan uyg‘unlik ;  Sog‘likni tiklash ;  Ekologik toza mahsulotlardan foydalanish. Finlyandiyadagi kottejlarda dam olish Intensiv turlar  Faol ishchilarni mukofatlash ;  Ish sifatga bog‘liq holda;  O‘zaro hamkorlikni rivojlantirish. G‘oliblarga turli mukofot va yo‘llanmalar berish Ekoturlar  Tabiat bilan uyg‘unlik ;  Mintaqalardagi flora va fauna bilan tanishish . Qo‘riqxona hududlariga ekskursiya Eksterimal turlar  Hayot va sog‘liq uchun xavfli .  Adrenalinni kuchaytirish . Alpinizm Jamoaviy dam olish  «Buyurtmali» dam olish ;  Yuqori darajadagi komfort va sifatli xizmat ko‘rsatish ;  Ko‘p maqsadli turlar (dam olish, sport, ekskursiya va boshqalar) . Gavayi orollaridagi klubli turlar Turlarni rejalashtirish va shartnomali reja .

Yangi mo‘ljallangan joyga turlarni tashkil etish to‘g‘risida qaror qilishdan oldin turistik firma marketing tadqiqotlarini o‘tkazadi. Iste’molchilar nimani afzal ko‘rishi va talab ehtiyojlar , tendensiyasini aniqlash zarur. Bu haridor (turist)ni barcha ehtiyojlariini yanada to‘liq qondirish uchun turpaketni shakllantirishga yordam beradi. Bu tadqiqotlar turlarni rejalashtirish jarayonini to‘g‘ri yo‘naltirishga va xizmatlar yetkazib beruvchilari bilan kompaniyani shartnomalar yuritishga yordam beradi. Tayyorgarlik ishlari yangi dastur bo‘yicha, yangi marshrut bo‘yicha yoki yangi davlatga turistlarni birinchi jo‘natish amalga oshirilishidan 2 va undan ortiqror yil oldin boshlanadi. 3 - jadval tashabbuskor turoperatorlarni yangi yozgi turoperyting dasturi uchun tipik vaqtinchalik shklasi tasvirlangan. Xizmatlarni sherik-yetkazuvchilari bilan o‘zaro munosabatlar shartnoma shaklida (shartnomalar tuzish yo‘li bilan) rasmiylashtiriladi. Har bir ish (mehnat faoliyati) yilida (yoki boshqa ish davrida) shartnoma tuzilayotgan vaqtda shartnoma kompaniyasi ilgari turadi. Shartnoma kompaniyasidan oldin odatda qo‘yidagi bo‘limlardan iborat bo‘lgan shartnoma rejasi tuziladi: - sherikning nomi ; Ishlarni aniq turlari ko‘rnishlari:  Shartnomaga amal qilish muddati;  Shartnomalarni tuzish muddati;  O‘ta o‘ziga hos muhim ma’lumotlar; Bu reja real holatni tuzishni turga xizmatlarni ta’minlash bo‘yicha turistik firma xodimlarni harakat sxemasidir. Shartnoma rejasini tarkibi taklif qilinayotgan xizmatlar va turning ko‘rinishiga bog‘liq bo‘ladi. Turlarni bir necha ko‘rinishi bo‘lganda birinchi navbatda turning har bir ko‘rinishi bo‘yicha subrejalar tuziladi, undan so‘ng esa sheriklar shartnoma tuzish muddati yoki geografik tamoyil bo‘yicha guruhlanadi. Shartnoma rejasini tuzishdan oldin taxmin qilinayotgan

sheriklar to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lishi, hamda muzokaralar bosqichida shartnomalar tuzishga tayyor turish kerak. 3 - Javdal Tashabbuskor turoperatorning yangi yozgi turopereyting dasturi uchun tipik vaqtinchalik shkalasi Faoliyat turlari Yillar Muddat Ishlarning aniq turlari Rejalashti - rishning ilmiy- tadqiqot ishlari 1 chi yil (turni joriy qilishdan 2 yiloldin) Iyun- avgust, Sentyabr- dekabr Marketing tadqiqotlari. Paketli turlarni kelajak taraqqiyotiga ta’sir qiluvchi iqtisodiy faktorlarni o‘rganish, qabul joyini ehtimolli tanlashni belgilash Muzokara - larni reja - lashtirish 2 chi yil Yanvar, Fevral, mart Aprel, may Marketingni ikkinchi bosqichi: muqobil mo‘ljallangan joylarni har tomonlama taqqoslash, ularni tanlash. Mo‘ljallangan joy, otellar, ularni sig‘imi, tur davomiyligi, mavsum boshlanishi, jo‘natish vaqti to‘g‘risida qarorlar qabul qilish. Broshyuralar bukletlarni dizayni va ulchamlari, ularni nashri, ularni tayyorlash muddati to‘g‘risida qaror qabul qilish. Broshyura va bukletlarni rasmiylashtirish uchun tanlov e’lon qilish. Charter reyslari to‘g‘risida avialiniyalar bilan muzokalar olib borish. Transfert, ekskursion operatorlar bo‘yicha servis xizmatlari, otellar bilan shartnomalar olib borish Bukletlarni va persanalni tayyorlash bo‘yicha Iyun, Otellar, avialiniyalar, servis xizmatlari bilan transfert, ekskursiya va boshqa bo‘yicha shartnomalarni rasmiylash- tirish. Buklet va broshyuralarni namunaviy nusxasini tayyorlash

ishlar iyul, avgust, Sentyabr, oktyabr va nashr qilish. Dizayn bo‘yicha takliflar va rasmiylashtirish studiyasidagi ishlar buklet/katalogni ishlab chiqish. Inflyatsiya va valyuta kursiga bog‘liq ravishda turni sotish narxini baholash. Bronlash bo‘yicha xizmatchilarni tayyorlash. Turni so‘ngi narxini hisoblash (pechat uchun). Buklet/katologni pechatlash. Bronlash tizimi yaratilishi Siljitish (haakatlan - tirish) 3 chi yil Yanvar, mart Fevral, mart, aprel. Nashrdan chiqarilgan (nashr qilingan) broshyuralarni bozorda tarqatish. Sotishni boshlang‘ich harakatlantirish. Ommaviy axborot vositalarida turni birinchi nashr qilingan reklamasi. Sotish va reklamani yuqori cho‘qqisi. Vakillarni kurortlarga o‘qitish va ularni to‘plash yangi tur bo‘yicha birinchi jo‘natuv Shartnoma kompaniyalarni istiqbolli qayta ishlashda turistik firmalar turistik-mehmonxona yo‘nalishdagi turli spravichnik axborot to‘plamidan keng foydalanadi, mehmonxona biznes sprovochnigi o‘z tarkibiga turistlarga taqdim etilayotgan asosiy xizmat turlari ko‘rsatilib dam olish va sayohat qilishni tashkil etish imkoniyatlari, joylashtirish va mehmonxona xizmatlari bo‘yicha ma’lumotlarni oladi. Uzluksiz tarzda milliy, mahalliy va korparativ sprovochniklar ham nashr qilinadi. Yo‘l ko‘rsatuvchilar, marshrut sprovochnigi, diqqatga sazovar joylar mahalliy voqealar kalendari ya’ni turlarni tashkil etish va xizmat ko‘rsatish dasturlarida foydalaniladigan barchasi turoperatorlar shartnoma rejalarini tuzishda va yangi marshrutlarni ishlab chiqishda foydalaniladigan adabiyotlar bo‘lib hisoblanadi. Sayohatlarni loyihalashtirish.

«Turistik-ekskursion xizmat ko‘rsatish. Turistik xizmatlarni loyihalashtirish» 28681.1-95 GOST iga muvofiq sayohatni loyihalashtirish turistlar talablari bilan bu loyihalashtirishni amalga oshiradigan korxona imkoniyatlarining o‘zaro muvofiqlashuvini ko‘zda tutadi. Mazkur GOSTda ko‘rsatiladiki, loyiha hujjatlari «Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risidagi» Qonunga muvofiq turistlar hayoti, mulki va sog‘ligi ya’ni, atrof-muhitni himoya qilishni ta’minlaydigan havfsizlik talablarini o‘zida mujassamlashtirishi lozim. Xizmatlarni loyihalashtirish asosi bo‘lib verbal model (yoki qisqacha ta’rifi), ya’ni xizmatlar bozorini o‘rganish natijasida aniqlangan, buyurtmachi bilan kelishilgan va xizmatlarni bajaruvchi imkoniyatlarini hisobga oladigan talablar to‘plamidir. Xizmatlar tavsifi tegishli xizmatlar turiga to‘lgan davlat standarti talablaridan past bo‘lmasligi lozim. Loyihaga xizmatlar xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha, xizmatlar iste’molchilari va ularning mulklari, xizmat ko‘rsatuvchi personallar, atrof-muhit uchun xavfli minimallashtirish bo‘yicha aniq talablarni qo‘shish kerak. Turistlarga istalgan xizmat ko‘rsatish turiga bo‘lgan talablarni aks ettiradigan hujjatlarda quyidagilar bo‘lishi lozim:  turistlarga xizmat ko‘rsatish usullari, shakllari va jarayonlarning tasvirlanishi;  turistlarga xizmat ko‘rsatish jarayonlari tavsifnomalari;  foydalaniladigan jihoz (uskuna)larning qabul qilish qobiliyati va miqdori, turga talablar;  personallarning zarur miqdori va ularning professional tayyorgarlik darajasi;  xizmat ko‘rsatishning shartnoma ta’minoti;  turistlarga xizmat ko‘rsatish kafolatlari;

 rekreatsion resurslar egalari, sanitariya-epidemiologiya nazorati organlari. Yong‘in xavfsizligi nazorati va boshqa tashkilotlar bilan kelishilganlik. Turistlarga xizmat ko‘rsatishning aniq talablari amaldagi me’yoriy hujjatlardagidan past bo‘lmasligi lozim. Turistlarga xizmat ko‘rsatish jarayonlarini loyihalashtirish xizmatlar ko‘rsatilishining alohida bosqichlari bo‘yicha amalga oshiriladi va ularning bir- biriga texnologik kartalar tuziladi. Turistik xizmatlarni loyihalashtirish natijasi texnologik hujjatlar (texnologik haritalar, instruksiyalar, qoidalar, reglament va h.k.) hisoblanadi. «Turistik sayohat» xizmatini loyihalashtirish ikki bosqichni ko‘zda tutadi: 1)"turistik sayohat" xizmatiga kiradigan har bir xizmatni turistlarga xizmat ko‘rsatish dasturiga muvofiq ravishda loyihalashtirish. 2) "turistik sayohat" xizmatini bir butun holda loyihalashtirish. Turist talabiga binoan xizmatlarni loyihalashtirishda xizmatlarni bajaruvchi- korxona imkoniyatlarini hisobga olish lozim. "Turistik sayohat" xizmatining qisqacha ta’rifi aholining talablari va to‘lov qobiliyatini, turistik sayohatlarga bo‘lgan talabini, shuningdek, ma’lum regionnning rekreatsion resurslari imkoniyatlarini o‘rganish asosida tuziladi. U turistlarga xizmat ko‘rsatish dasturi loyihasida yanada aniqlashtiriladi. Xizmat ko‘rsatish dasturini ishlab chiqishda quyidagilar aniqlanadi:  sayohat yo‘nalishi;  xizmatlarni bajaruvchi turistik korxonalar ro‘yxati;  har bir xizmatlarni bajaruvchi korxonaning xizmatlar ko‘rsatish davri;  ekskursiyalar va diqqatga sazovor ob’ektlar tarkibi;  turistik safarlar, sayrlar ro‘yxati;  hordiq chiqarish tadbirlari kompleksi;  yo‘nalishning har bir punktida bo‘lish davomiyligi;  sayohatga chiqadigan turistlar soni;  ichki tashuvlar uchun transport turlari;

 gidlar, ekskursovodlar, xorijiy vakillar, instruktorlar, tarjimonlar va boshqalarga, shuningdek, ularni tayyorlashga bo‘lgan ehtiyoj;  transport vositalarining zarur soni;  turistik yo‘llanmalarning ma’lumot varaqalari uchun sayohatni tasvirlash shakli, reklama va ma’lumot materiallarini tayyorlash tartibi, ularning soni va h.k. Turizmni loyihalashtirish natijasida quyidagilar to‘g‘ri tarkib topishi lozim: a)turistik sayohatlarning texnologik haritalari ( 1-ilova); b) xizmatlar yetkazib beruvchi korxona bandligi grafikasi (2-ilova); v) turistik yo‘llanmadagi ma’lumot varaqasi (4-ilova); g) turistlarga xizmat ko‘rsatish dasturlari. Turistik xizmatlarga umumiy talablar "Turistik-ekskursion xizmai ko‘rsatish. Turistik xizmatlar. Umumiy talablar" 28681.2-95-GOST ida keltirilgan bo‘lib, majburiy va tavsiya qilinadigan talablarga bo‘linadi. Majburiy talablar - turistlar hayoti va salomatligining xavfsizligi, ular mulklarining saqlanishi va atrof-muhitning himoya qilinishidir. Tavsiya qilinadigan – belgilanishiga muvofiqligi, bajarilishining aniq va o‘z vaqtida bo‘lishi, komplekslilik, xizmat ko‘rsatuvchi personallarning axloqliligi, qulaylik, estetiklik, ergonomikligidir. Ko‘rsatiladigan turistik xizmatlar iste’molchilar uchun qo‘shimcha qulayliklar, qiziqarlilik va xizmatlar nufuzliligini nazarda tutadigan talablarga mos kelishi lozim. GOSTda bu talabiar tavsiya qilinadigan qilib belgilanganiga qaramay, haqiqatda ular bajarishga majburiy hisoblanadilar. Quyida bu talablarga izoh keltirib o‘tilgan. Belgilanishiga muvofiqligi . Turistik xizmatlar, ular mo‘ljallangan iste’molchilarning jismoniy imkoniyatlari va kutishlariga muvofiq kelishi. Bajarilishning aniq va o‘z vaqtida borishi. Iste’molchilarga ko‘rsatiladigan turistik xizmatlar hajmi, muddati va sharoitlari bo‘yicha yo‘llanmada, chipta yoki kvitansiyadagi talablarga mos kelishi lozim,

Komplekslilik. Turistik xizmatlarni ko‘rsatish nafaqat asosiy xizmatlarni, balki iste’molchilar hayoti ta’minotining normal sharoitlarini yaratadigan qo‘shimcha xizmatlarni ham olish imkoniyatini ta’minlashi lozim. Xizmat ko‘rsatuvchi personallarning axloqliligi . Xizmat ko‘rsatuvchi personal o‘zini tutishning etika me’yorlariga rioya qilishi lozim. Iste’molchiga personallarning muloyimliligi, yaxshi munosabati, kommunikabelliligi kafolatlangan bo‘lishi kerak. Qulaylik. Turistik xizmatlar iste’molchilar uchun yaratilgan qulay sharoitlarda ko‘rsatilishi lozim. Estetiklik. Turistik korxona hududi, binolarning badiiy yechimi, yo‘nalish keng ko‘lamda tashkil etilishi, xizmat ko‘rsatuvchi binolar intererini bezatilishining kompozitsion uyg‘unligi va arxitekturaviy yaxlitligi talablariga muvofiq bo‘lishi lozim. Xizmat ko‘rsatuvchi personallarning tashqi ko‘rinishi va nutq madaniyati estetikasi talablariga javob berishi kerak. Ergonomikligi . Xizmat ko‘rsatish davomiyligi, turistik va ekskursion yo‘nalishlarning davomiyligi va murakkablilik darajasi, turistlarga beriladigan jihozlar va narsalar, foydalaniladigan transport vositalari, mebel hamda boshqa jihozlar turistlarning jismoniy- psixologik imkoniyalariga mos kelishi lozim. Turizmda xizmatlarni loyihalashtirishda, albatta, turistlarga xizmat ko‘rsatish sifatini nazorat qilish usullari ko‘zda tutilgan bo‘lishi kerak. Sifatni nazorat qilishni loyihalashtirish o‘z ichiga quyidagilarni oladi:  xizmat ko‘rsatish jarayonida xizmatlar tasnifiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan muhim jihatlarini aniqlash;  xizmatlar tasniflarini to‘g‘rilash usullarini aniqlash;  nazorat qilinadigan tasniflarni baholash usullarini aniqlash. Nazorat qilish usullari: vizual (yo‘nalish va ob’ektlarni ko‘rib chiqish); analitik (hujjatlarni tahlil qilish); ijtimoiy (turistlar va personallar orasida so‘rovlar o‘tkazish) va boshqalar bo‘lishi mumkin. Xizmatlarni loyihalashtirishning oxirgi bosqichi loyihadagi nomutanosibliklarni aniqlash va o‘z vaqtida oldini olishga qaratilgan tahlil

hisoblanadi. U turistik korxonaning tegishli funksional bo‘linmalari vakillari tomonidan amalga oshiriladi. Turistik xizmatlar va turistlarga xizmat ko‘rsatish jarayonlarini loyihalashtirish hujjatlarini turistik korxona rahbari buyurtmachi bilan kelishgan holda tasdiqlaydi. Loyihani o‘zgartirishga faqatgina buyurtmachi bilan kelishilgan holda, asosli holatlardagina yo‘l qo‘yiladi va turistik korxona rahbari tomonidan tasdiqlanadi.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

O'xshashlar

Turoperatorning xalqaro turlarni tashkil etish xususiyatlari

Transport xizmatini tashkil etish (turizm)

Ma’naviyat va ma’rifat ishlarini tashkil etish (turizm)

Turizm sohasida brend yaratish, ommaviy uchrashuv va namoyishlarni tashkil etish

Kreditlashni tashkil etish asoslari