Turistlarga xizmat ko’rsatishni tashkil etish - Iqtisodiyot - Referatlar

Turistlarga xizmat ko’rsatishni tashkil etish

Yuklangan vaqt:

20.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31.6748046875 KB

Ko'chirib olish

Turistlarga xizmat ko’rsatishni tashkil etish Reja: 1. Turxizmatlarni loyihalash. 2. Xizmat ko’rsatish strategiyasi va menejmenti. 3. . Xizmat ko’rsatish animatsiyasi. 4. Xizmat ko’rsatish sifati va uni boshqarish yo’llari.

Turxizmatlarni loyihalash. Xizmatlarni loyihalash uchun asos bo’lib uning qisqacha ta’rifi xizmatlar bozorini tadqiq qilish natijasida olingan va xizmatlar ijrochisining imkoniyatlarini inobatga olgan holda buyurtmachi bilan kelishilgan talablar to’plami hisoblanadi. Xizmatlar tavsifi tegishli xizmat turiga bo’lgan davlat standarti talablaridan past bo’lmasligi lozim. Loyihaga xizmatlar iste’molchilari va ularning mulklariga bo’lgan xavf xatarni kamaytirish, ularning xavfsizligini ta’minlash bo’yicha konkret talablarni kiritish lozim. Har qanday xizmatlarga bo’lgan turistlar talabining ifodalovchi hujjatlar o’zida qo’yidagilarni saqlashi lozim:  turistlarga xizmat ko’rsatish usullari, shakllari va jarayonlarining bayoni;  turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonlarining tavsifi ;  zarur xodimlar soni va ularning kasbiy tayyorgarligi ;  xizmat ko’rsatishni ta’minlashning kafolati ;  rekreatsion resurslar mulkdorlari , sanitar-epidemiologik nazorat organlari, yong’in nazorati va h.k. lar bilan kelishuv. Xizmat ko’rsatish jarayonini loyihalash xizmatlarni taqdim etishning alohida bosqichlari va ularning har biri uchun alohida texnologik haritalarni tuzish bo’yicha amalga oshiriladi. Turni loyihalashning natijasi bo’lib, texnologik hujjatlashtirish hisoblanadi. (texnologik haritalar, yo’riqnomalar, qoidalar, reglamentlar va h.k.) “Turistik sayohat” xizmatini loyihalash 2 bosqichni ko’zda to’tadi. 1) Turistlarga xizmat ko’rsatish dasturiga muvofiq “turistik sayohat” xizmatiga kiruvchi har bir turni loyihalash. 2) “Turistik sayohat” xizmatini umumiy ravishda loyihalash. Turist talablariga binoan xizmatlarni loyihalashda xizmatni ijro etuvchi tashkilotlarning imkoniyatlari inobatga olinishi lozim. “Turistik sayohat” xizmatining qisqacha tavsifi ma’lum hududdagi rekreatsion resurslar imkoniyatlarini o’rganish, aholi ehtiyojlari va to’lov qobiliyatini, hamda turistik sayohatlar turiga bo’lgan talabni o’rganish asosida tuziladi. Tavsif turistlarga

xizmat ko’rsatish dasturi loyihasida aniqlashtiriladi. Xizmat ko’rsatish dasturini ishlab chiqishda qo’yidagilar aniqlab olinadi:  sayohat marshruti;  xizmatlar ijrochilari-turistik tashkilotlar ruyxati;  har bir xizmat ko’rsatuvchi tashkilotning xizmatlarni taqdim etish davri;  ekskursiyalar va diqqatga sazovar ob’ektlar tarkibi ;  bo’sh vaqt tadbirlari kompleksi ;  marshrut har bir punktiga tashrifning davomiyligi ;  sayohatda ishtirok etuvchi turistlar soni ;  ichki tashuvlarga mo’ljallangan transport turlari ;  gidlar, ekskursiyachilar, chet ellik vakillar yo’riqchilar, tarjimonlar shuningdek ularning tayyorgarligiga bo’lgan talab;  transport vositalarining zaruriy miqdori ;  reklama axborot vositalarini tayyorlash tartibi. Turni loyihalashning natijalari bo’lib :  turistik sayohatning texnologik haritasi;  tashkilotning yuklanish grafigi ;  turistlarga xizmat ko’rsatish dasturi. Turistik xizmatlarga bo’lgan talablar : Majburiy xayot va sog’liq, mol-mulk xavfsizligi, atrof-muhit muhofazasi; Tavsiya etiladigan vazifaga muvofiqlik, bajarishda tezkorlik va aniqlik, komplekslik xizmat ko’rsatuvchi persanalning aholi qo’laylik erganomlik, estetiklik. Vazifaga muvofiqlik. Turistik xizmatlar ular yo’naltirilgan iste’molchilarning jismoniy imkoniyatlari va umidlariga muvofiq kelishi lozim. Bajarishda tezkorlik va aniqlik. Taqdim etilayotgan xizmatlar xajmi, muddati va xizmat ko’rsatish shartlari yo’llanma chipta, kvitansiya va h.k. ko’rsatilganlarga muvofiq bo’lishi kerak.

Komplekslik. Xizmatlarni taqdim etish turistlarning normal xayot kechirish uchun qo’shimcha xizmatlar (maishiy, aloqa, savdo va h.k.) olish imkonini ta’minlash lozim. Xizmat ko’rsatuvchi xodimlarning ahloqi. Xizmat ko’rsatuvchi xodimlar xulq atvorning ahloqiy normalariga rioya qilish lozim. Iste’molchiga xizmat ko’rsatish xodimning xushmuomila, do’stona va kommunikabellik munosabatlari kafolatlanishi lozim. Qulaylik. Turistik xizmatlar iste’molchilar uchun yaratilgan qo’lay sharoitlarda taqdim etilishi lozim. Estetiklik turistik tashkilotlar xududi, turistik maqsadlarda foydalaniladigan ob’ektlar, binolarning ko’rkamligi dizaynining mukammalligi. Xizmat ko’rsatuvchi binolar intererining ko’rkamligi, hamda xizmat ko’rsatuvchi xodimning tashqi ko’rinishi va muomala madaniyati estetik talablarga javob berish lozim. Erganomiklik xizmat ko’rsatish davomiylik turistik va ekskursion marshrutlarning murakkabligi, turistlarga taqdim etiladigan asbob-anjomlar, foydalaniladigan transport vositalari, mebel va h.k. turistlarning fiziologik va psixologik imkoniyatlariga muvofiq kelishi lozim. Xizmatlarni loyihalashda turistlarga xizmat ko’rsatish sifatini nazorat qilish usullarini inobatga olish lozim. Sifat nazoratini loyihalash o’z ichiga :  xizmatlar tavsifining xatolarini tuzatish usullarini aniqlash,  nazorat qilinayotgan tavsiflarni baholash usullarini aniqlash,  nazorat usullari: vizual (marshrutlar va ob’ektlarni ko’zdan kechirish); analitik (hujjatlar tahlili); ijtimoiy (turistlar so’rovi) va h.k. Xizmatni loyihalashning yakunlovchi bosqichi bo’lib, loyihani tahlil qilish va buning natijasida xatolarni topish va bartaraf etish hisoblanadi. Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoni va loyihalangan turistik xizmatlar hujjatlarini turistik tashkilot rahbari buyurtmachi bilan kelishgan holda tasdiqlaydi. Loyihada o’zgarishlar faqat buyurtmachi bilan kelishilgan holda va faqat asoslangan hollardagina tur tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanadi.

Xizmat ko’rsatish menejmenti va strategiyasi. Har bir korxona o’zining xizmat ko’rsatish strategiyasini ishlab chiqadi - bu uning tegishli bozor muhitida qanday raqobat qilishini aniqlaydigan harakatlar rejasidir. Xizmat ko’rsatish strategiyasi shu sohaning istalgan tadbirkorligiga tegishli uch asosiy komponentga to’xtalib o’tadi: 1. Mijozlar ehtiyojlari. 2. Kompaniyaning bu ehtiyojlarni qondirish qobiliyati. 3. Kompaniyaning uzoq muddatli foydasi. Iste’molchilarning qanday ehtiyojlari va harajatlariga xizmat qilamiz? Boshqalarga nisbatan yaxshi xizmat ko’rsatish uchun yetarli bilim va malakaga egamizmi? Qo’yilgan kapitalga mos foyda olish va o’zoq muddatga raqobatbardosh bo’lish imkoniyatini beradigan daromad olish uchun biz qanday xizmat ko’rsatishimiz lozim? Bu savollarga beriladigan ijobiy javoblar turoperatorlik xizmat ko’rsatish menejmenti bo’lgan xizmat ko’rsatish strategiyasining asosi hisoblanadi. Xizmat ko’rsatish strategiyasi -turoperatorning ijobiy imidji, doimiy mijozlari va bozorda mustahkam moliyaviy o’rnining shakllanishiga rol o’ynaydigan xizmat ko’rsatish strategiyasi maqsadlarini aniqlaydigan harakatlarning bosh rejasidir. Bu yerda turoperator ishi ustunligini ta’minlaydigan turistlarga xizmat ko’rsatish menejmenti tashkil etuvchilariga e’tibor berish zarur. 1.Aytib o’tilganidek, turistlarga xizmat ko’rsatish turni sotishdan boshlanadi. Shu sabab ham turistlar uchun, ham hamkorlar uchun ishonchli va inkor etib bo’lmaydigan axborot xizmat ko’rsatish menejmentining asosiy strategik vazifalaridan biri hisoblanadi. Turmahsulot (uning maqsadi, sharoitlari, tarkibi, narxi va xizmat ko’rsatish darajasi) iste’moli ham turagentga, ham uni sotib olayotgan turistga aniq bo’lishi lozim. Bularning barchasini bajarish uchun mijozlar va hamkor - turagent uchun katalog, yo’nalishlar haritalari, turli

xizmatlarga tarif narxlari spravochniklari, bukletlar, turistlar va transport vositalari sug’urtasi sharoitlari bo’lishi lozim. 2.Xizmat yetkazib beruvchilar bilan doimiy aloqa ushlab turish turoperator vazifasiga kiradi. Shuning uchun turoperator ofisiga doimo adres, telefon, telefaks spravochniklari, reklama-informatsion bukletlar, mehmonxonalar spravochniklari, transport vositalari reyslari jadvali kabilar juda zarurdir. Bu ma’lumotlar elektron ko’rinishlarda ham bo’lishi mumkin. 3.Yo’nalishli turlarda nazorat maqsadida gid yoki kuzatuvchi vositasida turistlar bilan aloqani, sayohatga chiqadigan turistlar ma’lumotlarini ro’yxatga olishni ta’minlash lozim. 4. Belgilangan qoidalar doirasida turistlarga sug’urta kafolatlari xizmatlarini ko’rsatish. Vazifa-turistlar uchun nisbatan ishonchli va foydali sug’urtachini topish. 5. Sayohat joyi, xizmat ko’rsatish xususiyatlari, shuningdek, mijozlar xohishlari bilan bog’liq turning texnologik jihatlariga rioya qilish. Har bir aniq yo’nalish o’z xususiyatlariga ega. Biroq turda turistlarga xizmat ko’rsatish texnologiyasining umumiy tavsiyalari ham mavjud:  ko’rsatiladigan xizmatlarning puli to’langan xizmatlarga aniq mosligi;  sotilgan xizmat ko’rsatish darajasining reklama qilinganiga mos kelishi;  tarkibi bo’yicha turlarning maqsadli - adresli yo’naltirilganligi;  xizmatlarning aniq va o’z vaqtida ko’rsatilishi;  xizmat ko’rsatish dasturining optimalligi;  xizmat ko’rsatishni animatsiyalashtirish. Turistlarga xizmat ko’rsatishda strategik yo’nalishlar - xizmat ko’rsatish madaniyati va sifati, dasturlarning axborotliligi va tuyinganligi, servis qulayligi va boshqalar bo’lishi mumkin. Xizmat ko’rsatish strategiyasi ma’lum maqsadli bozorga ham tayanishi mumkin. Masalan, yapon turistlariga xizmat ko’rsatish spesifikasi yevropaliklarga xizmat ko’rsatishdan farq qiladi. Spesifikasi bo’yicha keksalar va o’smirlarga

xizmat ko’rsatish dasturlari, iqtisodiy yoshlar turlari va ekslyuziv VIP-dasturlar bir-biridan farq qiladilar Yuqorida keltirilgan omillar qatorida mutaxassislar tomonidan mehmondo’stlik tushunchasi ham turmahsulotning ahamiyatli xossasi sifatida tan olingan. Usiz eng mukammal turmahsulot ham shaxssizlantirilgandek tuyuladi va turist o’z ehtiyojlari qondirilishining kutilgan darajasini ololmaydi. Turizm industriyasi sohasida mehmondo’stlik - bu kasbiy talab, bu insonlarga ularni kutib olayotganimizdan xursandligimizni ko’rsata olish san’atidir. Biroq mehmondo’stlikning o’zi ko’pqirrali va quyidagi tashkil qiluvchi omillardan kelib chiqadi:  mahalliy va hududiy bozorlarning dam olish, ko’ngil ochish va bilish imkoniyatlari, turistlarni kutishayotgani va ular bilan uchrashuvga tayyorlanishayotgani haqida sifatli ma’lumot;  yaxshi turistik joylar, tabdirlar, potensial iste’molchilarga xizmat ko’rsatish mavjudligi (reklama, pablisiti, turizmda bag’ishlangan teleko’rsatuvlarda qatnashish, xayriya faoliyatlari va h. k.);  turistlarga xush muomalada bo’lish va xizmat ko’rsatuvchi personallarning turistlarga e’tibor berishga intilishlari, ya’ni, «hammasi mijoz uchun» prinsipi bo’yicha xizmat ko’rsatish;  mijoz istak va iltimoslariga bog’liq xizmatlarni olishda barcha xodimlarni ehtiyotkor munosabatda bo’lishlari (firma ichidagi ma’lumotlar, yoki ko’rsatkich va bukletlardagi turistik obektlar haqida ma’lumot, shuningdek, turistga tushunarli tilda stend orqali ma’lumot berish);  til to’sig’ini yengillashtirishda turistlarga g’amxo’rlik qilish. Belgi va piktogrammalar orqali ma’lumotlar tushunarligini ta’minlash. Bu omillarning barchasi xizmat ko’rsatish texnologiyasiga tabiiy holda kirishi lozim. Turni tashkil qilishda nafaqat turist va xizmat ko’rsatuvchi personallarning o’zaro faoliyati iqlimini, balki turistning xizmatlarlari va xizmat ko’rsatilishi texnologiyasini qabul qilish psixologik aspektlarini ham hisobga olish kerak. Bu esa, birinchi navbatda, turist shaxsi, uning qiziqishlari va unga chin

ko’ngildan muomala qilish turini bildiradi. Jiddiy raqobat sharoitida bugungi turizm bozorida bu juda ahamiyatli omildir. Xalqaro turizmda turistlarga quyidagi e’tibor belgilarini ko’rsatidi amalga kirgan:  kutib olish suveniri - har bir turistga. Turlarda suvenirlarning predmetliligi talab etiladi (tur tipi va sayohat maqsadiga bog’liq ravishda). Masalan, ish turlarida ish prospektlari, qiziqtiradigan mahsulotlarning suvenir namunalari, maxsus buyumlar; folklor turlar uchun - milliy harakterdagi mayda suvenirlar;  turistlarga tur tugaganidan keyin o’tilgan yo’nalish haqida maxsus tayyorlangan diplomlar, yorliqlar, nishonlar berish;  dam olish joyi to’g’risidagi reklama varaqalari, bukletlar, yoi ko’rsatkich va spravochniklarni turistlar bepul olish imkoniyati mavjud bo’lishi lozim;  dam olishning (sayohatning) birinchi kunlarida turistlar rejalashtirilgan va qo’shimcha xizmatlar haqida ma’lumot olishlari uchun gid bilan uchrashuv o’tkazish lozim. Agar bu uchrashuvda videoma’lumot bo’lsa va turistlar mahalliy ichimliklar bilan mehmon qilinsa yaxshi bo’ladi. Bularning barini turistlar uchun juda yoqimli va qiziqarli bo’lib ko’rinadi. Yuqorida aytib o’tilganidek, turistlarga xizmat ko’rsatishning zamonaviy usullari xizmat ko’rsatish to’g’risida eng yaxshi taassurotlarni ta’minlashga qodir ozod qilish prinsipi asosida tashkil etiladi. Ozod qilingan odam o’zini xotirjamroq sezadi va unga turoperator g’amxo’rligi sezilarliroq bo’ladi. Natijada, u dam olish yoki sayohatdan qoniqadi. Hatto, yo’nalishli turlardek sayohatlarda ham turoperatorlar yuk tashuvchilar, transfermerlar, gidlar xizmatlarini kiritish bilan ozod qilish prinsipiga amal qilishga harakat qiladilar. Rivojlangan kurortlarda ko’p kompaniyalar uchun bu o’rnatilgan va amal qilinadigan xizmat me’yorlari hisoblanadi. Aksincha, bu prinsipni hisobga olmaydigan va doimiy mijoz uchun raqobatni yutqazadigan turoperatorlar ularning oldida yomon ko’rinadilar.

Zamonaviy turizm faoliyati o’z texnologiyalarida uch asosiy ko’rsatmani hisobga olishi lozim:  turistlarning faol va mazmunli faoliyatga yo’naltirilganligi;  har bir turistning individual ehtiyojlarini hisobga olish, chunki bu yerda «o’rta arifmetik» iste’molchining tushunchasiga amal qilib bo’lmaydi;  iste’molchi o’z buyurtmasini amalga oshira boshlashi yoki yo’llanmani sotib olish bosqichida ma’lumot beriladigan ilmiy asoslangan me’yor va standartlar bo’yicha xizmat ko’rsatish. Istalgan turmahsulot har qanday holda ham bozorning hamma segmenti uchun bir xil bo’lmaydigan rekreatsion xizmat ko’rsatish elementlarini o’z ichiga olishi kerak. Shuning uchun turistik xizmat ko’rsatishni tashkil etuvchilar o’z mijozlarini yaxshi bilishlari zarur. Turistik dam olish dasturining quyidagi taxminiy klassifikatsiyasini taklif qilish mumkin: A. Sayohat qilish maqsadi bo’yicha:  turistik-sog’lomlashtirish yo’nalishlari (faol harakat bilan, cho’milish, tog’ chang’isi);  ekskursiya-bilish;  sport (turli sport turlari bilan shug’ullanish);  o’rgatuvchi (tilni, alohida sport turlarini, hunarlarni o’rganish);  tomosha-ko’ngil ochish (teatr, kino, karnaval, yarmarkalar, festivallarga borish);  qiziqishlar bo’yicha turlar (ov, baliq ovi, meva va qo’ziqorin terish, badiiy va musiqiy ijod);  etnik va maishiy turlar, ya’ni, milliy madaniyat va noan’anaviy turmush tarzini o’rganish;  to’y sayohatlari;  ish va kongress turlar;  ishlab chiqarish va tanishtirish dasturlari va h.k. B. Harakatlanish usuli bo’yicha:  statsionar turlar;

 yo’nalishli turlar;  xich-xayking (avtostop bilan sayohat qilish);  veloturlar va boshqalar. V. Sayohat qatnashchilari tarkibi bo’yicha:  guruhli turlar;  individual turlar;  oilaviy turizm: bolalar va o’smirlar turizmi, yoshlar turizmi;  "Uchinchi", "to’rtinchi" yoshdagi odamlar turizmi;  VIP-turlar va boshqalar. Qayd etib o ’ tish lozimki , dasturlarning bu ro ’ yxatini tugadi deb hisoblash kerak emas . Turizmning aynan dasturiy yo ’ nalishi ahamiyatli darajada tarkibi bo ’ yicha o ’ zgaruvchan va moda , qiziqishlar , eskirish va qiziqishning yo ’ qolishi kabi oldindan aytib bo ’ lmaydigan yo ’ nalishlarga bog ’ liq . Shuning uchun vaqt o ’ tishi bilan yangi dasturlar turlari paydo bo ’ ladi , avvalgilari esa yo ’ qoladi . Menejerlar vazifasi - talab va ehtiyojlarni kuzatib borish va bo ’ layotgan o ’ zgarishlarga o ’ z vaqtida ta ’ sir javobini qaytarishdan iborat . Dasturiy xizmat ko ’ rsatish muammolari , turizmda yangi yo ’ nalish va turlarning yuzaga kelishi xalqaro darajada muhokama qilinadi va BTT xizmat ko ’ rsatish shakllari va dasturlari takomillashishi muammosini dolzarb deb tan oladi . 1998 yil Lissabonda XXI asr turizmining asosiy tendensiyalari tahliliga bag ’ ishlangan xalqaro konferensiya o ’ tkazilgan . Konferensiyada dunyoning 80 mamlakati vakillari , shu jumladan , 55 turizm vazirliklari qatnashdilar . Bu mazkur masalaga butun dunyo turizm mutaxassislarining jiddiy e ’ tiborini bildiradi . Konferensiyaning maqsadlaridan biri turizm bozorining yaqin o ’ n yillikda tez sur ’ atlarda rivojlanishi mumkin bo ’ lgan segmentlarnini aniqlashdan iborat edi . Shunday segmentlarga ekoturizm , kruizlar , suvda aktiv dam olish , qutbga yaqin joylarga , cho ’ llarga , tropik o ’ rmonlarga sayohat qilishni misol qilib keltirsa bo ’ ladi . « Turizm - 2020 yilga nazar » izlanishi natijalari e ’ lon qilindi , turmahsulot nisbatan tez sur ’ atda rivojlanadigan bozorning besh segmenti aniqlandi : sarguzasht , ekologik , madaniy turizm , kruizlar va tematik parklarga sayohat qilish .

Turizmda animatsiya . Turistlarga xizmat ko ’ rsatish menejmentining dolzarb yo ’ nalishlaridan biri animatsiya , ya ’ ni , xizmat ko ’ rsatish dasturlari , turistlar dam olishi va hordiq chiqarishini jonlantirishdir . Bu hodisa turizmda interer hashamatliligi va servisi bo’yicha teng bo’lgan kurortlar raqobati natijasida yuzaga kelgan. «Xizmat ko’rsatishni animatsiyalashtirish» formulasi topilgan. Animatsiya - bu bo’sh vaqtni o’tkazishning maxsus dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish bo’yicha faoliyatdir. Bunga turistlar va ekskursantlarni «tirilgan» tarixiy personajlar kutib oladigan animatsion shou-muzeylar yoki kechasi mehmonxonada turistlar ishtirokida shoular tashkil qilishlar kiradi. Animatsion dasturlar sport o’yinlari va musobaqalarini, raqs kechalarini, karnaval, uyin, ma’naviy qiziqishlar sohasiga kiruvchi mashg’ulotlarni o’z ichiga oladi. Turli xil liboslarga asoslangan turistik mahsulotlar - bu animatsion turizmning avangard yo’nalishlaridan yana bittasidir. Bunga misol -turistlarning Amerika ranchosida dam olishi bilan birga tashkil etilgan tur bo’lib, unda turistlarga kiyim, kovboy narsalari beriladi, otda yurish va kovboylik mahoratlari o’rgatiladi. Venada turistlar borishi mumkin bo’lgan an’anaviy professional ballar: Avstriya qurolli kuchlari ofitserlari bali, farmatsevtlar, ovchilar, qandolatchilar, kir yuvuvchilar ballari o’tkaziladi. Bu ballarga boruvchilar XIX asrga moslab tikilgan kiyimlarni ijaraga olishlari mumkin. Bunday turlar turistlarda katta qiziqish uyg’otadi. Ballar istalgan saroy yoki qal’alarda tashkil etilishi mumkin. Sport yoki etnofolklor, sarguzasht yoki xobbi turlar animatsiyasi ssenariysi va harakteriga ko’ra o’ziga xos xususiyatlarga ega. Biroq bu yerda bevosita turistlarni qatnashtirish asosida dasturni jonlantirish umumiydir. Boshqa yo’nalish - bu mehmonxona va dam olish markazlarida turistlar dam olishini bevosita animatsiyalashtirish.

Animatorlar (ko’p hollarda yoshlar) turistlar bilan doimiy ravishda ishlashadi. Ularnig asosiy vazifasi - mijozlarni zeriktirib qo’ymaslikdir. Ko’pincha, bunday ishchilar all-inklusive tipidagi klublarda uchraydilar. Turistlar kunduzi ularni butik rastasida yoki kortda, sport musobaqalari yoki baliq ovida ko’rishlari mumkin, kechasi esa aynan shu xodimlar turistlar qatnashishi ko’zda tutilgan qiziqarli shou tashkil qiladilar. Animatorlar, odatda, forma sifatida turistlar uzoqdan ko’rishlari va tanib olishlari uchun ochiq rangli fotbolkalarni tanlashadi. Futbolkada uning ismi va u biladigan tillar davlatlari bayroqlari bor kartochka bo’ladi. Ular xushmuomala bo’lishadi va turistlar bilan eski tanishlardek ko’rishadilar: "Qalay, kechagi ekskursiya yoqdimi? Keling, biz bilan voleybol o’ynaysiz". Mijozlar yuzini eslab qolish - ularning professional majburiyatidir. Animatorlar ishi qiziq va quvnoq bo’lishi bilan birga og’ir hamdir. Ertalab ular aerobik mashg’ulotlarini o’tkazadilar, plajda turistlarni ko’ngil ochishlarini tashkil qiladilar. Kunduzi turistlar bilan ekskursiyaga va do’konlarga boradilar. Kechqurun shou va bardagilar zerikib qolmasligini ham ta’minlashlari kerak. Kimnidir raqsga taklif qilish, kim bilandir shunchaki suhbatlashish lozim. Shuning uchun ham, odatda, yoshlar animator bo’lib ishga kiradilar. Til to’sig’i mavjudligi bemalol suhbatlashishga yordam bermaydi va animatorlarga qo’yiladigan birinchi talablardan biri kamida ikki xorijiy tilni bilishdir. Agar undan ko’p bo’lsa yanayam yaxshi. Shunda animator turli davlatlardan kelgan turistlar bilan ishlay oladi va juda kerakli mutaxassisga aylanadi. Animatorlar ishining yaxshi misoli sifatida "Klub Med" kurortlari tizimi klublarini keltirsa bo’ladi. "Klub Med"ga animator bo’lib ishga kirgan odamlar haqiqatda ham bilimi va universalligi bilan ajralib turadi. Ular nafaqat yosh, chaqqon bo’lishi, balki kamida ikkita tilni bilishi, hamma bilan til topishib keta olishi lozim. Bu yerda alohida lavozim - GO -. fransuz tilidan olingan Gentils Organisateurs so’zining qisqartmasi - "yoqimli tashkilotchilar" bo’lishi mumkin. GOning asosiy vazifasi - "Klub Med"ning barcha shaharchalari ajralib turadigan erkinlik va tabiiylik muhitini yaratishdan iborat. Agar barda biror kishi

zerikayotgan bo’lsa, albatta, GOning yoniga o’tkazishadi va suhbatga tortishadi. Ular doimo biror hazil yoki qiziqarii narsani bilishlari mumkin. Mijozlarni ham bu yerda hurmat bilan - GM - Gentils Members so’zining qisqartmasi - "klubning yoqimli a’zolari" deb atashadi. Animatorlar sababli "Klub Med"ning istalgan shaharchasida dam olish haqiqiy bayramga aylanadi. Turlarni animatsiyalashtirish va tashkil etish uchun bayramlar nishonlanadigan sanalar kalendaridan foydalanish katta ahamiyatga egadir Turistning u yoki bu sanaga qiziqishi, bu qiziqishlarning "jonlantirilgan", turistning o’zi qatnashadigan ko’rinishda tashkil etilishi xizmat ko’rsatish dasturini yanada jonlantiradi. Har safar yangi bayramlarni tashkil qilish qimmatga tushishi bois, doimiy harakatdagi animatsion dasturlarni sotish maqsadga muvofiqdir Shunday qilib, yuqorida aytilganlarni umumlashtirib, turizmda animatsiya formulasini quyidagi kompleks ko’rinishida qabul qilish mumkin: qiziqishlardan foydalanish, ekspozitsiyalarni jonlantirish, harakatlarga turistlarni jalb qilish, tomoshalarning turli-tumanligi. Shundan kelib chiqib, turizm animatsiyasi uslubiy asoslarini quyidagicha shakllantirish mumkin:  operatorning hordiq chiqarish va tomoshalar markazlari, festival va karnavallar tashkilotchilari bilan o’zaro yaqin munosabatda bo’lish, shuningdek, xizmat ko’rsatish dasturiga tadbirlar ma’lumotlarini faol qo’shib borish;  sodir bo’layotgan tadbirning psixologik qabul qilinishi va tematikasini hisobga oladigan dam olish (tadbir) ssenariysini tuzish;  yo’nalishda turistlarning har xil bo’lish ehtimoli bor xizmatlar bog’liqligini ko’zda tutgan holda ishlab chiqilgan ssenariy asosida to’liq xizmat ko’rsatish kompleksini amalga oshirish;  ob-havo va boshqa sabablarga ko’ra dasturga o’zgartirish kiritilganda animatorlaning turistlar bilan ishlashi. Umuman animatsion turizm faoliyati deganda xordiq chiqarish-tomosha va servis komplekslarining

har bir turist dam olishiga va xizmat ko’rsatishga shaxsiy yondashuvning o’zaro yaqin hamkoriigini tushunishimiz mumkin. Asosiy vazifa turistga qiziqarli bo’lishi, o’zini dastur qatnashchisi sifatida his qilishi, yaxshi dam olish uchun qulaylik mavjudligidir.

Xizmat ko’rsatish sifati va uni boshqarish yo’llari. Zamonaviy turizm faoliyatini tashkil etuvchilaridan biri turistik xizmat ko’rsatish sifatini tartibga solishdir. Mahsulot sifati - iste’molchilarning ma’lum istaklarini qondirishni ta’minlaydigan xususiyatlar majmuidir. Xizmatlar sifati - iste’molchilarning taxmin etiladigan yoki belgilangan ehtiyojlarini qondirish qobiliyatini aniqlaydigan xizmatlar tasniflarining majmuidir. Turistik xizmat ko’rsatish sifati - dam olish va sayohat qilish chog’ida turistlarning istak va ehtiyojlarini qondirish xususiyatiga ega bo’lgan xizmatlar va tadbirlar majmuidir. Turistik xizmat ko’rsatishning kompleks harakteri turoperator ishining yagona sifat ko’rsatkichini ishlab chiqishda qiyinchilik tug’diradi. Turistlarga xizmat ko’rsatish sifatini tushunishda turoperator ishi sifatini aniqlashning ikki xil yondashuvi: agentlik va iste’molchi yondashuvi mavjud. Bu muammoni agentlik yondashuvi natijasi «Turizm: praktika, problemi, perspektivi» (1998 g.№4) jurnalida chop etilgan, BANKO axborot xizmati tomonidan o’tkazilgan tadqiqot misolida ko’rib chiqamiz. Turoperator ishi sifati ko’rsatikichlari: 1. Turagentlar bilan ishlashda tezkorlik va aniqlik; 2. O’zoq muddat mobaynida faoliyatning barqarorligi; 3.Turistik xizmatlar sifati va narxlarining optimal munosabati; 4. Personal professionalizmi, hamkorlarga individual yondashuv; 5.Foydali narx siyosati (past narxlar, yuqori komissionlar, bonuslar tizimi, ovozlar miqdori); 6. Taklif etilayotgan turistik xizmatlarning yuqori sifati; 7.Axborot ochiqliligi, reklama tadbirlarining o’ylanganligi, kataloglarning yuqori sifati; 8. Ish va shaxsiy darajalarda xayrixohlik; 9. Takliflar va qo’shimcha turistik xizmatlarning keng ko’lami;

10. Xizmatlar ko’lamini kengaytirish bo’yicha doimiy ishlash; 11.Ofisning qulay joyda joylashganligi va shinamligi; 12. Firma rahbariyati bilan ishonchli va do’stona munosabat. Sifatni aniqlashning iste’molchi yondashuvi turistlarga xizmat ko’rsatish sifati tushunchasini chuqurlashtirishga yo’naltirilgan. Turistik xizmat ko’rsatish nafaqat kompleksliligi, nomoddiyligi, his qilib bo’lmaslik, tashish va saqlashga noqobilligi, shuningdek, ma’lum ijrochiga bog’liqligi kabi maxsus omillar bilan ham harakterlanadi. Texnik nazorat mavjud va iste’molga yaroqsiz mahsulotni aniqlash va qayta ishlashga yuborish mumkin bo’lgan sanoatdan farqli ravishda turistik xizmatlar qanday sifatda ishlab chiqarilsa, shunday qabul qilinadi va bu sifatga moddiy baza, resurslar, texnologiyalar, infrastruktura va boshqalar kabi ko’pgina bevosita va bilvosita omillar ta’sir ko’rsatadi. Turmahsulot sifatini iste’molchi baholaganda ishonchlilik, xavfsizlik, axborot ishonarliligi, ruhiy qulaylik kabi xususiyatlar ham muhim ahamiyatga ega. Turistik xizmat ko’rsatish sayohatda, ovqatlantirishda, sport va ko’ngil ochish tadbirlarida turli ehtiyojlarning butun kompleksini qondirishi lozim. Dasturiy turlar davomida davolanish, ish uchrashuvlari, safarlar kabi maxsus ehtiyojlar ham ko’zda tutiladi. Xizmat ko’rsatish sifatiga yuqorida sanalgan omillardan tashqari taklif etiladigan xizmatlar ko’lami ham ta’sar qiladi. O’z-o’zidan xizmatlar ko’lami sifatni ta’minlamaydi. Bunda xizmatlar va mahsulotlar kompleksliligi, ularning ma’lum iste’molchiga yo’naltirilganligi, shuningdek, xizmat ko’rsatish sifatiga katta ta’sir ko’rsatuvchi vositalar o’z vaqtida yetkazilishi zarur. Turizm resurs sifatida tabiiy-iqlimiy, madaniy-tarixiy va qabul qilinishi jarayonida odamlarga estetik, hissiy, ruhiy tomondan ta’sir qila bilishi lozim. Psixologik omillarning ta’sir qilishi sifatni baholashga subektiv yondashuv elementlarini kiritishi bilan «xizmat ko’rsatish sifati» tushunchasi mohiyatini kengaytiradi va qiyinlashtiradi.

Sifat kriteriylari turistlarga xizmat ko’rsatish bo’yicha turli faoliyatlarni tasvirlaydigan ko’rsatkichlar tizimi orqali izohlanadi va bu ko’rsatkichlar yordamida turizm industriyasining turli korxonalari faoliyatini solishtirishimiz mumkin. Mehmonxona uchun bunday ko’rsatkichlar - turistlarni joylashtirish tezligi, nomerlarning xizmat ko’rsatish klassiga mos kelishi, barcha mehmonxona xizmatlarining aniq ishlashi, jamoat joylari hamda nomerlar tozaligi, qo’shimcha xizmatlar eng asosiysi, turistlar tomonidan noroziliklarning yo’qligi kabilar bo’lishi mumkin. Ekskursion xizmat ko’rsatishda sifatning asosiy ko’rsatkichlari -bilish, ma’lumotlarning to’liq va ishonchliligi, estetika, yo’nalish optimalligi, nutq madaniyati va ekskursovod malakasi bo’lishi mumkin. Turizmda tur sifatini xizmatlar tarkibi, darajasi, dasturi va animatsion yondashuv, gid malakasi belgilaydi. Turoperator faoliyatining ahamiyatli jihati shundaki, iste’molchiga tur sotilganidan keyin turist bilan munosabat tugamaydi. Yo’nalishda turistlar oldindan puli to’langan xizmatlarni oladilar. Turoperatorlar ko’zlanayotgan xizmat ko’rsatish darajasiga mos ravishda tur narxini aniqlar ekanlar, aynan o’sha xizmatlar (boshqalarini emas) ko’rsatilishini kafolatlash shart. Xalqaro turizm bozori allaqachon talabning darajalanganini tan oladi. Boylar uchun qimmat xizmatlar ko’rsatadigan turlar; boy bo’lmaganlar uchun - iqtisodiy turlar; buvilar, bobolar va ularning nabiralari uchun sayohatlar; o’smirlar uchun avtobus sayohatlari; faqat ayollar uchun yaxta va sollarda sayohatlar; chekmaydiganlar uchun toza havoga safarlar; erkaklar uchun ov, baliq ovi va boshqalar. Maxsuslashtirilgan turlarni tashkil etish yo’nalish va xizmatlarining tematik mosligi va xizmat ko’rsatish dasturining optimalligini chuqur ishlab chiqishi lozim Turistlarga xizmat ko’rsatishda turistlar bilan ishlaydigan gid malakasi katta ahamiyatga ega, chunki aynan shu odam o’zining shaxsiy ishtiroki bilan xizmat ko’rsatish sifatiga javob beradi. Gid yuqori malakadan tashqari, xizmat ko’rsatish

dasturi va u yoki bu xizmatlar turi o’zgarishi ehtimollari bo’yicha to’la ma’lumotlarga ega bo’lishi lozim. Tayanch so’z va iboralar : Turni loyihalash, menejmayent, animatsiya, animator, mahsulot sifati, xizmatlar sifati, turoperator ishi sifati.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

O'xshashlar

Turistlarga havo transportida xizmat ko‘rsatish

Turistlarga suv transportida xizmat ko‘rsatish

Turistlarga avtotransport vositalarida xizmat ko‘rsatish

Turistlarga maxsus transport vositalarida xizmat ko‘rsatish

Turistlarga temir yo‘l transportida xizmat ko‘rsatish