Rejani bajarish va uning natijalarini nazorat qilish jarayoni - Iqtisodiyot - Referatlar

Rejani bajarish va uning natijalarini nazorat qilish jarayoni

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

Rejani bajarish va uning natijalarini nazorat qilish jarayoni Reja: 1. Rejani bajarish jarayoni bosqichlari 2. Rejalarni bajarish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish 3. Rejaning bajarib borilishini nazorat qilish metodlari 4. Axborot tizimining turistik infrastrukturasini yaratish 5. Turizmni boshqarishdagi uzluksizlikni ta’minlash

1. Rejani bajarish jarayoni bosqichlari Turizmni rivojlantirish sohasidagi tadbirlarni muntazam bajarish maqsadida birinchi navbatda strukturaviy rejaga kiritiladigan asosiy bosqichlar belgilab olinadi. Har bir bosqich bo‘yicha konkret loyihalar ishlab chiqiladi, keyin ular turizmni, uning alohida qismlari va turlarini kompleks rivojlantirish dasturiga biriktiriladi. Turizmni bosqichma-bosqich samarali rivojlantirish uchun kelgusida har birini alohida iqtisodiy rivojlantirish maqsadida eng istiqbolli turistik mintaqalar tanlab olinadi. So‘ngra ularni o‘zlashtirish ketma-ketligi belgilanadi. Har bir davrning davomiyligi uch yildan besh yilgacha bo‘lgan muddatni o‘z ichiga oladi. Bosqichma-bosqich rivojlantirish bir qator asoslashlarga tayanadi. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi:  turistik rayonga etishning osonligi;  baza infrastrukturasini yaratish muddatlari;  turistik mahsulotga bo‘lgan talab;  turistik diqqatga sazovor joylar, ob’ektlar va xizmatlarni rivojlantirishning maqsadga muvofiqligi;  tegishli rayonlarning iqtisodiy holati;  turistik zonlarda yashayotgan aholi tomonidan turizmni rivojlantirishni ijtimoiy qabul qilish. Bosqichma-bosqich rivojlantirish dasturi nazarda tutilayotgan turistik faoliyatning barcha turlari va shakllarini davlat, mintaqaviy va mahalliy darajalarda qamrab oladi. Unda shuningdek rejani bajarish uchun zarur bo‘lgan boshqa tadbirlar ham nazarda tutilishi zarur. Masalan, tegishli turistik

struturalarni yaratish, turizm sohasidagi qo‘shimcha me’yoriy hujjatlar, iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy-madaniy dasturlarni amalga oshirish va sh.k. Harakatlar dasturini ishlab chiqishda birinchi navbatda batafsil rejalashtirish, loyihalash va texnik-iqtisodiy asoslash bo‘yicha kichik bosqichlar nazarda tutiladi. Rivojlantirish loyihasining umumiy hisob-kitobi chiqariladi, shuningdek tadbirlarni bajaruvchi tashkilotlar ko‘rsatiladi. Turizmni rivojlantirish bosqichlari trnasport, park xo‘jaligi, madaniyat va shu kabi faoliyatlar bilan shug‘ullanadigan yondosh sohalardagi tashkilotlar va muassasalarning dasturlari bilan muvofiqlashtirib olinishi kerak. Dasturning birinchi bosqichi nazarda tutilayotgan rejalashtirishni tadqiqi qilish elementlarini o‘z ichiga oladi. Reja umuman qabul qilingandan keyin (bunda unga kichik tuzatishlar kiritish mumkin) keyingi bosqichlarning dasturi, shuningdek qo‘shimcha tadbirlar va loyihalar tayyorlanadi. Boshqacha qilib aytganda «sirg‘aluvchan reja» olinadi. U deyarli hamma vaqt ushbu davrda amal qilayotgan sharoitlarga mos keladi. Turizmni bosqichma-bosqich rivolantirish grafigi jihatdan tasavvur qilganda faoliyatning eng maqbul traektoriyasini qurish yo‘li bilan namoyon bo‘ladi. Bu traektoriya doirachalar va yoylardan tashkil topgan chizma (to‘r) shaklida bo‘ladi. Bunda doirachalar bilan rivojlantirish ob’ektlari, masalan qurilayotgan mehmonxona, bu dasturni amalga oshirish bo‘yicha tadbirlar esa yoylar bilan tasvirlanadi. Barcha doirachalar muntazam ravishda yoylar bilan birlashadi. Har bir tadbir uchun tugallanishining vaqtinchalik ko‘rsatkichi belgilanadi (bajarilish muddati). Eng qiyin yo‘ldagi muddatlar yig‘indisi loyihani tugatishning eng qisqa vaqtini belgilab beradi. Rejalashtirish va eng maqbul traektoriyalarni ishlab chiqishni tezlashtirish uchun kompyuter texnologiyasi qo‘llaniladi.

2. Rejalarni bajarish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish Rejalashtirish jarayonining muhim jihati rejadagi tadbirlarni bajarish bo‘yicha takliflar va metodlar ishla chiqish hisoblanadi. Hozirgi vaqtda maxsus qo‘llanma tayyorlash tobora keng tarqalmoqda. Bu qo‘llanmadan rejani amalga oshirish metodikasit va ketma-ketligi bo‘yicha yo‘riqnoma sifatida foydalanishadi. Umuman turizmni rivojlantirish dasturining o‘z vaqtida va etarlicha bajarilishini ta’minlash maqsadida quyidagi asosiy ko‘rsatkichlarni muntazam ravishda nazorat qilib borish kerak: rivojlanish sur’atlari, marketing omillari, iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy-madaniy ta’sirlar, institutsion omillar. Rejalarni amalga oshirish bo‘yicha tavsiyalar birinchi bosqichda yerdan foydalanish va turistik rayonlarni zonalashtirishga taalluqli bo‘lishi kerak. Har bir shunday zona uchun turizmning maqsadga muvofiq turlari, shuningdek, eng jozibador diqqatga sazovor joylar, ob’ektlar va xizmatlar, tegishli infrastruktura asoslab beriladi. Tavsiyalarda korxonalar va xususiy sektorga ularning turizmni rivojlantirishdagi ishtirokni rag‘batlantirish uchun imtiyozlar ajratish ham nazarda tutilishi mumkin. Rejalashtirishning mahalliy bosqichida (turistik rayonlashtirishni hisobga olgan holda) faoliyatning har xil turlari uchun hududlar belgilanadi, ularning har biri bo‘yicha yerdan foydalanish me’yorlari ko‘rsatiladi. Mintaqa yoki zonaning rivojlanganligiga qarab sertifikatsiya tizimini joriy qilish lozim. Masalan, mehmonxonalarga «yulduzchali» toifa asosida sertifikatsiyalar berish. Bu mehmonxona sifatining darajasi haqida axborot olishga imkon beradi. Bundan turistik opreatorlar taklif qilish, turistlar esa – joylashish uchun eng qulay joyni tanlashda foydalanishlari mumkin. Boshqa

tomondan, sertifikatsiya mehmonxonalarnin toifasini yuqoriroq darajaga chiqarish uchun harakat qilishlarga ko‘maklashadi. Shunga o‘xshash tavsiyalarni restoranlar, gigiena, sanitariya, qulaylikning zarur darajasini ta’minlaydigan xizmat turlari uchun ham qo‘llash mumkin. Seysmik jihatdan xatar kattaroq bo‘lgan rayonlarda kuchaytirilgan qurilish me’yorlarini tavsiya qilish zarur. Rejalarga beriladigan tavsiyalar ularning ko‘rib chiqilishi va amalga oshirilishi, rejalashtirilayotgan tadbirlarni amalga oshiradigan korxonalarga nisbatan litsenziyalash va nazort qilishning rasmiyligi tartibiga ega bo‘lishi kerak. Turizmni ekologik rivojlantirish, unga mahalliy aholi va turistlarning munosabati bo‘yicha tavsiyalar tegishli qurilish standartlari va turistik ob’ektlarni loyihalashtirish bo‘yicha direktiv hujjatlarga asoslanishi zarur. Masalan, qurilish me’yorlari va direktivalari quyidagi talablarni nazarda tutishi kerak: qurilish zichligi, binolarning balandligi, binolarning qirg‘oqbo‘yidan uzoqligi, uchastkalar va boshqa binolarning chegaraliri, yer osti kommunikatsiyalarini joylashtirish me’yorlari va h.k. Mahalliy darajada standartlarga amal qilishni ta’minlash markaziy va mintaqaviy organlarning bevosita majburiyati hisoblanadi. Tavsiyalar shuningdek qurilish maydonchalari, me’morchilik loyihalari, landshaftni obodonlashtirish bo‘yicha takliflarni o‘z ichiga olgan bo‘lishi lozim. Ular shuningdek quyidagi omillarni ham hisobga olishi kerak: eroziya, ko‘chib tushishlar, suv bosishi bilan bog‘liq ekologik tavakkalarni bartaraf etish; turli inshootlarning uyg‘un bo‘lishini ta’minlash; binolar va ochiq maydonlardan ko‘rinadigan xushmanzara ko‘rinishlarni saqlab qolish. Qurilish uchastkalarini rejalashtirish bo‘yicha metodik tavsiyalar hali loyihalar ishlab chiqilgunicha bo‘lgan bosqichda loyihachilarning e’tiboriga ahavola qilinish kerak. Bu loyiha o‘lchamlarini oldindan bilish va hisobga

olishga xizmat qiladi. Turizmni rivojlantirish uchun quyidagi boshqa tabirlar va tavsiyalar ham ishlab chiqiladi: turizm sohasi uchun xodimlarni kasbiy tayyorlash bo‘yicha; turistlarning ovqatlanishi uchun asosan mahalliy oziq-ovqat mahsulotlaridan foydalanishni nazarda tutuvchi iqtisodiy dasturlar bo‘yicha; ekologik, atrof-muhitni va tarixiy obidalarni saqlash borasidagi bilimlarni oshirish bo‘yicha va boshqalar. Shuningdek tavsiyalar xavfsiz faoliyat ko‘rsatish va turistlarning sog‘lig‘ini saqlash, yo‘ldagi rasmiyatchiliklardan o‘tish tartibi (mamlakatga kirish va bojxona rasmiylashtirishlari) to‘g‘risidagi holatlarni ham o‘z ichiga olgan bo‘lishi kerak. 3. Rejaning bajarib borilishini nazorat qilish metodlari Rejaning bajarilishini nazorat qilish u amalga oshirilishining ajralmas qismidir. Bunday nazorat quyidagilarga imkon beradi: ancha oldingi bosqichlarda ba’zi tadbirlarning belgilangan muddatlarda etarlicha bajarilmaganlik faktini aniqlash; turistik kelishlarning sifati va soinnin kuzatib borish; yuzaga kelgan qiyinchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha tezkor choarlar ko‘rish; turistik bozor qamrovining hajmi va samarasini aniqlash. Tegishli turistik zonalarda rejalar va dasturlarning zarur darajada va o‘z vaqtida bajarilishini ta’minlash maqsadida quyidagi bo‘limlar nazorat qilinishi kerak. 1. Rivojlantirish rejalari:  mavjud diqqatga sazovor joylar va turistik faoliyat turlarini yaxshilash va yangilarini rivojlantirish;  mavjud joylashtirish vositalarining sifatini yaxshilash, ularning soni va turini ko‘rsatgan holda yangilarini qurish;  joylashtirish vositalarining turlari va oylar bo‘yicha yuklanishi;

 boshqa turistik ob’ektlar (turistik agetliklar, restoranlar, magazinlar, pul almashtirish punktlari va h.k.)ni takomillashtirish va kengaytirish;  mavjud infrastrukturani yaxshilash va yangisini vujudga keltirish;  rejalashtirilgan va tasdiqlangan lekni hali amalga oshirilmagan turistik loyihalar. 2.Marketing rejalari: oylar bo‘yicha turistik kelishlarning miqdori va xususiyati (kelish joyi, ijtimoiy-iqtisodiy mansublik, yosh, jins bo‘yicha taqsimlanish va h.k.);  turning tipi va shakliga qarab turistlarning biror joyda bo‘lishining o‘rtacha davomiyligi;  turizmni ilgari surish bo‘yicha tadbirlar;  reklama-axborot tadbirlarining samaradorligi;  turistlarga axborot berish xizmatlarining faoliyatini yaxshilash;  turli diqqatga sazovor ob’ektlarda keluvchilarning soni. 3. Iqtisodiy rejalar:  turistik xarajatlarning turlari;  turizmning mamlakat, mintaqa, mahalliy joy iqtisodiyotiga, aholining bevosita va bilvosita bandligiga ta’siri;  turizm sohasidagi iqtisodiy yo‘qotishlarning turlari va miqyosi va ularni kamaytirish yo‘llari;  turizmdan olinadigan umumiy iqtisodiy foydalar kattaligi. 4. Iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy rejalar:  turistik zonalarda mavjud bo‘lgan ekologik muammolarni hal qilish;  atrof-muhitni muhofaza qilish dasturlarini amalga oshirish, ekologik ta’sirlarni baholash qoidalarini qo‘llash;  maxsus ekologik muammolarni aniqlash (turistik diqqatga sazovor joylarning haddan ortiq odamlar bilan to‘lib ketishi);

 an’anaviy san’at, hunarlar, raqslar, musiqaning o‘ziga xosligini saqlab qolish;  mahalliy aholini turizm sohasiga jalb qilish;  jinoyatchilik, giyohvandlik va turizm rivojlanishi tufayli kelib chiqqan boshqa ijtimoiy muammolar ko‘lami; 5. Institutsion rejalar:  turizm sohasidagi qonunchilik va me’yoriy hujatlarning rivojlanish darajasi va ularning istalayotgan natijalarga erishish borasidagi samaradorligi;  ta’lim va kasbiy tayyorgarlik dasturlarini amalga oshirish darajasi, tayyorlangan xodimlarni faktik chiqarish ko‘rsatkichlari (mutaxassisliklar bo‘yicha soni);  turistik xizmat ko‘rsatish rasmiyatchiliklarini osonlashtirish bo‘yicha choralarni amalga oshirish (bojxona, viza, sug‘urta va boshqa rasmiyatchiliklar);  davlat sektorida, davlat, firmalar va xususiy sektor o‘rtasida idoralararo muvofiqlashtirish. Yuqorida ko‘rsatilgan yo‘naishlarninng barchasi bo‘yicha nazorat natijalari turizmni rivojlantirishning rejadagi ko‘rsatkichlari bilan, umuman harakat dasturi va rejasi bilan taqqoslanadi. Keyin rejani minimal xarajatlar va yo‘qotishlar bilan bajarish samaradorligi baholanadi, aniqlangan kamchiliklar bartaraf qilinadi, harakat dasturi va rejasiga zarur tuzatishlar kiritiladi. 4. Axborot tizimining turistik infrastrukturasini yaratish Turizm sohasidagi rejalarni amalga oshirishni nazorat qilish va umumiy boshqarish borasidagi asosiy yo‘nalishlar va talablardan biri – kompyuter texnikasi va texnologiyasidan keng foydalangan holda kompleks xususiyatga ega bo‘lgan axborot tizimini yaratish hisoblanadi. Bunday tizim turistik biznesning

barcha ko‘rsatkichlarini qamrab olishi shart. Bu ko‘rsatkichlar turistik faoliyatnig samaradorligini kompleks baholashga xizmat qiladi. Avtomatlashtirilgan tizimda tegishli axborotni to‘pla bora turib, tahlil qilinayotgan vaqt ichidagi ko‘rsatkichlarni umumlashtirish va taqqoslash, shu asosda yuzaga keladigan muammolar va tendentsiyalarni aniqlash, zarur boshqaruv ta’siri chorasini qabul qilish mumkin. Axborot tizimiga faqat ishonchli va aniq ma’lumotlar kiritilishi kerak. Bu asoslangan xulosalar olish uchun zarur. Aks holda axborotni qayta ishlash noto‘g‘ri bo‘ladi va bu ma’lumotlardan amaliy maqsadlarda foydalanishning iloji bo‘lmaydi. Turistik axborot tizimidan foydalana turib, muntazam ravishda qabul qilingan bosh strategiyaning, turizmni rivojlantirish rejalari va dasturlarinining samaradorligini nazorat qilib borish kerak. Nazorat jarayonida biror kamchiliklar yoki og‘ishlar aniqlansa, darhol ularni bartaraf etish bo‘yicha tezkor choralar qabul qilish zarur. Nazorat tizimning tarkibiy qismlaridan biri qabul qilinayotgan boshqaruv qarorlarining samaradorligini asoslash maqsadida doimiy ravishda axborot yig‘ish va uni qayta ishlash hisoblanadi. Turizm sohasidagi uzluksiz boshqaruv ko‘plab jihatlarni qamrab oladi. O‘zgarayotgan bozor shaiotlari va turistik mahulotlarga moslashish; servis xizmati ko‘rsatish darajasini yaxshilash; ijtimoiy va geografik jihatdan turizmning foydasini doimiy oshirib borish; muammolar paydo bo‘lishi bilanoq ularni tezkor hal qilish shuar jumlaidandir. 5. Turizmni boshqarishdagi uzluksizlikni ta’minlash Turizm sohasidagi boshqaruvning uzluksizligini ta’minlash maqsadida faoliyatning quyidagi turlari bajariladi.

1. Mavjud hujjatlarni yig‘ish – schyotlar, turistlar va xodimlar bilan hisob kitoblar, mahsulotni o‘tkazish bo‘yicha hisobotlar va sh.k.larni. 2. H ujjatlarni navlarga ajratish va tekshirish – ularni vazifasiga ko‘ra komplektlashtirish, ras m iylashtirishning to‘g‘riligini, bo r hujjatlarga mos kelishini, dolzarbligini, ahamiyatini va sh.k.larni tekshirish. 3. Axborot kelib tushishining uzluksizligini ta’minlash – xarajatlarning ular shakllangan joy va vaqtga mos kelishiga rioya qilinishini tekshirish, korxona mablag‘larining harakatini nazorat qilish, mahsulo t o‘tkazish darajasi va unga ta’sir qiluvchi omillarni, ayniqsa, mavsumiylikni tahlil qilish. 4. Maqsadlarni belgilab olish – korxonaning vaqt bo‘yicha harakatlarini real taqsimlash, ya’ni ishlarning konkret ko‘rsatkichlari va ularni bajarish muddatlarini, faoliyat natijalaridan foydalanish yo‘nalishlarini, realizatsiya qilshga ketadigan sarflar miqdorini o‘rnatish, shuningdek yakuniy ko‘rsatkichlarni bashorat qilish. 5. Rejalarni muvofiqlashtirish – ilgari olingan barcha ko‘rsatkichlarni bir tizimga birlashtirish, ularning qo‘yilgan maqsad va vazifalarga mos kelishini tekshirish, zarur o‘zgartirishlar kiritish. Bajarilgan ishlar natijalari – turistik faoliyatni rivojlantirish yoki takomillashtirishga bo‘lgan mavjud moliyaviy ehtiyojlarni tahlil qilish va kelgusidailarini aniqlashdir. Xulosa . Turizmni ekologik rivojlantirish , unga mahalliy aholi va turistlarning munosabati bo ` yicha tavsiyalar tegishli qurilish standartlari va turistik ob ' ektlarni loyihalashtirish bo ` yicha direktiv hujjatlarga asoslanishi zarur . Masalan , qurilish me ' yorlari va direktivalari quyidagi talablarni nazarda tutishi kerak : qurilish zichligi , binolarning balandligi , binolarning qirg ` oqbo ` yidan uzoqligi , uchastkalar va boshqa binolarning chegaraliri , yer osti kommunikatsiyalarini

joylashtirish me ' yorlari va h . k . Mahalliy darajada standartlarga amal qilishni ta ' minlash markaziy va mintaqaviy organlarning bevosita majburiyati hisoblanadi .

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1.O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so ` zi gazetasi 14.09.1999. 2. Александров А.Ю. Международный туризм. Уч.пособие для вузов.- М.: Аспект Пресс, 2004. 3 . Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004 4 . Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 5 . Маркетинг в туризме Учебное пособие 3-е изд., стереотип, (ГРИФ) Дурович А.П. 2004 г. 6 . Маркетинг в туризме. Учебное пособие 4-е изд., стереотип, (ГРИФ) Дурович А.П. 2004 г. 7 . Организация туризма Учебное пособия под ред. Н.И. Кабушкин, А.П.Дуровича.- Мн. Новое знания, 2003. 8 . Планирование туризма. Учебное пособие. Юреев А.П. Донецк 2003 г. 9. Реклама в социально-культурно сервисе и туризме. Учебник Морозов Н.С. 2003 г. Харрис Г. Кац К.М. Стимулирование международного туризма в 21 век. (Пер. с анг.) М.: Финансы и статистика.2002. 1 1 . Trevel Guide Uzbekistan – Tashkent : National Company Uzbekturizm 2003 . 1 2. Internet saytlari. www.peugeotufa.ru – цены услуг www . world - tourism . org – Всемирная туристская организация www . e - tours . ru – деловые туры, выставки, конференции

O'xshashlar

Strategik rejani amalga oshirish va nazorat qilish.

Budjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish

Byudjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish

Byudjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish

Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari