Микродаражада фирма стратегик режалаштиришни ташкил этиш - Iqtisodiyot - Referatlar

Микродаражада фирма стратегик режалаштиришни ташкил этиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

102.5 KB

Ko'chirib olish

Микродаражада фирма стратегик режалаштиришни ташкил этиш Режа: 1. Фирманинг ички ва ташқи муҳитлари таҳлили 2. Ҳаракат йўналишини аниқлаш 3. Фирманинг стратегияси, миссияси (асосий вазифаси) мақсадлари

1. Фирманинг ички ва ташқи муҳитлари таҳлили Ташкилот муҳитининг таҳлили, бу – ташқи ва ички муҳитнинг фирманинг ўз мақсадларига эришиш қобилиятларига (имкониятларига) таъсир этиши мумкин бўлган ниҳоятда муҳим элементларини аниқлаш жараёнидир. Муҳит таҳлили фирманинг фаолиятида бир қатор муҳим вазифа (функция)ларни бажаради: - стратегик режалаштириш нуқтаи назаридан, иқтисодий ташкилот (иқтисодий ташкилотчилик) ва унинг келажагига таъсир этувчи энг муҳим омилларни ҳисобга олишни яхшилайди (янгилаштиради); - фирманинг сиёсати нуқтаи назаридан унга ўзи тўғрисида янада (энг) ижобий таассурот яратиш (қолдириш)га ёрдам беради; - жорий фаолият нуқтаи назаридан, ишчи вазифаларнинг энг яхши бажарилиши учун зарур бўлган ахборот билан таъминлайди. Ташкилий муҳит таҳлили, жараёни фирманинг ички ва ташқи макони (муҳит) асосий элементларининг аниқланишидан бошланади. Бу элементлар аниқланганидан сўнг фирма уларнинг орасидан энг муҳимларини (белгилаб) ажратиб олиши шарт: уларни «критик нуқталар» деб номлашади. Кейин фирма критик нуқталар тўғрисидаги зарурий ахборотларни тўплайди. Ҳар бир (исталган) ташкилотнинг муҳитини уч муҳит: ички муҳит, ишчи муҳит, умумий муҳитларнинг йиғиндиси сифатида таърифлаш мумкин. Ташкилотларнинг ички муҳити ўз ичига қуйидаги асосий элементларни олади: ишлаб чиқариш, молия ходимларини бошқариш, маркетинг, ташкилий структура (тузилма). Ички муҳит тавсифи ташкилот

фаолиятининг кучли ва кучсиз томонлари, унинг ички имкониятлари тўғрисида тасаввур беради. Бошқа ички муҳит (макон) фирманинг ташқи муҳитини ташкил этади. Ички муҳит – фирма билан бўлган бевосита алоқалар муҳитидир. У ўз ичига бозорнинг фирма билан тўғридан - тўғри муносабатлари бўлган ёки фирмага тўғридан - тўғри таъсир этувчи майдонларини олади. Бу, биринчидан, фирмага зарур бўлган иқтисодий ресурсларни (хомашё, молиявий капитал, ишлаб чиқарувчи капитал) етказиб берувчилардир. Меҳнат таъминотчилари - ёлланма ишчилар алоҳида ажратилади, сўнг мижозлар - фирма маҳсулоти истеъмолчилари, воситачилар – молиявий, савдо, маркетинг воситачилари, давлатнинг иқтисодий тузилмалари (масалан, солиқ назорати) алоҳида ажратилади. Иккинчидан, ишчи муҳит элементлари қаторига рақобатчи фирмалар ва алоқа аудиториялари, фирманинг ижобий ёки салбий қиёфаси шаклланишига муҳим таъсир ўтказувчи оммавий ахборот воситалари, имтеъмолчилар жамиятлари ва бошқалар киритилади. Ташкилотнинг ишчи муҳитини бошқача қилиб фирманинг микро муҳити деб ҳам номлашади. Умумий муҳит фирма билан тўғридан - тўғри боғланган, бироқ бизнеснинг умумий атмосфераси (муҳити) шаклланишига таъсир этувчи электрлардан иборат. Бизнеснинг умумий муҳитини баъзида «фирма экологияси» деб ҳам номлашади. Умумий муҳит – фирманинг белвосита алоқалари муҳитидир. Умумий муҳитни тўрт асосий элементга ажратишади – иқтисодий, технологик, сиёсий ва ижтимоий омиллар. Уларнинг ҳар бири, ўз навбатида, бошқа омиллар билан яқиндан боғланган бўлади ва уларга таъсир этади (8-расм).

принципиал жиҳатдан янгича ва муомала учун оддий бўлган, I ВМ томонидан ишлаб чиқарилаётган йирик ЭҲМ лар чиқариш орқали эгаллади. Шундай қилиб, технологиядаги ўзгаришлар рақобат кучларининг янгича тузилишига (жойлашишларига) олиб келиши мумкин. Машҳур АйБиЭм ( I ВМ) ўз бозорининг катта қисмини компьюторларнинг. Жамиятнинг ижтимоий тузилмасидаги ўзгаришлар иқтисодий конъюнктуранинг ёмонлашишига замин яратди, илғор технологияларга янги инвестициялар (қилиш) имкониятини камайтирди. Умумий таъсир муҳити, шунингдек, фирманинг макромуҳити деб ҳам номашади. Ташкилот муҳитининг умумий тузилиши билан танишиб чиқиб, фирма унинг элементлари йиғиндисидан, ўзи учун энг муҳимларини ажратиб олиши, бошқача айтганда, бошланғич босқичданоқ фирма муҳит таҳлилилнинг чегараларини белгилаб олиши шарт. Бундай чегараларнинг белгиланишига қуйидаги омиллар таъсир этади: - критик нуқталарнинг, яъни муҳитнинг энг муҳим элементлари миқдори ва тавсифи ташкилотдан ташкилотга ўзгаради (ташкилотлар учун ўзаро фарқ қилади); - муҳит таҳлили вақт ўлчамлари (чегаралари) билан (белгиланган) чекланган: қисқа муддатда фирма кўп ҳолларда унинг жорий фаолиятига критик (ниҳоятда) таъсир этадиган элементлар, яъни ишчи муҳит элементларига ўз диққат - эътиборини қаратиши мумкин; узоқ муддатда фирмада ташқи муҳитнинг умумий тавсифи (ҳолати) ни тадқиқ этиш имкнияти пайдо бўлади;

- самарали таҳлил фақатгина фирма элементининг ўзига хос томонлари, такрорланмас жиҳатларини аниқлай ола билганида ўринли бўлади. 2. Ҳаракат йўналишини аниқлаш Ташқи ва ички муҳит таҳлили тугатилганидан сўнг, фирма ўз фаолиятининг олдинги босқичи натижаларига асосланган асосий мўлжалларини аниқлайди (белгилайди). Баъзан стратегик режалаштиришда мақсадларнинг аниқланиши (белгиланиши) муҳит таҳлилидан олдин амалга оширилади. Бундай амалиёт ўз маъносига эга: иқтисодиёт мавжудлигининг ўзи унинг қандайдир (бир неча) мақсадлари ва кун кечириш (фаолият юргизиш) мотивлари борлигини англатади. Фирма фаолияти мўлжалларининг бутун йиғиндисини қуйидаги асосий турларга ажратиш мумкин: - идеаллар - биз мўлжаллаган муддатда эришишни кўзлай олмаётган, бироқ уларга яқинлашишга умид қиладиган мўлжаллар; - мақсадлар - фирма фаолиятининг режалаштирилаётган давр ичида тўлиқ ёки катта қисмига эришилиши кўзланаётган умумийроқ мўлжаллар; - вазифалар – аниқ, миқдорий ўлчанадиган мўлжаллар, ишнинг бажарилиш шакли ва вақтини белгилаб берувчи ишчи функциялар серияси тавсифи. - стратегиянинг ишлаб чиқилиши идеаллар ва мақсадларни белгилаб олишни назарда тутади. Оператив режалашатриш ўлчамларида фирма ишнинг ҳар бир иштирокчиси учун аниқ вазифалар белгилаб

беради. Иқтисодий ташкилотнинг идеалларига ғоя мазмуний таржимасини киритиш мумкин. /оя мазмуний таржимаси - бизнеснинг ҳукмрон фалсафаси, фирма мавжудлигининг асосланиши, фирманинг мақсади эмас, балки асосий мақсаднинг англашилишидир. Яъни, ғоя – бу, келажакнинг идеал кўриниши, энг қулай шароитларда эришилиши мумкин бўлган ҳолат. /ояга қуйидагилар мисол бўла олади: а) шахсий компьютерлар ишлаб чиғарувчиси – « Apple » фирмасининг ғояси: инсониятни такомиллаштирувчи интеллектуал (ақлий) воситаларнинг дунё бўйича ривожланишига ҳисса қўшиши бўлган; б) соғлиқни сақлашга ихтисослашган «Мерк» фирмасининг ғояси: «Биз инсон ҳаёти сақлаб қолиниши ва яхшиланиши учун бизнес билан шуғулланамиз. Бизнинг барча хатти - ҳаракатларимиз ушбу мақсадга эришиш нуқтаи назаридан баҳоланиши лозим»; в)«Дисней» компаниясининг ғояси ниҳоятда оддий шакллантирилган: «Инсонларни бахтли этиш». «/оя» концепцияси бизнес дунёсида борган сайин машҳурлашиб боряпти. /оянинг ўсиб бораётган аҳамияти қуйидаги омиллар билан белгиланади. 1. /оя - фирмалар, айниқса, йирик ва марказлаштирилмаган фирма ходимларини мотивлаштришнинг яхши воситасидир, у одамларнинг фаолиятларини ягона йўналишга бирлаштиради. 2. /ояда, одатда, одамларнинг фойда олиш шаклларига урғу берилмайди. У барча ташкилот иштирокчиларининг идеалларини қадриятларининг ягона эталонига бирлаштиради. /оянинг асосий элементи ташкилотнинг қадриятлари тизими бўлган фирма маданияти билан кесишиб кетади.

3. /оя ташкилот фаолиятида истиқбол ҳиссини яратади, фирманинг бирин - кетин келаётган мақсадлари бир - бирларини тўлдиришларини таъминлайди. Ҳар бир мақсад фирма ҳаракатлари ўлчамларини чегаралаб қўяди, ғояда финиш чизиғи бўлмайди, у доимий тараққиёт учун туртки бериб туради. 3. Фирманинг стратегияси, миссияси (асосий вазифаси) мақсадлари Асосий вазифа - ғояга нисбатан аниқроқ мўлжалдир. /оядан фарқли равишда асосий вазифа ўз финиш чизиғига ўтиши билан асосий вазифа бажарилиши лозим бўлган вақт муддатига эга. Асосий вазифа шундай шакллантирилиши керакки, унинг бажарилиши ташкилот кучларининг фаолиятни қандайдир таваккал билан кучланишига мос келиши лозим. Асосий вазифанинг бажарилиши узоқ бўлмаган муддат мўлжалланган бўлиши керакки, ишчи – ходимларнинг шу авлоди ўз меҳнатлари натижаларини кўришсин. /оя сингари асосий вазифа ҳам ташкилот фаолиятига умумий йўналиш беради. Асосий вазифа – ташкилот амалга ошириши лозим бўлган мақсад бўлиб, режалаштирилган даврда бажарилиши лозим. Асосий вазифа – комплекс мақсад бўлиб, ўз ичига ташкилотнинг ички ва ташқи мўлжалларини оладики, бу билан корхона эришиши лозим бўлган муваффақиятни акс эттиради. Асосий вазифанинг ташкилот фаолиятидаги ўзига хос аҳамияти нимадан иборат? Биринчдан, асосий вазифа – ташкилотнинг барча режали қарорлари учун, унинг келгуси мақсад ва вазифаларини белгилаш учун базис, таянч нуқтасидир.

Иккинчидан, асосий вазифа ташкилотнинг ўзаро қарама-қарши бўлмаган, ўзаро солиштирилувчи (мувофиқ келувчи) аниқ мақсадларни кўзлаётганига ишонч яратади. Учинчидан, асосий вазифа ишчи - ходимларнинг ғайратларини танлаган йўналишда марказлаштиради, уларнинг ҳаракатларини бирлаштиради. Тўртинчидан, асосий вазифа ташкилот, унинг муваффақиятидан манфаатдор бўлган ташқи ҳамкор – иштирокчилари ўртасида тушуниш ва қўллаб-қувватлаш ҳиссини уйғотади. Асосий вазифанинг мазмуни ўз ичига қуйидаги асосий пунктларини олши лозим: 1. Ташкилот томонидан таклиф этиладиган маҳсулот, бу маҳсулот ёки хизматларнинг тавсифи. 2. Бозор тавсифи – ташкилот ўзининг асосий истеъмолчилари, мижозлари, фойдаланувчиларини аниқлайди. 3. Ташкилотнинг «омон қолиш», «ўсиш», «даромадлилик» атамаларида баён этилган мақсадлари. 4. Технология: ускуналар, технологик жараёнлар, технология соҳасидаги инновациялари тавсифи. 5. Фалсафа: бунда ташкилотнинг мотивлаштириш тизими яратилиши учун асос бўлиб хизмат қиладиган асосий қарашлари акс эттирилиши керак. 6. Ички концепция, унда ташкилот ўзи тўғрисидаги ўз таассуротларини куч манбалари, асосий камчилик ва кучсиз томонлари, рақобатбардошлик даражаси, омон қолиш омилини санаб ўтган ҳолда баён этади. 7. Компаниянинг ташқи тимсоли – компаниянинг ҳамкорлар, истеъмолчилар, бутун жамият олдидаги иқтисодий ва ижтимоий

маъулиятини кўз-кўз қилувчи имижи. Бу қисмда асосий вазифа фирма ташқи дунёда қандай таассурот қолдирмоқчлигини акс эттириши керак. Бу таркибий пунктлар, одатда, асосий вазифа тўғрисидаги низомда акс эттирилади, уларнинг кетма-кетлиги ва бириктирилиши аниқ бир фирманинг қарорларига асосан турлича бўлиши мумкин. Баъзан, режалар тузишга ўргатаётиб, экспертлар асосий вазифани жуда қисқа, битта гап билан баён этишни маслаҳат беришади. Масалан, ҳаммага маълум бўлган «Менатеп» банки учун: «Менатеп» Россия ва Европадаги халқаро ташкилотлар ва хусусий шахсларга юқори сифатли хизматлар таклиф этувчи ишончли халқаро банкка айланиши лозим; «Лукойил» компанияси ўзининг асосий мақсади деб жаҳон даражасидаги компания бўлишни ҳисоблайди. Шундай қилиб, фирма фаолиятининг асосий, энг муҳим занжири аниқлаб олинади. Ушбу усул шунингдек, ғарб бизнеси учун ҳам тааллуқлидир. «Пепси - кола» фирмаси фаолиятининг қирраси, асосий вазифаси – шиори: «Кокадан ўзиб кетиши»да намоён бўлади. Фирма хатти - ҳаракатларининг асосий йўналишини белгилаб берувчи қисқа шиор ва асосий вазифа санаб ўтилган барча пунктларни ўз ичига олган, яхши ишланган матн билан бирикмасигина афзал кўрилади. Мақсадлар асосий вазифадан фарқли равишда, ташкилот фаолиятининг алоҳида аниқ йўналишларини акс эттиради. Мақсадлар белгилаб олинишининг муҳимлиги шундаки, улар: - умуман олганда, менежмент жараёнига: режалаштириш, ташкил этиш, мотивлаштириш, назорат учун асос бўлишади; - ташкил этиш самарадорлигини ошириш усулларини белгилаб беришади; - ҳар бири шу қарорнинг қабул қилиниши асосида ётишади;

- аниқ режалаштириш кўрсаткичларини шакллантириш учун йўлланма бўлиб хизмат қилишади. Ташкилотнинг мақсадлари иқтисодий ва ноиқтисодийларга бўлинади. 1.Ноиқтисодий мақсадларга ижтимоий мақсадларни, масалан, меҳнат шароитларини яхшилашни киритиш мумкин. Баъзан ноиқтисодий мақсадлар ташкилотнинг баъзи ички ёки ташқи кучлари кутганидан фарқ қилиш мумкин. Масалан, ҳиссадорлар ташкилот цехни қайта ускуналаш харажатларини ўстиришидан норози бўлишлари мумкин, чунки бундай харажатлар қисқа муддатли фойдани яратмайди. Бироқ корхона ноиқтисодий мақсадларни шакллантириб туришни унутмаслиги лозим. Чунки, ҳар бир фирма, бу – нафақат, оддийгина қилиб айтганда, фойда олишга мўлжалланган бизнес тузилмаси, балки инсоний эҳтиёжларга эга бўлган одамлар жамияти ҳамдир. Одамлар – ташкилот муваффақиятининг энг муҳим омилидир. Шу боис уларнинг манфаатлари тўғрисида унутиш мумкин эмас. 2.Ташкилотнинг хўжалик фаолияти кўрсаткичларида акс эттирилган иқтисодий мақсадларини ўз навбатида миқдорий ва сифатий мақсадларга бўлиш мумкин. Миқдорий мақсадга мисол – 2010 йилга бориб фирманинг бозор ҳиссасини 10 % гача ошириш. Сифатий мақсадга мисол – фирма томонидан тармоқдаги технологик устунликка эришиш. 3.Иқтисодий мақсадларни ҳам, ноиқтисодий мақсадларни ҳам уларнинг эришилиш даври нуқтаи назаридан қисқа, ўрта ва узоқ муддатли мақсадларга бўлиш мумкин. Узоқ муддатли мақсадлар, қоидага биноан, аниқ баён этилган миқдорий тавсифларга эга бўлмайди, улар кўпроқ даражада корхонананинг асосий вазифаси билан боғланган бўлади. +исқа

муддатли мақсадлар, албатта, аниқ мазмунга эга бўлади (шарт) ва қуйидагиларни уқтиради: - нимага эришилиши лозимлиги; - мақсадга қачон эришилиши лозимлиги; - айнан нима (ташкилотнинг қайси бўлинмаси, бўлими) мақсадга эришиш вазифасини бажаради. +исқача хулосалар Ташкилот муҳитининг таҳлили – ташқи ва ички муҳитнинг фирма (ташкилот) ўз мақсадларига, имкониятларига таъсир этиши мумкин бўлган ниҳоятда муҳим элементларини аниқлаш жараёнидир. Ташкилий мухит таҳлилида фирманинг ички ва ташқи муҳитининг асосий элиментлари аниқланади ва улар орасидан энг муҳим «критик нуқталар»ини ажратиб олади. Ҳар бир ташкилот муҳити 3 муҳит: ички, ишчи ва умумий муҳитларнинг йиғиндисидан иборат бўлади. Ҳаракат йўналишини аниқлаш – фирма ўз фаолиятининг олдинги босқичи (таҳлили) натижаларига асосланган асосий мўлжалларни белгилашдан иборат. Фирма фаолияти мўлжаллари идеаллар, мақсадлар ва вазифалар каби асосий турларга ажратилади. Асосий вазифа ғояга нисбатан аниқроқ мўлжалдир. У бажарилиши лозим бўлган вақт муддатига эга ва корхона эришиши лозим бўлган муваффақиятни акс эттиради.

Мақсадлар асосий вазифалардан фарқли равишда ташкилот фаолиятининг алоҳида аниқ йўналишларини акс эттиради.

O'xshashlar

Нархни ташкил этиш буйича стратегик карорлар

Стратегик маълумотларни такдим этиш

Менежментни ташкил этиш

Стратегик режалаштиришнинг объектлари ва субъектлари

Маркетингни ташкил этиш тизими