Mehmonxonalardan foydalanish asoslari - Iqtisodiyot - Referatlar

Mehmonxonalardan foydalanish asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

75.5 KB

Ko'chirib olish

Mehmonxonalardan foydalanish asoslari Reja: 1. Mehmonxona iqtisodiyotiga ta’sir etuvchi omillar. 2. Mehmonxona mijozi. 3. Mehmonxona biznesida ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari 4. Xodimlarning mijozlar bilan muomala qilish umumiy qoidalari

1. Mehmonxona iqtisodiyotiga ta’sir etuvchi omillar O‘z-o‘zidan ravshanki, mehmonxona xo‘jaligi tarmog‘ining iqtisodiyotiga, eng avvalo, iqtisodiy omillar (iqtisodiyotning umumiy holati, aholi jon boshiga olinadigan o‘rtacha daromad, ishsizlik darajasi, mahalliy valyutani ayirboshlash kursi, soliq solish darajasi, kreditlarga belgilangan bank foizi va b.) ta’sir ko‘rsatadi. Ayni paytda, tarmoqning rivojlanishida ijtimoiy-iqtisodiy omillar, chunonchi: daromad darajasiga ko‘ra aholining taqsimlanishi, ma’lumot darajasi, turmush tarzi, yosh tuzilishi, shahar va qishloq aholisining nisbati (shahar aholisini harakatchanroq), jinoyatchilik darajasi, turizmning rivojlanishi va sh.k. ham katta rol o‘ynaydi. Tabiiyki, tarmoqning holati qonunchilikka (soliq va mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari, litsenziyalash qoidalari, sanitariya-gigiyena talablari, yong‘in xavfsizligi qoidalari, iste’molchilarning huquqlari to‘g‘risidagi qonunlar va b.ga) ham bevosita bog‘liq bo‘ladi. Umumiqtisodiy va demografik omillardan tashqari, mehmonxona iqtisodiyotiga yana bir qancha o‘ziga xos omillar kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Hozirda terrorizm ana shunday omillardan biridir. Yirik terrorchilik harakatlari, chunonchi: Misrda turistlarning terroristlar tomonidan o‘qqa tutilishi yoki Nyu-Yorkdagi osmono‘par binolarning vayron qilinishi terroristlar hujum qilgan mintaqadagi mehmonxonalarning to‘lishiga juda salbiy ta’sir ko‘rsatadi. To‘g‘ri, tajriba ushbu oqimlarga turistik oqimlar 2-3 yil ichida tiklanishidan dalolat beradi, ammo bu vaqt mobaynida juda ko‘p mehmonxonalar bankrot bo‘lishi mumkin. Mamlakatdagi iqtisodiy inqiroz natijasida chet el investitsiyalari kelishi to‘xtaydi, ushbu mamlakatga tovarlar eksporti kamayadi, bu esa mehmonxonalarda biznes-turistlar soni kamayishiga olib keladi. Kurort mintaqalarida mehmonxonalarning to‘lishiga tez o‘zgaradigan dam olish joylari va turlariga bo‘lgan moda, viza olish bilan bog‘liq qiyinchiliklar, transport kompaniyalarining ish sharoitlari ta’sir ko‘rsatadi. Misol uchun, Yevropa osmonida shovqin darajasi me’yorda belgilanganidan katta bo‘lgan sobiq Ittifoqda ishlab chiqarilgan

samolyotlar uchishining taqiqlanishi muqarrar tarzda rossiyalik turistlar oqimlari Yevropa kurortlaridan Turkiya va Misr kurortlariga qayta taqsimlanishiga olib keladi. Mehmonxonaning iqtisodi y ko‘rsatkichlariga ichki omillar, chunonchi: qabul qilingan boshqarish va nazorat tizimi (ayniqsa, harajatlar ustidan nazorat tizimi), ko‘rsatiladigan xizmatlar darajasi, shuningdek mehnat munosabatlari ham ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli mehmonxona ma’muriyati xodimlarning mehnat sharoitlarini yaxshilashga, ishchi kuchining qo‘nimsizligini kamaytirishga va mehnat jamoasidagi muhitni yaxshilashga doim e’tibor berishi kerak. Mehmonxonaning iqtisodiy ko‘rsatkichlariga noto‘g‘ri tanlangan tariflar tizimi ham ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Jahonda mehmonxona tariflarining quyidagi asosiy tizimlari qo‘llanadi. 1. Tarifga faqat yashash uchun haq (Room only) kiradi. U Yevropa rejasi deb ham ataladi. 2. Tarifga yashash uchun haq va nonushta (Room and breakfast) kiradi (kontinental reja). Bunda tarifga kiritilgan nonushta uch xil bo‘lishi mumkin: - kontinental nonushta (sharbat, qahva yoki choy, bulochka, jem); - inglizcha nonushta (vetchina bilan quymoq qo‘shiladi); - shvedcha stol (pishloq, kolbasa mahsulotlari, non-bulka mahsulotlari, mevalar, jemlar, sharbatlar, asal, qahva, choy o‘ziga-o‘zi xizmat ko‘rsatish usulida taqdim etiladi). Hozirda ushbu tarif ayniqsa keng tarqalgan. 3. Yarim pansion (Half board, demi-pension, modified American plan). Tarifga yashash haqi, nonushta va tushlik yoki kechki ovqat kiradi. Tarif ayrim kurort mehmonxonalarida va ma’rifiy maqsadlarda sayohat qiluvchi turistlarga, shuningdek biznesmenlarga xizmat ko‘rsatadigan mehmonxonalarda qo‘llanadi. Ushbu mehmonxonalarda yashaydigan turistlar shahar bo‘ylab ekskursiya qiladi, o‘sha yerda tushlik qiladi, kechqurun esa mehmonxonaga qaytib keladi. Kurort mehmonxonalarida yashaydigan turistlarga kelsak, ular shu yerda tushlik qilishni, kechqurun esa turli restoranlar va kafelarda ovqatlanishni ma’qul ko‘radi.

4. To‘la pansion (en pension, American plan). Tarifga yashash haqi va uch (yoki to‘rt) mahal ovqatlanish kiradi. Kurort mehmonxonalarida, ayniqsa, umumiy ovqatlanish tarmog‘i yaxshi rivojlanmagan mintaqalarda qo‘llanadi. 5. «Hammasi kiritilgan» («All included»). Tarifga yashash haqi, ko‘p marta ovqalanish (mijoz tanlagan bir necha restoranlardan birida, ko‘ngilochar vositalarning hammasi (yoki ko‘pchiligi), bardagi ichimliklar (odatda import ichimliklardan tashqari)) kiradi. Odatda begonalardan ajratilgan kurort mehmonxonalarida qo‘llanadi. Mehmonxonada yashovchilarga ular ayni shu mehmonxonaga mansubligini tasdiqlaydigan ma’lum belgilar beriladi, misol uchun, ularning qo‘liga yechilmaydigan bilakuzuk taqib qo‘yiladi. Haq to‘lashning boshqa usullari ham mavjud. Misol uchun, «Bir xizmat narxida ikki xizmat» (Two for one) tarifiga ko‘ra, mehmon tekinga yashaydi, ammo ovqatlanish uchun haq to‘laydi. «Bolalar uchun bepul» (Children – free) tarifiga ko‘ra, ota-onasi bilan bir xonada yashaydigan bolalar uchun haq olinmaydi. Ammo bu tariflar nisbatan kam qo‘llanadi. Tarifni e’lon qilishda unga nimalar kirishi mufassal tushuntirilishi kerak. Tarifga soliq kiritilgan-kiritilmagani tushuntirilishi shart, chunki mijoz haq to‘lash paytida tarifdan tashqari 20% miqdorida soliq ham to‘lashi kerakligini bilsa, norozi bo‘lishi tayin. Yuqorida sanab o‘tilgan omillar istalgan birining ta’siri eng avvalo mehmonxonaning to‘lish koeffitsiyentida aks etadi. Bu mehmonxona ishining rentabelligini belgilovchi muhim ko‘rsatkichdir. Hozirda jahonda ushbu koeffitsiyent asta-sekin pasayishi kuzatilmoqda. Bu yangi-yangi mehmonxonalar qurilayotgani, mehmonxona xizmatlarining taklifi ularga bo‘lgan talabdan ko‘payib borayotgani bilan izohlanadi. Mehmonxonalarning to‘lish koeffitsiyenti hozir o‘rta hisobda taxminan 60% ni tashkil etadiki, buni rentabellik bo‘sag‘asi deb aytish mumkin. O‘z-o‘zidan ravshanki, to‘lish koeffitsiyenti o‘zgarib turadi: mavsumda yuqori bo‘ladi, mavsum tugagach, pasayadi; shanba va yakshanba kunlari ish kunlaridagidan pastroq, bayram kunlari esa oddiy kunlardagidan yuqoriroq bo‘ladi va h.k. Har bir mehmonxonada to‘lish koeffitsiyenti

o‘zgarishining muayyan manzarasi kuzatiladi. Ushbu koeffitsiyent o‘zgarishlarini muvozanatga solish uchun ma’muriyat tegishli chora-tadbirlar ko‘rishi kerak. To‘lish koeffitsiyenti juda ko‘p omillarga bog‘liq bo‘ladi. Bu yerda shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, tarif miqdori bilan to‘lish koeffitsiyenti o‘rtasida bevosita bog‘liqlik mavjud emas: misol uchun, tarifi 60 AqSh dollari bo‘lgan mehmonxonaning to‘lish koeffitsiyenti 62%, tarifi 100 AqSh dollari bo‘lgan mehmonxonaniki esa – 75% bo‘lishi mumkin. Vaholanki, iqtisodiy nazariya xizmatlar qiymati pasayishiga qarab, ularga bo‘lgan talabning oshishini nazarda tutadi. Ammo muayyan bir mehmonxonada bunday bog‘liqlik kuzatilishi, ya’ni tarifning pasaytirilishi to‘lish koeffitsiyentining oshishiga olib kelishi mumkin. 2. Mehmonxona mijozi Mehmonxonalarning mijozlari orasida o‘tkazilgan ko‘plab statistik tadqiqotlar natijasida foydali statistik ma’lumotlar olingan. Misol uchun, mehmonxonalarning mijozlari orasida biznes-turistlar ulushi 40% gacha yetishi, juft bo‘lib sayohat qiluvchi turistlar 43% ni, yolg‘iz erkaklar 32% ni, yolg‘iz ayollar esa – 22% ni tashkil etishi aniqlangan. Mehmonxonani dastlabki tanlashda quyidagi omillar hisobga olinadi (muhimlik darajasiga qarab): mehmonxonaning joylashgan o‘rni, u ko‘rsatadigan xizmatlar, yashash uchun to‘lanadigan haq, tashqi ko‘rinishi va tozaligi. Mijozlar ko‘proq nimadan shikoyat qilishi ham aniqlangan:  xodimlar yetarli darajada e’tibor bermasligi;  nomer joylashishga tayyor emasligi;  nomerni bronlashtirish majburiyati bajarilmaganligi;  mehmonxonada va nomerda mijoz o‘zini xavfsiz his etmasligi;  nomerda harorat qulay emasligi;  shovqin darajasining kuchliligi;  karavotning noqulayligi;  narxning balandligi;  xizmat ko‘rsatishdagi sustkashlik.

Mehmonxonalarning mijozlari orasida o‘tkazilgan so‘rovlar natijasida ham menejment uchun foydali bo‘lishi mumkin bo‘lgan juda ko‘p ma’lumotlar olingan. Misol uchun, mijozlarning to‘rtdan uch qismi nomerga joylashishda birinchi navbatda mini-barni ochib ko‘rishi va uning ichidagi narsalar bilan qiziqishi aniqlangan. Shuningdek, yulduzlar soni kam bo‘lgan mehmonxonalarda mini- barlarni jihozlash foydali ekanligi ham aniqlangan (ayniqsa, mini-bardagi narxlar ana shunday ichimliklarga do‘konlarda belgilangan narxlardan bir necha baravar balandligi hisobga olinsa). Bundan tashqari, mijozlarning 95% har kuni kamida bir soat televizor tomosha qiladi. Shu sababli hozirgi vaqtda ikki yulduzli mehmonxona nomerida televizor bo‘lgani ma’qul (televizor nazarda tutilmaydigan ekologik mehmonxonalardan tashqari). Mijozlarning 95% dush va atigi 5% - vanna qabul qiladi. Shu sababli hozirda ayrim to‘rt yulduzli mehmonxonalar nomerlarda to‘la o‘lchamli vannalardan ko‘ra ko‘proq arzon dush kabinalari o‘rnatmoqda. Mijozlarning 40%i ertalab uyg‘otishni talab qiladi. Shu bois mehmonxona avtomatik uyg‘otish sistemasi bilan jihozlansa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Zero, mijozlarni telefon operatori yordamida uyg‘otish hatto kichkina mehmonxona uchun ham jiddiy muammo tug‘dirishi mumkin, chunki mijozlarning aksariyati ularni ayni bir vaqtda – soat 7 da uyg‘otishni so‘raydi. Darvoqe, mijoz o‘z vaqtida uyg‘otmagani uchun mehmonxonadan sud orqali ancha katta pul undirib olgan hollar ham ma’lum. Misol uchun, shunday hollardan birida mijoz sudda mehmonxona aybi bilan uxlab qolgani va ishga doir uchrashuvga o‘z vaqtida yetib borolmagani uchun foydali buyurtmadan mahrum bo‘lgani, ya’ni ziyon ko‘rganini isbotlab bergan. Bugungi kunda mijoz o‘rta darajali (3-4 yulduzli) mehmonxonada ko‘rishni umid qilgan xizmatlarning muayyan to‘plami shakllangan. Zarur xizmatlarning asosiy to‘plami (yashash sharoitlari, ovqatlanish, nomerning issiqligi, issiq suv)dan tashqari, hozirgi namunaviy mijoz mehmonxonada quyidagi xizmatlarni olishga umid qiladi:

 nomerdagi vanna va hojatxonada – yuvinish buyumlari to‘plami, fen, bir nechta sochiq, poyafzal tozalash vositasi;  nomerda chetga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish mumkin bo‘lgan telefon, masofadan turib boshqariladigan televizor;  mijozga notanish shaharda mo‘ljal olishga ko‘maklashadigan axborot xizmati;  mehmonlarni uyg‘otish bo‘yicha tekin xizmatlar;  nomerga ovqat keltirish xizmati (room service);  fitness markazi, basseyn;  kokteyl-bar (restorandan tashqari);  mijozlarning avtomobillarini qo‘yish uchun joy;  kirxona va kimyoviy tozalash xizmati. Yuqori darajali mehmonxonalarda xizmatlar to‘plami ancha keng bo‘ladi. Nomerda mini-bar, mehmonxonada esa – biznes markazi bo‘lishi shart. Besh yulduzli mehmonxonalarda nomer albatta mijoz uxlashi uchun tayyorlanadi: to‘shakdan choyshab yechib olinadi, torsher yoki stol lampasi yoqiladi, yostiqqa shokolad qo‘yiladi. Super mehmonxonalar mehmonga shaxsiy xizmatkor xizmatini taqdim etishi mumkin. U mehmonning garderobini kuzatib boradi. Yuqori darajali mehmonxonalar nogironlar, ko‘rlar, qariyalar, bolalar kabi maxsus toifa mijozlarga alohida xizmatlar ko‘rsatishlari shart. Nogironlar aravachasidagi mijoz mehmonxonaning barcha binolariga kirish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. Har 50-100 ta oddiy nomerga aravachadagi nogiron uchun maxsus jihozlangan bitta nomer to‘g‘ri keladi: aravacha hojatxona va vannaga kirishi uchun imkoniyat yaratiladi, shuningdek, bu yerda nogiron mijozga xodimlar yordami kerak bo‘lib qolgan taqdirda bog‘lanish uchun ichki telefon ham o‘rnatiladi. Yuqori darajali mehmonxonalarda VIP-mijozlar (yuqori martabali kishilar)ga va ulardan kamroq ahamiyatga ega bo‘lgan CIP toifasi (tijorat nuqtai nazaridan muhim shaxslar)ga xizmat ko‘rsatish uchun maxsus yo‘riqnomalar ishlab chiqiladi. Birinchi toifaga prezidentlar, vazirlar, yuqori darajali diplomatlar, shou-biznes

olamining mashhur vakillari va sh.k. kiradi. Ikkinchi toifaga mehmonxona biznesi uchun foydali bo‘lishi mumkin bo‘lgan shaxslar (direktorlar kengashi a’zosi, tarkibiga ayni mehmonxona kiruvchi mehmonxonalar zanjiri markaziy apparatining xodimi, keyinchalik mehmonxonaga vaqtinchalik yashash uchun o‘z xodimlarini xizmat safariga yuborishi mumkin bo‘lgan yirik firma menejeri va h.k.) kiradi. Mijozlarning ushbu ikki toifasiga mehmonxona xodimlari juda katta e’tibor berishlari kerak: ularni yo bosh direktor, yo maxsus VIP-menejer kutib oladi, ularni ro‘yxatga olish taomili soddalashtiriladi – mehmon varaqasini ular kirishda emas, balki o‘z nomerida to‘ldiradi, mehmon kelishiga yaqin nomerga gullar, mevalar, ichimliklar qo‘yiladi. VIP-mijozlarning asosiy xususiyati – ular keng omma bilan aloqa qilmaslikka intiladi, chunonchi: odatda o‘z nomerida ovqatlanadi, basseynga faqat u yerda boshqa mijozlar bo‘lmagan paytda boradi (bu haqda mehmonxona ma’muriyati qayg‘urishi kerak), nomer eshigi oldiga qo‘shimcha qo‘riqchilar qo‘yiladi va h.k. VIP va CIP mijozlar ma’muriyatga juda ko‘p qo‘shimcha tashvish keltiradi, ammo ular ko‘rsatilgan xizmatlarga doim ancha katta haq to‘laydi. 3. Mehmonxona biznesida ishlashning o‘ziga xos xususiyatlari Mehmonxona xizmati sohasida ishlashning bir qancha o‘ziga xos xususiyatlari mavjud. Ular orasida quyidagilarni qayd etish mumkin:  bir mehmonxonada har xil (5 tadan 9 tagacha) kasb egalari ishlaydi. Bunda mijozga ko‘rsatiladigan deyarli har qanday xizmat bir necha bo‘limlar yoki xizmatlar bahamjihat ishlashini, binobarin, turli kasb egalarining harakatlarini muvofiqlashtirishni taqozo etadi. Shuning uchun ham turli xizmatlar va mutaxassislar ishini yaxshi muvofiqlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Ular bir- biri bilan shunday aloqa qilishi kerakki, mijozning muammolari o‘z vaqtida va mehmonxona oliy rahbariyatining aralashuvisiz hal qilinsin. Odatda mijoz o‘zining barcha e’tirozlarini qabul qilish xizmatiga bildiradi. Agar, aytaylik, uning e’tirozi nomer yaxshi tozalanmagani bilan bog‘liq bo‘lsa, bu kamchilikni qabul qilish

xizmatiga bevosita bo‘ysunmaydigan nomerlar fondi xizmati tuzatishi kerak. Agar turli xizmatlarning o‘zaro aloqasi yaxshi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lmasa, muammoni tez hal qilib bo‘lmaydi;  mehmonxonadagi ommaviy kasblarning aksariyati xodimlardan yuqori malaka talab qilmaydi. Shu sababli chet el mehmonxonalarida rivojlanayotgan mamlakatlardan kelgan, farrosh, kirchi va boshqa kasblarda ishlayotgan immigrantlar juda ko‘p;  mehmonxona xodimlarining, ayniqsa, mijozlar bilan bevosita aloqa qiladigan xodimlarning ishi har xil odamlar bilan muomala qilish va til topisha olishni talab qiladi, chunki mehmonxona mijozlari orasida boylar va kambag‘allar, yoshlar va qariyalar, bosiq va jizzaki, hushyor va mast odamlar, turli kasb egalari, shu jumladan jinoiy unsurlar ham bo‘ladi;  mehmonxona ishi – o‘ziga xos uzluksiz ishlab chiqarish; mehmonxona kunda 24 soat, yilda 365 kun ishlaydi. Menejerlarning ish kuni me’yorga solinmaydi va amalda doim kuniga 8 soatdan ko‘proq (ko‘pincha haftasiga 70 soatga yaqin) bo‘ladi. Bunda oliy daraja menejerlar ishi asosan mijozlar bilan bevosita va telefon orqali aloqa qilishdan iborat bo‘ladi, xatlar va hujjatlar bilan ishlashga juda kam vaqt sarflanadi. Menejerlar ishi asabga katta og‘irlik tushishi bilan tavsiflanadi. Menejer tez qaror qabul qila olishi va har qanday tasodiflarga, masalan, «prezident» nomeriga da’vogar ikkita oliy martabali shaxs bir paytda kelishiga doim tayyor turishi kerak. Mehmonxona menejerlarining kasbiy kasalliklari – oshqozon yarasi, gipertoniya, yurak tanqisligi, shuningdek alkogolizm ana shunday kelib chiqadi. Umumiy ovqatlanish xizmati xodimlariga esa nomaqbul semirish xavfi mavjud. Turli mamlakatlarda o‘tkazilgan tadqiqotlar mehmonxonani boshqarishning muayyan bir maqbul usulini aniqlash imkonini bermadi: sof avtoritar boshqarish usulining muvaqqiyatiga ham, demokratik boshqarish usulining muvaffaqiyatsizligiga ham misollar mavjud. Ammo miqdoriy jihatdan avtoritar boshqarish usuli nisbatan ko‘p uchraydi. Bu holat shu bilan izohlanishi mumkinki, mehmonxona biznesi uzoq vaqt oilaviy biznes hisoblangan: mehmonxonani oila

boshlig‘i boshqargan, unga qarindoshlari – mehmonxona xizmatchilari so‘zsiz bo‘ysunishi kerak bo‘lgan. Maxsus ma’lumotli birinchi menejerlar faqat XX asrning 20-yillarida paydo bo‘lgan. Shu davrgacha barcha mehmonxona boshqaruvchilari sof amaliyotchi bo‘lgan. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, mehmonxonalar bir-biridan ancha farq qiladi va shu sababli, aytaylik, kichik biznes-otelda muvaffaqiyatli ishlaydigan menejer katta kurort kompleksida ham shunday muvaffaqiyatli ishlashi shart emas va aksincha. 4. Xodimlarning mijozlar bilan muomala qilish umumiy qoidalari Har qanday xizmatlarni, shu jumladan mehmonxona xizmatlarini sotish tovarlar bilan savdo qilishdan eng avvalo shu bilan farq qiladiki, xizmat uni ko‘rsatadigan xodimlardan ajralmasdir. Shu sababli mehmonxona biznesida mijozlar bilan muomala qilishni bilishga alohida e’tibor beriladi. Barcha xodimlar, ayniqsa, mijozlar bilan muntazam muomala qiladigan xodimlar maxsus o‘qitib- o‘rgatiladi. Ularga turli mijozlar bilan muomala qilish, telefon orqali so‘zlashish, shikoyatlarni eshitish va h.k. o‘rgatiladi. Har bir toifa xodimlar (qabul qilish xizmati, barmenlar, ofitsiantlar) uchun mufassal yo‘riqnomalar ishlab chiqiladi. Xodimlar uchun belgilangan umumiy qoidalardan quyidagilarni qayd etish mumkin:  mehmonxona xodimi mijozga kerak bo‘lgan paytda doim yordam ko‘rsatishga tayyor bo‘lishi lozim;  mehmonxonaning bironta ham xodimi mehmon bilan bahslashishga haqli emas;  xodim mehmonga o‘z ijobiy munosabatini namoyish etishi, chunonchi: unga hurmat ko‘rsatishi, xushmuomala bo‘lishi, ovozini ko‘tarmasligi, hatto mijoz ochiq-oydin noto‘g‘ri ish tutsa ham o‘z noroziligini sezdirmasligi kerak;  mijozga to‘liq axborot berishni, unga hatto noxush yangiliklarni, masalan, mijoz nima uchundir haq to‘lashi kerakligini ma’lum qilishni ham bilishi lozim;

 mijozning muammolari zudlik bilan va tez hal qilinishi kerak. Agar xodim muammoni o‘zi hal qila olmasa, u mijozni menejer huzuriga yuborishi (yaxshisi, uning huzuriga boshlab borishi) lozim. Mehmonxona xizmatchilarining tashqi ko‘rinishiga alohida e’tibor beriladi. Ular maxsus belgilangan forma kiyimida bo‘lishlari shart. Bunda mijozlar bilan bevosita muomala qilmaydigan xodimlar formasi mijozlar bilan muomala qiladigan xodimlar formasidan farq qilgani ma’qul. Bu xodimlarni nazorat qilishni yengillashtiradi. Forma toza, dog‘-dug‘siz, dazmollangan, barcha tugmalari joyida bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, xizmatchilar quyidagi tavsiyalarga ham amal qilishlari kerak:  mehmonxonalarning ismlarini, ular yaxshi ko‘radigan ichimliklarni eslab qolishlari;  barcha mijozlarga bir xil vaqt ajratishlari;  mijozlarning suhbatlariga quloq solmasliklari;  mijozning taklifisiz o‘z fikrini bildirmasliklari;  mijozlar bilan siyosat va dinni muhokama qilmasliklari;  mijozlar qarshisida o‘z hamkasblari bilan janjallashmasliklari kerak;  xizmatchi o‘z hamkasbi bilan gaplashib bo‘lishini mijoz kutib turmasligi kerak;  xodim mijozga xizmatning mavjud bir nechta variantidan bittasini tanlashni taklif qilishi lozim;  mehmonxona, u ko‘rsatadigan xizmatlar, turli xizmatlar qayerda joylashgani, ovqat buyurtma qilish taomillari va h.k. haqida mumkin qadar to‘liq xabardor bo‘lishi kerak;  telefon orqali gaplashganda ko‘pi bilan 3-4 gudok chalinganidan keyin go‘shakni ko‘tarishi, o‘z mehmonxonasi (yoki mehmonxona xizmati) va o‘z familiyasini aytib, o‘zini tanishtirishi kerak. Agar xodim qo‘ng‘iroq qilgan odamga darhol javob bera olmasa, undan qayta qo‘ng‘iroq qilishni iltimos qilishi yoki uning telefon raqamini yozib olishi lozim. Mijoz axborotni 45

sekunddan ko‘p kutmasligi kerak. Agar xodim mijozni bundan ko‘proq vaqt kuttirib qo‘ysa, u mijozdan yana kutib turishga rozi yo rozi emasligini so‘rashi yoki u bilan keyinroq bog‘lanishi lozim. Mehmonxonada mijozning xizmatlardan qoniqqanligiga baho berish tizimi bo‘lishi kerak. Bunday tizimning axborot manbalari quyidagilardan iborat. 1. Kuzatish. Barcha daraja menejerlar qoniqarsiz xizmat ko‘rsatilishi belgilarini muttasil qidirishlari kerak. Bunday belgilarga navbat kutilishi, mijozning axborotni uzoq kutib qolishi, mijozlarga xodimlarning befarqligi, mijozga berilgan va’dalarning bajarilmasligi va b. kiradi. Menejerlarning kuzatishidan tashqari, vaqti-vaqti bilan mehmonxonaga tekshiruvchi yuborilishi, u oddiy mijoz ko‘rinishida mehmonxonaning barcha xizmatlari bilan muomala qilishi va o‘z kuzatishlari haqida mehmonxona rahbariyatiga axborot berishi kerak. 2. Mehmonlar orasida so‘rov o‘tkazish. So‘rovnomalar odatda nomerlarda turadi. To‘ldirilgan so‘rovnomalarni mehmonxona xodimalari yig‘ib oladi va keyin ularga marketing bo‘limida ishlov beriladi. 3. Mehmonxona va uning alohida bo‘limlari moliyaviy ko‘rsatkichlarini tahlil qilish. 4. Mijozlarning qoniqqanlik darajasi haqida foydali axborot haydovchilar orqali olinishi ham mumkin. Chunki mijozlarning bir qismi aeroportga ketayotib ular bilan gaplashadi. 5. Mijozlarning shikoyatlari puxta ishlovdan o‘tkaziladi va ular bo‘yicha ko‘rsatiladigan xizmatlar sifatini yaxshilash va mijozlarning qoniqqanlik darajasini oshirish imkonini beradigan tegishli choralar ko‘riladi. Mijozlar shikoyat bilan murojaat etishi mumkin bo‘lgan xodimlarga norozi mijozlar bilan qanday muomala qilish haqida yo‘l-yo‘riq ko‘rsatilishi shart. Bunday yo‘riqnomaning ba’zi bir bandlari quyida keltirilgan:  norozi mijozning shikoyatini diqqat bilan eshiting, har qanday shikoyat – bu, eng avvalo, xizmat ko‘rsatish darajasini yaxshilashga yordam berishi mumkin bo‘lgan foydali axborot;

 vazminlikni yo‘qotmay, norozi mijozni boshqa mijozlar eshitmasligi uchun chetga olib chiqing;  hamdardlik va yordam berish istagini bildiring;  mijoz bor dardini aytishiga imkon bering, uning gapini bo‘lmang, aks holda u yana boshidan boshlaydi;  mijozning gapiga qo‘shilmang va norozi ham bo‘lmang, shuningdek biron-bir tashqi sababni ro‘kach qilib, o‘zingizni oqlashga ham urinmang;  shoshma-shosharlik bilan mehmonxona aybini bo‘yningizgi olmang – bu mijoz moddiy da’vogar bo‘lishi, sudga murojaat etishi va boshqa ko‘ngilsizliklarga sabab bo‘lishi mumkin;  muammoga e’tibor bergani uchun mijozga minnatdorchilik bildiring;  muammoni tez hal qiling, agar muammoni o‘zingiz mustaqil hal qila olmasangiz, katta menejerga murojaat eting;  agar mijoz xodimdan menejerga shikoyat qilgan bo‘lsa, menejer mijoz oldida xodimni urishmasligi kerak. Darvoqe, aksariyat hollarda shikoyat ob’ektiv bo‘lmaydi va xodim tanbehga emas, qo‘llab-quvvatlashga loyiq bo‘ladi.

Adabiyotlar : 1. Aleksandrova A.Yu. Mejdunarodniy turizm. - M: Aspekt Press, 2004. 2. Balabanov I.T., Balabanov A.I. Ekonomika turizma. Uchebnoye posobiye M.: Finansi i statistika.2003 g. 3. Balashova Ye «Gostinichniy biznes» M.2005g. 4. Bgatov A.P. Turistskiye formalnosti. «Akademiya». M. 2004. 5. Birjakov M.B. Vvedeniye v turizm. S.Pb.: Izdatelskiy Torgoviy Dom «Gerda», 2006. 6. Bogdanov Ye.I. Planirovaniye na predpriyatii turizma SPb.: Izd.d. «Biznes- press» 2005 7. Gulyayev V.G. Turizm: Ekonomika i sotsialnoye razvitiye. M.: FiS 2003 8. Kamilova F.K. – «Xalkaro turizm bozori»// o'quv kullanma, Toshkent. TDIU-200 1 9. Kvartalnov V.A. Menedjment turizma: ekonomika turizma. Uchebnik. 2002 10. Kabushkin.N.N. Menejment turizma. -Mn.: Novoye znaniye 2005 god.

O'xshashlar

Ekspert ishlaridan foydalanish

Biznes asoslari

Iqtisodiyot asoslari

Mehnat resurslaridan foydalanish tahlili

Prognozlashtirishda ekonometrik modellardan foydalanish