Меҳмонхона ва ресторан фаолиятини режалаштириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

77 KB

Ko'chirib olish

Меҳмонхона ва ресторан фаолиятини режалаштириш Режа: 1. Меҳмонхона ва ресторан фаолиятида режалаштириш турлари. 2. Меҳмонхона ва ресторан фаолиятини стратегик режалаштириш. 3. Меҳмонхона ва ресторан фаолиятида бизнес режалаштириш. 4. Меҳмонхона ва ресторанлар бизнесини ташкил қилиш ва хизмат кўрсатишни замонавийлаштириш.

1. Меҳмонхона ва ресторан фаолиятини режалаштириш турлари. Бир неча йиллар аввал макродаражада ёки бирор корхона микёсида режалаштириш бошқаришнинг марказий бўғини ҳисобланар эди. Ҳалқ хўжалигини барча бошқариш даражаларини ўз ичига олган режалаштиришнинг иерархик тизими ишлаб чиқилган эди. Ҳозир эса кўпгина корхоналар қандайдир ахборот вакумига тушиб қолишган: яъни биринчидан ташқи нотартиб маълумотларнинг ҳаддан ташқари кўпайганлиги, иккинчидан ривожлантиришнинг истиқболдаги йўналишларини танлашда тизимли кўрсатмаларнинг йўқлиги. Марказлаштирилган бошқарувдан турли даражадаги корхоналарнинг воз кечганлиги, 90 йилларда фаолият кўрсаттган кўпгина корхоналарнинг иқтисодий шароитини ёмонлашганлиги билан кузатилди. [13] Кўпинча корхоналар режа бўйича фаолият кўрсатмай, ўз моддий муаммосини ҳал қилиш мақсадида ҳар қандай буюртмачининг ишини бажаришга ҳаракат қилишди. Шу билан бир қаторда ҳар қандай корхона учун узоқ муддатли мақсади, мақсадли ривожланишнинг режаси асосий эканлигига тушуниш ўсиб бормоқда. Аммо корхонанинг бугунги кунда ўз стратегиясини ишлаб чиқиш жараёни, бир вақтлар қабул қилинган режалаштириш тизимидан жуда фарқ қилади. Бозор шароитида амалда меҳмонхоналарни ривожлантиришни режалаштиришнинг йўналишлари ишлаб чиқилган ва муваффақиятли амалга оширилмоқда. Режалаштиришнинг бу тизими конкрет режаларда ўз ривожланишини акс эттирган фирма, компаниялар стратегик режаларига асосланади. Меҳмонхона ва ресторан хўжаликлари нуқтаи назаридан келиб чиқиладиган бўлса, бозор муҳитида фаолият юритувчи корхоналар қуйидаги турдаги режаларни қабул қилиши мумкин 1 . 1 Менеджмент туризма: Туризм как объект управления. Учебник Волошин Н.И., Исаева Н.В., Ильина Е.Н. 2004 г.

А) стратегик режалаштириш – 10-15 йил учун корхонанинг асосий мақсадлари, бу мақсадларга эришиш лозим бўладиган вазифа ва ресурсларни ўз ичига олади. Б) узоқ муддатли режалаштириш – меҳмонхона ва рестораннинг алоҳида стратегияларидан бири учун махсус тузиладиган бир неча йиллик режа, у стратегик режанинг бир қисми сифатида тузилиши керак. В) жорий режалаштириш – жорий молиявий йил учун корхона фаолиятининг барча йўналишларини (ишлаб чиқариш, сотувлар, тадқиқотлар, таъминот, маркетинг, ходимларни ривожлантириш, молиявий натижалар кабилар) қамраб оладиган режа. Г) оператив режалаштириш – қисқа муддат ичида корхона фаолиятининг аниқ масалаларини ҳал этишга қаратилади; жуда ҳам тор йўналишга юқори даражали аниқликка эга, турли усул ва услублар қўлланиши билан характерланади. Д) инвестицион лойиха – янги ишлаб чиқариш қувватларини яратишга йўналтирилган узоқ муддатли капитал қўйилмалар режаси. Е) бизнес-режа - янги меҳмонхона ва ресторан куриш, бозорга чиқиш ва хўжалик фаолиятида фойдани оширишни таъминлаш режаси. 2. Меҳмонхона ва ресторан фаолиятини стратегик режалаштириш. Стратегик режалаштириш алоқа боғланган учта вазифани ичига олади: корхонанинг асосий вазифасини белгилаш; асосий вазифани бажариш учун узоқ муддатли мақсад ва қисқа муддатли вазифаларни белгилаш; қўйилган мақсадларга эришиш стратегияни ишлаб чиқиш. Стратегик режа; - бу қандай корхона, - у нима билан шу ғ улланади, қайси соҳада иш юритади, - корхона қандай қилиб ривожланмоқчи каби саволарга жавоб бериши керак. Меҳмонхона ва рестораннинг асосий вазифасини белгилаш рахбарият томонидан белгиланади, уни иложи борича аниқ рақамларда акс эттириш ва ҳар бир бўлинманинг олдига, умумий вазифасига мос келувчи аниқ мақсадлар белгилаб берилиши керак. [22]

Мақсаднинг қўйилиши умумий қабул қилинган услубиятларга нисбатан санъатга асослангани муносабати билан стратегияни ишлаб чиқишда юқори даражада ишлаб чиқилган механизм қўлланилади. Тармоқни таҳлил қилишда қуйидаги масалаларни ечишни кўзда тутилади: - тармоқнинг бош иқтисодий таснифини аниқлаш; - тармоқни ривожлантиришга таъсир этувчи кучларни аниқлаш; - рақобатбардошлик кучларини баҳолаш; - тармоқда корхонанинг рақобатбардошлик кучларини баҳолаш; - яқин рақобат корхоналарининг эҳтимол ҳаракатларини аниқлаш; - муваффақиятли таянч омилларини аниқлаш; - тармоқни истиқболда ривожланишини баҳолаш. Корхонанинг ҳолатини таҳлил қилиш қуйидаги муамоларни ечишга йўналтирилган: - мавжуд корхона стратегияси ўз позициясини юксалтиришга ишлаётганини баҳолаш; - SWOT таҳлилини ўтказиш (корхонанинг кучли ва бўш томонларини, ташқи муҳит ўзгариши билан бо ғ лиқ, хавф ва имкониятлари); - корхонанинг рақобатбардошлик ҳолатининг қиёсий баҳолаш; - рақобатчилар ва корхонанинг харажат таркибини қиёсий баҳолаш; - корхонанинг стратегик альтернативини аниқлашда иккита таянч муаммолари мавжуд: 1. Стратегияни ўзгартириш учун реал имкониятларни аниқлаш; - қабул қилинган стратегияни яхшилашда чегаранинг мавжудлиги. 2. Рақобатнинг афзалликларини яратиш имконини берувчи стратегия ўзгаришининг йўналишларини аниқлаш. 3. Меҳмонхона ва ресторан фаолиятини бизнес режалаштириш. Бизнес режа - меҳмонхона ва ресторанларнинг келгусида фаолиятида барқарор ўсишини асословчи корхонада дуч келиши мумкин бўлган барча таваккал омилларни таҳлил этувчи кўрсаткичлар тизими ва муаммоларни ҳал этиш йўлларини аниқловчи хужжат. Бизнес режани қуйидаги вақтларда тузиш тавсия этилади:

- меҳмонхона ва ресторанлар учун янги умумий ривожланиш концепциясини ишлаб чиқаётганда; - меҳмонхона ва ресторан фаолиятининг ривожланиш жараёнини баҳолаётганда; - четдан молиявий мабла ғ ларни жалб этишда; - ўз ривожланиш режаларини амалга оширишда ҳиссаларини қўшиш имконияти бор корхоналар ҳамкорларни ўз жалб этишда; - меҳмонхона ва ресторанларни молиявий со ғ ломлаштираётганда. Бизнес режа тайёрлашда кенг ва тў ғ ри маълумот талаб этилади. Тадбиркорлик фаолияти ривожланган сари ушбу маълумотлар мунтазам кўпайиб боради. Шу нуқтаи назардан баъзи мутахассилар бизнес режани икки турини тузишни тавсия этишади: - инвестор, ҳамкор, акционерларга такдим этиладиган расмий бизнес режа ва корхона рахбарияти, ходимларига такдим этиладиган ишчи бизнес режа. Бир хил номда, шу тартибда тузилган ишчи бизнес режа расмий бизнес режа қарори: тадбиркорлик фаолиятини бошлашдан олдин қилинадиган ишлар дастурини тузиб олиш, юзага келаётган муаммоларнинг имконий вариантларини кўриб чиқиш, ички ва ташқи таваккалларни баҳолаб олишлари, микро ва макро муҳитдаги ўзгаришларни мунтазам назорат этиб бориш имконларини беради. Бизнес-режага қўйиладиган талаблар: - ахборот аниқ, кўп ҳажмли ва ўз навбатида қисқа; - бизнес режа такдим қилинадиган муассаса ва ходимлари талаб ва стандартларини ҳисобга олган ҳолда тайёрлаш керак; Бизнес режани 2-5 йилга тузиш, унда уни тузувчи муаллифнинг розилигисиз маълумотларни таркатиш мумкин эмаслиги кабилар кўрсатиш мақсадга мувофик бўлади. Бизнес режа расмийлаштирилган бўлиб, титул варағи, лойиханинг номи мундарижаси ва йўналтирувчи хат билан тақдим этилади. 4. Меҳмонхона ва ресторанлар бизнесини ташкил қилиш ва хизмат кўрсатишни замонавийлаштириш. Туризм индустриясида ривожланиш асосий ўринни меҳмонхонага ва ресторанлар фаолияти ва улар томонидан ташкил қилинадиган бизнесни

$эгаллайди. Бизнеснинг асосий вазифаси шундан иборатки  яъни мижознинг эътиборини жалб қилиш ва уни имкон борича узоқ вақт ушлаб қолишдир. Бундан кейингилари келиб чиқади: мижозларни жалб этишда турли муаммолар келиб чиқади; агарда инвестицион капиталдан фойда олинмаса ва бу фойдани мижозларни талаб ва эҳтиёжларини қондириш учун яна қайтадан ишлатилмаса мижозларни ушлаб қолиш мураккаблашади. Бизнес ўзига хос босқичларда олиб борилади 2 . 1-босқич Қарор: Биз ўзимизни қандай кўрсата оламиз ва мижозларга нималарни таклиф қиламиз. Биринчи босқич шундан иборатки  яъни корхона ўзи қандай ва у мижозларга нимани таклиф қила олишини аниқлаш. Бу меҳмонхона - саноторий  конгрессли меҳмонхона  одатдаги ва ҳ .к. бўлиши мумкин. Бу илик ва дўстона жой бўла оладими  оилавий ўчоҒ  расмий учрашувлар учун жой бўла оладими йўқми? Бошли қ лар ҳам  хизматчилар ҳам меҳмонхона нимани англатади ва у нимани таклиф қила олиши тў ғ рисида я қ қол тасаввурга эга бўлиши керак. 2-босқич. Мижозларга нима кераклигини англатиш ва унинг талабларини стимуллаштириш. Бу маркетинг бўлимининг анъанавий рольи: реклама қилиш  2 Биржаков.Б. Никифроф В.И. Индустрия туризма: 2003 гКарор: Бизнеснинг бош мезони: Биз узимизни қ андай кўрсата оламиз ва мижозларга нималарни таклиф қ иламиз Мижозлар эхтиёжлари қ ондирилишининг даражасини ўлчаш ва мехмонхона натижаларини ба ҳ олаш Мижозларни  таклифлар ва эхтиёжини стимуллаштириш тў \ рисида таништириш Мижозларнинг истаклари  эхтиёжлари ва талабларини қ ондириш Мехмонхона хизматларини таклиф килиш. Реклама Мехмонхонани мижозни қ абул қ илишга тайёрлаш Мехмонхоналарнинг хизматларини сотиш натижаларини якунлаш$

сотиш ва сотувни стимуллаштириш. Одамлар нимани кўрса ўшани сотиб олиш олмаслигини англаб етиши учун ташкил қилинган рекламалар ёрдам беради. 3-босқич. Меҳмонхонанинг хизматларини таклиф қилиш. Талаб стумуллаштирилгандан сўнг  “Мижозларга меҳмонхона хизматларини қандай таклиф қилиш керак?”  “Мижозларга меҳмонхонадаги хоналарнинг турлари тушунарлими  йўқми?” деган саволга жавоб топиш лозим. Инвентаризацион ёзув  брон қилиш системаларининг компоненти бўлиб қолмасдан  аҳамиятга эга бўлиши лозим. Агентлар меҳмонхона нималарни таклиф қилиши мумкинлиги тўғрисида етарлича маълумотга эгами  йўқми? Корхонанинг қизиқишларни акс эттирувчи хизмат кўрсатиш бўлимининг мижозларга нимани таклиф этаётганлиги кузатиб бориш зарур. 4-босқич. Кўрсатилган хизматлар ҳисобини олиб бориш. Меҳмонхонанинг хизматларини таклиф қилиш ва кўрсатилган хизматларнинг ҳисобини олиб бориш 2 та турли хил нарсадир. Бу эса кўпгина англашмовчиликларга олиб келади. Хизматни таъминлашнинг ҳамма дастурлари кўрсатилган хизматларни ҳисобга олишда янгиликлар киритилишига қаратилган. Аммо кўрсатилган хизматларнинг кўпгина қисми савдо агентлари эмас  балки жойларни аввалдан банд қилиш бюросида  маъмуриятнинг столида олиб борилади. Кўрсатилган хизматларни ҳисобга олиш  жойларни банд қилиш бўйича агентларни ва шу қаватдаги хизматчилар орқали амалга оширилади. Маъмурият столи атрофида ва ресторанларда сотув дастури киримларни кўпайтириш учун ва хизматчиларга  улар мижозларга хизмат кўрсатишда бевосита катнашаётганида муҳим роль ўйнашини англаб етишга имкон беради. 5-босқич. Меҳмонхонани тайёрлаш. Кўрсатилган хизматлар натижасини олиб боргандан сўнг  меҳмонхоналарни тайёрлашни олиб бориш лозим. Прогнозлаштириш-бу маркетинг жараёнининг бир бўлагидир. Кўпгина меҳмонхоналарда  бу хоналарга хизмат қилиш бўлимининг вазифасига киради. Сонли прогноз каби сифатли прогноз ҳам муҳим аҳамиятга эга  яъни нафақат меҳмонхонада тўхтаган кишиларни сонини билан балки уларнинг кимлигини ва улар қандай хизматни кутаётганлигини аниқлаш. Балки булар съезд делегатларидир ёки меҳмонхонанинг мижози бир неча соатлик йўлни босиб

келгандир ёки бир қанча янги уйланганлардир? Бу масалалар маркетингнинг ажралмас қисмидир. 6-босқич. Эҳтиёжлар  талаб ва таклифларни қондириш. Энди эса мижозларнинг эҳтиёжларини қондириш жараёнига ўтиш мумкин  яъни иш бошланди. Меҳмонларни кутиб олиш  уларни хоналарга жойлаштириш  мижозлар ухлайдиган  ейдиган ва дам оладиган нарсаларни яхши ҳолда саклаш буларнинг ҳаммаси механизмнинг бўлаклари бўлиб  маркетинг жараёнида ўз ролини ўйнайди. Жумладан  уларнинг роли жуда катта  чунки ҳозир меҳмонхонада яшаётган кишилар келажакда фойда келтириши мумкин. Хизматчилар меҳмонлар билан ва меҳмонларга кўрсатилаётган хизматларни нафақат яхши бажара олишлари  балки улар нима учун мижозлар нималарни кутаяпти ёки талаб қилаётганлиги тўғрисида ўзига ҳисобот бериш ва англаб етмоги зарур. Агарда хизматчилар ўзларини маркетинг жараёнининг булаги эканликларини англаб етсагина  улар мижозларнинг ким эканликларини ва қандай эҳтиёжлари борлигини билиб олади. Қачонки улар мижозлар билан қизиқишса ва уларга ҳамдардлик билдиришса  у ҳолда мижозларни доимий кишига айлантиришга бўлган имконият юқори баҳоланади. Яхши бошқарувчилар буларнинг ҳаммасини билишади. Хизматчи тў ғ рисида қ ай ғ уриш ғ амхўрлик қилиш зарур  чунки хизматчи ўз навбатида мижоз тў ғ рисида Ғ амхўрлик қилади. Амммо маркетинг бўлимининг бу жараёндаги имкониятларидан камдан-кам ҳолда бош менежерлар фойдаланишади. Маркетинг бўлими ходимларидан хизматчилар мажлисларида реклама-пропоганда масалаларини муҳокама қилишда катнашишни илтимос қилиш керак  улар билан рақобат муаммоларини ўрганиш натижаларини бозорларни ўрганиш масалаларини муҳокама қилиш  уларни меҳмонхона ишлари тў Ғ рисида гапирганда ра Ғ батлантириш лозим. Ҳар бир ишчига нафақат у ёки бу ишни бажарибгина қолмасдан  уларни маркетинг жараёнининг бўлаги бўлиш ҳуқуқини бериш лозим. 7-босқич. Мижозларнинг эҳтиёжларни қондириш даражасини ўлчаш ва фаолият натижасини баҳолаш. Ҳар бир корхонага баҳоловчи ведомостлар зарур бўлиб: булар нафақат молиявий ҳисоботлар бўлибгина қолмасдан  балки

мижозларнинг талаб ва эҳтиёжларини қондириш учун қандай ишлар олиб борилганлиги тў ғ рисидаги объектив баҳодир. Бундай баҳоларнинг кўпгина усуллари мавжуд: шархлар  талаблар карточкаси  таклифлар карточкаси ва ҳ .к. Яхши томонга бўлган ўзгаришларнинг кузатиб борилиши  ра ғ батлантирилиши  таҳлил қилиб борилиши ва ўзгартишлар киритиш ва фаолият натижаларини яхшилаши лозим. Бундай таҳлилнинг мохияти шундаки  ҳеч бир нарса ўзгармасдан қолмайди. Талаб  таклифлар  кутишлар ривожланиб боради ва ўзгаради. Бозорлар ўз мавсумига қараб ўзгаради. Рақобатланиш шароити ҳамма вақт ўзгаради. Фаолият натижаларини ўлчашнинг ҳақикий баҳоси  кейинги сафар қандай бўлиш ва нимани таклифлар қилишдадир. Бошқача қилиб айтганда хизмат кўрсатиш жараёни тў ғ ри чизи қ ли характерга эга эмас  балки доирасимон  тугалланмас жараён бўлиб  қайта ва қайта такрорланиб келади. Шундай бизнес ташкил қилиш керакки  меҳмонхона ўз хизматчилари томонидан қўллаб-қувватланаётганини ва мижозларнинг улардан кўнгли тўқлигини сақлаб туриш керак. Бундай унумдорликни ва хизматчилар ва мижозлар ўртасидаги бизнес маданиятнинг ялпи фойдаси таъсири жуда каттадир.

Хулоса Республикамизда туризм соҳасини ривожлантиришда асосий ўринни Меҳмонхона ва ресторанлар фаолияти ва албатта улар томонидан ташкил қилинадиган бизнес эгаллаш лозим. Шундай бизнес ташкил қилиш кераки, Меҳмонхона ўз хизматлари томонидан қўллаб қувватланаётган ва мижозларини улардан кўнгли тўқлигини сақлаб туриш керак. Бундай йўналишда, хизматлар ва мижозлар ўртасидаги бизнес маданиятини ялпи фойдаланиш таъсири жуда катта. Бошқа сўзлар билан айтганда хизмат кўрсатиш жараёни тўғри чизиқли характерга эга эмас, балки доирасимон, тўланмаган жараён бўлиб, қайта ва қайта давом этаверади.

Фойдаланилган адабиётлар 1.«Ўзбекистонда туризмни ривожлантиришнинг 2005 йилгача бўлган давлат дастури», Ўзбекистон Республикаси Президенти И. А. Каримовнинг 15.04.1999 йилдаги УП-№2286 фармони. 2. Ў збекистон Республикасининг «Туризм тў ғ рисидаги қонуни». Халқ сўзи газетаси 14.09.1999. 3. « Ў збекистонда туризм соҳаси учун малакали кадрлар тайёрлаш тў ғ рисида», Ў збекистон Республикаси Президенти И. Каримовнинг 30 июн 1999 йилда ПФ- №2332 фармони. 4. Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан №346 от 8 августа 1998 года «О совершенствовании организации деятельности туристических организаций». 5 . Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан от 3.06. 1995 г. за №210 «О мерах по созданию современной инфраструктуры международного туризма в Республике Узбекистан». 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг ”Буюк Ипак йўли” ини қайта тиклашда Ўзбекистон Республикасининг иштирокини авж олдириш ва республикада халқаро туризмни ривожлантириш борасидаги чора –тадбирлар тўҒрисидаги” Фармони. 7. Указ Президента Республики Узбекистан “Об образовании Национальной компании Узбектуризм”” за № УП-447 от 27 июля 1992года. 8. Закон Республики Узбекистан “О туризме”. 1999г. 9. Нарчаев. “Испанияда халқаро туризмнинг ривожланиши” номзодлик диссертацияси. 2004. 1 0. Александров А.Ю. Международный туризм. Уч.пособие для вузов.- М.: Аспект Пресс, 2004. 1 1. Большой Глосарий терминов международного туризма - Биржаков М.Б., Никифров В.И 2002 год. 1 2. Биржаков.Б. Никифроф В.И. Индустрия туризма: 2003 г 1 3. Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004 14. Введиние в гостипремство Учеб пособе - Уокер Д.Р 2002. 15. География международного туризма: Страну СНГ и Балтики. Учеб пособе Гайдукевич Л.М Хомич С.А., Аношко Я.И. 2004. 16. География туризм. Романов А.А. Саакянц Р.Г. Романов А.А. 2003 г. 17. Гостинечное и ресторанное дело туризм: Сборник нормативных документов 2004 г. 18. Интернет сайтлари. www . peugeotufa . ru – цены услуг www.bashexpo.ru – выставки, конференции www.interunion.ru – туристские ассоциации

www . world - tourism . org – Всемирная туристская организация www . wttc . org – Всемирный Совет по путешествиям и туризму www . tag - group . com – Консультативная группа по вопросам туризма ( TAG )

O'xshashlar

Меҳмонхона ва ресторан фаолиятининг ташкилий асослари

Тадбиркорлик фаолиятини режалаштириш

Меҳмонхона ва ресторан хўжалигининг ўзига хос хусусиятлари

Меҳмонхона ва ресторан хўжалиги маркетингининг стратегияси ва тактикаси