Маркетингни бошқариш жараёни

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

165.5 KB

Ko'chirib olish

Маркетингни бошқариш жараёни Режа: 1. Маркетингни бошқаришнинг, яъни талабни, талабни ҳар хил турларини бошқаришнинг моҳияти. 2. Маркетингни бошқариш элементлари. 3. Маркетинг тадбирларини ҳаётга тадбиқ этиш. 4. Лизинг, консалтинг ва ноу-хау.

$Маркетингни бошқаришнинг моҳиятини ташкилотлар.компаниялар мақсадларига эришиш учун мақсадли бозорлар билан фойдали алмашинувларни ўрнатишга, мустаҳкамлашга ва қўллаб-қувватлашга йўналтирилган тадбирларни таҳлил қилиш, режалаштириш, амалга ошириш ва ўтказишни назорат қилишлар белги\айди. Содда қилиб айтганда, маркетингни бошқариш-бу талаб-эҳтиёжни, яъни инсонларнинг харид қилиш қобилияти билан асосланган эҳтиёжларини бошқаришдир. Талаб-эҳтиёж-бу маълум маҳсулотга нисбатан қизиқишни йўқлиги ва бефаркдиги. Маркетинг вазифаси: ёқтирмаслик сабабларини аниқлаш ва модификация (турини ўзгартиршп), нархини ўзгартириш, маҳсулотни фаолроқ ҳаракатлантириш ҳисобига бозорнинг товарга бўлган салбий муносабатларини ўзгартириш усулларини ишлаб чиқиш, бошқача қилиб айтганда крнверсион (шартларни ўзгартирадиган) маркетинг олиб бориш. Яширин эхтиёж-айни пайтда бор бўлган маҳсулоти билан қониқтириш иложи бўлмаган бозор эҳтиёжи мавжудлигининг вазияти. Маркетингни вазифаси-потенциал бозорнинг ўлчамини (катта-кичиклигини) баҳолаш ва мавжуд эҳтиёжнти амалга оширишга қодир маҳсулотни ишлаб чиқиш, яъни ривожлантирувчи маркетингни малга ошириш. Тўла қимматга эга бўлган (мукаммал) эхтиёт-бу бозорнинг шундай ҳолатики, унда компания ўз товар абороти (айланиши) билан қониққанлиги. Маркетингни вазифаси-бу эҳтиёжни ўзгариши ва рақобат курашини ҳисобга олган ҳолда эҳтиёжнинг мавжуд даражасини қўллаб-қувватлаш қўллаб қувватловчи маркетинг. Ҳаддан ташқари эхтиёж-эхтиёж даражаси компания уни қониқтириш имкониятидан жуда юқори бўлган пайт. Маркетинг вазифаси-эҳтиёжни вақтинчалик ёки мунтазам пасайтириш усулларини топиш, яъни маркетинг ўзини қарама-қарши томонига демаркетинга айланади, бундай вазиятда эҳтиёж даражасини йўқ қилиш эмас, балки пасайтириш зарур.$

Тушиб бораётган (пасаётган) эҳтиёж-маҳсулотга нисбатан эхтиёж даражасида салбий тенденция (муносабат) кузатиш пайти. Маркетингни вазифаси-бундай салбий муносабат таъсирини тўхтатиш усулларини ахтариш (бозорнинг янги мақсади, маҳсулотни модификациялаш (турини ўзгартириш), ҳаракатнинг янги шакллари) ва эҳтиёжни тиклаш- ремаркетинг. Норегуляр (гоҳ тушиб, гоҳ кўтарилиб турадиган) эҳтиёж фаслга боғлиқлиги ёки бир кунда ўзгариб туриши билан характерланади ва олиб кетиш ва камайиб кетиш муаммоларини келтириб чиқаради. Маркетингни вазифаси-мослашувчан нархлар, турли хил рағбатлантирувчи тадбирлар ва бошқалар ёрдамида эҳтиёжни вақт чегарасида ўзгаришини бартарф қилиш, яъни синхромаркетингни амалга ошириш. Норационал (иррационал) эҳтиёж-соғлиқ учун зарарли „маҳсулотга бўлган эҳтиёжга ҳар қандай маъқул воситалар билан қарши туриш (ишонтириш, нархни кескин кўтариш, маҳсулотни ҳамма учун бемалоллигини чеклаш билан)-қарши таъсир этувчи маркетинг. 2.Маркетингни бошқариш элементлари. Маркетингни боқариш элементлари: - бозор имкониятларини таҳлил қилиш - мақсадли бозорларни танлаш маркетинг комплекснни (мажмуини) ишлаб чиқиш (маркетиш микс) - маркетинг тадбирларини ҳаётга тадбиқ этиш. Бозор имкониятларини ҳисобга олиш қуйидагилардан иборат: макетинг тадқиқотлари асосида маркетинг ахбороти тизимидан; маркетинг муҳигини таҳлилидан; ташкилот истеъмолчилар ва охирги истеъмолчилар бозорини

тахлилидан. Бунда бозор имкониятлари тахлили фаолиятнинг қуйидаги асосий усулларини амалга оширишни тақозо этади: - бозорга янада чуқуроқ тадбиқ этиш (айнан шу бозорда мавжуд маҳсулот билан ишлаш); - бозор чегарларини кенгатириш (янги бозорда мавжуд маҳсулот билан ишлаш); - диверсификация (ўзгариш, хилма-хил тараққиёт)-бу янги бозорда янги маҳсулот билан фаолит кўрсатишдир. Бозор имкониятларини таҳлили компаниянинг мақсадлари ва ресурсларига таянади ва уларга мос келади. Мақсадли бозорларни танлаш-бу жараён қуйидагилардан иборат: эҳгиёжни ўлчаш ва прогноз қилишдан; бозорни сегментлаш (маълум белги- аломатларга қараб ббзорни табақалаштирилиши) ва мақсадли бозор сегметларини танлашдан. Маркетинг инструментини ишдаб чиқиш (маркетинг микс)~ назорат қилинаоладиган ўзгарувчан омиллар тўпламига нисбатан қарор қабул қилишни назарда тутадики, ушбу омиллар мажмуи мақсадли бозор томонидан тескари реакцияга (таъсирланишга) эришиш учун қўлланилади. Маркетинг инструменти «тўрт Р» дан иборат: маҳсулот, жой, нарх ва ҳаракат, яъни маркетинг микс «керакли» маҳсулот, «керакли» жойда, «керакли» нархда ва «керакли» ҳаркат билан амалга ошишни таъминлайди. Маҳсулот қуйидагича тавсфланади: - харид қилиш натижаси фирмадан истеъмолчига нима ўтса, шуни ҳаммаси; - харидор-восигачи ҳақида гап кетаётган бўлса, харидорга қониқиш, фойда ёки наф кетириш қоблияти; - нафақат жисмонан сезиладиган буюм; - нафақат алоҳида сезиладиган хизмат;

$- ажратиб қўйилган элемент эмас, балки истеъмолчининг янада кенг рамзи ёки ҳаёт тарзининг таркибий қисми; - ҳам сезиладиган, ҳам сезилмайдиган хусусиятлар ва тавсифларнинг мажмуи; - товар ва хизматларнинг бирлиги; - динамиклиги, яъни вақт мобайнида ўзгарувчанлиги. Жойи. Маркетинг шундай тахмин қиладики, керакли маҳсулот қаерда ва қачон талаб этилса, ўша жойда сотиб олиш имкони бўлиши зарур, Ҳордиқ чиқариш учун кўрсатиладиган хизматлар истеъмол қилинадиган жисмоний муҳит бирламчи аҳамиятга эга. Бунда уни жойлашиши, бинолар тавсифи, уларнинг план ива жихозлари, бадиий безалиши назарда тутилади. Хизмат истеъмолчилари ва товар истеъмолчилари қулайликлар, ёқимли таасуротлар ва хотиралар керак. Айниқса, жисмоний муҳитни ташкил этиш хизмат кўрсатадиган фирмаларни ташвишга солиши керак. Ҳаракат (сижитиш). Таҳлил шуни кўрсатадики, кўплпб фирмалар оммавий ахборот воситаларида реклама қилиб ҳаракатлангириш методини (усулини) афзал кўрадилар. Ҳордиқ чиқариш соҳасидаги тижорат ташкилотлари учун ҳаракатлантиришнинг (силжитишнинг) энг самарали усулларидан бири бу «персонал савдо» , сўровлар ўтказиш, ахборот бюллетенларини тарқатиш ҳисобига истеъмолчилар билан мулоқот қилишдир. Хизмат кўрсатиш соҳасидаги ташкилотлар ўзларининг маҳсулотларини бозорга турли жамоат ва хусусий ташки\отлар билан кооперацияланиш йўли билан ҳаракатлантирадилар (силжитадилар), ушбу ташкилбтлар ёрдамида фирмаларни очилиш байрамлари, у ёки бу спорт турини очилиш даври, кўргазмали машғулотлар ва чиқишлар, машғулотларга эркин қатнашишлари такил этиш мумкин. Нарх: маълумки, нархини белгилашнинг бошланадиган нуқтаси бўлиб маҳсулотни таёрлашга кетган ҳаракат ҳисобланади, бир неча фойизнинг$

қўшилиши эса чакана савдони белгилайди. Хизматларга ёки маҳсулотларнинг турига нархни белгилашдан олдин қуйидаги саволларга жавоб бериш керак; маҳсулот қай даражада ноёб? У маҳсулотга эҳтиёж қанчалик кучли? Мулк омили мавжудми? Ушбу нарх фақат бир марталик битим мобайнида кучга эгами ёки яна давом этадими? Жавоблар шунга олиб келадики, хизматлар ва маҳсулотлар нархи уларни таёрлашга, ишлаб чиқаришга кетган ҳақиқий харажатларни ҳисобга олади ва итеъмолчи кўз ўнгида маҳсулотни, хизматларни қадр-қийматини акс этиради, бунда хизматлар ва маҳсулот нархи бозордаги рақобатга ҳам боғлиқ. Хизматлар соҳасининг ўзига хослиги юқорида кўриб чиқилган «тўртта Р»га яъни қўшимча «иккита Р» ни қўшишни талаб этади: таъминловчи ва позицияни (ўрнини, вазиятни). Таъминловчи (етказиб берувчи). Маълумки, истеъмолчи ходимлар (хизматларни таъминловчилар) ишининг сифатини хизматларнинг ўз сифатидан ажарата олишлиги даргумон. Шу сабабли ҳордиқ чиқариш (дам олиш) соҳасидаги ташкилотлар ўз бурчига бепарво хизматчиларни ёллашга ва ушлаб туришга рози эмас. Бекаму кўст хизматчини топиш қийин, уни крмпаниянинг ўзида ўқитиб ўргатишга тўғри келади. Персонал (ходимлар) иш хизматлар соҳасидаги фирмлар маҳсулотининг турларидан биридир. Шу сабабли компания хизматлар сифатини ошириш мақсадида фирма ичидаги маркетинг дастурига эга бўлмоғи зарур. Маълумки, қўпол ва ишини яхши билмайдиган Хизматчи қўпол ва ёмон бизнесини тимсолидир. Позиция (ўрни, нуқтаи назар). Позициялаш маҳсулотга шубҳа қолирмасликни, бошқа машсулотлардан ажлариб туришини, бозорда ва мақсадли итеъмолчилар онгида кўнгилдагидек жой топишни таъминлашдан иборат. Бозор талабларига доимо эътиборли бўлиҳ зарур. Позициянинг маъноси ва аҳамияти лидеолар (раҳбрлар) учун қуйдагиларда ёрқин ифодаланган:

«Агарда сиз турли фирмалар томонидан пешқадамлик позицияларни (ўринларни) забт этиш тарихини ўргансангиз, шу нарсага гувоҳ бўласизки, ҳамма ҳолларда умумий маркетинг санъати эмас ва ҳатто ишлаб чиқариш инновациялари (янигиликлари)ҳам эмас, балки рақиб бирор-бир кўришидан олдин ташаббусни қўлга киритишдир. Кимки доимо мақсад олдида биринчи бўлиб турса, шу одам лидер (йўлбошчи).» 3.Маркетинг тадбирларини ҳаётга тадбиқ этиш. Маркетинг тадбирларини ҳаётга тадбиқ этиш қуйидагилар ҳисобига амалга оширилади: маркетинг ахбороти тизимининг мавжудлиги; маркетингни режалаштирилиши; маркетинг хизматининг ва маркетинг назоратининг ташкиллаштирилиши. Маркетингни бошқариш жарёни циклик (даврий) хусусиятга эга. Цикл қуйидаги саволлардан иборат: - ҳозирги вақтда такилот қаерда жойлашган? - ташкилот қаерга келмоқчи? - ташкилот ўша ёққа қандай қилиб бора олади? - ташкилот тўғри йўлдан кетаётганлигига қадай ишониши керак? - ташкилот керакли жойга тушганлигини қандай билиши мумкин? Мусобақа фаолиятининг хусусиятлари. Спортчининг мусобақа фаолияти регламентланган рақибликдан иборат, рақобат шундай тартибга солинганки, инсоннинг маълум қобилиятларини объектив қиёслаш ва бу қобилиятларини максимал даражада аниқлашни таъминлаш мумкин. Тарихан бу фаолият маданият соҳасида инсон микониятларини (жисмоний ва маънавий кучини, ундан тўғри фойдаланиш қобилиятини) аниқлаш ва бир хил қиёслаш учун масус соҳа сифатида шакилланган.

Мусобақа фаолияти ўзининг ҳозирги замонавий турида бир қатор хусусиятларга эга: - мусобақа тизими, ҳаракатлар унификациялаш (бир хил қилиш) ва юриш-туришини регламентлаш; Мусобақа фаолиятига мақсад-натижа муносабатлари хосдир: мақсад- восита-натижа. Мақсад-бу фаолият натижасида нимага эришишининг моделидир. Мақсад инсоннинг бирор нарсага эришиши йўлидаги истаги, интилиши бўлиши ҳам мумкин. Спортчининг ҳар бир спорт тури учун хос бўлган масус усул ва ҳаракатлардан фойдаланиш яхлит жараёни восита бўлади. Инсон фаолияти натижаси деб инсон кучини, имкониятларни ва қобилиятларини ўзгартириши тушинилади. Х,амма турлар учун тизимлм- яратувчи омил фаолият маҳсули-спорт натижасидир. Масобақа фаолиятида спорт натижасини таъминловчи омиллар ва амалга оширувчи омилларни ҳисобга олиш зарур. Мусобақа фаолиятининг энг авжида таъминлаш омили бу махсус фаолятини фаолаштиришга кўмак берадиган инсон организимининг фукционал имкониятидир, функционал имкониятидир, функционал имкониятларни амалга ошириш омили эса спортчининг жисмоний, техник, тактик ва руҳий таёргарлигидир. Чунончи, спринтдаги (югуриш, сузиш, конкида югуриш спорти, велотрек ва бошқалар) натижа старт пайтида вактга таъсир жавоби беришдан, старда югуриб кетиш тезлигидан, дистанцион тезлигидан, финишга етиб келиш ва бурилиш (сузишда) тезлигидан иборат. Бу ерда таъминлаш омиллари қуйидагилар: Оддий таъсир жавобининг тезлиги, мускуллар кучининг импулси, мускуллар қисқаришининг тезлиги, анаэроб (эркин кислород бўлмаган шароитда ҳаракат қилиш) имкониятлар ва бошқалар. Амалга ошириш имкониятлари эса қуйидагилар киради: стартни, бурилиши, финишни бажариш техникаси, ҳаракатлар амплитудаси, циклар

частотаси (қачалик содир бўлиши), дистанцияни босиб ўтишнинг тактик вариантлари, курашга руҳий таёргарлик ва бошкалар. Инсоннинг ҳар қандй мураккаб ҳаракати (мусобақага оид) ахборотни идрок этиш, уни қайта ишлаш ва олинган маълумотларни тегишла ҳаракатларга айлантиришга боғлиқ. Ахборот фани марказий нерв системасига таъсир қиладиган ҳамма стеоритинг (бир хил) сенсор қўзғатишларнинг интеграли бўлиб, бу системанинг мусобақа шароитларида самарадорлигини аникдайди ва белгилайди. Натижалилик ахборотни қабул қилиш характерига, ахборотни қайта ишлаш ва тегишли ҳаракатларга айлантириш вақтига ҳам боғлиқ (бунга ўзига хос тафаккурни адекватлиги (мослиги)ёрдам бериш керак). Шундай қилиб, споргда мусобақа фаолиятининг ўзига хос хусусиятлари қуйидагилар: 1. Рақиб ҳаракатларининг ниқобланганглиги ва ёлғонлиги шароитида ахборотни идрок этиш; 2. Макон ва вақг лимитлиги (меърдалиги) ва дефицитлиги (танқислиги) шароитида ахборотни қайта ишлаш ва қарор қабул қилшд; 3. Фаол қарши кураш олиб бораётган рақиб ва доимо қулай бўлмаган муҳит ҳамда шериклар фаолияти шароитларла қабул қилинган қарорларни амалга ошириш. Яккакураш турларида, спорт ўйинларида мусобақа шароитларининг экстремаллиги, одатда, идрок этиш, қабул қилиш ва ҳаракатларни анча хилма-хиллиги сабабли воситаларни ишга солиш қийинлашганлиги, вазиятни, қоидалар билан белгиланадиган макон ва вақт чекланишларининг мунтазам равишда ўзгариб туришига, ахборотнинг ёлғонлиги ва етишмаслига, ҳаракат бошланиш пайтининг ноаникдигича боғлиқ. Бунда вазиятни экстремаллиги рақиб томонидан янада кучайтирилади. Бунинг ҳаммаси мусобақа вазиятини баҳолашни қийинлаштиради, функционал мукаммалликка бўлган талабларни оширади, руҳий тарангликни кучайтрида, чунки ҳиссиётларни кўп марталаб,

қарама-қарши равишда алмашинуви руҳиятга стрессли таъсирлар билан боғлиқ, айниқса кураш муросасиз, ишқивозлар иштирокида, ҳакамларнинг ўз билганларича боҳолашлари шароитида олиб борилаётганда ва бошқалар. Мусобақа курашининг қарама- қаршилиги эмоционал (ҳиссий) бузилишларга олиб келади, техник- тактик шаракатларга салбий таъсир кўрсатади, шубҳа ва ишончсизликни келтириб чиқаради, мусобақага таёргарликни ёмонлаштиради.Мусобақа фаолияти инсоннинг катта потенциал (яширин) имкониятларини, унинг жисмоний ва руҳий заҳираларни очади. Фақат қобилиятли одамларгина жаҳон дражасидаги натижаларга эриша олади. Мусобақа фаолиятида стратегия, тактика ва техникани аникдаш жуда муҳим. Стратегия спортда мусобақани таёрлаш ва олиб боришнинг умумий қонуниятларини белгалайди ва спорт курашини таёрлаш ва олиб боришни барча мумкин бўлган ва мумкин бўлмаган вариантларини (натижиларга эришишнинг ижобий ва салбий шакллари, воситалари ва усуллари) ҳисобга олиш керак. Спортчининг тайёргарлик стратегияси ва мусобақа стратегияси фаркдайдилар. Таёргарлик стратегияси билмлар, спортни ривожлантириш воситаларни ва методларини ташкиллаштириш тизимини, спортчиларни кўп йиллар тайёргарлик кўриш тизимини шакиллантириш билан боғлиқ. Катта мусобақалар спартакиада ва унверсиадаларга олимпиада ўйинларига тайёргарлик стратегиясини алоҳида ажратиш керак. Бундай пайтда тайёргарлик стратегияси мусобақаларни ўтказиш билан боғлиқ бўлган сиёсий, мафкуравий, ижтимоий-иқтисодий жиҳатларни ҳисобга олмоғи даркор. Тайёргарлик стратегияси ва мусобақа фаолияти стратегияси қуийдагиларни ҳисобга олган холда амалга оширилиши керак: моддий база ҳолатини (спорт иншоатлари, спорт жиҳозлари, инвентари, техник жиҳозланиши, экспировка (таъм инла ниш));

кадрларни мавжудлиги ва малакасини (тренерлар, ташкилотчилар, илмий ва тиббий ходимлар, хизмат кўрсатувчилар); - терма жамоаларга нозодлар такиби, уларнинг малакаси, мусобақа тажрибаси, мавжуд заҳираларни ва ҳ.к. тайёргарлик жараёнинг структураси ва мазмуни, тайёргарликни асосий томонларини мукаммаллаштиришнинг самараливоситалари ва методлари, машқ ва мусобақа юкламаларнинг оптимал (энг маъқул) динамикаси ва тиклаш ҳақида замонавий билимларни; - рақиблар тайёргарлигининг тизими ҳақида замонавий ахборотга эга бўлшпни- «келажак спортчиси» деган илмий ишлаб чиқилган модел билан ишлашни эплашни. Кўпгина спорт турлари мусобақага тайёргарлик техналогиясининг стратегиясини тубдан ўзгартиришлари лозим (гимнастика, енгил атлетика, спортнинг ўйин турлари ва бошқалар). Бу спорт турларининг шиори юқори сифатли ўта мураккаблик бўлиши керак, стратегияси эса-«қувиб етиш» эмас, балки ўзиб ривожланиш ва ривожланишнинг ҳамма бўғинларида оптимал ортиқчалик принципини амалга ошириш асосида «ўзиб кетиш». Кўплаб спорт турларида ўзиб кетиш (қувиб ўтиш) бўйича ишлаш машқлари янги турларини, мусобақаларнинг янги турларини ва янги меъёрий тестларни ва бошқаларни яратишни талаб этади. Шундай қилиб, мусобақага тайёрланишнинг ҳамма тизими илмий методик асосда қурилиш даркор. Спортчини тайёрлаш системаси (тизими). Спортчини тайёрлаш тизими-бу маълум ихтисосдаги спортчиларни аниқ бир мақсадга йўналтириб тайёрлашни амалга оширадиган илмий-методик, тиббий, шунингдек ташкилий, моддий-техникавий ва хўжалик таъминоти асосида спортчи ва тренер (мураббий) фаолиятининг мажмуидир. Тайёрланиш тизимида спортчи ва тренер юқори малакали спортчини бевосита тайёрлашни амалга оширадиган стержиндир (негиздир). Бу

тизимда, табийки, энг катта оғирлик сгюртчига тушади, чунки у қатор таъсирларга (ўргатишга, ривожланишга, тарбияга, машкдарга, мусобақаларга қатнашишга ва тикланишга) дучор бўлади. Аммо спортчининг ўзи мустақил киши сифатида тренерсиз, моддий-техника ва хўжалик таъминоти гуруҳсиз, илмий-методик ва тиббий таъминотсиз ўз-ўзини таёрлашни амалга ошириолмайди. Замонавий «катта» спорт спортчини ҳар томонлама (жисмоний, интеллектуал, эстетик ва ҳ.к.) ривожланишга, ҳамда ҳар томонлама (жисмоний, техник, тактик, фукционал) таёргарликка мажбур этади. Спортчини таёрлаш тизими, айниқса маъсулиятни мусобақаларга (бу республика чемпионати, ёки Осиё, жаҳон чемпионати, ёки Олимпия ўйинлари бўлиши мумкин) тайёрлаш раҳбариятининг ташкилий структурасига, бу тайёргарликни бошқаришга ва ривожлантиришга алоҳида талаблар қўяди. Бу ишнинг энг маъсулиятли лаҳзаси. Мусобоқаларни шундай режалаштириш зарурки, улар машкдар даврийлигига аниқ мос келсин, тартиб-қоидаларида кетма-кетлик бўлсин, янада йирик мусобақаларни ўтказиш шароитлари ҳисобга олинсин (иқлим, баландлик, вақт пояси ва бошқалар). Мусобақаларни йиллик циклда (даврийликда) тўғри жойлаштириб чиқилиши улар сонини безарар кўпайтиришга имкон беради, спорт натижаларини ўсишини рағбатлантиради, мусобақадларга «мослашиш» шароитларини яратади (50 дан 100 гача стартлар, футболда, баскетбодда 80- 90 тача ўйинлар, спорт курашида 50 тача жанг, гимнастикада 8-12 тача мусобақалар, сузишда 100-120 тача, 30 та мусобақада қиличбозликда 350-400 тача жанг ўтказиш имкони туғилади). Машқларни ўтказиш методикаси ва тўпланишни ташкил этиш мусобақаларни нуфузига боғлиқ, унда ҳамма нарса пухта ўйланган бўлиши керак: спортчини йиғин жойига етказиш, машқлар кун тартибини, дам олиш, овқатланиш тартибини, машқлар ўтказиш жойини, тарбиявий ишни ўтказишни, тиббий хизматни амалга оширишни ва илмий- методик таъминотни жиддий режалаштириш даркор. Тўпланиш турли хил хусусиятга эга бўлиши мумкин: ўқув-машқ, тикловчи (озиш учун парҳез

$кунлари), назорат-тайёргарлик ва мусобақа олди йиғилишлар бўлиши мумкин ва бошқалар. Тўпланишларда (йиғилишдарда) спортчи учун максимал даражада қулайликлар яратиш даркор: қулай яшаш хоналари, ўйинли дам олиш хоналари, ўқув зали библиотека, телевизор, кинотеатр, кафе, бар, бошқа спорт турлари билан шуғулланиш заллари, буғли ҳаммом, медицина комплекси. Ташкилотчилар бошқа ташкилотлар билан алоқа ўрнатишни эплашлар даркор (бухгалтерия операцияларини, бўлажак мусобақаларга ҳужжатлар расмийлаштиришни, поезд ва самолётларга чипталар олишни, жойлашиш, овқатланиш, спорт базалари, транспорт, тиббий таъминот, маданий-оммавий тадбирлар, рекламалар билан боғлиқ ҳамма хўжалик масалаларини ечишни, режалштириш ҳужжатларини, ҳисобот ҳужжатларини тузишни билишлари зарур). Спортчиларни масъулиятли мусобақаларга тайёрлашни таъминловчи ташкилий гуруҳ спорт турларини ривожлантириш, жаҳоннинг етакчи спортчилари, уларни тайёрлашнинг технологик тизими ҳақидаги ахборотни тўлашни би\ишлари даркор (йирик мусобақаларда видеотасвир, замонавий илмий ва методик адабиётларни қўлга киритиш шаклида, мусобақалар ва судьяликнинг янги қоидалари, спорт иншоотлари қуришнинг янги технологиялари, спорт инвентари, жиҳозлари ва янги тренажёр қурилмалари, замонавий спорт кийимлари ҳақида ва бошқалар). Бундай ахборотни тўплаш ва таҳлил қилиш маълумотлани нафақат замонавий даражада таҳлил қилишга, балки келажакда спортчи билан қандай ишлашни прогноз қилишга ҳам имкон беради. Бу ерда турли координацион (ўзаро мувофикдаштирувчи) хизматлар бир бутун бўлиб бирлашадилар (тренер-спортчи-врач-илмий ходим-психолог- методикаси ва бошқалар). Улар биргаликда янги элементларни яратишда ҳаракатларни янги техникасини конструкциялаш масалаларини, функционал тайёргарликни адекватлилигини, спортчини тактик, техник ва психологик тайёргарлигини ҳал этишади, яъни «келажак» спортчиси моделини яратишади.$

Тўпланишлар, мусобақалар пайтида спортчиларни бўш вақтларни ва дам олишларини тўғри ва оқилона ҳал этиш зарур. Спортчиларни ғоявий-сиёсий тарбияси назарий семинарлар, сиёсий ахборотлар, мунозаралар ўтказиш, мусобақаларни календарига боғлиқ раившда уларни таҳлил этиш кабиларни ўз ичига олади. Улуғ Втан уруши қатнашчилари, қаҳрамон байналминал-жангчилар, спорт ветеранлари, олимпия ўйинлари қатнашчилари билан учрашувларни жуда пухта ўйлаш зарур. Тўпланиш пайтларида алоҳида эътиборни спортчиларни меҳнат тарбиясига қаратиш керак: хоналар, спорт заллари, майдончаларда навбатчилик, база ҳудудини йиғиштириш, қурилиш материалларни тушириш, залларни, инвентарларни таъмирлаш, ошхона ва кухняларда навбатчилик қилиш кабилар. Аксари замонавий спорт мусобақалари халқаро қоидалар билан регламентланган ва бу регламенгга ҳамма спортчилар риоя қилишади. Мусобақалар спорт фаолиятининг бош махсус мақсади, спортнинг мазмун- моҳиятидир. Спорт мусобақаларини ўтказиш шароитлари, затчёт тизими- бу шундай қудратли воситаки, унинг ёрдамида нафақат спорт мусобақалари тизимини, балки умуман спортни ривожлантиришни самарали бошқариш мумкин. Ўзбекистон халқаро спорт ва Олимпия ҳаракатларига инт е грациялашуви Инсоният даҳосини буюк ижодига олимпия ўйинларини киритиш мумкин. «Тезроқ, баландроқ, кучилироқ шиорлари айнан шу ерда инсон имкониятлари тараққиётини, уларни мукаммаллаштиришни акс эттиради. Ҳар бир Олимпия ўйинларида ҳар бир халқнинг маданий ўзига хослиги, қалби ва орзулари акс этадики, бу халқ ўз мамлакатини ушбу спорт форумида машҳур қила олаган энг зўр спортчиларини такдим этади». Ўзбекистон Олимпия ҳаракати тарихига 1992 йилдан кириб келди ва олимпия ҳаракатини мустаҳкамлаш ва ривожлантиришга қўлидан келганча

ўз ҳиссасини қўшмоқда ва турли мамлакатлар ёшлари ўртасида ҳақиқий ўзаро тушуниш ва дўстлик вазиятини яратишга кўмаклашмоқда. Ижтимоий соҳада бошқаришнинг давлат ва жамият тузилмаларидаги динамик туб ўзгаришлар Республикасда олимпия ҳаракатини яратишга ва ривожлантиришга ҳамда Ўзбекистонни халқаро олипия саҳнасига чиқишига таъсир кўрсатди. Чунончи, 1992 йил 21 январда Тошкент шаҳрида таъсис анжумани ташкил этилди ва Ўзбекистон Республикасининг 117 кишидан иборат Миллий Олимпия қўмитаси (МОҚ) сайланди, шундан 11 киши фахрий аъзо эдилар. Ўзбекистон миллий олимпия қўмитаси тасдиқлаш 1993 йил сентябр ойида Халқаро олимпия қўмитасибош ассамблеясининг 101-чи сессиясида юз берди. Ўзбекистон Миллий олимпия қўмитаси (МОҚ) нодавлат нотижорат ташкилотдир, у ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикаси қонунчилига, Халқаро Олимпия қўмитасининг Олимпия хартияси ва ўзбекистон миллий олимпия қўмитасининг Низомига мос равишда олиб боради. Ўзбекистон МОҚ и республикада жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш бўйича бир талай муҳим вазифаларни бажаради. МОҚ нинг асосий вазифаларини ички ва ташқи турларга бўлиш мумикн. Ички вазифаларга қуйидагалар киради: олимпия харгияси ва Ўзбекистон Олимпия ҳаракатига сингдирилган принциплар (қоидалар) асосида ривожланиш: республика аҳолисининг жисмоний ва маънавий тарбиясига кўмаклашиш; жисмоний маданият ва спорт билан оммавий шуғулланишни ривожлантиришда қатнашиш; ногиронлар ўртасида миллий спорт турларини ривожлантириш; давлат ва жамият физкултура ва спорт ташкилотларига мамлакатнинг терма жамоаларини ва спорт заҳираларинини тайёрлашда кўмаклашиш; ёшларни ҳалол спорт кураши.рақибга олижаноблик муносабатида

бўлиш, халкдар ўртасида ўзаро тушуниш ва дўстона руҳ принципларида тарбиялаш; Ўзбекистон республикаси спортчиларининг ютуқлари билан оммани таништириш; олимпия таълимини ривожлантириш; спорт ходимларини тажриба алмашинувлари ва малакаларини оширишлари бўйича анжуманлар, семинарлар ва курслар ташкил этишда қатнашиш; споргчилар, тренерлар, спорт ҳакамлари, спорт фахрийлари манфаатларини ҳимоя қилиш. Ташқи вазифалари ҳам жуда хилма-хилдир: Ўзбекис;; республикатон Республикасини халқаро майдондаги ўрнини мустаҳкамлаш ва обрўсини ошириш; мамлакатимиз делегациясини Олимпия, Осиё, Бутунжаҳон ёшлар ва Марказий Осиё ўйинларида қатнаштириш; МОК, ОСА, бошқа давлат олимпия қўмиталари, халқаро спорт уюшмалари билан спорт соҳасида ҳамкорликни ривожлантириш; халқаро олимпия қўмитасининг «олимпия бирдамлиги» дастурида қатнашиш; республикаи спорт федерация ва ташкилотларгиа уларни халқаро спорт бирлашмалари ишида қатнашишларини фаоллаштириш; Ўзбекистон Миллий олимпия қўмитасининг ваколатига кирадиган масалалар бўйича чет эл муассасалари, ташкилотлари ва фирмалари билан иш алоқалари ўрнатиш; халқаро ташкилотларда Ўзбекистон олимпия ҳаракати ва спорт ташкилотлари манфаатларини кўрсатиш (такдим этиш); халқаро (ноҳукумат) бирлашмаларда мамлакатимиз қонунчилигига мос равишда аъзолик қилиш; тўғридан-тўғри халқаро алоқалар ва мулоқотлар ўрнатиш; мамлакатлар ва регионларнинг спорт уюшмалари билан битимлар тузиш: Ички вазифаларни бажариш 1992 йил 21 январда Ўзбекистон Миллий олимпия қўмитасини таъсис этган пайтданоқ бошланди. Халқаро фаолиятни тўлиқ амалга ошириш бизнинг Миллий Олимпия қўмитамизни 1993 йил сентябрда Халқаро олимпия қўмитасининг 101 сесссиясида тан олинишида бошлаб имкони туғилди. Барча турдаги интеграцион жараёнларни амалга ошириш калиги МОК (халқаро олимпия қўмитаси) билан мустаҳкам алоқалар ўрнатиш

масалаларини хал этишда эди. Бу муаммо И.А.Каримовнинг самарали спорт- дипломатик фаолияти туфайли муваффақиятла ҳал этилди. Бизнинг Президентимиз Лозаннага таклиф этидди, у ерда ХА.Самаранч ИА.Каримовга олтин олимпия орденини топширди, ХА.Самаранч уч марта Ўзбекистонга ташриф буюрди: спортчиларимизни Лиллехаммерда муваффақиятли чиқишлари муносабати билан, I Марказий осиё ўйинларини ўтказилиши ва Ўзбекистон олимпия шуҳрати музейини очилишига қатнашиш муносабати билан у Ўзбекистон Олимпия ҳаракатини ривожлантиришга жиддий ёрдам берди, ХА.Самаранчни «Буюк хизматлари учун» ордени билан мукофотланиши бу хизматларини тан олиншии эди. Халқаро олимпия қўмитасининг «Олимпия бирдамлиги» бўлими билан алоқалари муваффақиятли ривожланмоқда. Бу ташкилотнинг бош директори 1999 йилда Тошкентга келди. «Олимпия бирдамлиги» ташкилот Ўзбекисоннинг етакчи спортчилариига 32 та стипендия ажратган, Ўзбекистон МОҚ ига мамлакатимиз тренерлари малакасини ошириш бўйича халқаро семинарлар ўтказиш учун маблағлар ажратади. Халқаро оимпия қўмитаси билан бундай конструктив муносабатлар биэнинг спортчиларимизга халқаро спорт мусобақалари пайтида қулай шароитлар яратади. Буларнинг ҳаммаси Ўзбекистон Республикаси Олимпизмни хар томонлама ривожлантиришга имкон беради. Ўзбекистон МОҚни бошқа бир муҳим халқаро олимпия марказининг- миллий олимпия қўмиталари Ассоциациясининг тенг ҳуқуқли аъзосидир, унга 202 мамлкат аъзодир. Спортчиларимизнинг олимпия ютукдари ҳаҳонга Ўзбекистон нафақат буюк олимлар, сиёсатчилар, ёзувчилар ва шиорлар юртигиа эмас, балки ўзларнинг имкониятлари жиҳатидан бошқа халқлардан қолишмайдиган атлетлар (полвонлар) мамлакати эканлигини ҳам кўрсатди. Уларнинг ютукдари давлатимизнинг

миллий мулкидир, улар инсониятга жаҳондаги янги мамлакатнинг келажак имкониятларидан дарак беради. Ўзбекистон МОҚи Осиё олимпия Кенгаши билан мустаҳкам алоқалар ўрнатган. Бу нарса бизнинг спортчиларимиз ва спорт ташкилотларига қитъанинг спорт ҳаётида қатнашувини кенгайтириш, ёзги ва қишки Осиё ўйинларида муваффақиятли чиқиш қииш, Осиё чемпиоантларида иштирок этиш имконини берди. 1997 йил май ойида Тошкентга ОСА (Олимпийский Совет Азии- Осиё Олимпия Кенгаши) Президенти, шайх Ахмад ал Сабах ташриф буюрди. Ислом Абдуғаниевич Каримовнинг Ўзбекистонда соғлом авлодни тарбиялашдаги хизматларини ва унинг Осиёда Олимпия ҳаракатини ривожлантиришдаги ҳиссаларини тан олиш белгиси сифатида Ўзбекистон Республикаси Президентига ОСА нинг олий мукофоти Осиё олимпия кенгашининг олтин орденини топширди. Ўзбекистоннинг ёшлар ўртасида спортни ривожлантиришдаги ютуқларини ва спортчиларимизнинг жаҳон спорт форумларидаги натижаларини миллий олимпия қўмиталарининг Ассоциацияси юқори баҳолайди. 2001 йил 7 июлда Ўзбекистон МОҚ ига хабар келдики, АНОК (миллий олимпия комитетлари Ассоцияси) Ўзбекистонда спорт ва олимпия ҳаракатини ривожлантириш ишидаги улкан ҳиссаси учун Ўзбекистон резидентини АНОКнинг фахрий ёрлиғи билан мукофотлайди. Фахрий ёрлиқ билан бирга узунлиги 43 см, эни 32 см. келадиган олтин ва кумуш пластиналар, ҳамда АНОК нинг бўйинга тақадиган 5 қигъа эмблемаси туширилган олтин белгиси ҳам такдим этилди. 1999 йилдан интеграцион жараёнлар янги самарали йўналиш билан бойиди - Ўзбекистон пойтахти турли халқаро спорт ташкилотларининг кенгашлар ўтказадиган жойига айланди. Осиё олимпия кенгашининг таклифига биноан Тошкентда Осиё мамлакатлари миллий олимпия комитетлари бош секретарларининг кенгаши ўтказилди, унда 42 мамлакат вакилллари қатнашдилар, шу жумладан ОСА нинг бош секретари Раджа

Сингх, Олимпия бирдамлиги диреткори Пьер Миро, ОСАнинг бош директори Муталеб Ахмадлар ҳам иштирок этишди. Бундай юқори даражадаги кенгашни ўтказилиши халқаро спорт ҳамдўстлигида Ўзбекистоннинг обрўсини анча мустаҳкамлади, мамлакат нуфузи ўсди. Бу, хусусан, қатор мамлакатларни Ўзбекистон Миллий олимпия комитети билан ҳамдўстлик шартномалари тузишга қизиққанликларида намоён бўлди. Россия, Қозиғистон, Украина, Арманистон, Япония, ХХР, Въетнам, Таиланд, Хитой Тайпеяси МОКдари ва Ўзбекистон МОҚ и ўртасида шартномалар тузилди, Хитой республикаси ва Монголия билан шартномалар пролонгация қилинди (муддати узайтирилди). Кенгашда МОК Президенти, марказ Хуан Антонио Самаранчнинг фаолиятини бир овоздан қўллаб-қувватлаган «Тошкент декларацияси» қабул қилинди, бу фаолият қитъа Олимпия ҳаракатида дўстлик ва ҳамфикрликни мустаҳкамлашнинг муҳим омили бўлди. Сиднейдаги Олимпиада арафасида Тошкентда ОСА Ижроия комитетининг йиғилиши бўлди. Унда осиё олимпия кенгашининг президенти Ахмад ал Сабах ЎЗбекистон Осиёда спорт лидерларидан (етакчиларидан) биридир, деб таъкидлади. Ижроия комитети мажлисида Тошкентда штаб-квартираси жойлашган ОСА нииг марказий Осий зонасини яратиш ҳақидаги масала узил-кесил ҳал бўлди. Бугунда бу ташкилот яратилган ва муваффақиятли иш олиб бормокда, уни ўзбекистонлик Г.Рахимов бошқаради. Тошкент аста-секин жаҳоннинг муҳим спорт марказларидан бирига айланмокда, бу ерда тез-тез йирик ҳалқаро мусобақалар ва кенагшлар ўгказилмоқда. Халқаро спорт ҳаракатида спортимиз обрўси ошишининг индикатори бўлиб Тошкентда кураш бўйича жаҳон чемпионатини, кураш ва бокс бўйича Осиё чемпионатини, 1 Марказий Осиё ўйинларини, теннис, кураш бўйича Ўзбекистон Призиденги кубокларини ўтказилиши хизмат қидди. Тошкентда кураш бўйича Осиё чемпионатини ўтказиш пайтида ҳаваскорлар кураши халқаро федерациясининг бош секретари Мишел

$Дюесон Ўзбекистон Президенти ИА.Каримовга федерациянинг олий мукофоти «олтин маржонни» топширди. Бу мукофот ИА.Каримовга «ўзбекистонда спортни ва жаҳон спортини ривожлантиришдаги катта хизматлари учун» берилди. Шуни таъкидлаш лозимки, ИА.Каримов жаҳон давлатлари раҳбрлари орасида ушбу мукофотга биринчи бўлиб сазовор бўлди. Энг катта муваффақият-бу ўзбек миллий курашининг халқаро майдонда ингеграциялашувидир. Илк бор бизнинг миллий спорт туримиз халқаро мақомга эга бўлди. Бу жараёнинг таъсири халқимизни ва мамлакатимизни тарғибот қилишда фазога спутник учириш билан тенгдир. Албатта, «Жисмоний маданият ва спорт» соҳасига ўз кучи билан бундай муҳим ишни амалга оширишга қурби етмас эди. Муаммо Ўзбекистон Республикаси Президенти ИА.Каримовнинг қўллаб-қувватлаши туфайли ҳал этилди, Президентимиз кураш бўйича халқаро Ассоциациянинг фахрий Президенти, К.Юсупов эса бу Ассоциациянинг Президенти этиб сайландилар илк бор мамлакатимиз фуқароси халқаро спорт бирлашмасини бошқараётган эди. Халқаро спортига интеграциялашув яна шундай муҳим жиҳатга эгаки, Ўзбекистон вакилларини халқаро спорт бирлашмаларига киритиш мумкин. Ўзбекистоннинг бир қатор етакчи мутахассислар бугунда турли спорт турлари бўйича ҳар хил халқаро федерациялар ва ассоциацияларда аъзо сифатида муваффақиятли фаолият кўрсатмокдалар: Г.Рахимов ҳаваскор бокс ассоциациясининг бюджети бўйича комиссия раиси, ВЛигай- таэквандо бўйича Осиё-Тинч океани федерациясининг Президенти, К.Юсупов-кураш бўйича халқаро ассоциациясининг Президенти, А.Рўзиев ва Ф.каримов-кураш бўйича халқаро федерациясининг аъзолари, У\ Айрапетьянц-Осиё волейбол конфедерациясининг аъзолигига қабул қилинган, РАкрамов Осиё футбол конфедерациясида ишлайди. Халқаро спорт марказларида бизнинг вакиллигимизни кенгайтиришдаги муҳим қадам 1999 йилда юз берди. Шу йилнинг ноябр ойида Қувайтда Осиё Олимпия кенгашининг XVIII Бош ассамблеяси иш олиб борди, унинг сафида 44$

давлатни Миллий Олимпия комитетлари бирлашган. Регионимиз О.лимпия харакатининг бу обрўли форумида Ўзбекистон спорт дипломатиясининг катта ғалабаси қўлга киритилган. Осиё Олимпия кенгашининг Президенти, шайх Ахмад ал Сабах марказий Осиё мустақил давлатлари спорт делегацияларнинг турли континентал чемпионатларда, ёзги ва қишки олимпиадаларда, шунингдек жаҳон спорт форумларида чиқишларини юқори баҳолади. У таъкидладики, ушбу муваффақиятлар бутун жаҳон Осиё спорти нуфузини оширади. У Ўзбекистон Президенти ИА.Каримовнинг Марказий Осиё ўйинларини ўтказишдаги ташаббусини алоҳида таъкидлади. Шу сабабли Бош Ассамблея қатнашчилари бешинчи Осиё Зонасини ташкил этиш учун овоз бердилар, бу зонага Марказий Осиёнинг ҳамма бешта давлатлари кирди (бу қарор қабул қилингунга қадар қитъанинг ҳамма мамлакатлари 4 зонага бўлинган эдилар). Ассамблеяда Осиё оимпия кенгашининг турли комиссияларида бизнинг вакиллигимизни кенгайтириш ҳақида қарор қабул қилинди. Бугунда қуйидагилар Осиё Олимпия кенгашининг аъзолари сифатида фаолият кўрсатмокдалар; Собир Рўзиев, Ғофур Рахимов, темур Низаев, Малик Бобоевлар. Маркзий Осиё мамклакатлари МОКдари раҳбарларининг йғилишида бешинчи регионал зона Президенти лавозимига бир овоздан Ғофур Рахимов сайланди, у автоматик равишда Осиё Олимпия кенгашининг вице-президенти бўлди. Темур Низаев матбуот билан алоқалар бўйича комиссия аъзоси, малик бобоев-юридик комиссия аъзоси, Собир Рўзиев эса молия масалалари бўйича осиё Олимпия кенгаши комитети таркибига киради. Шундай қилиб, қисқа тарихий давр мобайнида ўзбек спорти ва Ўзбекистон Олимпия ҳаракатининг энг асосий масалаларидан бири ҳал этилди уларни халқаро спортга интнграциялашуви, халқаро спорг бирлашмалари билан мустаҳкам ишчан алоқалар ўрнатилиши, мамклакатимизни қитъа ва жаҳон миқёсида халқаро спорт учрашувлари ва кенгашларини ташкилотчиси сифатида тасдиқланиши кабилар.

Аммо, Ўзбекистон Республикасининг ёш Миллий Олимпия комитетининг маълум муаммолари ҳам мавжуд: масалан, Республика Олимпия терма жамоасини тайёрлаш ва уни экипировкаси (таъминланиши) масалалари, шунингдек муносиб Олимпия резервларини тайёрлаш масалаларида ҳам маълум молиявий муаммолар мавжуд. Ушбу масалалар яқин келажакда ҳал этилди. бу эса Ўзбекистонни халқаро ва Олимгшя ҳаракатларида янада самарали қатнашувига имкон беради.

Фойдаланилган адабиётлар. 1 . Менеджмент организации: современные технологии. Под ред. Н. Г. Кузнецова, И. Ю. Солдатовой. Учеб. пособ. Ростов – на – Дону.: Феникс, 2002. 2. Голенищев Э. П., Клименко И. В. Информационное обеспечение систем управления. Учеб. пособ. Ростов-на-Дону.: Феникс, 2003. 3. Костров А. В. Основы информационного менеджмента. Учеб. пособ. М.: ФиС, 2003. 4. Круглова Н. Ю., Круглов М. И. Стратегический менеджмент. Учебник. М.: РДЛ, 2003. 5. Лагоша Б. А. Оптимальное управление в экономике. Учеб. пособ. М.: Финансы и статистика. 2003. 6. Губарев В. Г. Основы экономики и предпринимательства. Учеб. пособ. Ростов – на –Дону.: Феникс, 2003. 7. Новицкий Н. И. Организация производства на предприятиях. Учебно- метод. пособ. М.: Финансы и статистика, 2003. 8 . Алиев В.Г., Дохолян С.В. Минобразования РФ. Учеб. метод. объед. ВУЗов России по обр. в обл. менеджмента.2-е. изд.–М.,2004.-352 с. 9 . Андрей Бочкарев, Вячеслав Кондратьев. 7 нот менеджмента. 5-е изд., доп. - М: ЗАО Журнал эксперт, ООО Эксма, 2002. - 656 с. 1 0 . Арметронг Майкл. Как стать еще лучшим менеджеромДнепропетровск: Боланс- Клуб, 2003. – 350 с. WWW . ZIYONET . UZ

O'xshashlar

Маркетингни бошқариш

Меҳмонхоналарда маркетингни бошқариш

Стратегик бошқариш жараёни

Маркетингни бошкариш