Курснинг предмети ва вазифалари - Iqtisodiyot - Referatlar

Курснинг предмети ва вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69 KB

Ko'chirib olish

Курснинг предмети ва вазифалари Режа: 1. Бошқарувнинг ахамияти ва вазифалари 2. Бошқариш предмети ва изаниш манбалари 3. Курснинг мазмуни ва вазифалари

1. Бошқарув тушунчаси тор маънода бирор бир ташкилотни мақсадини аниқлаш ва унга эришиш учун зарур бўлган режалаштириш, ташкил этиш ва назорат жараёнларини фойда келтириши, самара бериши қанчалик фаолият йўналишини тўғри танлай билиш, қарорлар қабул қила олишга ҳамда унинг бошқарилишини назорат қилишга ва бу жараён боришига боғлиқ бўлади. Бошқарув кенг маъноли тушунча сифатида жаҳондаги бошқарув ва уни ташкил этишнинг назариётчиларидан бири Питер Ф.Друкер айтганидек, “Бошқарув алоҳида фаолият тури бўлиб, ташкил этилмаган бетартиб оммани, бир мақсадга йўналтирилган самарали ва унумли гуруҳга, жамиятга айлантирадиган, социал ўзгаришларни рағбатлантирувчи элемент ҳисобланади” . Бошқарув нафақат корхона доирасида, қолаверса, бутун бир жамият, давлатни ўз танлаган йўли мақсад ва интилишларига етакловчи, иқтисодиётни кучли барқарор ишловчи механизмга айлантиришда муҳим таъсир этувчи куч ҳисобланади. Бошқарувни жамиятнинг иқтисодий негизи билан боғлаб, шу билан бирга бошқарувнинг икки ташкилий-техникавий ва ижтимоий-иқтисодий томонларини ҳисобга олган ҳолда ўрганиш лозим. Ташкилий-техникавий бошқарув аниқ истеъмол қийматини олиш учун маҳсулот тайёрлашда меҳнат тақсимоти ва кооперацияси билан ажралиб туради. Ижтимоий-иқтисодий бошқарув мавжуд ишлаб чиқариш муносабатлари билан боғлиқ бўлиб, бошқарув мақсадларини белгилайди. Ташкилий-техникавий бошқарув меҳнат унумдорлиги ва ишлаб чиқариш самарадорлигининг ошиши учун шароит яратишга имкон берувчи фаолият туридан иборатдир. Ижтимоий-иқтисодий бошқарувнинг мақсади ишловчилар самарали меҳнат қилиши учун шароит яратиш уларни ижтимоий ҳимоя қилишнинг ишончли умумдавлат тизимини

шакллантириш, бандликни таъминлаш ва аҳолининг кам таъминланган қатламларини қўллаб-қувватлашдан иборатдир. Бошқарувнинг моҳияти ижтимоий–иқтисодий муносабатлар даражаси, ишлаб чиқариш кучларини ривожланишини ва иқтисодий алоқаларини мураккаблашуви билан кенгайиб боради. Бошқарув ишлаб чиқариш жараёнида ишлаб чиқариш воситаларига мулкчиликнинг турли шакллари мавжуд бўлган шароитда ишлаб чиқарувчилар ўртасида рақобатни шакллантириш, фойдани максимумлаштиришга ҳаратилган бўлса, у бутун бир иқтисодий тизимда ишлаб чиқариш эвазига жамият эҳтиёжини қондира оладиган бозор инфратузилма элементлари ва уларни ўзаро алоқасини таъминловчи механизмни барқарор ишлашига, ҳар бир фуқаро, гуруҳ, уюшма, ташкилот ва муассасаларни манфаатларини эътиборга олган ҳолда уларни жаҳон саҳнасида ўз ўрнига эга бўлишига қаратилган бўлади. Бошқарувнинг асосини объектив иқтисодий, ижтимоий ва бошқа қонунларга асосланувчи ҳуқуқий илмийлик ташкил этади. Бу қонунларни ўрганиш ва уларнинг аниқ вазиятларда намоён бўлишини ҳисобга олган ҳолда хўжалик раҳбарлари республика иқтисодиётини бошқаришнинг стратегия ва тактикасини белгилайдилар. 1991 йил 31 августда Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллиги эълон қилинди, шундай бир шароитда республика давлат ва иқтисодиётни қайта кўришнинг бош мақсади президентимиз И.Каримов томонидан қуйидагича аниқлаб берилди. “Пировард мақсадимиз ижтимоий йўналтирилган барқарор бозор иқтисодиётига, очиқ ташқи сиёсатга эга бўлган кучли демократик ҳуқуқий давлатни ва фуқаролик жамиятини барпо этишдан иборат”. Унинг амалга оширилиши турли соҳаларда олиб бориладиган ислоҳатларга ва бошқариладиган вазифаларга нечоғлик боғлиқ бўлади.

Ижтимоий сиёсий соҳада: · Маъмурий буйруқбозлик, авторитар тузум механизмидан ва тузилмаларидан кутилиши; · давлат қурилишининг демократик–ҳуқуқий тамойил ва меъёрларга ўтиш; · фуқаролик жамиятига ўтишнинг пойдеворини қуриш ва бошқалар; Ижтимоий – иқтисодий соҳада;  иқтисодий фаолиятга эркинлик бериш;  мулкчиликнинг хилма – хиллиги;  нарх эркинлигини таъминлаш;  рақобат курашига ўтиш;  кўп тармоқли иқтисодиётга ҳамда бозор муносабатларига ўтиш ва бошқалар. Маънавий соҳада: • мустақил ва янгича фикрловчи кишиларни тарбиялаш ақидабозлик ва ўта сиёсатлашган мафкура ҳукмронлигидан қутилиш Хал қ аро муносабатлар соҳасида: • Бутун дунё тараққиётидан ажралиб қолишдан, ўзини четга олишдан ва унга қ арши туришдан воз кечиш; • Жаҳон ҳамжамиятига кириб бориш ва тенг ҳуқуқли ҳамкорликка йул очиш. Бозор муносабатларига ўтиш ишлаб чиқариш ва бозорнинг самарали ўзаро таъсирини, давлат бошқаруви ва корхоналарнинг ўз-ўзини бошқаришнинг мутаносиб нисбатда бўлишини таъминловчи такомиллашган иқтисодий механизмини яратишга йўналтирилгандир. 2. Бошқарув предмети ва изланиш услублари.

Ҳар қандай фан ўз предмети, назарияси ва услубларига эгадир. Предмет бу фан билан шуғулланиши, унинг қайси соҳага тегишли эканлигини белгилайди. Назария бу соҳада рўй берадиган жараён ва ҳодисаларнинг рўй бериш қонуниятларини аниқлайди. Изланиш усуллари назариядан келиб чиққан ҳолда кишилар илмий ва амалий фаолияти қандай амалга ошишини кўрсатиб бериши, фаннинг шу соҳасида ҳодисаларни умумлаштириш ва ўрганишнинг турли воситалари ва усуллари тизимини ишлаб чиқиш лозим. Бошқарув предмети хўжалик юритишнинг барча даражаларида бошқаришнинг қонунлари (қонуниятлари), тамойиллари ва муносабатларини ўрганишдан иборатдир. Бошқарув муносабатлари ижтимоий-иқтисодий муносабатларининг ажралмас қисми бўлиб турли иқтисодий, ташкилий, ижтимоий, меҳнат, психологик ва бошқа кўринишларда бўлади. Бошқарув муносабатлари бошқарув қўл остидаги ходимлар ўртасидаги алоқа ва ўзаро таъсирнинг мураккаб мажмуини ифодалайди, демак, бошқарув бу энг аввало кишиларни бошқаришдир. Иқтисодиётни бошқаришда бевосита бошқарув объекти меҳнат жамоалари ва алоҳида ходимлардан иборатдир. Фақат уларнинг меҳнат фаолияти воситасида ишлаб чиқаришнинг моддий унсурлари, яъни меҳнат воситалари ва предметларига таъсир этилади. Бошқариш объекти микро воқеъликдан (моддий дунё, жамият) даражасига бўлган маънони ўз ичига олади. Бошқариш ишини бажарувчи идоралар ва уларнинг раҳбарлари бошқарув субъектлари ҳисобланади.

Бошқариш усуллари кишиларни, жамиятни объектив ижтимоий – иқтисодий ривожланиш қонунлари талабларини бажаришга ундайди. Улар аниқ бир усул, услуб, мақсадга эришиш йўлини ифодалайди. Демак, Бошқарув методи–бу ишчи ва ходимларга умуман бошқариш объектига қўйилган мақсадга эришиш жараёнида уларнинг фаолиятини мувофиқлаштиришни махсус изланиш усуллари сифатида қуйидагиларни келтириш мумкин: 1. Тизим усули бошқарув муаммоларини ечишда ишлатилади ва тизимни бутунлигига асосланади. Тараққий этган давлатларда: тизимли мажмуали, тизимли таркиб, тизимли функционал, тизимли коммуникацион ва бошқа кўринишлари мавжуд. 2. Изланишнинг комплекс усули воқеаларни ва уларни бир-бири билан бўлган алоқаларини фақат ушбу фан усули билан эмас, балки бошқа бир хил ҳодисалари ўрганувчи фанлар билан ўрганади. 3. Изланишнинг таркибий усули–бу мураккаб ҳодисаларни бўлакларга ажратишдан иборат. 4. Вазиятли ёндашиш–бу бошқарув фаолиятини мақбул усулларини ички ва ташқи шароитга қ араб белгилаш. 5. Интеграцион ёндашиш–бу изланиш усули бошқа усуллар кўрсаткичларни ҳисобга олиш асосида бошқариш ҳисобланади. Бошқарув субъекти : • қонун чиқарувчи хокимият • ижро этувчи хокимият • суд хокимияти • вазирлар кенгаши • олий суд, вилоят судлари • туман халқ депутатлари • ùокимликлар • қ ў миталар ва уларнинг раислари • вазирликлар ва вазирлар • жамоа кенгаш раислари • корхона ра ҳ барлари, б ўғ ин бошлиқлари • фуқаролар йи ғ ини, раиси (оқсоқоллар) ва б. Бошқарув объекти : • мамлакат • республика • вилоят • туман • концерн • тармоқ • корхона • ходимлар • ишлаб чиқариш • самарадорлик ва б.

6. Моделлаштириш бошқарилувчи объектни бошқариш турли схема, график ва чизмалар, хомаки материаллар тайёрлаш ёрдамида бошқариш усули. 7. Математик ёндашув–оптимал қарор қабул қилиш мақсадида математик услублар ва компьютерлар кенг миқёсда қўлланади. 8. К у затиш усули–бу бошқарув объекти тўғрисидаги маълумотни режали, илмий, уюштирилган асосда тўплаш усули 9. Эксперимент–бошқариш асосида бошқарилувчи объектга нисбатан намунавий тажрибадан ўтган усулларни қўллаш. Ундан ташқари, бошқарувнинг энг асосий билиш услуби - диалектик услуб бўлиб, у бошқарувга ўрганилаётган ижтимоий ҳодисаларнинг моҳиятини очишга ёрдам беради. Бошқариш усулларини таъсир этишнинг ўзига хос хусусиятларига кўра: маъмурий–ташкилий, иқтисодий, ижтимоий психологик ва ҳуқуқий шаклларга ажратиш мумкин. Бошқарув маҳорати унинг барча услубларини эгаллаш, улар тўғри баҳолаб қўллаш, ҳар бир аниқ вазиятда энг самаралисини топиш қобилиятига эга бўлишидан иборатдир. 3. Курснинг мазмуни ва вазифалари. Бошқарув курсининг мазмунини иқтисодиётни бошқаришнинг, бошқариш тизимлари ва уни т у зишнинг ташкилий шакллари, иқтисодий механизми ва бошқарув услублари, бошқарув техника ва технологиясининг назарий ва методологик асосларини ўрганиш ташкил этади. Бошқарув, бошқарув фаолиятининг умумий қонуниятлари ва тамойиллари, бошқарув тизимига таъсир усулларини шакллантиради, бошқарув аппаратининг аниқ вазиятлардаги ҳаракатлари ва ўзини тутиш ҳолларини умумлаштиради. Иқтисодиётни бошқаришнинг назарий ва амалий томонларини ўрганади. Бошқарув назарияси бошқарув фаолиятининг қирраларини бутун бир

мажмуа кўринишида, назарий таҳлил ва мантиқий услуб асосида бошқаришнинг асосий қонуниятлари ва усулларини ажратиб ўрганади. Бошқарувнинг амалий томонлари қуйидаги аниқ вазифаларни ҳал этишга: иқтисодиётни бозор муносабатларига ўтишига, фойда олишга, ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш, аҳоли ижтимоий ҳимоясини кучайтиришга, кишилар маънавий даражаларини ўстириш ва бошқаларга қ аратилгандир. Унинг назарий томонларининг асосий вазифалари қуйидагилар: 1. бошқарувнинг назарий асосларини ўрганиш; 2. бозор иқтисодиёти шароитида бошқарувнинг асосий усулларини ўрганиш ва амалиётга тадбиқ қилиш; 3. бошқарув фаолияти соҳасида касбий маҳорат билимларини эгаллаш; 4. бошқарув тамойилларини, қонуниятларини, функциялари ҳақида тушунча бериш; 5. бошқарув жараёнида коммуникациялар ва улардан фойдаланиш кўникмаларини ҳосил қилиш; 6. раҳбарлик фаолияти б ў йича касбий маҳорат услуб ва маданияти ҳақида билим бериш; 7. Ўзбекистон республикаси иқтисодиётида бошқарув тизимини ўрганиш ва тахлил қилиш; 8. хорижий тажрибаларни ўрганиш, уларни таққослаш асосида ўқитиш, ўргатиш ва б. Бошқариш назарияси фани ўзининг мақсад, вазифа, функцияларидан келиб чиқиб, бошқа умумиқтисодий, гуманитар, табиий, математик фанлар билан у звий боғлиқликда ривожланади. Фанни методологик асосини иқтисодий назария, менежмент, бозор назарияси фанлари белгилайди. Бундан ташқари, социология, психология, персонални бошқариш,

эконометрика, тармоқ иқтисодиёти каби фанлар билан алоқадордир. Чунки бошқарув асосан кишиларни, жамиятни бошқариш бўлганлиги учун, меҳнатни ташкил этиш, ишчи ўринларини, шарт-шароитларини яратиш, белгиланган вазифалар бажарилиши юзасидан назорат қилиш, фаолият натижаларини баҳолашда самарадорлик кўрсаткичларини қўллаш, қолаверса, бошқарувда раҳбар психологияси, маданияти ўзига хос услубига эга бўлишлигини тақозо этиш ва уларни ўрганиш бошқариш назарияси фанини юқоридаги кўрсатилган фанлар билан боғлиқликда, биргаликда ривожланишига асос бўлади.

Хулоса Бошқарув инсонларни онгли меҳнатга, тадбиркорликка қизиқтириш, ишга маъсулиятлилигини назорат қилиш, уларни билим ва кўникмаларини фаолиятга ижобий таъсир кўрсатишини таъминлаш рағбатлантиришни ташкил этишдир. Бу фанни предмети ҳам хўжалик юритишнинг барча бўғинларида бошқаришни ташкил этиш шакллари, услубларини ифодаловчи назарий ва амалий тамойиллари мажмуидан иборат. Бошқарувни усулларини пухта эгаллаган, қўллай биладиган раҳбар шу фаолиятни самарали бошқаришда нафақат ишлаб чиқаришда қолаверса, бутун иқтисодиётни ривожланишида катта таъсир кўрсатади. Бугунги куннинг энг муҳим вазифаси деб таъкидлайди президентимиз И. Каримов «ҳаётимизнинг барча соҳаларида, айниқса, бошқарувда, республика миқёсида, вилоят, туман, қишлоқ ва маҳаллаларни бошқаришда, тармоқ бўғинларини идора этишда янгича фикрлайдиган, қийин дамларда маъсулиятни ўз зиммасига оладиган, ҳаёт билан ҳамқадам юришга қодир, иймони пок, билимдон, ишбилармон одамларни топиш, уларга ишонч билдиришдан иборат».

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси “Корхоналар тў ғ рисидаги”, “Тадбиркорлик фаолияти тў ғ рисидаги”, “Ўзбекистон Республикаси маъмурий-ҳудудий тузилиши масалаларини ҳал қ илиш тартиби тў ғ рисида” қ онуни ва бош қ алар. 2. Анри Файоль. Общий, промышленный менеджмент. Лондон: Айзек Питман и сновья. 2000 3. М.Шарифхўжаев, Я.Абдуллаев. “Менежмент” Ўқитувчи 2002 й 4. Зайнутдинов Ш.Н. ва бош қ алар. “Менежмент асослари”. – Т.: Ўкитувчи, 2003. 5. Тўлаганова Д.С. Менежмент фанидан практикум. – Т.: Нашриёт. 2004 6. http // www . dis . ru / manag / index . html

O'xshashlar

Операцион менежментга кириш. курснинг предмети.

Кичик бизнес предмети ва вазифалари

Кириш. Фаннинг предмети ва вазифалари

Иқтисодий таҳлилнинг мазмуни, предмети ва вазифалари

Статистика фанини предмети, усули ва вазифалари