Корпоратив стратегия - Iqtisodiyot - Referatlar

Корпоратив стратегия

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

165 KB

Ko'chirib olish

Корпоратив стратегия Режа: 1.Диверсификация билан боғланган стратегия 2.Диверсификация билан боғланмаган стратегия 3.Капиталнинг сиқиб чиқариш ва тугатиш стратегияси

1. Диверсификация билан боғланган стратегия Диверсификация стратегияси, ташкилотнинг бизнес соҳаси портфелига, қуйидагилар ёрдамида, бизнеснинг янги соҳалари киришини кўзлайди: - ташкилотга эга бўлиш; - ташкилотни «бошидан» яратиш; - қўшма корхоналар яратиш; Бизнес муҳит портфели доирасидаги диверсификациялаш натижасида, интеграл корпоратив харажатларнинг пасайишида намоён бўладиган ва манбалардан кўп функционал фойдаланиш ҳисобидан вужудга келувчи, синергетик самаралар бўлиши мумкин. Стратегик бошқаришда синергетик самаралар, стратегик мувофиқлик (СМ), деб аталади ва улар ўзаро ўзгариши мумкин, биргина бизнес соҳа портфелига тегишли бўлган, турли ташкилотлар харажати тузилишидаги, сарфлашнинг ўхшаш қисмлари сифатида аниқланади. СБ да СМ қуйидагиларга ажралади:  маркетинг (ягона мижоз; ягона географик майдонлар, сотиш йўллари, рекламани кучайтириш, таъминловчилар;  ўхшаш савдо белгилари, сотувдан кейинги сервис;  ишлаб чиқариш (ягона ишлаб чиқариш қуввати; ўхшаш технологиялар);  бошқариш (ягона бошқарув тизимлари ва ўқитиш, мененжерлар). Маркетинг СМ мисоли. Савдо белгисини яратиш баҳоси ташкилотларнинг номоддий активларида ҳар доим асосий қисмни ташкил қилади. Coca - cola ва Marlboro компанияларининг савдо белгиси баҳоси, ҳар бири ўттиз млрд. доллардан кўпроқ баҳоланади. Агар ташкилот манзур бўлган савдо белгисига эга бўлса, у ҳолда у янги товарнинг тараққий этиши

учун ундан фойдаланиши мумкин ва ҳар қандай ҳолларда муносиб савдо белгисига эга бўлмаган ва бошқа бир хил шароитда, ўхшаш маҳсулотнинг тараққий этишига киришган, бошқа ташкилот билан таққослаганда, бу тараққиётга анча кам маблағлар сарфлайди. Диверсификациялаш стратегияси икки кўринишда бўлиши мумкин: боғланган ва боғланмаган. Диверсификация билан боғланган стратегия, бизнес соҳалари орасидаги, унга кирувчи мавжуд бўлган муҳим СМларни назарда тутади. Диверсификациялаш билан боғланган ташкилотлар концернлар деб аталади. Масалан, Gilette компанияси ўз портфелида, СМ га эга бўлган қуйидаги бизнес соҳаларидан иборат бўлади: писка ва устаралар; тиш пасталари ва четкалар; канцелярия буюмлари; кофе қайнатгичлар, будильниклар, электрик тиш четкалари ва ҳакоэо. Johnson and Johnson компанияси қуйидаги бизнес соҳаларига эга: болалар учун гигиена ва атторлик маҳсулотлари; дори- дармонлар; стоматологик жиҳозлар; ветеринария препаратлари; аёллар гигиенаси предметлари; бандаж ва ёғлаш материаллари ва ҳоказолар. Ташкилотлар кўпгина бизнес соҳаларига эга бўлиши мумкин; бунинг устига СМ баъзи бирларининг орасида мавжуд бўлиши, бошқаларининг орасида эса бўлмаслиги мумкин. Уюшмалар таснифлаш масаласига аниқлик киритиш учун, «ушбу стратегик даражада, диверсификациянинг кўп учрайдиган тури» деган тушунча мавжудки, унда диверсификациянинг ташкилотдаги бир тартибли кичик тизимлар таҳлили даражасидаги кўп учрайдиган тури назарда тутилади. 2. Диверсификация билан боғланмаган стратегия

Боғланмаган диверсификацияни амалга оширувчи ташкилотлар конгломератлар деб аталади. Уларнинг портфелида жойлашган бизнес соҳалари ўзаро заиф стратегик мувофиқликка эга бўлади. Диверсификация билан боғланмаган стратегиянинг асосий устунлиги умуман, конгломерат хавфини пасайтиришга таянади. Хавфнинг пасайиши шундай факт билан боғланганки, унда тармоқ ҳаётий даврларининг турли фазаларида, турли тармоқлар билан бир вақтда жойлашган бўлиши мумкин. Биридаги пасайиш бошқаларидаги кўтарилиш билан тўлдирилади. Конгломератнинг даромадлилиги умуман, маълум даражада бошқарув ўзагининг тармоқлар вазияти истиқболини олдиндан кўра билиш қобилияти ва конгломерат бизнес соҳаси портфели компонентларидан унумли фойдалана олиши билан боғлиқ бўлади; шунинг учун олий даражадаги мененжерлар юқори ихтисослаштирилган таснифга эга бўлиши лозим. Диверсификация билан боғланмаган компанияларга мисоллар: Union Pacific Corp .: темир-йўл орқали ташиш; нефтни қайта ишлаш; кўчмас мулк ва бошқалар. Wtstinghouse Electric Corp .: энергия тақсимлаш жиҳозлари; кўчмас мулк; тижорат теле ва радиоэшиттириш; транспортёрлар; офис мебеллари; мудофаа эҳтиёжи учун электроника ва бошқалар. Амалиёт кўрсатаяптики, умумиқтисодий пасайиш даврларида, концерн типидаги корпоратив тузилмалар фаолият кўрсатиши учун юқори имкониятга эга бўлади, яъни бизнеснинг алоҳида соҳалари орасида маълум стратегик мувофиқликка эга бўлган портфелли ташкилотлар. Бу шу билан боғланганки, бир томондан, умумиқтисодий пасайиш амалий жиҳатдан барча бизнес соҳаларида салбий ҳолда кўринади; бошқа томондан эса, бундай ҳолларда сарф қилишнинг минимизациялаш биринчи навбатдаги вазифа бўлади ва бундай вазифани ечишни конгломератларга нисбатан концернлар яхши уддалайди.

3. Капиталнинг сиқиб чиқариш ва тугатиш стратегияси Баъзи ҳолларда ташқи муҳитдаги ўзгариш ёки ички ўзгаришлар, бизнеснинг аввалги даромадли соҳаси, талаб қилинувчи даромад келтира олмаслиги ва портфель доирасида, ягона тўғри қарор унинг фаолиятини тўхтатишдан иборат бўлиши мумкин. Бу ерда бир қанча имкониятлар пайдо бўлади. Биринчиси - даромад келтирмаган ташкилотларни сотиш; иккинчиси-тугатиш; учинчиси - синишини кутиш. Биринчи муқобилликни кўриб чиқишда, бизнеснинг соҳаси, манфаатларини ифодалаши мумкин бўлган ташкилотлар, яъни бизнеснинг бу соҳаси билан энг кўп СМ га эга бўлган ташкилотларни топишга уриниб кўриш керак бўлади. Ташкилотлар ёпилиши ва уларнинг активлари сотилишини кўзда тутувчи, тугатиш стратегиясини амалга ошириш имкониятларини кўриб чиқишда, активларнинг сотиб юборилишидаги баҳо, бутун ташкилот баҳосидан жуда паст бўлиши мумкинлигини кўзда тутиш лозим. Бу, масалан, шу далил билан изоҳланадики, тугатишда, баъзи ҳолларда ташкилот интеграл активларининг энг катта қисмидан таркиб топган, номоддий активлар йўқолади. Ташкилотнинг фаолият кўрсатишига имкони бўлмай, сотиб олувчилар эса топилмаган ҳолларда, молиявий нуқтаи назардан тезлик билан тугатиш, бизнес соҳасининг жами портфели имиджига зарар етиши мумкин бўлган синиш билан таққослаганда кўпроқ ишончни оқлайди. Одатдагидек йўналиш ўзгариши стратегияси ва қайта тузишни амалга оширишнинг асосий сабаби, уюшма бошқарув ўзаги, портфелнинг бутунлигча ишлаб туриши самарадорлигини яхшилаш ёки унинг мавжудлигини сақлаб қолишдан иборатдир.

Йўналиш ўзгариши стратегиясини амалга оширишга муносабат – бизнес соҳаси портфелининг алоҳида элементларидаги юқори харажатларига; даромад тармоқларда катта миқдордаги бизнес соҳаларининг жойлашганлиги, корпоратив мененджмент эаифлиги ва ҳоказоларга боғлиқдир. Сабаларга қараб қуйидаги муносабатлар ўз ўрнига эга бўлиши мумкин: - бизнеснинг зарар кўрган соҳаларида, сердаромадликни тиклашга қаратилган; - заиф соҳаларда “ҳосилни йиғиб олиш” стратегиясини амалга ошириш ва озод бўлган манбаларни, кўнгилдагидек соҳаларга йўналтириш; - барча соҳаларда тежаш усулига кириш; - заиф соҳаларни сотиш ёрдамида портфелни тафтиш қилиш ва уларни кўпроқ ўзига тортувчи тармоқларда жойлашган, янгидан эга бўлинган соҳаларга алмаштириш; - корпоратив даражадаги алоҳида мененжерларни алмаштириш; - бизнеснинг барча соҳаларида, сердаромадликни ошириш бўйича тадбирлар ўтказиш. +айта тузиш стратегияси портфелдаги радикал ўзгаришни амалга оширишни кўзда тутади, яъни, портфелдан бир соҳани бартараф қилиш ва бизнес соҳаларини сотиб олиш, сотиш ёрдамида бошқаларининг қўшилиши ҳамда янги тармоқларга кириши. Бу стратегияга қуйидаги ҳолларда мурожат қилинади: - ҳозирги стратегиянинг ташхиси шуни кўрсатадики, портфелда кўп миқдордаги секин ривожланаётган, тугаган ва рақобатбардош бўлмаган бизнес соҳаларининг мавжудлиги туфайли корпорацияларда узоқ муддатли истиқболлар йўқлиги; - бизнеснинг муҳим соҳалари учун оғир вақтлар бошланиши;

- директорлар кенгаши томонидан бизнес соҳаси портфелининг ривожланиш йўналишини ўзгартиришга қарор қилиниши; - янги технологиялар, маҳсулотлар вужудга келган ва янги перспиктив тармоқда позицияларни эгаллаш мақсадида, тўла қайта тузиш бўлганда; - бизнес соҳаларида, портфелда жойлашган бир қанчаларини сотиш ҳисобидан, йирик ва фойдали савдоларни амалга ошириш зарурияти бўлганда; - портфелдаги бизнеснинг асосий соҳалари ўз даромадлилигини йўқотиши, унинг ривожланиши, маъқул узоқ муддатли истиқболини таъминлаш учун, портфелда ўзгариш заруратини туғдиради. Ҳалқаро диверсификация стратегияси, диверсификациялашган портфелнинг кўпгина миллий бозорларда ишлаб туришини назарда тутади. Ушбу стратегия кенг оммалаштирилишига ўтган асрнинг 80- йиллари ўрталарида эришилди, яъни, диверсификациялашган халқаро компаниялар оддий халқаро компаниялар устидан устунликка эга бўлганлиги маълум бўлди. Шу вақтдан, асосан технологик ва СМ га асосланган, боғланган диверсификация, халқаро компаниялар учун рақобат устунлигининг зарур манбаи бўлди. Бундай компаниялар, товар таннархидан паст нарх бўйича, аниқ вақт даври ичида сотиш ҳисобидан бошқа мамлакатларда кўп миқдордаги бозор улушини қоплаб олиши мумкин ва бунда илгаридан эгаллаган бозорлардан олувчи даромадлари ҳисобидан фарқни ёпади. Уларнинг миллий рақобатлари буни ўзига эп кўрмайди ва бозор улушини йўқотади. Халқаро диверсификация стратегияси, глобаллаштирилган стратегиянинг амалга ошишини назарда тутиши мумкин, яъни барча бозорларда ёлғиз стандартлаштирилган товарлар ва хизмат кўрсатишнинг кўтарилиши. Масалан, McDonalds компанияси барча мамлакатларда ёлғиз

стандартлаштирилган хизмат кўрсатишга йўналтирилиб, глобаллаштириш стратегиясини амалга оширади. Бу стратегиянинг асосий афзаллиги - бутун жаҳонда бир хил яхши бўлган товарлар ёки хизмат кўрсатишга эга бўлган ташкилотлар имиджини яратиш ҳисобидан кўтарилиш харажатларининг пасайишидир. Глобаллаштириш стратегиясини амалга ошириш йўлларидан бири - франчайзинг чизмаси. 1-жадвалда. 1987 йилгача бўлган аҳвол бўйича сотиш ҳажмлари ва бир қанча халқаро диверсификациялашган фаолият кўрсатиш соҳалари сони акс эттирилган. Диверсификациялашган ташкилотларда, СБ ни ишлаб чиқиш ва амалга оширишда ўзига хос хусусиятлар мавжуд. 1-жадвал Сотиш ҳажмлари ва баъзи халқаро диверсификациялашган компанияларнинг фаолият кўрсатиш соҳалари сони Компаниялар номи Сотиш ҳажми Фаолият соҳаси Unilever (Netherland) 27 30 Siemens (Germany) 27 28 Philips (Netherland) 26 60 Nissan Motor Co. 34 15 Hitachi (Japan) 29 7 Toyota Motor Co. (Japan) 42 21 Корпоратив стратегияни ишлаб чиқишда қуйидагиларни ҳисоблаш лозим: бизнеснинг алоҳида соҳаларида, стратегик режаларнинг мавжуд бўлган ўзгаришлари; бизнеснинг янги соҳалари портфелга боғланган ёки

боғланмаган диверсификация ёрдамида қўшилишининг мақсадга мувофиқлиги; фойдасиз бизнес соҳаларини чиқариб юбориш мақсадга мувофиқлиги; чет эл фирмалари, сиёсий партиялар, иттифоқлар, истеъмолчилар ва таъминловчилар гуруҳлари билан иттифоқ яратишнинг (портфель сердаромадлилигини ошириш мақсадида) мақсадга мувофиқлиги. Корпоратив стратегияни ишлаб чиқиш жараёнидаги эарурий вазифалардан бири, стратегик мақсаднинг алоҳида бизнес соҳалари ва портфелнинг кўзга кўринадиган рақобат устунлигида умумий ўзгариш бўлади, чунки СМ рақобат устунлигини автоматик равишда таъминламайди. Шунинг учун корпоратив стратегия, СМ нинг харажатлари билан портфелдаги бизнес соҳаларининг харажатлари тузилишидаги ўхшаш элементлар ўзгаришининг амалий йўлларини назарда тутиши керак. Стратегик режа турли бизнес соҳаларини корпоратив стратегик мувофиқлаш механизмини кўзда тутиши зарур. Уни ишлаб чиқишда қуйидаги вазифаларга эътибор бериш лозим:  хомашёлар сотиб олишни мувофиқлаштириш, ўтказиш, ишлаб чиқариш қувватлари, сотиш тармоқлари ва транспорт қувватларидан фойдаланиш;  бизнес соҳаси билан боғлиқ стратегияни мижозлар ва таъминловчиларга умумкорпоратив ёндашиш, бир хиллаштириш ва мустаҳкамлаш мақсадида мувофиқлаштириш;  ҳимоя ва ҳужум бўйича ҳаракатлар, умумкорпоратив позицияларни мустаҳкамлаш ва рақобатларга тазйиқни кучайтириш мақсадида мувофиқлаштириш;  технологиялар оқими билан бизнеснинг корпоратив соҳаси орасида тажриба алмаштириш бўйича ҳаракатларни мувофиқлаштириш;

 диверсификация режаларини, мавжуд бўлган бизнес соҳаларида, СМ ни мустаҳкамлаш мақсадида мувофиқлаштириш;  умумкорпоратив маданиятни яратиш ва ривожлантириш режаларини мувофиқлаштириш. Уюшманинг “концерн” туридаги стратегик бошқаруви (элементлари орасида кўп миқдорли СМ портфели) ва “конгломерат” туридаги уюшма (портфели, ўзаро заиф ифодаланган СМ элементларига эга бўлган) орасида катта фарқ мавжуд. Бу фарқ конгломератда бошқарув соф молиявий ёндашишга асосланган (яъни, портфелнинг алоҳида элементларида, капиталдан фойдаланиш самарадаорлиги молиявий кўрсаткичларини таҳлил қилиш асосида), чунки конгломерат бизнеснинг турли соҳалари, корпоратив даражанинг ягона эгалари ва мененжерларидан бошқа ҳеч нарсага боғланмаган. Конгломератни корпоратив даражада бошқариш учун бизнеснинг ўзаро заиф боғланган соҳалари портфелнинг бошқаруви малакасига эга бўлган юқори малакали мененжерлар талаб қилинади. Концерннинг стратегик бошқаруви бизнеснинг бир хил соҳалари бошқаруви принциплари ва стратегик мувофиқлик бошқарувини уни жалб қилиш билан бирга қўллашини назарда тутади. Рақобатни уруш билан таққослаш мумкин. Бу каби ўхшашлик СБ да алоҳида атамаларни келтиради. Масалан, ҳужум, ҳимоя ва ҳоказолар. Рақобат устунлиги катталиклари рақобат жараёнида ўзгаради. Агар А фирмада, В фирма устидан рақобат устунлиги мавжуд бўлса, у ҳолда В фирма ўзининг рақобат устунлигини ошириш ёки А фирмада уни пасайтириш бўйича ҳаракатни бошлашга мажбур бўлади. Маълум туркумнинг рақобат устунлиги, одатда, ўзининг ҳаётий циклига эга бўлади. Унинг етуклик босқичини чўзиш учун, ташкилот ё огоҳлантирувчи ёки

сезувчи табиатига эга бўлган, аниқ ҳаракатларни қабул қилишга мажбур. Ҳимоя стратегияси деб, сезиш табиатига эга бўлган тадбирларга аталади. Ҳужумкор стратегияни амалга оширишнинг бир қанча йўналишини ажратиш мумкин: - рақобатнинг кучли томонига ҳужум; - рақобатнинг заиф томонига ҳужум; - кўп томонлама ҳужум; - стратегик чегарани қўлга олиш; - огоҳлантирувчи ҳаракатлар. Рақобатнинг кучли томонига ҳужум қуйидагиларни кўзда тутади: - анча заиф рақобатчиларнинг кучли томон устидан устунликка эга бўлиши йўли билан бозор улушини олиш имконияти; - анча кучли рақобатчиларнинг рақобат устунлигини йўққа чиқариш имконияти (бозор улушини эгаллаш). Бу имкониятлар турли усуллар билан амалга ошиши мумкин. Масалан: - нархлар пасайиши; - қиёсий рекламалардан фойдаланиш (амалдаги қонунулар доирасида); - рақобатчилар мижозлари учун зарур бўлган маҳсулотларни сифатлари бўйича тақсимлаши. Бироқ, ҳаракатларнинг у ёки бу даражада мослиги ташкилотнинг “қатъий заҳираси” орқали аниқланиши зарур. Масалан, фаолиятини бошлаётган ташкилотлардагидек, бир хил нархларда рақобатчини сотиш фойдалилиги паст бўлгандагина, товарлар нархининг пасайиши маънога эга бўлиши мумкин. Рақобатчининг заиф томонларига ҳужум қуйидагиларни назарда тутиши мумкин:

- рақобатчи катта бўлмаган бозор улушига эга ёки рақобатчилар билан кураш бўйича кам куч ишлатадиган, географик минтақаларда бизнеснинг ривожланиши; - рақобатчилар эътибор бермайдиган ёки ёмон хизмат кўрсатадиган сегментлар билан ишлаш; - рақобатчиларга ўхшашлари нисбатан юқори бўлмаган сифатга эга бўлган маҳсулотларга куч бериш концентрацияси; - рақобатчилар мустаҳкамланиб олмаган ёки улгурмаган бозорларда куч бериш концентрацияси; - рақобатчининг маҳсулот чегарасида бўш қолган жойини тўлдириш ва янги сегментни шакллантириб, унда мустаҳкамланиб олиши мумкин бўлган товарларни яратиш. Амалиёт кўрсатишича, заиф томонларга ҳужум, одатда, кучли томонларга ҳужум билан таққослаганда, анча муваффақиятли бўлади. Кўп режавий ҳужум бир вақтда амалга ошириладиган турли йўналишлардаги тадбирларни назарда тутади. Бунга бир вақтда бошланадиган қуйидаги ҳаракатлар мисол бўлиши мумкин: нархларнинг пасайиши, реклама харажатларининг кўпайиши, дистрибьютерлар учун шароитларнинг яхшиланиши, янги товарларни чиқариш ва ҳоказолар. Бу сингари стратегияни, фақат жуда ҳам кучли тармоқ ташкилотлари ўзига эп кўриши мумкин. Стратегик чегараларни эгаллаш янги, ҳозирча шаклланмаган, аммо перспектив сегментда рақобат устунлигига эга бўлиш ва рақобатчини қўлдан чиқарилганнинг ўрнини қоплашга мажбур қилишни назарда тутади. Огоҳлантирувчи ҳаракат- рақобатчилар қайтара олмасилиги ёки қўрқиши мумкин бўлган рақобат устунлигини яратиш бўйича тадбирларга бир қанча мисоллар келтирамиз: Талаб ўсишидан умидворлик ҳозирги пайтда

мавжуд бўлган эҳтиёжлардан ташқари, ишлаб чиқариш қувватларини ошириш - хатарли тадбирдир, аммо агар кўзланганидек, талаб ошса, ташкилот ўз бозор улушини кескин кўпайтиришда катта имкониятларга эга бўлган. Ташкилот, ўзига яхши таъминловчилар ва дистрибьюторларни узоқ муддатли контрактлар билан боғлаш мақсадида, фойдалиликни пасайтириши мумкин. Бозор ҳажмининг ўсиши эвазига у учун таъминловчилар ҳисобидан рақобат устунлигига эга бўлиш имкони юзага келади. Агар ташкилот ҳужумга учраса, у ҳимоя стратегиягиясига таянишга мажбур бўлади. Ҳимоянинг бир қанча йўллари мавжуд. Биринчиси –рақобат позицияларининг доимий мустаҳкамланиши: ҳужум қилувчилар учун бўш ишларни тугатиш мақсадида маҳсулот чегарасини кенгайтириш; рақобатчилар товарларига яқин бўлган маҳсулотларни параметрлари билан чиқариш; рақобатчилар товарларига ортиғи билан мос келадиган товарларга паст нархларни сақлаш; дистрибьюторлар ва дилерлар билан эксклюзив шартномалар хулосаси; дилер рақобатчилар билан ҳамкорлик қилиш манфаатдорилигини пасайтириш мақсадида уларга нархларни анчагина камайтириб бериш; фирма товарларини эксплуатация қилиш ва кўтарилиши бўйича истеъмолчи- ташкилотлар ходимларини пулсиз ёки арзон ўқитиш; истеъмолчиларнинг бошқа товарларга нарх ошишининг ўзгариши бўйича тадбирлар ёрдамида: рақобатчилар товарларини ишлатиши мумкин бўлган истеъмолчиларга нархни қўшимча камайтириб бериш; пулсиз намуналар ва купонлардан фойдаланиш; бўлғуси пасайишлар тўғрисида миш-мишларнинг тарқалиши; маҳсулотларга нархлар ёки янги моделларнинг

пайдо бўлиши истеъмолчиларнинг рақобатчилар товарларига нисбатан муносабати ўзгариши эҳтимолини пасайтиришга ёрдам беради; истеъмолчиларга эҳтиёт қисмларни етказиб бериш муддатларини қисқартириш; муддат кафолатини ошириш; истиқболли технологияларни фаол патент билан тасдиқлаш; янги технологияларни ишлаб чиқишда иштирок этиш ва уларни ўзлаштириш; рақобатчилар билан ҳам ишловчи таъминловчилар сонини камайтириш. Иккинчи йўл - ҳужум қилинган вазиятда рақобатчиларнинг жиддий жавоб чораларини бошлаш мақсади борлиги ҳақида аниқ хабардор қилиш. Мақсад - потенциал тажовузкорларни ҳужумни амалга оширмаслигига ишонтириш. Потенциал тажовузкорларга муайян даражада таъсир кўрсатиш мумкин. Масалан: компаниянинг бозор улушини сақлаш мақсадида олий даражада баёнот бериш; прогнозлаштирилган талабнинг ўсишига муносиб равишда муносабат билдириш мақсадида ишлаб чиқариш қувватларини замонавийлаштириш режалари мавжудлиги ҳақида баёнот бериши; қолоқ технологияларда янги маҳсулотлар чиқариш тўғрисида гап тарқатиш; рақобатбардош нархларни ушлаб туриш мақсадида оммавий баёнот бериш; ўзи учун тура оладиган ташкилот имиджини яратиш мақсадида заиф рақобатчилар ҳаракатларини тез ва кучли сезиш.

1. Ҳар қандай ташкилот ҳам таъминловчи, ҳам истеъмолчи бўлади. У истеъмолчилар учун етказиб берилган охирги товарлар ва хизматлар кўрсатиш, хомашё ўзгариши тизимида интеграциялашган. Берилган мезонлар бўйича хомашё билан истеъмолчига етказиб берилган товар орасидаги «йўл узунлиги» ҳамда бу йўлнинг ташкилотга тегишли бўлган маълум улушини ҳисоблаш мумкин, деб фараз қиламиз. Ташкилотнинг бу жараёнга тегишли бўлган, йўл узунлиги улушининг кўпайиши билан боғланган стратегия, вертикал интеграция стратегияси деб аталади ва орқага хомашёга ҳаракатни (қарама-қарши вертикал интеграция) ва олдинги ҳаракатни, яъни истеъмолчиларга етказиб берилган товарга (тўғри вертикал интеграция) назарда тутади. Ташкилотлар учун вертикал интеграция стратегиясини амалга оширишнинг асосий сабаблари- таъминловчилар ва истеъмолчиларнинг рақобат кучи заифлашуви ҳисобидан, КП сини мустаҳкамлаш. М.Портернинг «миллий ромб» нуқтаи назаридан, вертикал интеграция- «ташкилот- ёрдам берувчи тармоқ» алоқасини мустаҳкамлаш усули. 2. Вертикал интеграцияга оид бир қанча мисолларни кўриб чиқамиз: Ташкилот, комплектларини сотиб олиб, товар ишлаб чиқаради. +арама- қарши вертикал интеграция стратегиясини амалга ошира туриб, комплект қисмларни ишлаб чиқаришга ўтади ва тўғри вертикал интеграция стратегиясини амалга ошириб, хусусий сотиш тармоғини яратиш билан шуғулланади. Нефтни қазиб олиш ва уни сотиш билан машғул бўлган ташкилот, тўғри вертикал интеграция стратегиясини қўллаб, нефтни қайта ишлаш ва бензинни сотишга киришади. Вертикал интеграциянинг кўпгина асосларидан бири, бозор вазияти барқарор бўлганлиги ва бозор улушини кўпайтириш имкони йўқлиги сабабли, бизнесни кенгайтириш истагидан

иборатдир. Бундай вазиятларда, энди ташкилот «ёйилиб» ўсиш имкониятига эга бўлмайди ва «узунликка» ўсишни бошлашни афзал кўради. Устунликлардан ташқари, вертикал интеграция стратегияси камчиликларга ҳам эга. Энг аввал у инвестицияни талаб қилади. Иккинчидан, у барча ташкилотлар учун хавфни кучайтиради, чунки уни амалга оширишда ташкилот бизнеснинг янги соҳаларига қадам қўяди. Учинчидан, жуда вертикал интеграциялашган фирмалар кўпинча, ягона технологик даврга боғланган бўлади ва қолоқ технологиялар пайдо бўлиши билан улар жараённи қайта кўришда энг кўп қийинчиликларга дуч келади. Тўртинчидан, «йўлларни» турли босқичлар учун ишлаб чиқишнинг оптимал ҳажмлари ажралиб туриши мумкин ва бу ташкилотларга кўлам самаралари устунлигидан ортиғи билан фойдаланишга йўл бермайди. 3. Пешқадамлик (монопол) стратегияси. Тармоқда пешқадамлик, энг аввал бозор улушининг катталиги билан аниқланади. Тармоқ пешқадамлар, одатда, яхши маълум бўлган: IBM , Mc Donalds , Gilette , Xerox , AT & T ва бошқалар. Пешқадам ташкилотлар учун стратегия мақсадлари, эгаллаган вазиятларни сақлаб қолиш ва асосий пешқадам ҳақ- ҳуқуқларини эгаллашдан иборатдир. Аосий тармоқ пешқадам- бошқа ташкилотларнинг бозор улушидан анча ошиб кетган, бозор улушига эга бўлган ташкилотлар ва унинг маълум даражада пасайиш эҳтимоли ҳамдир. Пешқадам (монопол)лар учун икки стратегияни ажратиш мумкин. Биринчиси, «яхши ҳимоя – ҳужумдир» принципига таянган ҳужумнинг, узлуксиз стратегияси ёки «ҳаракатнинг фақат икки тури бор: олдинга ва орқага». Ушбу стратегия, ташкилотда инновация фаолиятига позитив муносабатни кўзда тутади. Бундай тармоқ пешқадамлари, янги технологиялар чиқаришда биринчи бўлишга интилади, шу жумладан, янги товарларнинг қатъий табиати ва ҳоказолар. Антимонополия қонунлари

нуқтаи назаридан, уларнинг бозор улуши кескин ҳолатга етмаган ҳолларда, улар моҳиятни бозордан тезроқ ривожлантиришга интилади ва шу билан бирга ўзи бозор улушини кўпайтиради. Иккинчиси, пешқадам компаниялар ҳисобидан, рақобатчиларга бозор улушини кўпайтириш қийин бўлган шароитларни яратишни мўлжаллаган, мустаҳкамлаш ва ҳимоя стратегияси. Стратегия қуйидагиларни талаб қилиши мумкин: янгилари учун, рекламага зўр беришни кучайтириш, хизмат кўрсатиш сифатини яхшилаш ёрдамида кириш тўсиқларини кучайтириш; рақобатчиларда ўхшаш шундай товарларни хусусий товар маркаси остида бозорга олиб чиқиш; ташкилот мижозларининг, рақобатчилар товарларига ўзгариши нархини кўпайтириш йўлларини қидириш; рақобатчилар эгаллаши мумкин бўлган бозор сегментларини босиб олиш мақсадида маҳсулот чегарасини кенгайтириш; маҳсулотларнинг юқори рақобатбардошлилигини сақлаш; кучсиз рақобатчиларни қамраб олиш мақсадида ҳозирги бозор эҳтиёжларидан ўзиб кетиш билан ишлаб чиқариш ва маркетинг имкониятларини кенгайтириш; технологияларни ривожлантиришда кўпгина инвестицияларни амалга ошириш; етарли даражада бўлмаган муайян истиқболлар билан янги чегарадош технологияларни патентлашни амалга ошириш; кўлам самаралари, мувафақиятнинг муҳим омилларидан бўлган бозорларда, улар тўқнашадиган асосий муамолардан- ишлаб чиқариш ва маркетинг кўлами натижаларида, етарли даражада бўлмаган иқтисод, истеъмолчиларда эътироф қилинишига эга бўлишнинг мураккаблиги, кенг

реклама қилишга имкони йўқлиги, зарурий капиталлар олишда мураккаблик ва бошқалар. Кўлам натижалари унча кўп ифодаланмаган тармоқларда, рақобат устунлигини яратиш ва мустаҳкамлаш учун ташкилотлар бир қанча стратегияларни ишлатишлари мумкин. Биринчиси - етарли даражада сиғимли, бўш қолган жойни эгаллашни талаб қилувчи амалга ошириш ҳажми ва ўсиш истиқболини таъминлаш қобилияти ҳамда ташкилотлар мақсадларига стратегик мувофиқлигини мўлжаллаган, бўш қолган жой стратегияси. Иккинчиси - пухталик билан танлаб олинган, бир қанча қўшни сегментлар билан ишлашни мўлжаллаган, ихтисослаштириш стратегияси. Учинчиси - ноёб хусусиятга эга бўлган, ниҳоятда сифатли маҳсулотлар яратишни кўзлаган, фарқи ажралувчи стратегия. Тўртинчиси - рақобат заиф ёки мавжуд бўлмаган сегментларда мўлжаллаган ишнинг тинч бориш стратегияси. Ушбу стратегияда, одатда, ташкилот, эътибор бермасдан, балки таъсир этади. Бешинчиси - эгаллаш ёрдамида ўсиш стратегияси. Уни амалга оширувчи ташкилотлар, қўшилиш ва кучли бўлмаган рақобатчиларга эга бўлиш ёрдамида ўз бозор улушини кўпайтиради. Олтинчиси - рақобатчилардагидан сезиларли даражада ажралиб турувчи имиджни яратиш ва сақлашни кўзлаган, ажралиб турувчи имиджнинг стратегияси. Бу арзон, олий сифатли, сотувдан кейинги энг яхши хизмат кўрсатувчи оригинал дизайнли ва ҳоказо товарлар бўйича ташкилотнинг имиджи бўлиши мумкин. Статистика кўрсатаяптики, тармоқлардаги ташкилотларнинг кам кўлам натижаларга эга бўлган фойдалилик уларнинг ўлчамлари билан заиф боғланади.

Заиф ва кризис ҳолатидаги ташкилотлар учун стратегия. Заиф позицияга эга бўлган ташкилотларда бир қанча стратегик муқобилликлар мавжуд. Биринчиси - ҳимоя стратегияси ташкилотларда зарур молиявий ресурслар мавжуд бўлганда қўлланилади. У таннархнинг пасайиши ёки табақалашган чизманинг қўлланилишига таяниши мумкин. Иккинчиси - сотишни кўпайтириш, фойдалиликни ошириш ва рақобат позициясини мустаҳкамлаш, масалан, нархнинг кескин пасайиши, рекламага зўр беришни кучайтириш бўйича турли, баъзан етарлича қатъий тадбирларни кўзда тутувчи, тажовузкор ҳимоя стратегияси. Учинчиси - сотиш ёки тугатиш ёрдамида бизнесдан чиқиш стратегияси. Тўртинчиси - фаолият кўрсатиш билан бизнесдан чиқиш орасидаги ташкилотларнинг алоҳида тартибда ишлаб туришини кўзда тутувчи ҳосил олиш стратегияси. Ушбу стратегияни амалга оширишда ташкилот ўз бозор улушини молиявий ресурсларга ўтказади. Бу ерда етарли стандарт муолажалар қўлланилади, яъни бюджетнинг харажат қисми энг кам бўлиши мумкин бўлган даражагача кесиб ташланади, нархлар кўтарилади, кўтарилиш ва сотиш харажатлари пасаяди, товарлар сифати ва сотишдан кейинги хизмат кўрсатиш пасаяди, жиҳозлар инвестициялари тугатилади, унинг профилактикаси харажатлари камаяди, ходимларнинг иш ҳақи даражаси пасаяди ва ҳоказо. Бу тадбирларнинг асосий вазифаси - қисқа муддатли даврда молиявий ресурсларни олишни максималлаштириш. Ҳосил олиш стратегиясини қўллаш мақсадга мувофиқлигининг бир қанча индикаторлари мавжуд: тармоқнинг узоқ муддатли истиқболлари даромадли эмас; бизнесни тиклаш жуда қиммат ёки фойдасиз; ташкилотнинг бозор улушини сақлаш янада мураккаб ва қиммат бўлиб боради;

ташкилот амалга ошириш натижасида оладиган молиявий ресурслардан ўзи учун янада истиқболли соҳаларда фойдаланиши мумкин; бизнеснинг ушбу соҳаси портфелда асосий ҳисобланмайди; бизнеснинг ушбу соҳаси портфелда зарур стратегик мувофиқликка эга эмас. Бешинчиси - комбинацияланган кучланиш кризис жиддий бўлган ҳолларда ишлатилади. Комбинацияланган кучланиш юқорида санаб ўтилган тадбирларнинг барчаси ёки қисман амалга ошишини назарда тутади. Баъзи ҳолларда ташкилотлар олдида савол туғилади: юзага келган шароитда, у кризисни бошидан кечириб , фаолият кўсата оладими? Бундай ҳолларда глобал иқтисод стратегиясини амалга ошириш асосий вазифа ҳисобланади. +уйида глобал иқтисод стратегиясини қўллаш заруриятини туғдирувчи, эҳтимоли бўлган сабаблар санаб ўтилган: - умумиқтисодий пасайиш; - кредитлар бўйича банк фоизи миқдорининг кескин кўпайиши; - сиёсий ва иқтисодий беқарорлик; - бозор эҳтиёжининг кутилмаганда пасайиши; - давлатни бошқаришдаги талабчанлик; - белгиланган муддатдан олдин чақириб олинган муомаладаги қарз маблағлар ёки кредит муддатини узайтирмасдан келиб чиққан, ички ташкилий молиявий кризис. Кризис пайдо бўлишининг асосий сабаблари ташкилот истиқболини ноадекват баҳолаш ҳисоланади, масалан, амалга ошириш, оширилган истиқбол ҳажми ва рақобатчилар таъсирига етарли баҳо бермаслик. Стратегия қуйидагилар ёрдамида амалга ошиши мумкин: - харажатларни қисқартириш ва самарадорликни ошириш мақсадида иқтисод бўйича жиддий ички чоралар кўриш;

- ялпи даромаднинг кўпайиши; - капитал чиқариш ёки ҳосил олиш стратегиясини, бизнес соҳаси портфелида қўллаш учун уларда заиф элементларнинг ажралиб чиқиши; - комбинацияланган кучланиш. Сотиш фойдалилигини ошириш учун харажатларни қисқартириш зарур. Штатни қисқартириш, инвеститцияни тўхтатиш каби бўлган харажатларни қисқартириш бўйича оддий тадбирлардан ташқари, тезкор ресурсларни сарфлашда пухта назоратни ташкил этиш лозим. Ялпи даромадни кўпайтириш кризис ҳолатда айниқса зарур бўлган тўлов масаласини ечишда йўл очиб беради. У нархлар пасайиши ёки ошиши ёрдамида амалга ошиши мумкин (нарх талабининг эластиклигига қараб); кўтарилиши бўйича кучланишни кучайтириш, савдо ходимларини қўшимча жалб қилиш ва ҳоказо. Бизнес соҳасини сотиш маълум бизнес соҳаларини сақлаш учун молиявий ресурслар талаб қилинса ва портфель актив қисмини сотиш имконияти туғилганда жуда зарур бўлади. Масалан, жиҳозлар, бино, патентлар, заҳира ва ҳоказо. Глобал иқтисод стратегиясини амалга оширишда, айниқса, кўп йўл қўйиладиган хато унинг кечикиб қўлланилишидир. 1. Тармоқнинг мавжудлик жараёни товар сингари бир қанча босқичлардан иборат: ёшлик (юзага келиш), ўсиш, ўсишнинг секинлашуви, балоғат ва кексайиш. Ёшлик босқичида «ўйин қоидаси» тузилиши тугамади, яъни қонунийлик бўйича ишлайдиган тармоқлар. Новаторлик ташкилотлари ишлаб чиқариш технологик ноу–хау лар пухта ҳимоя қилинади. Кириш тўсиқлари нисбатан паст, шунинг учун тармоққа ҳам йирик ва кичик ташкилотлар кириши мумкин. Ҳажм сегменлари тузилиши, ўсиш суръати ва

бошқалар каби бозор параметрлари, фақат эксперт усуллари орқали баҳоланиши мумкин. Истеъмолчиларнинг у ёки бу технологиялар самарадорлигини афзал кўришига нисбатан ноаниқлик мавжуд. Стандартлар йўқлигидан турли ташкилотлар, технология кўтарилиш ва сотиш соҳаларида «ўз йўли»ни топишга ўринади. Натижалар кўлами ва ўзлаштиришни иқтисод қилишга эришилмайди. Хомашё ва тўлдирувчилар билан таъминлашда мураккабликларнинг пайдо бўлиш эҳтимоли катта. Истеъмолчилар, янада такомиллашган моделларнинг пайдо бўлишини ҳам кутиши ва сотиб олишни амалга ошириш пайтини кечиктириш мумкин. Ёш тармоқларда ўз ҳаракатини бошлаган ташкилотлар олдида икки зарур муаммо туради: ишлаб чиқариш ва сотиш учун зарур ресурсларга йўл олиш ва рақобат устунлигининг тузилиш механизмини аниқлаш. Ёш тармоқларда ҳаракат қилаётган фирмалар тажрибасининг таҳлили қуйидаги мулоҳазаларни юритишга йўл очиб беради: Рақобат устунлигини яратишнинг энг қулай стратегиясини танлаган ташкилот, эргашувчилар олдидан унга устунлик берувчи, биринчи асос солган мақомга эга бўлади. Ташкилотлар кўп сиғимли ўрта статистик истеъмол чуқурлигини қамраб олишга интилади, чунки унга хизмат кўрсатиш, натижа кўлами ҳисобидан харажатларнинг пасайишига имкон беради; бунда бундай чуқурликнинг ўрнашган жойини башорат қилиш соҳасида хато қилишга йўл қўйиб бўлмайди, чунки, ишлаб чиқариш воситалари инвестицияларида хавф айниқса катта. Ташкилотлар аввал, фирма савдо марказининг (бренду) пайдо бўлишига, алоҳида эътибор қаратилади. Ўсиш босқичида рақобат кураши асосан бозор улушининг катталиги туфайли олиб борилади. Айтиш мумкинки, бозор ҳажмининг маълум ўсиш

суръатида тармоқ тизим сифатида барқарор бўлмайди, яъни мувозанатсизлик ҳолатида бўлади. Унча кўп бўлмаган ташқи, ички норозиликка тизимлар параметрларига маълум ўзгаришларни чақириши мумкин. Бу босқичда, бир хил режалаштириш вазифаси асосий ҳисобланади. Агар ташкилот истиқболли талабга етарлича баҳо бермаса, уни қондира олмайди ва бозор улушини йўқотади. Агарда уни ташкилот қайта баҳоласа ва ортиқча ишлаб чиқариш қувватларини яратса, у самарасиз инвестициялардан келиб чиққан муваффақиятсизликка учраши мумкин. Ишлаб чиқариш қувватларининг иш билан таъминланиши, айниқса, таъсирчан бўлган тармоқлар учун жуда зарурдир. Айнан шу босқичда, «ташкилот-таъминловчи» ва «ташкилот- истеъмолчи» боғланишининг пайдо бўлиш жараёни рўй беради, бунда таъминловчиларнинг рақобат кучи етарли даражада, чунки айнан улар тармоқ ташкилотларидан бирининг ютуғини ва бошқасининг мағлубиятини аниқлаши мумкин. Шунинг учун ўзаро ишонч ва икки томонлама фойдага таянган, узоқ муддатли пухта муносабатларни шакллантириш лозим. Юз бериши мумкин бўлган ҳаракатлар - таъминловчилар ва истеъмолчилар билан, улар учун фойдали шароитларда эксклюзив бўлиши мумкин бўлган, узоқ муддатли шартномалар тузишдир. Бу босқичда рақобат устунлигини сақлашда технологияларни такомиллаштириш, янги товарлар яратиш, хотиржамлик ва зарур кучланишларнинг йўқлиги тўсиқ бўлади. Ташкилот, кўлам натижалари ва ўзлаштириш манфаатларидан фойдаланишга шошилиши, зарур таъминловчилар билан муносабатларни мустаҳкамлашга интилиши, сотиш тармоғини фаол ривожлантириши, истеъмолчиларнинг янги сегментларини қидиришга киришиши, янги географик ҳудудларни ўзлаштириши керак. У ҳар доим кучли

рақобатчиларнинг катта имкониятлар билан кириши эҳтимоли ҳақида эслаши лозим. Ўсишнинг секинлашув босқичи тармоқ бозор ҳажмининг ўсиш суръати пасайиши ва рақобат табиатининг ўзгариши билан бирга содир бўлади. Тармоқ ташкилотлар эътиборни маҳсулот сифатини кўтариш, сервис хизмати кўрсатиш, рақобатнинг нарх компонентига кўчиради. Асосан, янги истеъмолчиларни жалб қилиш жараёни етарли даражада мураккаблашганлиги туфайли, балоғат босқичида тармоқларда рақобат кескин кучаяди. Рақобат, мижозларга янада фойдали шартлар бериши ҳисобидан, уларни рақобатчилардан ўзига оғдириб олишга диққатини қаратади. Бу босқичда, тармоқ фойдалилигининг маълум даражада пасайиши рўй беради ва бу рақобат курашини кучайтиришга кўмаклашади. «Кексайиш» босқичида тармоқ қуйидаги феъл-атвор хусусиятларига эга бўлади: - талабнинг пасайиши, рақобатнинг талабчанлигини ошириб, у шаклан мураккаблашиши; - таъминловчиларнинг рақобат кучи ортиши; - рақобат курашида нарх ва сифат ролининг ошиши; - ишлаб чиқариш қувватлари ошиши билан бошқарувнинг мураккаблиги ошади; - халқаро рақобатнинг кучайиши; - тармоқларда компанияларнинг сотиб олиш миқдори кўпайииш; - тармоқларга кириш ва чиқиш кўпаяди. Ташкилотлар бу босқичда, аввалдан қўлланилган стратегияларда бўлиши мумкин бўлган усуллар билан қуйидагича тузатиш киритиши мумкин:

Биринчи - ишлаб чиқарилаётган маҳсулот номенклатураларининг торайиши. Бу босқичда нарх омилининг роли ошади, шунинг учун ташкилотлар кўлам натижаларига тўлиқ кириш йўлини олиши зарур. Иккинчи - технолгик ва ташкилий инновацияларга эътиборни фокуслаш. Ушбу ёндашиш янада такомиллашган ишлаб чиқариш ва ташкилий технологиялар ҳисобидан таннархнинг пасайишига эришишга имкон яратиши мумкин. Масалан, япон фирмалари, хусусан, Toyota ишлаб чиқариш самарадорлигини кескин кўтаришга имкон берувчи, «аниқ муддатда» ташкилий технологиясини ишлаб чиқди. Учинчи - энг маъқул сотиб олиш нархлари, арзон тўлдирувчиларга ўтиш ва ҳоказолар ҳисобидан харажатларни оптималлаштиришга эътиборни фокуслаш. Тўртинчи - олдиндан мавжуд бўлган мижозларга сотувни кўпайтириш. Ушбу босқичда, рақобатчиларнинг мижозларни қўлга олишга нисбатан ташкилотнинг аввалдан мавжуд бўлган мижозларига сотувни кўпайтириш янада афзалроқ бўлиши мумкин. Бешинчи - рақобатчилар - ташкилотларини маъқул нархлар бўйича сотиб олиш. Баъзи ҳолларда, ноқулай вазиятда туриб қолган ташкилот активларини етарли даражада арзонроқ сотиб олиш мумкин. Олтинчи - халқаро бозорларга чиқиш. Бу босқичда ишлашда, кенг тарқалган хато - тармоқнинг эскиришини тан олишни хоҳламаслик ва тугатилишини асоссиз кутиш. 2-жадвалда, тармоқларнинг классик ҳаётий даври ва юз бериши мумкин бўлган стратегиялар босқичларининг тавсифи келтирилган. 5. СУ даги айрим тармоқларга қуйидагилар хос: - ягона пешқадам йўқлиги;

- катта бўлмаган рақобатчиларга нисбатан катта миқдор. Айрим ҳолдаги тармоқларга новвойхоналар, меҳмонхоналар, ресторанлар, дорихоналар, ателье, тиббий клиникалар, кийим, оёқ кийимлар ишлаб чиқариш ва ҳоказолар мисол бўлиши мумкин. Айрим ҳолдаги тармоқларнинг асосий аломатлари: - кўлам натижаларининг йўқлиги ёки заиф ифодаланганлиги. 2-жадвал Тармоқларнинг классик ҳаётий даври ва юз бериши мумкин бўлган стратегиялар босқичларининг тавсифи Тавсифи Эҳтимоли даражаси «Фойда ўйини» шаклланмаган, асосий технолгия аниқ маълум эмас. Бизнесни яратиш ёрдамида янги бизнеснинг бошланиши Тармоқнинг вужудга келиши кетаяпти; центга асосан Кучланиш тахмини тўғри ва тескари вертикал интеграция Тармоқ шаклланган; аниқланган Чет эл ташкилотларининг синиши Тармоқнинг фойдалилиги пасаяди Боғланган диверисификация, кўрсатилган тугатиш инновация ташкилотларини яратиш Таъминловчиларнинг рақобат кучи кўпаяди, сервис миқдорининг аҳамияти ошади, эҳтимол, халқаро рақобат кучаяди, ташкилотларни қайта сотиб олишнинг қўшилиш сони Ҳимоя стратегияси, тажовузкорона ҳимоя стратегияси, сотиш ёки тугатиш ёрдамида тезда чиқиш, тармоқ ва ҳосил стратегияси +исқача хулосаслар

Диверсификация билан боғланган статрегия - бизнес соҳалари орасида уни амалга оширувчилар муҳим стратегик мақсадларни (СМ) назарда тутади. Диверсификация билан боғланган ташкилотлар концернлар деб аталади. Диверсификация билан боғланмаган стратегия уларни амалга оширувчилар портфелида жойлашган бизнес соҳалари ўзаро заиф стратегик мувофиқликка эга бўлади. Диверсификация билан боғланмаган, уни амалга оширувчи ташкилотлар конгломератлар деб аталади. Корпоратив стратегия бу бир неча корхона ва ташкилотларнинг ягона мақсадга эришиш учун йўналтирилган стратегияси Бунни амалга ошириш учун асосан 2 хил усулдан фойдаланилади, яъни: Диверсификация билан боғланган статрегия Диверсификация билан боғланмаган стратегия. Диверсификация билан боғланган статрегиянинг ижобий ва салбий томонлари мавжуд. Бунинг ижобий томонлари бозорни тез ва кўпроқ ҳажмини эгаллаш имконини беради, корхона ташқи омилларга боғлиқлиги нисбатан камаяди. Иш билан бир қаторда бу стратегигиянинг салбий томонлари мавжуд: бунда ҳар бир бўғинининг ўзаро боғлиқлиги, яъни бир бўғиннинг салбий кўрсаткичлари бутун тизим фаолиятига салбий таъсир кўрсатиш ва уни издан чиқариш мумкин. Диверсификация билан боғланмаган стратегияни ҳам ижобий ва салбий томонлари мавжуд. Унинг ижобий томони шуни бир бўғиндаги салбий кўрсаткичлар бошқа бўғиндаги ижобий кўрсаткичлари орқали қопланиши тушунилса, салбий томони эса ташқи омилларга боғлиқлиги ортади.

Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда ҳар иккала стратегиянинг ҳам салбий ва ижобий томонлари мавжуд. Яна шуни хулоса қилиш мумкинки мазкур стратегиядан фойдаланишда иқтисодиётни ўзига хос томонларини инобатга олган ҳолда фойдаланиш керак. Таянч иборалар Диверсификация билан боғланмоган стратегиянинг асосий устунлиги умуман конгломерат хавфини пасайтиришга таянади. Стратегик чегараларни эгаллаш янги хозирги шакилланган, аммо перспектив сегментда рақобат устунлигига эга бўлиш. Огохлантирувчи харакат-рақобатчилар қайтара олмаслиги ёки кўриниши мумкин бўлган рақобат устунлигини яратиш. Пешқадамлик стратегияси. тармоқда пешқадамлик, энг аввал бозор умумлигини катталиги билан аниқланади. Назорат ва муҳокама учун саволлар 1. Корпоратив стратегияларга тавсиф беринг. 2. Корпоратив стратегиянинг қандай турлари бор? 3. Диверсификация билан боғлиқ бўлмаган стратегияга тавсиф беринг. 4. Капитални сиқиб чиқазиш ва тугатиш стратегиясининг аҳамияти ? 5. Халқаро диверсификация стратегияси тушунчаси 6. Хужумкор стратегия йўналишлари 7. Вертикал ва горизонтал стратегияларнинг фарқи.

8. Конгломсратларда қандай диверсификация усулларидан фойдаланилади? 9. Диверсификация билан боғланган стратегиянинг ижобий томони нималардан иборат? 10. Конгломсрат нима?

Асосий адабиётлар 1. И.А.Каримов. «Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир». Ўзбекистон овози. 2005 й. 29 январ. 2. Каримов И.А. «Хавфсизлик ва тинчлик учун кўришмоқ керак». Т.: Ўзбекистон 2002 3. И.А.Каримов За безопастность и мир надо бороться Т.: Узбекистан. 2002. 4. Гурков И.Б. Стратегический менеджмент организации. Учеб.прособ. 2-е изд., испр и дополи, М.: ТЕИС, 2004. 5. Кравченно Р.С. Кориоративное управление: обеспечение и и заҳита права акциинеров на информацию – М.: Спарк, 2002. 6. Прокопчук Л.О.,Козўрев А.А. Стратегическое планирование. Конспект лекций, С.Петербург, 2000. 7. Якубов И.О., Абдусаттарова Х.М., Очилов К.Т. Ситдикова Л.А. Стратегик режалаштириш. Ўқув қўлланма. Т.: ЎзР Ёзувчилар уюшмаси адабиёт жамғармаси нашриёти., 2004.

O'xshashlar

Стратегия истикболлари

Стратегия ва рақобат устунлиги.

Мусулмон мамлакатларидаги корпоратив ташкилотлар

Стратегия табиати ва стратегик фикрлаш.

Бозор эволюцияси тахлили: HOFER/SCHENDEL Модели