Jismoniy shaxslarning egalik huquqidan kelib chiqadigan soliq majburiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

40.5703125 KB

Ko'chirib olish

Jismoniy shaxslarning egalik huquqidan kelib chiqadigan soliq majburiyatlari Reja: 1.Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqning soliq to‘lovchilari, soliq obyekti va bazasi. 2.Soliqni hisoblab chiqarish va budjetga to'lash tartibi. 3.Yer solig‘i stavkalari va soliqdan imtiyozlar.

Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqning soliq to‘lovchilari, soliq obyekti va bazasi. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq 1993-yil 28-dekabrda qabul qilingan 0‘zbekiston Respublikasining “Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqlar to‘g'nsida”gi Qonuni bilan 1994-yildan boshlab joriy etilgan. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq muntazam (doimiy) undiriladigan soliq hisoblanadi, ya’ni u bir-yilda bir marta muntazam ravishda unduiladi. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq mahalliy soliq bo'Hb, 0‘zbekiston Respublikasi hududida bo‘lgan va unda ro‘yxatga olingan mol- mulklardanundiriladi. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq fiskal ahamiyatga ega bo‘lib davlat budjetining daromadlar qismini shakllantkadi. я 2006;yil *2008 у il Diagramma. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqning davlat budjeti daromadlaridagi salmog 4 dinamikasi"

$Diagramma ma’lumotlaridan ko‘rimb turibdild, jismoniy shaxslarning mol- mulkiga solinadigan soliqning davlat budjeti daromadlaridagi salmog'i o‘sish tendensiyasiga ega bo‘lib, jumladan, 2004-2006-yillarda 0,2 foizni, 2008-yilda 0,3 foizni, 2010-yilda 0.5 foizni, 2012-yilda 0,8 foizni tashkil etgan. 2015-yilda soliqning prognoz ko'rsatkichi 1,4 foiz bo‘lishi rejalashtirilgan. Bundan ko‘rinadiki, jismoniy shaxslarning mol- mulkiga solinadigan soliqning salmog'i 2015-yilda 2004- yilga nisbatan 0,2 foizli punktga ortgan. Bu holami soliq stavblarining oshirffishi, soliq obyektlarini ro£yxatga olish jarayonining jadallashuvi hamda soliq to'lovchilar sonining ortishi bilan izohlash mumkin. Soliq kodeksining 272-moddasiga muvofiq mulkida soliq solinadigan mol- mulki bo'lgan jismoniy shaxslar, chet el fuqarolan\ shuningdek yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan dehqon xo‘jalikkri jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqni to'lovchilari bo'lib hisoblanadi. Agar ko'chmas mulk mulkdorining joylashgan yerini aniqlash imkoni bo Wa, bu mol-mulk qaysi shaxsning egaligida va (yoki) foydalanishida bo'lsa, o‘sha shaxs soliq toilovchidir. Jismoniy shaxslarning 0‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan uy- joylari, kvartiralari, dala hovli imoratlari, garajlar va boshqa imoratlari, joylar, inshootlar soliq solish obyekti hisoblanadi. Ko‘chmas mulkka bo'lgan huquqlami davlat ro‘yxatidan o‘tkazuvchi organ tomonidan belgilanadigan soliq solish obyektlanning inventarizatsiya qiymati to'lovchilar uchun soliq solinadigan bazadir. Jismoniy shaxslarning mol-mulkini baholash bo‘yicha vakolatli organ tomonidan aniqlangan soliq solish obyektining bahosi mavjud bo'lmagan taqdirda, mol- mulkning qonun hujjatlari bilan belgilanadigan shartli qiymati soliq solinadigan bazadir, ya’ni 0‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori bilan mol-mulkning shartli qiymati belgilanadi hamda o‘matilgan stavkalar asosida soliqqa tortiladi. Bitta jismoniy shaxs bir nechta soliq solish obyekti bo‘yicha to'lovchi bo'lgan taqdirda, soliq solinadigan baza har bir obyekt bo‘yicha alohida-alohida hisoblab chiqiladi.$

Soliq stavkalari va soliq imtiyozlari. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqning stavkalari 0‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori bilan belgilanadi hamda soliq toilovchilarga Moliya vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi va unmg quyi organlari tomonidan belgilangan tartibda yetkaziladi. Soliq stavkalari har yili keyingi moliya yili uchun 0‘zbekiston Respublikasi Prezidentinmg qarori asosida qaytako‘ribchiqilishimurakin 2015-yil uchun soliqning stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilangan: 1-jadval Jismoniy shaxslaraing mol-mulkiga solinadigan soliqnmg STAVKALARI15 N Soliq solmadigan obyektlanung n,„n, Soliqstavkasi,mol- ulfenmg inventarize* qiymatiganisbatan foizda 1. Turar joylar , kvartiralar ( shaharlarda joylashgan , шштйу maydoni 200 kv . m dan oshiq bo ' lganIari bundan mustasno ), dala hovb qurilmalan , garajlar va boshqa imoratlar , xonalar va inshootlar 1,3 2. Shaharlarda joylashgan umumiy maydoni quyidagicha bolgan turarjoylarvakvartiralar : 200 kv.m dan oshiq va 500 kv.m gacha bo'lgan 1,6 500 kvjn dan oshiq bo'lgan 2Д Jismoniy shaxslar mol-mulkini baholash bo‘yicha organlar belgilagan inventarizatsiya qiymati bo‘lmasa, soliq undirish uchun Toshkent shahri va viloyat markazlarida 20328,0 raing so‘m, boshqa shaharlar va qishloq joylarda - 8833,0 ming so‘m miqdonda mol-mulkning shartli qiymati

qabul qilinadi. Mol-mulkka bo'lgan huquqni ro‘yxatdan o'tkazuvchi organlarda belgilangan tartibda ro‘yxatga olinmagan yangi qurilgan turar joylar bo‘y 1C ha jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliq mol-mulk shartli qiymatining ikki baravari miqdoridan kelib chiqib undiriladi. Ayrim toifadagi jismoniy shaxslar uchun mol-mulk solig'idan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlami qo'llash maqsadida soliq solinmaydigan maydon umumiy maydonmng 60 kv.m hajmida belgilanadi. Jismoniy shaxslar tomonidan soliq solinadigan obyektlardan tadbirkorlik faohyati uchun foydalanilganda yoxud ularni yuridik shaxslarga yoki yakb tartibdagi tadbirkorlarga ijaraga berilganda shunmgdek, jismoniy shaxslar tomonidan turar joy fondi obyektlari noturar joy fondi toifasiga o'tkazilganda yoki ular tomonidan noturar joy fondi obyektlari (binolar, binodagi xonalar) mulk sifatida xarid qilinganda jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliq yuridik shaxslar uchun belgilangan stavka bo‘yicha to'lanadi. Soliq kodeksining 275-moddasiga muvofiq quyidagilarning mulkida bo‘lgan mol-mulkka jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliq solinmaydi: • "O‘zbekiston Qahramoni”, Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni unvonlariga sazovor bo'lgan, uchala darajadagi Shuhrat ordeni bilan taqdirlangan fuqarolaraing. Mazkur imtiyoz tegishincha "O‘zbekiston Qahramoni” unvoni berilganligi to£g‘risidagi guvohnoma, Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni daftarchaiari, orden daftarchasi yoki mudofaa ishlari boyicha boilimning ma'lumotnomasi asosida beriladi; • urush nogironlari va qatnashchilari, shuningdek doirasi qonun hujjatlari bilan belgilanuvchi ularga tenglashtirilgan shaxslaming. Mazkur imtiyoz urush nogironming (qatnashchisining) tegishli guvohnomasi yoki mudofaa ishlan bo'Hmining yoxud boshqa vakolatli organning ma'lumotnomasi asosida, boshqa nogironlarga (qatnashchUarga) esa nogironning (qatnashchining) imtiyozlarga bo'lgan

huquqi to‘g‘risidagi guvohnoma asosida beriladi; • o‘n nafar va undan ortiq bolalari bor ayollaming. Mazkur imtiyozni berish uchun fuqarolaming o‘zim o‘zi boshqarish organining bolalar borhgini tasdiqlovehi mailumotnomasi asos bo'ladi; • pensionerlaming. Mazkur imtiyoz pensiya guvohnomasi asosida beriladi; • I va П guruh nogironlarining. Mazkur imtiyoz pensiya guvohno masi yoki tibbiy'mehnat ekspert komissiyasining mailumotnomasi asosma beriladi; •sobiq SSSRni, 0‘zbekiston Respublikasimng konstitutsiyaviy tuzumini himoya qiltfh yoki harbiy xSmatning yoxud ichki Lhlar organlaridagi xizmatning boshqa majburiyatlarini bajarish chog'ida yaralanganhgi, kontuziya bo'lganligi yoki shikastlanganbgi oqibatida yoxud frontda bo‘lish bilan bog'Iiq kasallik tufayli halok bo'lgan harbiy xizmatchilar hamda ichki ishto organlari xodimlari ota4>nalLiing va beva xotmlarining (beva erlarining) Imtiyoz “Halok bo'lgan askaraing beva xotini (beva eri, onasi, ot4" yoki “Ichki ishlar organlari halok bo'lgan xodimining beva xotini (beva eri, onasi, otasi)” shtampi qo‘yilgan yoxud pensiya guvohnomasini bergan muassasa rahbarining imzosi va ushbu muassasa muhri bilan tasdiqlangan tegishli yozuvli pensiya guvohnomasi asosida beriladi. Agar mazkur shaxslar pensioner bo'lrnasa, imtiyoz ularga sobiq SSSR Mudofaa vazirligi, Davlat xavfsizlik qo‘mitasi yoki Ichki ishlar vazhhgining, shuningdek 0‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, M.ITxavfsizlik xizmati yoxud Ichki ishlar vazMigining tegishli organlari tomonidan berilgan harbiy xizmatchining yoki ichki ishlar organi xodimining halok bo'lganligi to‘g‘risidagi ma’lumotnoma asosida beriladTSobiq SSSRni 0‘zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy tuzumini himoya qilish yoki harbiy xizmatning yoxud ichki ishbr orgardaridagi xbnatning boshqa rmjburiyatlarini bajarish chog'ida yokifrontda bo‘lish bilan bog‘liq kasallik tufayli halok bo'lgan harbiy xizmatchilaming yoxud icrJd ishlar organlari xodirnlarining beva xotinlariga (beva erlariga) imtiyoz faqat ular yanginikohdano'tmagLtaqdirda beriladi. 3 nafar va undan ortiq bolalan bor ayollar, pensionerlar, I va П guruh nogironlari uchun mol-mulk solig'ukn nazarda tutilgan imtiyozlar qonun hujjatlarida belgilangan soliq solinmaydigan maydon o'lchamidoirasida beriladi.

Soliq kodeksining 275-moddasida belgilangan imtiyozlar mulkdorning tanlashiga binoan faqat bir mol-mulk obyektiga taalluqli bo'ladi. Mazkur imtiyozlar jismoniy shaxslar tomonidan tadbirkorlik faoliyati uchun foydalamladigan yoxud yuridik shaxsga yoki yakka tartibdagi tadbirkorga ijaraga berilin soliq solish obyektlariga nisbatan qo'Ilanilmaydi. Yuqorida keltirilgan imtiyozlarni olish huquqiga ega bo'lgan jismoniy shaxslar imtiyozlarni olish huquqini tasdiqlovehi hujjatlLi mustaqilravishdataqdimetadilar. Soliqni hisoblab chiqarish va budjetga to'lash tartibi. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqni hisoblab chiqarish soliq to'lovchining yashash joyidan qat’i nazar, soliq solish obyekti joylashgan yerdagi davlat soliq xizmati organlari tomonidan ko‘chmas mulkka bo'lgan huquqlarni davlat ro'yxatidan o‘tkazuvchi organning ma’lumotlariasosida amalga oshiriladi. Ko‘chmas mulkka bo'lgan huquqlarai davlat ro‘yxatidan o'tka-zuvchi organ soliq solish obyekti joylashgan yerdagi davlat soliq xizmati organlariga har yili 1- fevralgacha obyektning 1-yanvarga bo'lgan holatiga ko'ra mventarizatsiya qiymatini va uning mulkdorini ko'ilatgan holda ma’lumot taqdim etadi Jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliq summasi mol-mulkning 1-yanvarga bo'lgan holatiga ko'ra inventarizatsiya qiymati- dan va belgilangan stavkadan kelib cMqqan holda hisoblab chiqariladi. Bir nechta mulkdoming umumiy ulushh mulkida bo'lgan imoratlar, binolar va inshootlar uchun jismoniy shaxslammg mol-mulkiga solinadigan soliq mnlkdorlarning har biri tomonidan ulaming ushbu unoratlatbinolar va inshootlardagi ulushiga mutanosib ravishcWlanadi. Mol-mulkka bo'lgan mulk huquqi kalendar yil mobaynida bir mulkdordan boshqasiga o'tgan taqdhda, jismoniy shaxslaming mulkiga solinadigan sohq awalgi mulkdor tomonidan shu yilning 1 yanvaridan e’tiboran u mol-mulkka bo'lgan mulk huquqmi yo‘qotgan oyning boshlanishiga qadar, yangi muUcdor tomonidan esa unda rrllk huquqi vujudga kel|an oydan e’tiboran to'lanadi.

Yangi Loratlar, bmolar va inshootlar bo‘yicha jismoniy shaxslaming mol- mulkiga solinadigan soliq Шаг barpo etilgan-yildan keyingi yil boshidan e’tiboran to'lanadi. Meros bo‘yicha o'tgan mol-mulk uchun jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliq merosxo'rlarda mulk huquqi vujudga keigan oydan e’tiboran to'lanadi Soliq solish obyekti yo‘q qilingan, vayron bo'lgan, buzib tashlangan taqdirck, jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliqni undirish mol-mulk yo‘q qilingan, vayron bo'lgan yoki buzib tashlangan oydan e’tiboran to‘xtatiladi. Soliq summasmi qayta hisob-kitob qihsh mahalliy davlat hokimiyati organi yoki fuqarolarning o‘zim o‘zi boshqarish organi tomonidan berilgan yo‘q qilinganlik, vayron bo'lganlik, buzib tashlanganlik faktini tasdiqlovehi hujjatlar mavjud bo'lgan taqdirda,amalgaoshiriladi. Kalendar yil mobaynida imtiyoz huquqi vujudga keigan (amal qilishi tugagan) taqdirda, jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliqni qayta hisob-kitob qilish ushbu huquq vujudga keigan (amal qilishi mgagan) oydan e’tiboran amalga oshiriladi. Jismoniy shaxslaming mol-mulkiga solinadigan soliqni to'lash to‘g‘risidagi to'lov xabamomasi sohq to'lovchilarga davlat soliq xizmati organi tomonidan har yili 1 -maydan kechiktirmay topshiriladi. Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqni soliq davri uchun to'lash hisobot yilining 15 oktyabriga qadar amalga oshiriladi. Agar soliq to'lovchi tomonidan ortiqcha summalar to'langan bo'lsa, soliq va yig'imlar bo‘yicha qarzlar mavjud bo'lmasa, ushbu summalar uning yozma arizasiga ko‘ra o‘ttiz кип ichida soliq to'lovcmga qaytariladi yoki bo‘lg‘usi to'lovlar hisobiga qayd etiladi. Jismoniy shaxslardan ounadigan yer solig‘ining to'lovchilari, soliq obyekti va bazasi. Jismoniyshaxslardan olinadigan yer solig'i 1993 yil 6 mayda qabul qilingan 0‘zbekiston Respublikasining “Yer solig'i to‘g‘risida”gi Qonuni bilan 1994-yildan boshlab joriy etilgan. Jismoniy shaxslardan ohnadigan yer solig'i

$mahalliy soliqlar tarkibiga kirib, mahalliy budjetga yo‘naltiriladi. U iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra to‘g‘ri soliq hisoblanib, bozor iqtisodiyoti amal qilayotgan mamlakatlarga xos soliq turi hisoblanadi. Hozirgi kunda jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig'imng davlat budjeti daromadiaridagi salmog'i past bo'lishiga qaramasdan ushbu soliq soliq tizimida o‘z o‘rmga egadir. Yer solig'i davlatga daro-mad taminlash funksiyasi bilan birga daromad va mulk t^simotidagi nomutanosiblikni yo'qotishda muhim vosita bo'lib xizmat qiladi. J lS moniy shaxslardan olinadigan yer solig'imng davlat budjeti daro- madlandagi salmog'ini quyida keltirilayotgan diagramma ma’lumot-laridahamko‘rishmumkin: -,c«2004 yi] 0,6 шШ %М\ :®200S-yil ■201-o-ya * 2012 ЛП 1 ж2015- у11( гф ) 6.2-diagramma. Jismoniy shaxslardan olinadigan yer soltr‘ini davlat budjeti daromadlaridagi salmog 4 dmamikas?" Diagramma ma'lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, jismoniy shaxs-lardan olinadigan yer solig'ining davlat budjeti daromadlaridagi salmog‘i o‘sishtendensiyasiga egadir. Uning ulushi 2004-2006-yillarda 0.6 foizni. 2008- yilda 0 7 foizni, 2010-yilda 0.6 foizni, 2012-yilda esa 0.8 foizni tashkil etgan. 2015-yilda soliqning prognoz ko'rsatkichi 0.9 foiz bo'lishi rejalashtirilgan. Bundan ko‘rinadiki, jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig‘ining salmog'i 2015-yilda 2004-yilga nisbatan 0.3 foizU punktga oshgan. Bu holatni soliq stavkalarining oshirilishi hamda soliq to'lovchilar somning ortishi bilan izohlash mumkin. Sohq kodeksming 287-moddasiga muvofiq mulk huquqi, egalik qilish huquqi, foydalanish huquqi yoki ijara huquqi asosida yer uchastkalariga ega bo'igan jismoniy shaxslar, shuningdek yuriddc shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan dehqon xo‘jaliklan yer solig'ini toilovchilar bo'lib hisoblamshadi. 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog'iston Respublikasi$