logo

Иктисодий ислохатлар стратегияси ва унинг хукукий асосларининг яратилиши Бозор инфрактурасининг шакллантирилиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

75 KB
Иктисодий ислохатлар стратегияси ва унинг хукукий асосларининг яратилиши Бозор инфрактурасининг шакллантирилиши Бозор инфрактурасининг шакллантирилиши Режа: 1. Кириш 2. Иктисодий ислохатлар стратегияси ва унинг хукукий асосларининг яратилиши. 3. Бозор инфрактурасининг шакллантирилиши 4. Бозор инфрактурасининг шакллантирилиши. Узбекистоннинг бозор муносабатларига утиш йулига доир Президент И.Каримов томонидан ишлаб чикилган беш тамойил нафакат республикамизда, шунингдек жахон хамжамиятчилиги томонидан маъкулланди, халкимизнинг узи томонидан эса беш тамойилни кабул килди ва куллаб-кувватлади. Мамлакатда иктисодиёт на сиёсат, на мафкура манфаатларга буйсундирилмасдан узига хос булган ички конунлар асосида ривожланмо²и лозим. Иктисодиёт – деб такидлайди И.Каримов – на сиёсат, на мафкура иктисодиётни назорат килиш, унга тазйик, утказиш даражасига кутарилмаслиги зарур. £ам ички, хам ташки иктисодий муносабатларни мафкурадан холи килиш зарур Узбекистонда «Аввал иктисод, кейин сиёсат», «Аввал таом, кейин калом», деган хикматларга амал килинди. Кенгашнинг 1992 йил, 4 январда булиб утган навбатдан ташкари IX сессиясида дастур ахамиятига молик булган давлат сиёсатининг стратегиясини белгилаб берди. И.Каримов мамлакатнинг дастлабки йиллардаги ривожланиш жараёнларни тахлил килиб, Узбекистон давлат курилиши ва иктисодиётини ислох килиш дастурининг узаги сифатида жахонда «Узбек модели» деб тан олинган куйидаги бешта асосий йуналишни уртага ташлади. Биринчидан: иктисодий ислохатлар хеч качон сиёсат ортидан колмаслиги керак, у бирор мафкурага буйсундирилиши мумкин эмас. Бунинг маъноси шуки, иктисодиёт сиёсатдан устун туриши керак. £ам ички, хам ташки иктисодий муносабатларни мафкурадан холи булиши керак. Иккинчидан: утиш даврида давлат бош ислохатчи булиши лозим. У ислохатларни устувор йуналишларини белгилаб бериши, узгартишлар сиёсатини ишлаб чикиши ва уни изчилик билан утказиши керак. Учинчидан: конун, конунларга риоя этиш устувор булиши лозим. Бунинг маъноси шуки, демократик йул билан кабул килинган янги Конституция ва конунларни хеч истисносиз хамма хурмат килиши ва уларга о²ишмай роия этиши лозим. Туртинчидан: ахолининг демографик таркибини хисобга олган холда ижтимоий сиёсат утказиш. Бозор муносабатларини жорий этиш билан бир вактда ахолини ижтимоий химоялаш юзасидан олдиндан таъсирчан чоралар курилиши лозим. Бу бозор иктисодиёти йулидаги энг долзарб вазифа булиб келди ва бу бундан кейин хам шундай булиб колади. Бешинчидан: бозор иктисодиётига утиш объектив иктисодий конунлар талабларини хисобга олган холда якин утмишимиздаги «Инкилобий сакраш» сизларсиз, яъни эволюцион йул билан пухта уйлаб, боскичма-боскич амалга оширилиши керак эди. Бозор инфрактурасининг шакллантирилиши. Бозор инфраструктураси товар ва пул бозорида, мехнат ресурслари бозорида хужалик юритувчи субъектлар молия-кредит тизими, су²урта, аудиторлик юридек ва хусусий фирмалар уртасида узаро иктисодий алокани бо²ловчи тизим хисобланади. Бозор иктисодиётига утишда бозор инфраструктураси инсонларни янгича ддд фикрларини келтиришда мухим восита булиб хизмат килади. Бозор инфраструктурасини шаклланиши давлат буюртмаларини бархам топишига, махсулотларни республикада хар мамлакатлар тузилган шартномалар эркин нархларда харид килиш билан алмаштирилади. Мамлакатда товар ресурсларни марказлашган тартибда таксимловчи таъминот ташкилоти тугатилиб, унинг урнида 1991 йил товарлар, бозори вазифасини бошкарувчи «Тошкент» товар – фонд биржаси ташкил килиниб, товар ва махсулотларким ошди савдоси оркали амалга оширилмокда. Товар ресурсларини сотиш биржа асосида ташкил этилиши муносабати билан брокерлик, савдо уйлари, воситачи фермалар ташкил топди. 1996 йили дан эътиборан кучмас мулкни сотиш буйича 190 та ва лицензия сотиш буйича 132 та брокузлик идоралари, республика фонд биржасининг 13 та филиали ва булимлари фаолият курсатмокда. 1991 йили банклараро валюта биржаси ташкил килиниб, ким ошди валюта савдоси амалга оширилди. Республика давлат су²урта бошкармаси базасида хам акциядорлик жамият тарзида иш олиб борувчи су²урта компаниялари ташкил килинди. 1991 йил 15 февралда «Банклар ва банк фаолияти ту²рисида»ги Узбекистон Республикаси конунига мувофик Собик СССР Давлат банки минтакавий булими тугатилиб, унинг урнига марказий банк ташкил килиниб, банклар фаолиятини назарат килиш, пул-кредит сиёсатини амалга ошириш йуллари белгилаб берилди. 1995 йили 21 декабрда Олий Мажлиснинг IV сессиясида «Узбекистон Республикаси Марказий Банки ту²рисида», «Банклар ва банклар ту²рисида» кабул килинган хужжатлар халкаро Валюта фонди ва жахон Банки томонидан юкори бахоланди. Ахолини утиш давридаги талаб ва эхтиёжларини кондириш учун мамлакатда «Пахта банк», «Галла банк», «Савдо банк», «Тадбиркор банк» ва хусусий банклар тизими юзага келтирилди. 1994 йил 1июлдан бошлаб Узбекистон Республикасининг пул бирлиги-сум муомилага киритилди.Уша купдан бошлаб сум тулов воситаси сифатида барча турдаги туловлар учун кабул килинмокда. Мамлакатимизда миллий валютани мустахкамлаш, сум кадрсизлигини олдини олиш юзасидан жуда катта тадбирлар амалга оширилмокда. Узбекистонда нархлар 1992 йил январидан бошлаб боскичма-боскич ахолини ижтимоий химоялашга, каратилган нархлар эркинлаштирилиб айланди. Айникса 1994 йилнинг сентябр-ноябр ойлари нархларини эркинлаштиришда мухим боскич булиб, халк истемол молларининг асосий турлари эркинлаштирилиб, транспорт ва коммунал хизматларининг таърифлари амалга оширилди. Мамлакатимизда иктисодиётни баркарор топтиришда солик тизимини такомиллаштиришга каратилган чора – тадбирлар амалга оширилмокда. Вазирлар Махкамасининг 1991 йил 12 августдаги «Узбекистон Республикасида Давлат Солик органлари хакида» ги карори мамлакат хаётида айникса шу хам вокеа булди. Узбекистон Республикаси Президентининг 1994 йил 18 январдаги «Узбекистон Республикасининг Давлат Солик Бош Бошкармасини Узбекистон Республикасининг Солик µумитасига айлантириш ту²рисида» ги Фармони Солик тизимини мустахкамлашда мухим омил булиб хизмат килмокда. 1994 йилда 91 мингдан ортик туловчи юридик шахс руйхатга олинган булса, 1996 йил уларнинг сони 1994 йилдагига нисбатан анча купайиб, 2 миллион 31 минг кишига етиб.ю улардан бюджетга тушадиган солик туловлари 5,7 марта купайди. Адабиётлар: 1. Марат ЗОКИРОВ, 2. www.ziyonet.uz