Фондлар ва кредитлар хисоби - Iqtisodiyot - Referatlar

Фондлар ва кредитлар хисоби

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

134.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Устав капиталининг ҳисоби ва таъсисчилар билан ҳисоблашишлар 2. Грант, субсидия ва бошқа мақсадли тушумлар ҳисоби 3. Банк кредитлари ва қарз маблағларининг ҳисоби

www.arxiv.uz Устав капиталининг ҳисоби ва таъсисчилар билан ҳисоблашишлар Бозор муносабатларининг қарор топиши ва ривожланиши шароитида корхона мустақил равишда ўз маблағлари манбаларини шакллантирадилар. Корхонанинг ўз маблағлари манбаларини қуйидагилардан иборат: 1. Устав капитали 2. Қўшилган капитал 3. Резерв капитал 4. Тақсимланмаган фойда 5. Мақсадли жамғармалар ва тўловлар резерви. Устав капитали корхона ўз маблағларини шакллантиришнинг асосий манбаи ҳисобланади. Устав капиталининг шакллантириш тартиби қонунчилик ва таъсис ҳужжатлари билан тартибга солинади. Масалан, давлат корхоналарининг устав капитали корхона фойдаланишга топширилган пайтда унинг фаолиятини амалга ошириш учун давлат бюджетидан ажратиладиган маблағлар суммасини акс эттиради (қурилиш, монтаж, созлаш ишларининг барча сарфларини қиймати, асбоб-ускуналардаги қиймат, пул маблағлари муомаласи ҳам). Нодавлат тижорат тузилмаларининг устав капитали акциядорлар (иштирокчилар) томонидан қўшилган маблағлар (пул ва бошқалар) ҳисобига шаклланади, шунинг учун ҳам бир қанча юридик ёки жисмоний шахслар акциядорлик жамияти таъсисчилари, шериклари ва корхоналарнинг бошқа ташкилий-ҳуқуқий шаклларининг мулкидан иборат бўлади. Акциядорлик жамияти устав капиталининг ҳисоби. Махсус ном билан таъсис этиладиган асосий (устав) капиталга эга бўлган акциялари муайян миқдорда тенг бўлган қисмларга бўинган ва мажбурият бўйича ўз мол-мулки билан жавоб берадиган юридик шахс акциядорлик жамияти ҳисобланади. Бу ихтиёрий бирлашма бўлиб, у биргаликда фаолиятни амалга оширувчи иштирокчиларнинг тенглиги принципига асосланган. Муҳим шарти ушбу фаолиятга ўз капиталини қўшиш, яъни акциядорлик жамияти бу

www.arxiv.uz капиталларни бирлаштиришдир. Акциядорлик жамиятининг фаолияти устав билан тартибга солинади. Акциядорлик жамияти мажбуриятлари бўйича акциядорлар тўла мол-мулк жавобгарлигига фақат устав капиталига қўшилган ҳисса билан чекланиб қолади. Акциядорлик жамиятининг очиқ ва ёпиқ турлари мавжуд: Очиқ турдаги акциядорлик жамияти учун очиқ обуна бўйича акцияларни тарқатиш хос бўлиб, акциялар эркин бир шахсдан башқа шахсга ўтиши мумкин, яъни қимматли қоғозлар бозорида иккиламчи муомалага эга бўлади. Ёпиқ турдаги жамият акцияларни бозорга чиқармайди (сотмайди). Бундан ташқари, пай эгаси ўз пайини бошқа шахсга қолган акциядорларнинг розилигисиз бера олмайди. Ҳар бир акциядорлик жамияти устав капиталига эга бўлади, уставнинг ўзини ўзгартириш учун назарда тутилган акциядорлик жамияти уставида мўлжалланган миқдорда маблағ билан таъминланади (молиялаштирилади). Устав капиталини ўзгартириш тўғрисидаги қарор уни умумий мажлис қабул қилган пайтдан бошлаб, белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги хабардор қилинган ҳолларда кучга киради. Устав капитали жамият таъсис этилаётган чоғда бир хил номинал қийматли оддий акцияларнинг келишилган сонидан иборат бўлиши лозим. Ўзбекистон Республикасида Акционерлик жамиятлар тўғрисидаги низомга мувофиқ улар тегишли реестрда барча акциядорларни мажбурий рўйхатга олиш орқали фақат номи кўрсатилган акциялар чиқарадилар. Акциянинг тўлов ҳақига қуйидагилар киритилиши мумкин:  мол-мулк ва иншоотлар;  номоддий активлар;  бошқа моддий бойликлар;  пул маблағлари сўмларда ва чет эл валютасида. Устав капитали маблағлари ҳаракатининг ҳисоби. Устав капиталини ҳисобга олиш 8300 счётида амалга оширилади. Бу пассив

www.arxiv.uz счётдир, кредит сальдоси (қолдиғи ) устав капиталининг рўйхатга олинган суммасини кўпайишини кўрсатади. Дебет бўйича оборот - таъсисчиларнинг акция жамият таркибидан чиқишидаги устав капиталини камайишини кўрсатади. Кредит бўйича оборот - қонунчиликка мувофиқ турли сабабларга кўра устав капиталини кўпайишини кўрсатади. Устав капиталини ҳисобга олиш қуйидаги счётларда ҳисобга олинади: 8310- «Оддий акциялар» 8320- «Имтиёзли акциялар» 8330- «Пай ва улушлар» 8310 «Оддий акциялар» счёти акциядорлик жамияти устав капиталини шакллантириш бўйича маълумотларни ҳисобга олиш учун тайинланган. 8320 «Имтиёзли акциялар» счётида имтиёзли акцияларнинг номинал қиймати бўйича акциядорлик жамиятининг сармояси суммасини акс эттиради. 8330 «Пай ва улушлар» счёти эса корхонанинг акциядорлик жамиятидан ташқари устав капитали суммаларини акс эттириш учун тайинланган. Бу корхоналарга давлат, хусусий ва ширкатчилик шаклидаги корхоналар киради. 8310 "Оддий акциялар" счётида акс эттирилган операцияларнинг ҳисоби ордер №12 журналида олиб борилади. Давлатга тегишли корхоналар уставига қуйилган маблағлар устав фонди деб аталади. У корхонага давлат томонидан ажратилган асосий ва айланма маблағлардан ташкил топади. Устав капитали - корхонани ташкил қилиш чоғида тасдиқланган таъсис шартномасига мувофиқ муассисларнинг корхонага қўшган пул ва моддий шаклдаги улушлари йиғиндисидир. Устав капитали корхона муассисларининг мол-мулки ҳисобланади. Устав капиталини шаклланиш тартиби Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари ҳамда таъсис ҳужжатлари билан тартибга солинади. Устав капитали муассисларнинг мол-мулки юзасидан ҳосил қилинганда қуйидагича бухгалтерия проводкаси берилади: Д-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассисларнинг қарзлари»

www.arxiv.uz К-т 8310, 8320,8330 -«Устав капиталини ҳисобга олувчи счётлар». Қонун ҳужжатларига мувофиқ корхона муассислари ўз улушларини корхона рўйхатдан ўтгандан сўнг бир йил давомида тўлаши шарт. Корхоналар ташкилий-ҳуқуқий шаклининг якка тартибдаги, хўжалик жамияти ва ширкат ҳамда акциядорлик жамият турлари мавжуд. Хусусий корхона устав капиталининг шаклланиши. Мисол. Хусусий корхона устав капиталининг ҳажми 400000 сўмни ташкил қилган. Бунда қуйидаги бухгалтерия ёзуви берилади: Д-т 4610 -«Устав капиталига улуш бўйича муассислар қарзлари» -400000 К-т 8330 -«Пай ва улушлар» -400000. Муассислар корхонага устав капиталига улушнинг маълум қисмини моддий шаклда киритиши мумкин. Бунда қуйидаги бухгалтерия ёзуви берилади: Д-т 0130 -«Машина ва ускуналар» -200000 К-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи» - 200000. Муассис томонидан корхонанинг ишлаб чиқариш фаолияти учун хом ашё ва матераиллар қўйилган. Д-т 1010 -«Хом ашё ва материаллар» -30000 К-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи» -30000. Муассис корхонага қолган улушини пул маблағлари шаклида киритганда қуйидагича бухгалтерия проводкаси амалга оширилади: Д-т 5110 -«Ҳисоб-китоб счёти» -170000 К-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассисларнинг қарзи» - 170000. Амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ устав капиталига киритилган бадал солиққа тортиладиган даромад ҳисобланмайди. Хусусий корхона амалдаги қонун ҳужжатларни мувофиқ низом ҳужжатини устав капитали миқдорини эълон қилмасдан рўйхат ўтказиш ҳуқуқига эга. Хўжалик жамияти ва ширкатларда бухгалтерия ҳисоби ҳар бир шерик бўйича алоҳида ҳисоб

www.arxiv.uz қилинади. Ўзбекистон Республикасининг 2001 йил 16 декабрдаги «Хўжалик ширкатлари тўғрисида» ги қонун асосан муассисларнинг улушларига бўлинган устав фондига эга бўлган тижорат ташкилоти хўжалик ширкати ҳисобланади, бундай ширкатда муассислар ёки уларнинг айримлари ширкат номидан тадбиркорлик фаолиятини юритишда шахсан иштирок этади. Маъсулияти чекланган жамиятнинг устав капитали шаклланишини кўриб чиқамиз. Маъсулияти чекланган жамият -таъсис ҳужжатларида белгиланган миқдорда улушларга ажратилган устав фондига эга бўлган жамиятдир. Жамият иштирокчилари эса фақатгина ўз мол-мулклари доирасидага мажбуриятлар бўйича жавобгардирлар. Мисол. «Нур» МЧЖ ни ташкил қилиш чоғида 600000 сўм миқдорда устав капитали рўйхатга олинган. Устав капитали А. Назаров ва Б.Эрбоевлар улуши ҳисобига ташкил қилинмоқда. Бу ерда А.Назаров қўшган ҳиссаси 70% ни ташкил этади. Б.Эрбоевнинг улуши 30 % дан иборатдир. Маъсулияти чекланган жамият устав капитали шаклланишига қуйидагича бухгалтерия проводкаси берилади: Д-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи» (Назаров) -280000. К-т 8330 -«Пай ва улушлар» (Назаров) -280000 Д-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи» (Эрбоев) -120000. К-т 8330 -«Пай ва улушлар» (Эрбоев) -120000 Ҳар бир иштирокчилар муассис, таъсис шартномасига асосан уставка моддий ва пул шаклида бадалларни киритади: А.Назаров корхонага ўзига тегишли бўлган улушнинг 180000 сўмни асосий восита кўринишида ва 100000 сўм пул шаклида қўяди. Бунга қуйидагича бухгалтерия ёзуви берилади: Д-т 0130 -«Машина ва ускуналар» -180000. Д-т 5110 -«Ҳисоб-китоб счёти» -100000

www.arxiv.uz К-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассилар (Назаров) қарзи» -280000. Муассис Б.Эрбоев устав капиталига ўзининг бадалини пул кўринишида киритди: Д-т 5110 -«Ҳисоб-китоб счёти» -120000 К-т 4610 -«Устав капиталига улушлар бўйича муассилар (Эрбоев) қарзи» -120000. Ширкат асосида тузилган корхоналарнинг устав капиталининг энг кам миқдори энг кам иш ҳақи суммасининг эллик бараваридан кам бўлмаган миқдорини ташкил қилиши керак. Таъсисчилар билан ҳисоблашишлар. Акциядорлик жамияти рўйхатга олингандан кейин рўйхатга олинган устав капиталининг суммасида акциядорларни жамият олдида қарздорлиги ҳосил бўлади. Таъсисчилар билан ҳисоблашишлар ҳисоби учун 4610 "Устав капиталига улушлар бўйича муасислар қарзи" счёти ишлатилади. Бу актив счёт бўлиб, унинг дебетида ҳисобот ойида вужудга келган таъсисчиларнинг устав капитали бўйича қарзларини акс эттирса, кредити таъсисчиларнинг ҳақиқатда қарзларини тўланишини кўрсатади. Устав капитали маблағларининг ҳаракатини счёти бўйича операцияларнинг акс эттирилиши Д- т 8310 К-т Кредит счётлар Дебет счётлар 4610 Устав капиталининг камайиши. С - рўйхатга олинган устав капиталининг суммаси. 8710 Акция жамият зарарларини қоплаш учун устав капиталини камайиши. Рўйхатга олиш пайтидаги ус-тав капиталини ҳосил бўлиши 4610

www.arxiv.uz Тақсимланмаган фойда ҳисо- бига устав капиталининг кўпайиши. 8710 Жамият акциядорлари акциядорлик жамиятининг махсус реестрида рўйхатдан ўтказилади. Акциядор билан қўшилган ҳисса бўйича ҳисоблашишларнинг аналитик ҳисоби ҳар қайси акциядор билан карточкаларда ёки қайдномаларда олиб борилади, уларда устав капиталидаги қўшган ҳисса бўйича қарздорлик суммасини узиш (тўлаш) санаси акс эттирилади. Сотиб олинган акциялар суммасига таъсисчилар асосий воситалари, номоддий активлари ва бошқа моддий бойликлари шаклида киритиш мумкин. Аналитик ҳисобни олиб бориш учун қуйидагилар асос бўлиб хизмат қилади:  таъсис ҳужжатлари;  асосий воситаларни қабул қилиш, ўтказиш далолатномалари;  номоддий активлар;  тўлов топшириқлари;  кирим касса ордерлари ва бошқалар. Шундай қилиб рўйхатга олинган устав капитали суммасида қуйидаги бухгалтерия ёзуви амалга оширилади: Д-т счёт 4610 "Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи". К-т счёт 8310 "Оддий акциялар". Муассис томонидан асосий воситалар қабул қилинса қуйидагича бухгалтерия ёзувлари бўлади: Д-т 0130 «Машина ва асбоб-ускуналар». К-т 4610 "Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи". Муассис томонидан номоддий актив қабул қилинса: Д-т 0410 «Патентлар, лицензиялар ва ноу-хау».

www.arxiv.uz К-т 4610 "Устав капиталига улушлар бўйича муассислар қарзи". Моддий ва номоддий активлар корхона устав капиталига бозор нархлари бўйича киритилиши лозим. Таъсисчилар билан ҳисоблашишлар бўйича операцияларни акс эттирилиши Д-т 4610 "Устав капиталига улушлар бўйича муасислар қарзи" счёти К-т Счётларнинг кредити Счётларнинг дебети 8310 С - таъсисчиларнинг ҳисобот ойи бошидаги қарздорлик суммаси. Таъсисчилар асосий воситаларни киритган пайтдаги қарздорликни қопланиши 0130 8310 Таъсисчиларнинг устав капиталига қўшган ҳиссаси бўйича қарздорликни ҳосил бўлиши. Таъсисчи томонидан номоддий актив киритилганда 0410 Таъсисчилар томонидан хом ашё ва материаллар келтирилганда 1010 Акциядорлик жамиятининг хўжалик фаолияти амалдаги қонунчиликка мувофиқ бажарилади. Масалан, жамият томонидан олинган баланс фойдаси корхоналар фойдасига солиқ тўғрисида қонунга мувофиқ ҳолда солиққа тортилади. Солиққа тортиладиган фойданинг ҳажмини ҳисоблаш учун ялпи фойда Акциядорлик жамияти резерв фондига (ҳар ойда) мустақил ўтказиладиган суммасига, таъсис ҳужжатларида келишилган ушбу фонднинг ҳажмига еткунга қадар камаяди, лекин устав капиталининг 25% дан ортиқ эмас. Шу билан резерв фондига (ҳар ойда ҳар чоракда) ҳисоблаб ўтказилган сумма солиққа тортиладиган фойданинг 50% дан ошмаслиги лозим. Сўнгра

www.arxiv.uz фойданинг солиққа тортиладиган суммаси ҳисоблаб чиқилади. Фойданинг (ялпи фойда минус резер фойдани ҳосил этишга йўналтирилган сумма минус фойда солиғи суммаси) қолган суммаси Акциядорлик жамияти мажлисининг қарорига мувофиқ тақсимланади. Бунинг устига у одатда, икки қисмга бўлинади: Бир қисми дивидендлар тўлашга, бошқа қисми махсус мақсадли фондларни ҳосил қилишга йўналтирилади. Дивиденд ҳар чоракда, ярим йилда, бир йилда тўланиши мумкин. Оралиқ дивиденд директорлар кенгаши томонидан эълон қилинади ва қатъий белгиланган ҳажмга эга бўлади. Оралиқ дивидендларни ҳисоблаб олган ҳолда йиллик иш натижалари бўйича умумий йиллик йиғилиш дивидендни узил-кесил эълон қилади. Имтиёзли акциялар бўйича қатъий белгиланган дивиденд, уларни чиқарилаётганда белгиланади. Ушбу акциялар бўйича дивиденд олинган фойданинг ҳажмидан қатъий назар биринчи навбатда ҳисоблаб чиқилади ва тўланади. Агар олинган фойда имтиёзли акциялар бўйича дивидендлар тўлаш учун етарли бўлмаса, у ҳолда ушбу мақсадлар учун махсус ташкил этилган резерв фонди ёки бошқа манбалар ишлатилади. Муомалага чиқарилган акциялар бўйича дивидендлар тўланмайди. Дивиденд агар Акциядорлик жамияти уставида назарда тутилган бўлса қуйидаги кўринишларда тўланиши мумкин:  акциялар;  облигациялар;  товарлар. Акциядорлик жамияти солиқни ҳисобга олмаган ҳолда дивиденднинг ҳажмини эълон қилади. Дивиденд фақат ҳиссанинг қўшилган қисмига ёки акцияларни сотиб олишга тўлашга қўшилган суммага мутаносиб равишда тўланади. Дивидендлар кўринишда даромадлардан олинадиган солиқ, тўлаш манбалари яъни Акциядорлик жамияти томонидан ундириб олинади. Даромадлар бўйича акциядорлар (мутахассислар) билан

www.arxiv.uz ҳисоблашишлар бўйича операцияларнинг ҳисоби. Даромадлар бўйича акциядорлар билан ҳисоб-китобни ҳисобга олиш учун 6610 «Тўланадиган дивидендлар» счёти қўлланилади. Унинг сальдоси кредитида бўлиб, акциядорлик жамиятнинг акциядорлар олдидаги қарздорлик суммасини билдиради. 6610 счётининг дебет оборотида ушланган солиқ ва тўланган дивидендлар суммалари акс эттирилади. Кредит оборотида эса акциядорларга дивиденд ҳисобланиши кўрсатилади. Корхонада фойдадан барча солиқлар ва тўловлар амалга оширилгандан сўнг қоладиган фойда муассисларга дивиденд тарзда ҳисобланади. Муассисларга дивидендлар ҳисоблаганда қуйидагича бухгалтерия ёзуви берилади: Д-т 8710 «Ҳисобот давридаги тақсимланмаган фойда (қопланмаган фойда)» К-т 6610 «Тўловга дивидендлар» Дивиднед суммасидан 15% лик солиқ ставкаси ундириб қолиниши лозим: Д-т 6610 «Тўланадиган дивидендлар» К-т 6410 «Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар». Корхона ушбу суммани бюджетга ўтказганда қуйидагича провдка бўлади: Д-т 6410 «Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар» К-т 5110 «Ҳисоб китоб рақами». Таъсисчиларга дивиденд суммасини кассадан берилганда қуйидагича бухгалтерия ёзуви бўлади: Д-т 6610 «Тўланадиган дивидендлар» К-т 5010 «Миллий валютада пул маблағлари». Акциядорлар билан ҳисоблашишлар бўйича операцияларни акс эттирилиши 6610 «Тўланадиган дивидендлар « счёти

www.arxiv.uz Д-т 6610 К-т Счётлар кредити Счётлар дебети 6410 Акциядорлардан (жисмоний ва юридик шахслардан) ушлаб қолинган даромад солиғи суммаси. С - акциядорларга даромадлар бўйича қарздорлик суммаси. 5010 Акциядорлар ҳисобига ўтказилган даромадлар суммаси. Ҳисобот йилида ҳисобланган дивидендлар суммаси. 8710 Дивидендлар ундириб олинган солиқлар суммаси акс эттирилган бухгалтерия маълумотномаси бўйича акциядорлар ҳажмининг баённомаси ва қарори асосида ҳисоблаб чиқилади. Даромадларни ўтказиш ва тўлаш чиқим касса ордери ва тўлов топшириқлари асосида амалга оширилади. Мисол №1. Йил якунланганда акциядорлик жамияти 200000 сўм ҳажмда баланс фойдаси олинган. 1.1. Баланс фойдасидан биринчи навбатда у қуйидагиларни ҳосил қилади. Бўлиши мумкин бўлган зарарларни қоплаш баланс фойдасининг 10% ҳажмида резерв (заҳира жамғармаси) фонди.c 20000 100 10 200000   Қилинган заҳира жамғарма суммаси учун қ уйидагича ёзилади: Д-т 8520 К-т Д-т 8720 К-т 1.2. Акциядорлик жамият учун солиққа тортилмайдиган фойда баланс фойдаси ва резерв фондига ҳисоб қилинган сумма ўртасидаги айирмага тенг ( 180000 20000 200000   ). Акциядорлик жамияти учун фойда ставкаси 18%. Фойдадан олинган солиқ суммаси 32400 га тенг. 20000 20000

www.arxiv.uz32400 100 % 18* 180000  Д-т 6410 К-т Д-т 9810 К-т 1.3. Акциядорлик жамияти ихтиёрида қоладиган соф фойда 147600 сўмга тенг ( 32400 1800000  ). Акциядорлар мажлиси 50% соф фойдани дивиденд тўлашга яъни 73800 сўм ажратади ( 2: 147600 ). Акциядорлик жамияти акциялари ҳисобига ўтказилган даромадлар суммасидан корхоналар ва ташкилотлар фойдасидан олинадиган солиқ тўғрисида Ўзбекистон республикаси қонуни асосида юридик шахслар даромадларидан 15% миқдорда ундириб олинади. Акциядорлик жамияти барча ушланмалар бўйича ўзини рўйхатдан ўтган жойидаги давлат солиқ инспекциясига хабар беради. Грант, субсидия ва бошқа мақсадли тушумлар ҳисоби Махсус мақсадларга аталган фондлар қуйидаги маблағлар ҳисобига ҳосил бўлади:  корхоналар томонидан мустақил белгиланадиган нормалар бўйича корхоналар ихтиёрида қоладиган фойдадан чегирмалар ҳисобига;  таъсисчилар ва бошқа корхоналарнинг текин (пулсиз) бадаллари ҳисобига; Мақсадли тушумларни ҳисобга олувчи счётлар қуйидаги счётларда ҳисобга олади: 8810 «Грантлар» 8820 «Субсидиялар» 8830 «Аъзолик бадаллари» 8840 «Мақсадли фойдаланиладиган солиқ имтиёзлари» 8890 «Бошқа мақсадли тушумлар» 32400 32400

www.arxiv.uz Грантлар деганда давлат, шунингдек нодавлат, хорижий халқаро ташкилотлар ва фондлар томонидан корхоналарга ижтимоий аҳамиятли мақсадларга, иқтисодиётни ривожлантиришни рағбатлантириш, илмий техникавий ва иннавацион дастурларни бажариш учун кўрсатиладиган беғараз, гуманитар пулли ёки моддий техникавий ёрдам тушунилади. Грант маблағларидан қатъиян мақсадли мўлжал бўйича фойдаланилади. Субсидиялар - муайян шартларда иқтисодиётни ривожлантиришни рағбатлантириш мақсадида давлат томонидан корхоналарга кўрсатиладиган ёрдамидир. Давлат кўмаги турли шаклларда (дотация, субвенция) ҳамда турли шаклларда тақдим этилади; 8830-«Аъзолик бадаллари» ҳисоб варағидан фақат аъзоликка асосланган нотижорат ташкилотларида фойдаланилади; унда таъсис ҳужжатларида бегиланган жамият аъзоларининг аъзолик бадаллари суммаси акс эттирилади. Солиқ солишдан озод қилиш натижасида бўшаган мақсадли вазифаларни бажариш учун маблағлар 8840-«Мақсадли фойдаланиладиган солиқ имтиёзлари» счётида ҳисобга олинади. Пул шаклида олинган грантлар ёки бошқа мақсадли бадаллар бўйича қуйидаги бухгалтерия ёзуви акс эттирилади. Д-т 5210, 5110, 5010 «Пул маблағларини ҳисобга олувчи счётлар» К-т 8800 «Мақсадли тушумларни ҳисобга олувчи счётлар» Солиққа тортишдан мақсадли озод қилиш чоғида солиқ суммаси белгиланган тартибда ҳисоблаб ёзилади, бироқ бюджетга ўтказилмайди, балки мақсадли маблағлар сифатида акс эттирилади: Д-т 6410 «Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар» К-т 8840 «Мақсадли фойдаланиладиган солиқ имтиёзлари» Мақсадли молиялаш маблағларидан фойдаланилганда қуйидагича бухгалтерия ёзуви берилади: 1. Ажратилган грант ҳисобидан ходимларга иш ҳақи ҳисоблаб ёзилди: Д-т 8810 «Грантлар»

www.arxiv.uz К-т 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходимлар билан ҳисоб-китоблар» 2. Мақсадли молиялаш ҳисобидан хизмат сафари харажатларини ҳисобдан чиқариш: Д-т 8890 «Бошқа мақсадли тушумлар» К-т 4220 «Хизмат сафарларига берилган бўнаклар» Мақсадли тушумларни ҳисобга олувчи счётлар кўпинча нодавлат, нотижорат ташкилотларида фойдаланилади. Бу корхоналар фойда олишни мақсад қилиб қўймайди улар ижтимоий фойдали фаолият билан шуғулланади. Уни бажариш учун мақсадли тушумлардан фойдаланилади. Мисол бинонинг ижараси бўйича ижара харажатлари акс эттирилади: Д-т 8810-8890 К-т 610 «Тўланадиган қисқа муддатли ижара» Нотижорат корхонасига телефон алоқаси учун счёт келиб тушди: Д-т 8810-8890 К-т 6010 «Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга тўланадиган счётлар» Агар мақсадли молиялаш сифатида валюта олинган бўлса, у ҳолда курсдаги фарқлар мақсадли молиялаш суммаларини оширишга камайтиришга киритилади. Мусбат фарққа қуйидагича праводка берилади: Д-т 5210 «Валюта счёти» К-т 8810-8890 Банк кредитлари ва қарз маблағларининг ҳисоби Банк кредити (ссудалар) корхона қарз маблағларининг муҳим манбаи ҳисобланади. Банк кредитлари мустақил балансга ва ўз айланма маблағларига эга бўлган корхоналарга мақсадли равишда берилади. Кўпинча банк кредитлари ишлаб чиқариш захиралари ва ишлаб чиқариш харажатлари учун ажратилади. Кредитлар қуйидаги ҳолатларда берилади:  мустақил балансда бўлганда;

www.arxiv.uz  ўз айланма маблағларига эга бўлганда;  моддий заҳиралар, ишлаб чиқариш ва бошқа харажатларнинг жами эвазига. Банк муассасалари қуйидаги принципларга қатъий риоя қилинган шароитларда кредитлар беради:  қайтарувчанлик;  муддатлилик;  тўловлилиги;  таъминланганлик; Қарз олувчилар ва банклар ўртасидаги кредитлар бериш ва қайтариш билан боғлиқ бўлган барча масалалар банклар қоидалари (низомлари) ва кредит шартномалари бевосита шартномалар тузиш асосида тартибга солинади. Кредит шартномасида қуйидагилар назарда тутилади:  кредитлаш объекти ва кредит муддати;  уни шарти ва бериш ҳамда узиш тартиби;  мажбуриятларни таъминлаш шакллари, кредит бериш ва узиш бўйиича ҳуқуқ ва жавобгарликлар.  ҳужжатлар рўйхати ва банкка тақдим этиш учун банкка уларни ўтказганлиги ва бошқа шартлар. Корхона томонидан қисқа муддатли кредитларни ва қарзлар тўғрисидаги ахборот қуйидаги счётларда акс эттирилади: 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари» 6820 «Қисқа муддатли қарзлар» 6830 «Тўланадиган облигациялар» 6840 «Тўланадиган векселлар» 6810 счётда корхоналарнинг банкдан олган қисқа муддатли кредитлар ҳисобга олинади. Бу пассив счёт бўлиб, унинг кредити корхонанинг банкдан бўлган қарзини кўрсатса, унинг дебетида ушбу қарзлар камайиши акс этади. Мисол: корхона банкдан қисқа муддатли кредит олди:

www.arxiv.uz Д-т 5110 «Ҳисоб-китоб счёти» К-т 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари» Кредит суммаси қайтарилганда: Д-т 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари» К-т 5110 «Ҳисоб-китоб счёти» 6820 счётида банклардан ташқари қарз берувчилардан олинган қисқа муддатли қарзлар ҳисобга олинади. 6830 счётида корхона томонидан облигациялар бериш ҳисобидан жалб этилган маблағлар ҳисобга олинади. 6840 «Тўланадиган векселлар» счётида қисқа муддатга берилган векселлар ҳисобга олинади. Корхона векселларидан муайян активлар харидига оид тўловлар ёки бошқа аниқ мақсадлар учун фойдаланилади. Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги Қонуни». Т.:,1996. 2. «Ўзбекистон Республикасининг аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги Қонуни. Ўзбекистон Республикаси молиявий қонунлари. № 8, Т.,2000. 3. Ўзбекистон Республикасининг солиқ кодекси. Т.: «Ўзбекистон», 1998.

www.arxiv.uz 4. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Бюджетлар уртасида хисоблашишлар ва бюджет ссудалари, фондлар ва бюджет ижроси буйича натижалар хисоби

Бюджетлар уртасида хисоблашишлар ва бюджет ссудалари, фондлар ва бюджет ижроси буйича натижалар хисоби

Капитал,резерв ва кредитлар ҳисобини аудити

Бюджетдан ташқари фондлар

Капитал, фондлар ва молиявий натижалар ҳисоби