Tashkilotda axborot tizimlarining o’rni va vazifalari - Informatika va AT - Referatlar

Tashkilotda axborot tizimlarining o’rni va vazifalari

Yuklangan vaqt:

29.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

77.61328125 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI “BYUDJET HISOBI VA G’AZNACHILIK” FAKULTETI “BYUDJET HISOBI VA G’AZNACHILIK ISHI” KAFEDRASI “Byudjet nazorati va g’aznachiligi” yo’nalishi 1-bosqich BNG’-71 guruh talabasi Ziyadullayeva Muslima tomonidan “Iqisodiyotda informatsion kammunikatsion texnologiyalar ” fanidan ‘’Tashkilotda axborot tizimlarining o’rni va vazifalari’’ mavzusida tayyorlangan REFERAT O’qituvchi: Toshkent 1

Tashkilotda axborot tizimlarining o’rni va vazifalariReja: Kirish 1. Tashkilotda axborot tizimlarining ro’li 2 . Axborot tizimlarining o’rni va vazifalari. 3 .Axborot tizimlarining asosiy tarkibiy qismlari. Xulosa F o y d a l a n i l g a n a d a b i y o t l a r r o’ y h a t i . 2

Kirish “Tizim” deganda, bir vaqtning o’zida ham yagona, yaxlit deb qaraladigan har qanday obyekt, ham qo’yilgan maqsadlarga erishish manfaatlarida birlashtirilgan turli elementlar majmuyi tushuniladi. Ma’lumki bugungi kunda turli xil tizimlar yaratilgan bo’lib ular o’z tarkibi va bosh maqsadi bo’yicha bir-biridan farqlanadi. Tizim tushunchasi keng tarqalgan va juda ko’p maqsadlarda qo’llaniladi. Axborot tizimlariga nisbatan qo’llanilganda aksariyat hollarda texnik vositalar va dasturlar to’plami nazarda tutiladi. Kompyuterning faqat apparat qisminigina tizim deb atash mumkin. Muayyan amaliy vazifalarni bajarish uchun hujjatlarni yuritish va hisob kitoblarni boshqarish jarayonlari bilan to’ldirilgan ko’plab dasturlarni ham tizim deb hisoblashimiz mumkin. Tashkiliy tizimlarning ikkinchi o’ziga xosligi – ko’p maqsadli ishlash xususiyatidir. Ushbu tizimlar faoliyatining samaradorligi umuman olganda ham uning kichik tizim va elementlarini tashkil etuvchilariga ko’ra ko’plab miqdordagi texnik , i qtisodiy va ijtimoiy ko’rsatkichlar bilan belgilanadi. Samaradorlikni baholashning ko’pqirraligi ko’pgina o’zaro bog’liq jihatlar bo’yicha boshqarishni tashkil etish zaruriyatiga olib keladi. Bunda tizimning boshqa elementlari bilan moddiy va axborot jihatdan o’zaro ta’sirini tashkil etish talab etiladi. Uchinchi o’ziga xoslik – tashkiliy tizimlarning uzluksiz rivojlanishini o’z ichiga oladi, u yangi ehtiyojlar paydo bo’lishi, bu ehtiyojlarni tashqi va ichki shart-sharoit hamda o’zgarishlar bilan bog’liq holda qondirish yo’llarini takomillashtirishdan iborat. Oqibatda, ob’ektlar tarmoqlari doimiy o’zgaradi, uning elementlari o’rtasida yangi aloqalar paydo bo’ladi. Shuningdek , ham alohida ob’ekt, ham umuman tizim sifatida boshqarish tizimi o’zgaradi. «Tizim» tushunchasi tizimga kiruvchi bir qator elementlarni cheklaydi: shartli ravishda cheklangan chegara o’rnatadi, undan tashqaridagi elementlar esa ushbu tizimga kirmay qoladi. Bundan anglashiladiki, tizim o’z-o’zidan emas, balki boshqa ko’plab elementlar qurshovida mavjud bo’ladi. Ayrim masalalarni hal etishda bizni bu tashqi muhitning barcha elementlari emas , balki ushbu masala nuqtai-nazaridan tashqi muhitni tashkil etuvchi, ko’rib chiqilayotgan tizimga biror-bir aloqasi bo’lgan elementlargina qiziqtiradi. Tashqi muhit – bu ko’rilayotgan tizimga ta’sir 3

ko’rsatuvchi yoki ko’rilayotgan masala sharoitida uning ta’siri ostida bo’lgan, tizimdan tashqaridagi har qanday tabiat elementlaridir. Chunki, real sharoitlarda tizimlarning har biri alohida emas , balki boshqalari yonida, bir-biriga bog’liq holda ishlaydi. Tizimlarni tahlil va sintez qilish chog’ida aloqalarning ikki xil turi ajralib turadi: ichki va tashqi aloqa. Tashqi aloqaga ega tizimlar ochiq deb , unga ega emaslari esa yopiq aloqali tizimlar deb ataladi. 4

Tashkilotda axborot tizimlarning roli va vazifalari. Axborot tizimini ishlab chiqishdan maqsad – tashkiliy loyihalashti-rish, texnologik va hokazo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining samaradorliginioshirishdir.Organilayotgan fan sohasini aks ettiruvchi ham umumiy , ham ayrim xususiyatlarga ega bo’lgan tizimning ko’plab tushuncha va ta’riflarimavjud.Umumiy holatda tizim, deganda ular orasidagi va ularning xususiyatlari o’rtasidagi aloqalar majmuiga ega bo’lgan, ya’ni bir-biriga chambarchas bog’langan qismlardan iborat butun bir ob’ektlar majmuasi tushuniladi. Bunday ta’rifdagi tizimga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin: detallar va tutashtiruvchi qurilmalardan yig’ilgan mashina; xujayralarning butun majmuini tashkil etuvchi tirik organizm ; turli resurslar, bir- biri bilan bog’langan ko’plab ishlab chiqarish jarayonlari va kishilar jamoalari yaxlitligida yuzaga kelgan korxonalar va hokazo. Bunday hollarda ob’ektlar(qismlar) yagona tizim sifatida ishlaydi , ya’ni har bir ob’ekt, kenja tizimlar, umumiy tizim oldidagi yagona maqsad uchun harakat qiladi.«Tizim»ni aniqlashga quyidagi atamalar kiradi: «ob’ektlar», «alo-qalar», «xususiyatlar». Ob’ektlar – tizimning bir bo’lagi yoki komponentlari bo’lib, jismoniy , matematik o’zgaruvchan tenglamalar, qoida va qonunlar , texnologik jarayonlar, axborot jarayonlari , ishlab chiqarish bo’linmalari kabi ko’plab cheklanmagan qismlarga ega. Xususiyatlar – bu ob’ektning sifatini ifodalovchi parametrlardir. Xususiyat tizimning ma’lum bir o’lchamga ega ob’ektlarini bittalab miqdoriy jihatdan bayon etish imkonini beradi. Ob’ektlarning xususiyatlari tizim harakati natijasida o’zgarishi mumkin. Aloqalar ob’ektlar va ularning xususiyatlarini tizim jarayonida yagona yaxlitlikka birlashtiradi. Bunda barcha tizim elementlarining kenja tizimlari va tizimlar o’rtasida aloqa bo’lishi nazarda tutiladi. Ayrim umumiy qonuniyatlar , qoidalar yoki tamoyillar bilan birlashuvchilar o’rtasida aloqaning mavjud bo’lishi tizimning asosiy tushunchasi sanaladi. Boshqalar bilan biror - bir aloqaga ega bo ’ lmagan element ko ’ rib chiqilayotgan tizimga kirmaydi . Hozirgi davrda fan va texnikada ko ’ p qo ’ llaniladigan tushunchalardan biri - tizimdir . Tizim - yunoncha so’z bo’lib, tashkil etuvchilardan iborat bir butunlik degan ma’noni anglatadi. Tizimlarni 5

ularning turli belgilariga qarab turkumlash mumkin. Umuman olganda, tizimlar moddiy yoki mavxum bo’lishi mumkin (mavhuminson ongi mahsuli).Moddiy tizimlar , asosan moddiy ob’ektlar to’plamidan tashkil topadi. ¡z navbatida moddiy tizim anorganik (mexanik, ximik) va organik (biologik) tizimga yoki aralash tizimga ajratiladi. Moddiy tizimlarda asosiy o’rinni ijtimoiy tizim egallaydi. Bunday tizimning xususiyatlaridan biri insonlar o’rtasidagi munosabatlarni aks ettirishdir.Mavhum tizimlar inson ongining mahsuli bo’lib, har xil nazariyalar, bilimlar , gipotezalardan iborat. Yangi axborot texnologiyasi ham moddiy tizim unsurlarini (kompyuterlar, xujjatlar, insonlar), ham no moddiy tizim unsurlarini (matematik modellar , inson bilimlari va hokazo) o’z ichiga oladi. Shu orada axborot texnologiyasiga ta’rif berib o’tish maqsadga muvofiqdir.Axborot texnologiyasi - ob’ektning, xodisa yoki jarayonining (axborot mahsulotining) ahvoli haqida yangicha ma’lumot olish maqsadida ma’lumotlarni yig’ish, qayta ishlash va uzatish vositalari hamda usullari majmuasi (boshlang’ich ma’lumotlar) dan foydalanish jarayonidir.Axborot texnologiyasining maqsadi axborotlarni inson ularni tahlil qilishi va shu asosda biror ishni bajarish bo’yicha qaror qabul qilishi uchun ishlab chiqishdan iborat.Shunday qilib, tizim - bu o’zaro bog’liq va yagona maqsadga erishish uchun ma’lum qoida asosida o’zaro munosabatda bo’ladigan unsurlar to’plami. Bu unsurlar to’plami oddiy unsurlar yig’indisidangina iborat bo’lmay, har bir unsur ham o’z navbatida tizim bo’lishi mumkin. Tizimlar tuzilishi bo’yicha oddiy yoki murakkab bo’lishi mumkin. Oddiy tizimlarni tashkil etuvchi unsurlar soni kam bo’lib, sodda tuzilishga ega bo’ladi. Murakkab tizimlar esa, bir nechta unsurlardan tashkil topgan bo’lib bu unsurlar ham o’z navbatida aloxida tizimlarga bo’linishi mumkin.Vaqn davomida o’zgarishga qarab tizimlar statistik va dinamik turlarga ajratiladi. Statistik tizimda vaqt davomida o’zgarish bo’lmaydi. Dinamik tizimda esa , vaqt o’tishi bilan xolat o’zgarib boradi.Tashqi muxit bilan bo’ladigan aloqasiga qarab ochiq yoki yopiq tizimlar bo’lishi mumkin. Ochiq tizimlar tashqi muxit bilan aktiv aloqada bo’ladi. Yopiq tizimlarning unsurlari esa tashqi muxitdan ta’sirlanmaydi.Iqtisodiy ob’ekt tizim sifatida, boshqarish tizimi.Iqtisodiy obektni tizim sifatida ko’radigan bo’lsak, u xam 6

quyidagi unsurlardan tashkil topgan bo’ladi. 1. Boshqaruvchi sub’ekt 2. Boshqariluvchi ob’ekt 3. Bu unsurlar o’rtasidagi aloqa xam katta axamiyatga ega. Iqtisodiy ob’ekt deb ishlab chiqarish korxonasini olsak (aktsionerlik jamiyati , firmalar, kichik korxonalar va hokazo), boshqaruvchi sub’ektga bu ishlab chiqarish korxonalarining rahbar organlari , bo’linmalari kiradi (direktor, bo’lim boshliqlari, ularning bo’linmalari va xokazo). Boshqariluvchi ob’ektga esa korxona tsexlari , ishlab chiqarish bo’limlari misol bo’ladi. Agar boshqaruvchi sub’ektdan ma’lum bir ma’lumot boshqariluvchi ob’ektga borsa, bu aloqa «to’g’ri aloqa» deyiladi. Korxona miqyosida bunga reja va turli xil ko’rsatmalar misol bo’lishi mumkin. Agar aksincha, ma’lumotlar boshqariluvchi ob’ektdan boshqarish sub’ektiga borsa, «teskari aloqa» deyiladi. Bunga ishlab chiqarilgan maxsulotlar miqdori va hakozo misol bo’la oladi. X o'jaligini yuritishni qo'llab-quvvatlovchi axborot tizimlari keng tarqalgan misollardan biri hisoblanadi: ular omborga tovarlar kelib tushishi, xaridorga tovarlar berilishini kuzatib turadi, shuningdek omborda har bir mahsulotning zaruriy miqdori mavjudligini nazorat qiladi) «tizim» deb ataladi. Tizimlarni yaratish jarayoni tizimlarning yaratilish davri (system development life cycle) deyiladi, chunki bu jarayon bilan bog'langan faoliyatlar davomiydir. Tizimlarning yaratilishida yo'l qo'yilgan xato qanchalik kech aniqlansa, shunchalik uni tuzatish kimmatga tushadi, chunki oldin qilingan ishlar ham yana ko'rib chikilishi zarur bo'ladi. Boshqarish tizimi kishilarning moddiy dunyoda biron bir jarayonni tashkil etish soxasidagi muayyan maqsadga qaratilgan faoliyatdir. Boshqarish tizimi ishlashi uchun zarur bo’lgan shart-sharoitlar quyidagilardan iborat: 1. Boshqarish ob’ektlarining mavjudligi. 2. Mazkur ob’ekt faoliyatining maqsadi ma’lum bo’lishi. 7

3. Boshqarish tizimi mustaqil xarakat qilishi uchun muayyan xuquqlarga ega bo’lishi. 4. Boshqaruvchi ob’ektning boshqariluvchi ob’ekt xaqida mufassal ma’lumotlarga ega bo’lishi. Boshqarish deb ob’ektning asosiy xossalarini saqlab qolish yoki ma’lum bir maqsadga erishish uchun uni rivojlantiruvchi tizimning funktsiyasiga aytiladi. Tizimni boshqarish maqsadiga ma’lum bir funktsiyani amalga oshirish orqali erishiladi. Bunday funktsiyalarga:  rejalashtirish;  taxlil etish;  nazorat;  xisobot;  qaror qabul qilish funktsiyalari kiradi. Rejalashtirish deb boshqarishning maqsadi va unga erishish yo’llarini aniqlash , xarakat rejasini tuzish va uning istiqbolini aniqlashga aytiladi. Taxlil etish deganda boshqarish tizimi tuzilishini tanlash va shakllantirish , tizim unsurlari o’rtasidagi munosabatni va bog’liqlikni aniqlash tushuniladi. Nazorat deb ishlab chiqarish jarayonini kuzatish va xaqiqatda bajarilg’an ishning reja bo’yicha belgilanganligi to’g’riligini tekshirishga aytiladi. Xisobot deganda reja bajarilishining yoki uning ma’lum bir bosqichi bajarilishining yakuniy xisoboti , boshqarish natijalarini baholash tushuniladi. 8

Axborot tizimlari Tizimlar tarkibi hamda asosiy maqsadlariga ko’ra farqlanadi. Quyida 1-jadvalda turli elementlardan iborat bo’lgan va turli maqsadlarga qaratilgan bir qancha tizimlar namuna sifatida keltirilgan. Tashkiliy murakkablik tizimning asosiy xususiyati sanaladi va u elementlar o’rtasidagi o’zaro aloqalar (o’zaro harakatlar) miqdori bilan aniqlanadi. Elementlar o’rtasidagi chatishib , qo’shilib ketgan o’zaro aloqalar shunday tuzilganki, u birorta parametr aloqasining o’zgarishiga olib keladi.Tashkiliy murakkablik elementlar tizimini tashkil etuvchi tavsiflar miqdori bo’lmagan, yaxlit holda, faqat tizimga tegishli tavsiflar aniqlaydi. Umuman olganda , tizim uni tashkil etuvchi elementlardan boshqacharoq tavsiflarga ega bo’libgina qolmay, balki uning barcha qismlaridan sifat jihatidan farqlanadi. Shuningdek elementlar ega bo ’ lmagan boshqa vazifalarni ham bajarish xususiyatiga ega . Tizim butunligining o ’ ziga xosligi bilan aniqlanadigan yangi xususiyatlarning paydo bo ’ lishi ba ’ zan emerjentlik ( inglizcha « emergent » - yuzaga keluvchi , paydo bo ’ luvchi ) deb ataladi . Tizimlarni qismlarga , ayniqsa o ’ zi tarkib topadigan elementlarga bo ’ lganda bunday vazifalar yoki tavsiflar o ’ z - o ’ zidan yo ’ q bo ’ ladi . Maqsadga qaratilganlik. Tizim umumiy xususiyatga ega , ya’ni u umumiy maqsadga erishishga harakat qilishga qaratilgan. Tizimning maqsadga yo’nal-tirganligini ifodalovchi barcha elementlar uchun umumiy bo’lgan o’zaro aloqalarning maqsadli qoidalari maqsadning mavjudligini belgilaydi. Tizimning tarkiblashganligi – bu tizimning alohida elementlari va ularning tashqi muhit bilan o’zaro harakati o’rtasidagi ichki aloqalarning doimiy tarkibidir. Tizim tarkibi – uning faoliyati samaradorligini ko ’ p jihatdan belgilovchi muhim tavsiflardan biri sanaladi . Tizimning bo ’ linishi – bu uning maqsadlar va vazifalarga javob beruvchi ma ’ lum belgilar bo ’ yicha ajratilgan elementlar yoki bir qator kenja tizimlardan tuzilganligini anglatadi . Kenja tizimlar bunday ajratilishning asosini tashkil etib , bunda elementlar o ’ rtasidagi aloqalar ko ’ proq , kenja tizimlar o ’ rtasida esa kamroq bo ’ ladi . Tizim tushunchasi shu ma ’ noda nisbiyki , tizim elementining o ’ zi ham murakkab tizim bo ’ lishi mumkin . Biror belgi bo ’ yicha ajratilgan tizim o ’ ziga nisbatan yuqori darajadagi tizim 9

elementi bo ’ lishi mumkin . Tizim va tashqi muhit « Tizim » tushunchasi tizimga kiruvchi bir qator elementlarni cheklaydi : shartli ravishda cheklangan chegara o ’ rnatadi , undan tashqaridagi elementlar esa ushbu tizimga kirmay qoladi . Bundan anglashiladiki, tizim o’z-o’zidan emas, balki boshqa ko’plab elementlar qurshovida mavjud bo’ladi. Ayrim masalalarni hal etishda bizni bu tashqi muhitning barcha elementlari emas , balki ushbu masala nuqtai-nazaridan tashqi muhitni tashkil etuvchi, ko’rib chiqilayotgan tizimga biror-bir aloqasi bo’lgan elementlargina qiziqtiradi. Tashqi muhit – bu ko’rilayotgan tizimga ta’sir ko’rsatuvchi yoki ko’rilayotgan masala sharoitida uning ta’siri ostida bo’lgan, tizimdan tashqaridagi har qanday tabiat elementlaridir. Chunki, real sharoitlarda tizimlarning har biri alohida emas , balki boshqalari yonida, bir-biriga bog’liq holda ishlaydi. Tizimlarni tahlil va sintez qilish chog’ida aloqalarning ikki xil turi ajralib turadi: ichki va tashqi aloqa. Tashqi aloqaga ega tizimlar ochiq deb , unga ega emaslari esa yopiq aloqali tizimlar deb ataladi. Matematik metod va intellektual tizimlarni qo'llab, boshqarishning optimal variantlarini olish. Tizimni avtomatlashtirish natijasida ishchilarning vazifalarini engillashtirish. Eng tog’ri axborotga ega bo'lish. Axborotlarni qog’ozda emas balki magnit yoki optik disklarda saqlash Ma ҳ sulot ishlab chi қ arish sarf ҳ arajatlarini kamaytirish. Foydalanuvchilar uchun qulayliklar yaratish. Axborot tizimlarida boshqaruv tuzilmasining o'rni Axborot tizimi jamiyat va har bir tashkilot uchun quyidagilarni bajarishi lozim: Tizim arxitekturasi - tarkibiy qismlarning o'zaro ta'sirini tashkil etish uchun zarur bo'lgan tizim xususiyatlarining uyg'unligi. Tizimlar tarkibida ham, maqsadlarda ham o'zlari o'rtasida sezilarli darajada farq qiladi. Turli xil elementlardan iborat va turli xil maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan tizimlarga misollar keltirilgan . . Axborot tizimi (IP) - Bu Axborot jamg'armasidan iborat kompleks , shuningdek, mablag'lar, soliqqa erishish, maqsadga erishish uchun ma'lumotlarga ega bo'lgan mablag'lar, qayta ishlash va berish usullari . 10

Shubhasiz, tizimning ko'plab elementlari ixtiyoriy emas. Masalan, ob'ekt modeli ma'lumotlar bazasi (ma'lumotlar bazasi) bilan aniqlanmasligi mumkin, bu ko'pincha talqin qilinadi mavzu sohasi axborot modeli - strukturaviy (ish uchun) jadval, fakt Ma'lumotlar bazasi) yoki mazmunli (ish uchun) hujjatli ma'lumotlar bazasi ). Ob'ekt modeli va ma'lumotlar bazasi etishmayotgan bo'lishi mumkin (va shunga ko'ra, saqlash va ma'lumotlarni qidirish jarayoni), agar tizim ma'lumotni dinamik konversiya va ishlab chiqarish hujjatlarini ishlab chiqarishni dinamik konversiya qilish va natijada olingan ma'lumotni saqlamasdan. Ammo e'tibor bering ma'lumotlarning transformatsiyasi ham yo'q , keyin bunday ob'ekt IP (bu bajarmaydi) axborot faoliyati ) va shuning uchun uni boshqa tizimlar sinflariga (masalan, kanalni uzatish kanali va boshqalar) bilan bog'liq bo'lishi kerak. Kirish va ma'lumotlarni to'plash jarayoni ham ixtiyoriydir barcha zarur va etarli AIS faoliyati uchun ma'lumotlar ma'lumotlar bazasida va namunaviy tarkibida bo'lishi mumkin. Axborot tizimining yuqoridagi ta'rifi odatiy holga bog'liq, ammo shunga qaramay, maqsadli inson faoliyatining o'ziga xos shakli - bu asosiy faoliyat vazifalarini bajarish samaradorligini oshirishni ta'minlaydigan ma'lumotni qayta ishlash samaradorligini ta'minlaydi. "Tizimli" tushunchasi bu erda mavjud va funktsional imkoniyatlarning mohiyatini aks ettiradi: IPning tarkibi va tuzilishi darajasi bo'yicha talablarga asoslanadi axborot xizmatining samaradorligiga muhtoj Avvalambor, Axborot fondining yozuvlarini topish va qayta ishlash nuqtai nazaridan, ular uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi samarali asosiy faoliyat sohasidagi jarayonlarni bajarish va boshqarish. Shunday qilib , axborot tizimi quyidagi xususiyatlarga ega.:har qanday axborot tizimi tahlil qilinishi, qurilishi va boshqarilishi mumkin umumiy printsiplar qurilish tizimlari; axborot tizimi jadal va rivojlanmoqda ; axborot tizimini qurishda tizimli yondashuvdan foydalanish kerak ; axborot tizimi , bir yoki boshqa usul , inson va mashina tizimi sifatida qabul qilinishi kerak . 11

 Element tizimi - Ma'lum bir funktsional maqsadga ega bo'lgan tizimning bir qismi. Bunday holda , har qanday tizimning alohida elementi (tizimning o'zi sifatida) boshqa tizimning elementi bo'lishi mumkin. Tizimga murakkab elementlar , o'z navbatida o'zaro bog'liq oddiy elementlardan iborat quyi tizimlar . Tizim tuzilishi - tizimning asosiy xususiyatlarini belgilaydigan tizimning asosiy xususiyatlarini aniqlaydigan tizimning o'zaro ta'siri, tartibi, protseduralari va tamoyillari. Tuzilish - Bu holat o'zgarganda tizimda qoladigan xususiyatlarning bir qismi hisoblanadi. Axborot tizimlarini ta'minlovchi tarkibiy qismlar Axborot tizimi (boshqarishning kontekstida) boshqaruv funktsiyasini amalga oshirish uchun ma'lumot to'plash, uzatish, qayta ishlash, ma'lumotlarni yig'ish, uzatish, qayta ishlash uchun aloqa tizimi Axborot tizimi (IP), qoida tariqasida quyidagi komponentlarni o'z ichiga oladi:  1. Funktsional komponentlar;  2. Ma'lumotlarni qayta ishlash tizimi va bilimlarining tarkibiy qismlari ;  Tashkiliy komponentlar. Funktsional komponentlar ostida boshqaruv funktsiyalari tizimi sifatida tushuniladi - boshqaruv maqsadlariga erishish uchun amalga oshirilgan va ish joyining to'liq to'plami. Axborotni qayta ishlash tizimlari va bilimlari axborot-texnik xizmat ko'rsatish tizimi uchun mo'ljallangan. Ushbu tizimning komponentlari: Axborotni qo'llab- quvvatlash, dasturiy ta'minot , texnik yordam, huquqiy yordam , tilshunoslik ta'minoti.Tashkiliy komponentni taqsimlash inson omilining alohida ahamiyati bilan bog'liq. IPning tashkiliy tarkibiy qismlariga ko'ra menejment tizimining tashkiliy tuzilmasini takomillashtirish va boshqarish funktsiyalari tashkiliy tuzilishini takomillashtirish va boshqarish funktsiyalarini takomillashtirish uchun usullar va vositalarning kombinatsiyasiga tegishli.IPning hayotiy tsikli IP-ni 12

yaratish zarurati to'g'risida qaror qabul qilish zarurligi to'g'risida qaror qabul qilingan paytdan boshlab boshlanadi va uni olib chiqish vaqtida tugaydi.Ostida zZ modeli SFC paytida amalga oshiriladigan jarayonlar, harakatlar va vazifalarni amalga oshirish va o'zaro bog'liqlikning ketma-ketligini aniqlash. LCC modeli ICning o'ziga xos xususiyatlariga va uning tarkibidagi shartlarning o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq IP ma'lumotlarini qo'llab-quvvatlash ikkita kompleksni o'z ichiga oladi: avtomatlashtirilgan axborot ta'minoti (texnik va iqtisodiy ma'lumotlarning tasniflagichlari, hujjatlar, uslubiy qo'llanma materiallari) va avtomatlashtirilgan axborot ta'minoti (dastlabki ma'lumotlarni kompyuterga kiritish yoki natijada olingan ma'lumotlarni chiqarish uchun ekranlar / ekranlar) axborot bazasi: kirish, chiqish fayllari, ma'lumotlar bazasi). Axborot ta'minotiga quyidagi umumiy talablar qo'yiladi:  axborot ta'minoti ob'ektning barcha avtomatlashtirilgan funktsiyalarini qo'llab-quvvatlash uchun etarli bo'lishi kerak;  ma'lumotlarni kodlash uchun mijoz tomonidan qabul qilingan klassifikatorlardan foydalanish kerak;  kodlash uchun kirish va chiqish ma'lumotlariboshqaruvning eng yuqori darajasida qo'llaniladigan, ushbu darajadagi klassifikatorlardan foydalanish kerak;  ishlab chiqilgan tizim bilan o'zaro ishlaydigan tizimlarning axborot ta'minoti bilan muvofiqligi ta'minlanishi kerak;  hujjatlar shakllari mijozning korporativ standartlari (yoki birlashtirilgan) talablariga javob berishi kerak hujjatlar tizimlari);  hujjatlar va ekran shakllari tarkibi oxirgi foydalanuvchilarning ish joylaridagi terminallarning xususiyatlariga mos kelishi kerak; 13

 shakllantirish jadvallari va tarkibi axborot xabarlari, shuningdek ishlatiladigan qisqartmalar ushbu mavzu bo'yicha umumiy qabul qilinishi va mijoz bilan kelishilgan bo'lishi kerak;  iP kirish va chiqish ma'lumotlarini boshqarish, axborot massivlarida ma'lumotlarni yangilash, yaxlitlikni boshqarish axborot bazasi, ruxsatsiz kirishdan himoya. 14

Xulosa Bugungi kunda axborot tizimlarini loyihalash va ishlab chiqishning komponent texnologiyasi zaruriy vositalar zahirasi ishlab chiqishning mavjud vositalarini qo'llab-quvvatlovchi vizual tahlil va modellashtirish instrumentlaridan boshlab, tanlash imkoniyatlari juda keng bo'lgan tayyor komponentlarning kutubxonalarigacha, shu jumladan turli dasturiy-apparat platformalari uchun «infrastruktura» komponentlariga ega deb hisoblash mumkin. Bu axborot texnologiyalari turli ishlab chiqaruvchilardan olingan komponentlar to'plamidan iborat bo'lgan tayyor tizimlarning «konstruktorlari» paydo bo'lishi bo'sahasida turibdi demakdir. Har qanday ixtiyoriy so’rovlarni amalga oshira oladigan tizimlar foydalanuvchilar uchun katta imkoniyatlar ochib beradi. So’rovlarni shaklantirish uchun tizim so’rovlar tiliga, ularni tuzish qoidalariga ega bo’lishi kerak. Foydalanuvchining tizim bilan muomilasi insonning mashina bilan muloqoti shaklidagi muomilasidan qulaydir. Bunda foydalanuvchi olinayotgan axborot bilan tanishib o’z sorovini tuzatish imkoniyatiga ega bo’ladi. Shuni qayd etib o’tish zarurki, har qanday muayyan axborot tizimi tizimlarning alohida ajratib ko’rsatilgan turlariga xos bo’lgan xsusiyatlar majmuyi bilan tacsiflanishi mumkin. Shu bilan birga axborot tizimlarini qo’llanilish sohasiga bog’liq holda tizimning o’zigagina xos xsusiyatlarga ega bo’ladi. Hozirgai davrda turli maqsadlarga mo’ljallangan turli axborot tizimlari muvoffaqiyatli ishlab turibdi, ular foydalanuvchilarning axborot so’rovlarini qondirish uchun yo’naltirilgan. Bunday tizimlarning o’ziga xos xsusiyati shundaki ularda so’rovga muvofiq topilgan axborotdan aynan shutizimning doirasida bevosita foydanilmaydi, balki foydalanuvchiga beriladi, u olingan axborotda o’ziga zarur istalgan maqsadda foydalanadi. 15

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Axborot_tizimi 2 . https://kompy.info/axborot-tizimlari-va-unda-boshqaruv-tuzilmasining-orni.html 3 https://fayllar.org/1-axborot-tizimlarining-tashkilotdagi-orni-va-vazifalari- axbor.html 4 . https://uz.wikipedia.org/wiki/Axborot_tizimi 16

O'xshashlar

Axborot tizimlarining turlari

Axborot tizimlarining turlari va ularning funktsiyalari

Zamonaviy axborot tizimlarining texnik va dasturiy ta’minoti

Axborot tizimlari haqida tushuncha. Axborot tizimlarining turlari. Boshqaruv tizimi

Axborot tizimlarining hayot sikli modellari axborot tizimlarini topshiriqli kaskadli va spiral modellari