Tarmoqlangan axborot texnologiyalari - Informatika va AT - Referatlar

Tarmoqlangan axborot texnologiyalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78 KB

Ko'chirib olish

Tarmoqlangan axborot texnologiyalari Reja: 1.Tarmoq axborot texnologiyalari haqida tushuncha. 2.Kommunikatsiya kanali. Axborot uzatish tizimlarining tasnifi. 3.Axborot uzatish muhiti. Tarmoq periferiya qurilmalari. 4. Internet, Intranet, Ethernet, Extranet kompyuter tarmoqlari va ularning ishlash tamoyillari. 5.Telekommunikatsiya va simsiz texnologiyalar. Tarmoq topologiyasi

Tarmoq axborot texnologiyalari haqida tushuncha. Xozirda kompyuterlarni kullashda kupgina foydalanuvchilar uchun yagona axborot makonini ta’riflovchi tarmoklarni tashkil etish muxim axamiyatga ega. Buni butun dunyo kompyuter tarmogi xisoblanmish Internet misolida yakkol kurish mumkin. Uzatish kanallari orkali uzaro boglangan kompyuterlar majmuiga kompyuterlar tarmogi deyiladi. Bu tarmok undan foydalanuvchilarni axborot almashuv vositasi va apparat, dastur xamda axborot tarmogi resurslaridan jamoa bulib foydalanishni taminlaydi. Kompyuterlarning tarmokka birlashishi kimmatbaxo asbob-uskunalar - katta xajmli disk, printerlar, asosiy xotiradan birgalikda foydalanish, umumiy dasturli vositaga va ma’lumotga ega bulish imkonini beradi. Global tarmoklar tufayli olisdagi kompyuterlarning apparat resurslaridan foydalanish mumkin. Bunday tarmoklar millionlab kishilarni kamrab olib, axborot tarkatish va kabul kilish jarayonini butunlay uzgartirib yubordi, xizmat kursatishning eng keng tarkalgan tarmogi - elektron pochta orkali axborot almashuvni amalga oshirishdir. Tarmokning asosiy vazifasi foydalanuvchining taksimlangan umumtarmok resurslariga oddiy, kulay va ishonchli ximoyalangan xolda axborotdan jamoa bulib foydalanishni tashkil etish. Shuningdek, foydalanuvchilar tarmoklari urtasida ma’lumotlarni uzatishning kulay va ishonchli vositasini ta’minlash. Umumiy axborotlash davrida katta xajmdagi axborotlar lokal va global kompyuter tarmoklarida saklanadi, kayta ishlanadi va uzatiladi. Lokal tarmoklarda foydalanuvchilar ishlashi uchun ma’lumotlarning umumiy bazasi tashkil etiladi. Global tarmoklarda yagona ilmiy, iktisodiy, ijtimoiy va madaniy axborot makoni shakllantiriladi. Ma’lumotlar bazasiga uzok masofadan turib kirishda, umumiy ma’lumotlarni markazlashtirishda, ma’lumotlarni ma’lum masofaga uzatishda va ularni taksimlab kayta ishlash borasida kupgina vazifalar mavjud. Bularga bir kancha misollar keltirish mumkin: bank va boshka moliyaviy tuzilmalar; bozorning axvolini aks ettiruvchi tijorat tizimi («talab-taklif»); ijtimoiy ta’minot tizimi; solik xizmati;

oralik masofadan turib kompyuter ta’limi; avia chiptalarni zaxira kilib kuyish tizimi; uzokdan turib tibbiy tashxislash; saylov tizimi. Kursatilgan ushbu barcha kushimcha ma’lumotlar tuplanishi, saklanishi va undan foydalana olish (kirish) notugri ma’lumotlar bulishidan va ruxsat berilmagan kirishdan ximoyalangan bulish kerak. Ilmiy, xizmat, ta’lim, ijtimoiy va madaniy xayot soxasidan global tarmok millionlab kishilar uchun yangi xil dam olish mashgulotini yaratdi. Tarmok kundalik ishni va turli soxadagi kishilarning dam olishini tashkil etish kuroliga aylandi. Tarmoklar tasnifi Kompyuter tarmoklarini kupgina belgilar, xususan xududiy ta’minlanishi jixatidan tasniflash mumkin. Bunga kura global, mintakaviy va lokal (maxalliy) tarmoklar farklanadi. Global tarmoklar butun dunyo buyicha tarmokdan foydalanuvchilarni kamrab oladi va kupincha bir-biridan 10-15 ming km uzoklikdagi EXM va aloka tarmoklari tugunlarini birlashtiruvchi yuldosh orkali aloka kanallaridan foydalanadi. Mintakaviy tarmoklar uncha katta bulmagan mamlakat shaxarlari, viloyatlaridagi foydalanuvchilarni birlashtiradi. Aloka kanallari sifatida kupincha telefon tarmoklaridan foydalaniladi. Tarmok tugunlari orasidagi masofa 10-1000 km ni tashkil etadi. EXMning lokal tarmoklari bir korxona, muassasaning bir yoki bir kancha yakin binolaridagi abonentlarni boglaydi. Lokal tarmoklar juda keng tarkalgan, chunki 80-90% axborot usha tarmok atrofida aylanib yuradi. Lokal tarmoklari xar kanday tizilmaga ega bulishi mumkin. Lekin lokal tarmoklardagi kompyuterlar yukori tezlikka ega yagona axborot uzatish kanali bilan boglangan buladi. Barcha kompyuterlar uchun yagona tezkor axborot uzatish kanalining bulishi - lokal tarmokning ajralib turuvchi xususiyati. Optik kanalda yoruglik utkazgich inson soch tolasi kalinligida yasalgan. Bu uta tezkor, ishonchli va kimmat turadigan kabel.

Lokal tarmokda EXMlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10 km gacha, radio kanal alokasidan foydalanilsa - 20 km. Lokal tarmoklarda kanallar tashkilot mulki xisoblanadi va bu ulardan foydalanishni osonlashtiradi. Tarmokning dasturiy ta’minoti Tarmokning imkoniyati uning foydalanuvchiga kursatadigan xizmati bilan ulchanadi. Tarmokning xar bir xizmat turi xamda unga kirish uchun dasturiy ta’minot ishlab chikiladi. Tarmokda ishlash uchun belgilangan dastur bir vaktda kuplab foydalanuvchilar uchun muljallangan bulishi kerak. Xozirda shunday dasturiy ta’minot tuzishning ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan. Birinchi tamoyilda tarmokning dasturlashtirilgan ta’minoti kupgina foydalanuvchilarga xamma kirishi mumkin bulgan bosh kompyuter resurslarini takdim etishga muljallangan. U faylserver deb yuritiladi. Bosh kompyuterning asosiy resursi fayllar bulgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli modullar yoki ma’lumotlarga ega fayllar bulishi mumkin. Fayl-server - bu serverning eng umumiy turi. Shunisi kizikki, fayl-serverini disk xajmi odatdagi kompyuterdagidan kup bulishi kerak, chunki undan kupgina kompyuterlarda foydalaniladi. Tarmokda bir kancha fayl - serverlar bulishi mumkin. Tarmokdan foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishiga takdim etiladigan fayl-serverning boshka tur serverlarini sanab utish mumkin. Masalan: printer, modem, faksimil aloka uchun kurilma. Faylserver resurslarini boshkaruvchi va kupgina tarmok foydalanuvchilari uchun ruxsat beruvchi dasturiy tarmok ta’minoti tarmokning operatsion tizimi deb ataladi. Uning asosiy kismi faylserverda joylashadi; ishchi stansiyada fakat resurs va fayl-server orasidan murojaat kilinadigan dasturlar oraligidagi interfeys rolini bajaruvchi uncha katta bulmagan kobik joylashtiriladi. Ushbu tamoyil doirasida ishlashga muljallangan dastur tizimlari foydalanuvchiga fayl-serverdan foydalanish imkonini beradi. Koida buyicha ushbu dasturli tizimlar fayl-serverda saklanishi va barcha foydalanuvchilar tomonidan bir vaktda foydalanilishi mumkin. Lekin bu dasturlarning modullarini bajarish uchun zarur bulganda foydalanuvchi kompyuteriga, ya’ni ishchi stansiyasiga utkaziladi va kerakli ishni bajaradi.

Bunda barcha ma’lumotlarni kayta ishlash (agar ular umumiy resurs bulsa va faylli serverda saklanayotgan bulsa xam) foydalanuvchining kompyuterida amalga oshiriladi. Shubxasiz buning uchun ma’lumotlar saklangan fayllar foydalanuvchining kompyuteriga kuchirilishi kerak. Ikkinchi tamoyil «kliyent-server» arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy ta’minoti resurslardan jamoa bulib foydalanishgagina muljallanib kolmay, ularni kayta ishlash va foydalanuvchi talabiga kura resurslarni joylashtirishga muljallangan. «Kliyent-server» arxitekturalar dasturi tizimi ikkita bulinmadan iborat: Serverning dasturli ta’minoti va foydalanuvchi - mijozning dasturiy ta’minoti. Bu tizimlar ishi kuyidagicha tashkil kilinadi: mijoz-dasturlar foydalanuvchining kompyuterida bajariladi va umumiy kirish kompyuterida ishlaydigan dastur - serverga surov junatiladi. Ma’lumotlarning asosiy kismini kayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, foydalanuvchi kompyuteriga fakat bajarilgan surov natijalari yuboriladi. Ma’lumotlar bazasi serverlari katta xajmdagi ma’lumotlar (bir necha 10 gigobayt va undan kup) bilan ishlashga muljallangan va kup sonli foydalanuvchilar yukori unumli ishlab chikarishni, ishonch va ximoyalanganlikni ta’minlaydi. Global tarmoklari ilovalarida kliyent-server arxitekturasi (ma’lum ma’noda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni saklash va kayta ishlashni ta’minlovchi mashxur Web-serverlari, FTD-serverlari, elektron pochta serverlari va boshkalar ma’lum. Sanab utilgan xizmat turlarining mijoz dasturlari ushbu serverlar tomonidan xizmatni kabul kilib olish va ulardan javob olish uchun surash imkonini beradi. Taksimlanadigan resursga ega xar kanday kompyuter tarmogi server deb yuritilishi mumkin. Chunki boshka kompyuterlarda foydalanishga ruxsat bulgan bulinuvchi modemli kompyuter modem yoki kommunikatsiyali serverdir. Shaxsiy kompyuterlarning lokal tarmogi keng tarkalgan. Dunyodagi kupgina shaxsiy kompyuterlar shu tarmoklarda ishlaydi. Lokal tarmoklar bir-biridan uncha uzok bulmagan masofada joylashgan kompyuterlarni boglab turadi. Odatda ular bir yoki bir necha yakin joylashgan korxona, muassasa va ofislar kompyuterlarini birlashtiradi.

Lokal tarmokning asosiy farklanuvchi xususiyati barcha uni yagona kompyuterlarning ma’lumot uzatish tezkor kanali va kommunikatsiya asbob- uskunalarida xatolik yuzaga kelish extimolligining deyarli yukligi. Lokal kompyuter tarmogida ishlashning afzalligi Lokal tarmokda ishlashning asosiy afzalligi kuyidagicha: kup marta foydalaniladigan rejimda dasturli modem, printerlar tarmogidagi disketlarning umumiy resurslaridan va xamma kirishi mumkin bulgan diskda saklanuvchi ma’lumotlardan foydalanish, shuningdek, bir kompyuterdan boshkasiga axborot uzatish imkoniyati. Fayl - serverli lokal tarmokda ishlashning asosiy afzalliklarini sanab utamiz. 1. Shaxsiy va umumiy foydalanuvchi ma’lumotlarni faylli serverda saklash imkoniyatining mavjudligi. Shu bois umumiy foydalaniladigan ma’lumotlar ustida bir vaktda bir necha foydalanuvchi ishlay oladi (matnlar, elektron jadval va ma’lumotlar bazasini kurib chikish, ukish), Net Ware vositasida fayl va kataloglar darajasidagi ma’lumotlar kup tomonlama ximoya kilinadi; umumiy ma’lumotlar Excel, Access kabi tarmokli amaliy dasturlangan maxsulotlar bilan yaratiladi. Ayni paytda amaliy dasturda belgilangan kirish uchun chegara tarmok operatsion tizimi orkali urnatilgan chegara doirasida buladi. 2. Kupgina foydalanuvchilar uchun zarur buladigan dasturli vositani doimiy saklash imkoniyati: u yagona nusxada fayl-server diskida buladi. Shuni kayd etamizki, dasturli vositani bunday saklash foydalanuvchi uchun ilk ish usullarini buzmaydi. Kupgina foydalanuvchilar uchun zarur bulgan dasturli vositaga avvalo matn va grafik taxrirlovchi, elektron jadvallar, ma’lumotlar bazasini boshkarish tizimi va boshkalar kiradi. Kursatilgan imkoniyatlar orkali kuyidagi ishlarni bajarish mumkin: ishchi stansiyalarining lokal diskni dasturlangan vositalarni saklashdan ozod kilish xisobiga tashki xotiradan unumli foydalanish; tarmok operatsion tizim ximoya vositasidan dasturli maxsulotlarni ishonchli saklash; dasturli maxsulotlarni ishlashga layokatli axvolda ushlab turishni va ularni yangilashni soddalashtirish, chunki ular fayl-serverda bir nusxada saklanadi.

3. Tarmokning barcha kompyuterlari urtasida axborot almashishi. Ayni paytda tarmokdan foydalanuvchilar urtasida dialog saklanadi, shuningdek elektron pochta ishini tashkil etish imkoniyati ta’minlanadi. 4. Bir yoki bir kancha umumtarmok printerlarida tarmokdagi barcha foydalanuvchilarning bir vaktda yozishi. Bu paytda kuyidagi omillar ta’minlanadi: Xar bir foydalanuvchining tarmok printeriga kira olishi; kuchli va sifatli printerdan foydalanish imkoni (malakasiz muomaladan ximoyalangan xolda); dasturli maxsulotlar sifatida bosishi (yozish)ni amalga oshirish. 5. Ukuvchilar va ukituvchilar kompyuterlari urtasida axborot almashishning maxsus dasturini kullash xisobiga ukuv jarayonini uslubiy takomillashtirish uchun tarmok muxitidan foydalanish imkoniyati. Shular sababli kuyidagilarni amalga oshirish mumkin: ukituvchi kompyuterida bajariladigan ishlarni ukuvchilar kompyuterida kursatish; ukituvchining kompyuter monitorida ukuvchilar kompyuterlari ekranlarini aks ettirish orkali ukuvchilar bajaradigan ishlarni nazorat kilish. 6. Global tarmokning yagona kommunkatsiya tuguni bulganda lokal tarmokning xar kanday kompyuteridan global tarmok resurslariga kirishni ta’minlash. Tarmok topologiyasi Tarmok topologiyasi - bu kompyuterlar aloka kanallari birlashuvining mantikiy sxemasi. Lokal tarmoklarida kupincha kuyidagi uch asosiy topologiyaning biridan foydalaniladi: monokanalli, aylanma yoki yulduzsimon. Boshka kupgina topologiyalar shu uchtasidan kelib chikadi. Tarmok tugunlarining kanalga kirish ketma-ketligini aniklash uchun kirish uslubining uzi zarur. Kirish uslubi - bu moddiy darajada buginlarni birlashtiruvchi ma’lumotlarni uzatish kanalidan foydalanishni belgilovchi koidalar tuplamidir. Lokal tarmoklarida eng keng tarkalgan kirish uslublari Ethernet, Trken-Ring, Arenet sanaladi. Tarmok platalari moddiy kurilma bulib, xar bir kompyuter tarmogiga urnatiladi va tarmok kanallari buyicha axborot uzatish xamda kabul kilishni ta’minlaydi.

Monokanal topologiya tarmogi Monokanal topologiya tarmogi barcha kompyuter tarmogini birlashtiruvchi bitta aloka kanalidan foydalanadi. Topologiya tarmogida eng keng tarkalgan uslub bu eltuvchi chastotani va ixtiloflarni aniklovchi kirish uslubidir (CSMA/CD). Bunda avvalo tarmokning kirish uslubida kommunikatsiya kanali buyicha ma’lumotlarni junatishdan oldin kanal tinglab kuriladi va u uning bush ekanligiga ishonch xosil kilgandan sunggina, paket junatiladi. Agar kanal band bulsa, tugun tasodifiy vakt oraligida paketni uzatishga kayta urinib kuradi. Bitti tarmok tuguni orkali uzatiladigan ma’lumotlar barcha tugunlarga yetib boradi, ammo bu ma’lumotlar uchun muljallangan tugungina ularni aniklaydi va kabul kiladi. Kanal bandligi oldindan eshitilib kurilsa-da, ikkita tugun orkali paketlarni bir vaktda uzatish paytida ixtilof paydo bulishi mumkin. Bu shu narsa bilan boglikki, signal kanal buylab utayotganda vaktinchalik ushlanib kolishi mumkin: signal yuborilgan, lekin eshitib kuriladigan tugungacha yetib bormagan buladi, natijada tugun kanalini bush deb xisoblab, uzatish boshlanadi. Bunday kirish uslubiga ega tarmokka Ethernet tarmogi misol bula oladi. Ethernet tarmogida lokal tarmoklar uchun ma’lumotlarni uzatish tezligi sekundiga 10 Mbitga teng (Mbit/s). Kichik EXM, mikro EXM va nixoyat shaxsiy kompyuterlarning paydo bulishi ma’lumotlarni kayta ishlash tizimini tashkil etishga zamonaviy axborot texnologiyasini yaratishga yangicha yondashuvni talab etadi. Ayrim EXMlarning ma’lumotlarini markazlashgan xolda kayta ishlash tizimidan taksimlangan xolda kayta ishlashga utishi borasida mantikiy asoslangan talab paydo buladi. Ma’lumotlarni taksimlangan xolda kayta ishlash - bu ma’lumotlarni mustakil xolda, lekin taksimlangan tizimni ifodalovchi, bir-biri bilan boglangan kompyuterlar tomonidan kayta ishlash demakdir. Shuningdek uzatish tezligi 100 Mbit/s ga teng Fast Ethernet mavjud. Gigabit Ethernet texnologiyasi yuzaga kelmokda. Ma’lumotlarni taksimlangan xolda kayta ishlashni amalga oshirish uchun kup mashinali assotsiatsiya tashkil etilgan. Uning tuzilmasi kuyidagi yunalishlardan biri buyicha ishlab chikiladi:  kup mashinali xisoblash komplekslari (KXK);

• kompyuter (xisoblash) tarmogi. Kup mashinali xisoblash kompleksi Kup mashinali xisoblash kompleksi - kator urnatilgan xisoblash mashinalari guruxi bulib, maxsus tutashtiruvchi vosita yordamida birlashtirilgan. Ular birgalikda yagona axborot jarayonini bajaradi. Kup mashinali xisoblash kompleksi kuyidagicha bulishi mumkin: • lokal-kompyuterlar bitta binoda urnatilgan sharoitda uzaro aloka uchun maxsus asbob-uskuna va aloxida aloka kanali talab kilmaydi; • masofali (distansion) - kompleksning ayrim kompyuterlari markaziy EXMdan ma’lum masofada urnatilgan buladi va bu ma’lumotlarni uzatish uchun telefon aloka kanallaridan foydalaniladi. 1-misol. Axborotlarni paketli kayta ishlash rejimini ta’minlovchi meynfreym turidagi EXMga boglovchi kurilma yordamida mini EXM ulangan. xar ikki EXM bitta mashina zalida turibdi. Mini EXM keyinchalik meynfreymdagi murakkab masalalarni yechishda foydalaniladigan ma’lumotlarni tayyorlaydi va oldindan kayta ishlab chikadi. Bu kup mashinali lokal kompleks sanaladi. 2-misol. Kayta ishlanishga keladigan masalalarni kayta taksimlash uchun kompleksga uchta EXM birlashtirilgan. Ulardan biri dispetcherlik vazifasini bajaradi va kayta ishlovchi kolgan ikkita EXMdan birining bandligiga kura masalalar taksimlanadi. Bu lokal kup mashinali kompleks. 3-misol. EXM ayrim mintakalar buyicha joylashtirish yigadi, ularni oldindan kayta ishlab chikadi va keyinchalik foydalanish uchun telefon aloka kanali orkali markaziy EXMga uzatadi. Bu masofali kup mashinali kompleks. Kompyuter (xisoblash) tarmogi - bu, ma’lumotlarni taksimlab kayta ishlash talablarini kondiruvchi yagona tizimga aloka kanali yordamida ulangan kompyuterlar va terminallar jamlanmasidir. Kompyuter tarmogining umumlashgan tuzilmasi Kompyuter tarmogi kup mashinali assotsiatsiyaning oliy shakli sanaladi. Kompyuter tarmogining kup mashinali xisoblash kompleksidan asosiy farkini kursatamiz.

Birinchi fark - xajm, ulcham. Kup mashinali xisoblash kompleksi tarkibiga odatda bitta binoda joylashgan ikkita, kupi bilan uchta EXM kiradi. Xisoblash tarmogi bir-biridan bir necha metrdan tortib un, yuz va xatto ming km uzokda joylashgan unlab, yuzlab EXMdan iborat bulishi mumkin. Ikkinchi fark - vazifalarning EXMlar urtasida bulinishi. Agar kup mashinali xisoblash kompleksida ma’lumotlarni kayta ishlash, ularni uzatish va tizimni boshkarish bitta EXMda bajarilgan bulsa, xisoblash tarmogida bu vazifa turli EXMlar urtasida taksimlangan. Uchinchi fark - tarmokda xisoblarni yunaltirish vazifasini xal etish zarurligi. Tarmokda xar bir EXMdan boshkasiga EXMlarni bir-biri bilan boglovchi aloka kanallarining axvoliga karab uzatilishi mumkin. Xisoblash texnikasini, aloka apparaturalari va ma’lumotlarni uzatish kanallarini bitta kompleksga birlashtirish kup mashinali assotsiatsiyaning xar bir elementi tomonidan uziga xos talablar suraydi, shuningdek maxsus atamalarning shakllanishini talab kiladi. Tarmok abonentlari - tarmokda axborotlarni yuzaga keltiruvchi yoki iste’mol kiluvchi obyektlar. Aloxida EXMlar, EXM majmualari, terminallar, sanoat ishlari, rakamli dastur orkali boshkariladigan dastgoxlar va xokazo abonent bulishi mumkin. Xar kanday abonent tarmogi stansiyaga ulangan. Stansiya - axborot uzatish va kabul kilish bilan boglik vazifalarni bajaruvchi apparatura. Abonent va stansiya majmuini abonent tizimi deb atash kabul kilingan. Abonentlarning uzaro alokasini tashkil etish uchun uzatuvchi moddiy vosita kerak. Uzatuvchi moddiy muxit bu aloka tarmogi yoki elektr signallari tarkatiladigan kenglik va ma’lumotlarni uzatish apparaturasi. Bunday yondashuv xar kanday kompyuter tarmogini abonentlar tizimi va kommunikatsiya tarmogining majmui sifatida kurib chikishga imkon beradi.

Xisoblash tarmogining tasnifi Abonent tizimining xududiy joylashuviga kura xisoblash tarmogini uchta asosiy sinfga bulish mumkin: • global tarmoklar (WAN - Wide Area Network); • mintakaviy tarmoklar (MAN - Memrorolitan Area Network);  lokal tarmoklar (WAN - Local Area Network). Global xisoblash tarmogi turli mamlakatlarda, turli kit’alarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Abonentlar urtasidagi uzaro aloka telefon tarmogi, radio-aloka va yuldosh orkali aloka tizimi bazasida amalga oshiriladi. Global xisoblash tarmogi barcha insoniyatning axborot resurslarini birlashtirish va ushbu resursga kirishni tashkil etish muammosini xal etadi. Regional (mintakaviy) tarmoklar bir-biridan ma’lum bir masofada joylashgan abonentlarni boglaydi. U aloxida mamlakatning katta shaxridagi, iktisodiy mintakadagi abonentlarni uz ichiga oladi. Mintakaviy xisoblash tarmogining abonentlari orasidagi masofa unlab, yuzlab km ni tashkil kiladi. Lokal xisoblash tarmogi uncha katta bulmagan xududda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Xozirda lokal xisoblash tarmogi tarkalgan xududda anik chegara yuk. Odatda bunday tarmok anik bir joyga boglangan. Lokal xisoblash tarmogiga mansub sinfga aloxida korxonalar, firmalar, banklar, ofislar tarmogi kiradi. Bunday tarmok 2-2,5 km xududni kamrab oladi. Global, mintakaviy (regional), lokal xisoblash tarmoklari kup tarmokli iyerarxiyani tashkil etadi. Ular ulkan axborot tuplamini kayta ishlovchi kuchli iktisodiy vositani yaratib, cheksiz axborot resursiga kirish imkonini beradi. Lokal xisoblash tarmogi mintakaviy tarmok tarkibiga komponent sifatida kirishi mumkin. Mintakaviy tarmok global tarmokka kirishi va nixoyat, global tarmok murakkab tuzilmani tashkil etishi mumkin. Misol. INTERNET kompyuter tarmogi mashxur global tarmok xisoblanadi. Uning tarkibiga kupgina erkin birlashgan tarmoklar kiradi. INTERNETga kiruvchi xar bir tarmok ichida anik aloka tuzilmasi va ma’lum boshkaruv tarkibi mavjud.

INTERNET ichida ma’lum bir foydalanuvchi uchun turli tarmoklar urtasidagi birlashish tuzilmasi va usullari xech kanaka axamiyatga ega emas. Xozirgi kunda xar kanday boshkaruv tizimining ajralmas unsuri bulib kolgan shaxsiy kompyuterlar lokal xisoblash tarmogi yaratish borasida shov-shuvga sabab bulmokda. Bu xam uz navbatida zamonaviy axborot texnologiyasini ishlab chikish zaruriyatini keltirib chikardi. Shaxsiy kompyuterlar fan va texnika, ishlab chikarishning turli tarmoklarida kullash amaliyoti shuni kursatdiki, xisoblash texnikasini tatbik kilishda aloxida SHK emas, balki lokal xisoblash tarmoklari kuprok samara beradi.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati: 1. Kenneth C.Loudon, Jane P.Loudon. Management Information Systems. New York, 2016. Page 669. 2. S.S.Gulomov, B.A.Begalov. Informatika va axborot texnologiyalari. Darslik.- T.: “Fan”. 2010.- 628 bet. 3. Informatsionnie texnologii v ekonomike i upravlenii: uchebnik /pod red. prof. V.V. Trofimova. 2-e izd., pererab. i dop.- M.: Yurayt, 2016.- 482 s. 4. Avtomatizirovannie informatsionnie texnologii v ekonomike: uchebnik / Pod red. prof. G.A. Titorenko. 2-e izd. Pererab. i dop. - M.: Yuniti, 2015. -399 s. 5. Kenjabayev A.T., Jumaniyazova M.Yu., Tillyashayxova M.A. Informatika va axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. “Iqtisod-moliya”. 2013, 160 bet. Internet sayti: www. http://el.tfi.uz/pdf/mddj22.uzk.pdf - Toshkent moliya instituti elektron kutubxonasi ;

O'xshashlar

Zamonaviy axborot texnologiyalari

Axborot texnologiyalari haqida tushuncha

Axborot tizimlari va texnologiyalari

Axborot texnologiyalari asoslari. Jamiyat tarakkiyotida axborotlashtirishning axamiyati. Axborot tizimlari va texnologiyalari

G’aznachilikda axborot kompleksi va texnologiyalari