Shaxsiy kompyuter qurilmalari. Kompyuterning yuklanish jarayoni undagi asosiy tushunchalar - Informatika va AT - Referatlar

Shaxsiy kompyuter qurilmalari. Kompyuterning yuklanish jarayoni undagi asosiy tushunchalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

122 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Zamonaviy komp`yuterlar sinfi 2. Asosiy qurilmalar 3. Qo`shimcha qurilmalar 4. Taktli impulslar generatori va uzilishlar nazoratchisi 5. Dasturiy ta`minot 6. Kiritish-chiqarish bazaviy tizimi (BIOS) 7. Drayverlar 8. Operacion tizimning yuklovchisi 9. DOS bazaviy bloki 10. Buyruqli processor 11. Konfiguraciya fayli 12. Jarayonlarni avtoyuklash fayli 13. DOS ning tashqi buyruqlari va utilitalari 14. Operacion tizimni yuklash

www.arxiv.uz Zamonaviy komp`yuterlar sinfi Komp`yuterlarni xotirasining hajmi, bir sekundda bajaradigan amallar tezligi, ma`lumotlarning razryad to`rida (yacheykalarda) tasvirlanishiga qarab, besh guruhga bo`lish mumkin: - super komp`yuterlar (Super Computer); - katta komp`yuterlar (Manframe Computer); - mini komp`yuterlar (Minicomputer); - shaxsiy komp`yuterlar (PC-Personal Computer); - bloknot(noutbook) komp`yuterlar . Super komp`yuterlar - (TOR 500 komp`yuterlar) - juda katta tezlikni talab qiladigan va katta hajmdagi masalalarni echish uchun mo`ljallangan bo`ladi. Bunday masalalar sifatida ob-havoni global prognoziga oid masalalarni, uch o`lchovli fazoda turli oqimlarning kechishini o`rganish masalalari, global informatsion sistemalar va hokazolarni keltirish mumkin. Bu komp`yuterlar bir sekundda 10 trilliardlab amal bajaradi. Superkomp`yuterlar bahsida AQSH energetika vazirligining Sandia laboratoriyasida o`rnatilgan 9472 protsessorli Intel ASCI Red komp`yuter sistemasi karvonboshlik qilmoqda. Katta komp`yuterlar (Manframe Computer) - fan va texnikaning turli sohalariga oid masalalarni echishga mo`ljallangan. Ularning amal bajarish tezligi va xotira hajmi superkomp`yuterlarnikiga qaraganda bir-ikki pog`ona past. Bularga misol sifatida AQSHning CRAY (krey), IBM 390, 4300, IBM ES Ғ 9000, Frantsiyaning Borrous 6000, Yaponiyaning M 1800 rusumli komp`yuterini va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin. Minikomp`yuterlar (kichik komp`yuterlar) hajmi va bajaradigan amallar tezligi jihatidan katta komp`yuterlardan kamida bir pog`ona pastdir. Shuni aytish joizki, ularning gabariti (hajmi) tobora ixchamlashib, hatto shaxsiy komp`yuterdek kichik joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. Bunday komp`yuterlar turkumiga ilk

www.arxiv.uz bor yaratilgan PDP-11 (Programm Driver Processor - dasturiy boshqaruv protsessori) turkumini, ilgari harbiy maqsadlar uchun ishlatilgan (maxfiy hisoblangan) VAX, SUN turkumli komp`yuterlar, IBM 4381, Hewlett Packard firmasining HP 9000 va boshqalar minikomp`yuterga misol bo`la oladi. Shaxsiy komp`yuterlar hozirda korxonalar, muassasalar, oliy o`quv yurtlarida keng tarqalgan bo`lib, ularning aksariyati IBM rusimiga mos komp`yuterlardir. IBM rus i miga mos komp`yuterlar deganda, ularning turli kompaniyalar ishlab chiqarilishiga qaramay ham texnik, ham programma ta`minoti mosligi, ya`ni bir-biriga to`g`ri kelishi nazarda tutiladi. Bunday komp`yuterlar hajmi jihatidan kichik (bir stol ustiga joylashadi), amal bajarish tezligi, masalan PENTIUM-3 MMX protsessori o`rnatilgan komp`yuterlarida, hozirgi kunda 750-1000 megagertsni, xotira hajmi esa, 64-128 megabaytni tashkil qiladi. Bu ko`rsatgichlar o`ta tez o`zgarib, har ikki yilda komp`yuterlar imkoniyati ikki baravar oshishi, ularning narxi esa shunchaga arzonlashishi tendentsiyasini kuzatilmoqda. Bugungi kunda Pentium IV komp`yuterlari ham jahon bozorida keng tarqalmoqda. IBM PC moslik komp`yuterlarini komp`yuterlarini yuzlab firmalar ishlab chiqarmoqda. Bular IBM, Compaq, Hewlett-Packard, Packard Bell, Toshiba, Apple, Siemens Nixdors, Acer, Olivetti, Gateway, SUN va boshqa firmalardir. Shuni aytish joizki, yuqorida nomlari zikr etilgan firmalar ishlab chiqargan komp`yuterlar (bradename) - «Oq yasalgan», Janubiy-SHarqiy mamlakatlarda: Malayziya, Xitoy, Tayland, Koreya va boshqa mamalakatlarda yuqorida nomlari keltirilgan firmalar litsenziyasi asosida ishlab chiqarilgan komp`yuterlar «Sariq yasalgan» nomga ega. Firma nomlari ko`rsatilmagan komp`yuterlar esa «nomsiz komp`yuterlar» (noname) deb yuritiladi. Ayniqsa, keyingi guruh komp`yuterlarni sotib olishda ular yaxshi tekshiruvdan (testlar yordamida) o`tkazilishi lozim. Shaxsiy komp`yuterlar uchun uning muhim ko`rsatkichi ishlash kafolatining (kamida uch yil) bo`lishi muhim. Shu bilan birga, bunday komp`yuterlarni sotib olganda litsenzion

www.arxiv.uz programma ta`minoti va tegishli adabiyotlar bilan birga berilish imkoniyati mavjudligi nazarda tutilishi kerak. Noutbuk komp`yuterlar. Noutbuk komp`yuterlar hajmi ancha ixcham bo`lib, ammo bajaradigan amallar soni, xotira hajmi shaxsiy komp`yuterlar darajasiga ko`tarilib bormoqda. Ularning qulaylik tomonlaridan biri ham elektr energiyasidan va ichiga o`rnatilgan batareyalarda ham uzluksiz (batareyani har safar almashtirmasdan) ishlash mumkinligidir. Bunda batareya quvvati energiyaga ulanishi bilan o`zi zaryad ola boshlaydi va u batareya bir necha yillarga mo`ljallangan bo`ladi. Hozirda bunday noutbuklarni IBM, Compaq, Acer, Toshiba va boshqa firmalar ishlab chiqarmoqda. Tabiiyki, bunday komp`yuterlar o`z imkoniyatlari nuqtai nazaridan shaxsiy komp`yuterlarga tenglashayotganini nazarda tutilsa, uning narxi baland bo`lishini sezish qiyin emas. Bundan tashqari, bunday rusumli komp`yuterlar 8-10 yil mobaynida buzilmasdan ishlash qobiliyatiga ega. Ular shaxsiy komp`yuterlar uchun yaratilgan operatsion sistemalar MS DOS, qobiq programmalar, Windows ning oxirgi versiyalarida va boshqa operatsion sistemalar boshqaruvida ishlaydi. Asosiy qurilmalar Sistema bloki Sistema bloki bu komp`yuterning eng asosiy qismi. Uning ichida ona platasi, mikroprotsessor, qattik disk yoki vinchester, tezkor va kesh xotira mikrosxemalari, elektron sxemalar yoki kontrollerlar yoki adabterlar, elektr ta`minlovchi blok va disk yurituvchilari hamda boshqa qurilmalar joylashadi. Bu sistema blokiga hamma tashqi qurilmalar bog`lanadi va u ularning ishini ta`minlaydi. Sistema blokning asosiy qismlari:  Mikroprotsessor yoki protsessor komp`yuterning miyyasi. Komp`yuter ishini boshqarish, barcha hisob-kitoblar va buyruqlarni bajarilishini ta`minlaydi. U kichkina, turtburchak elektron sxema sekundiga bir necha

www.arxiv.uz yuz million amallarni bajaradi. Uning tezligi Megagertslarda hisoblanadi va protsessor nomidan keyin yoziladi, masalan Pentium 700.  Qattik disk yoki vinchester tashqi xotira. Ma`lumotlarni doimo saqlash uchun foydalanadi. U vinchester deb nomlanadi. Vinchester nomi birinchi qattik disk nomidan kelib chiqqan (1973 yilda IBM firma tomonidan yaratilgan qattiq disk nomi "30Ғ30" bo`lgan va bu mashxur Winchester miltikning kalibrga o`xshar edi). Ular hajm va ishlash tezligi bilan farqlanadi.  Tezkor xotira mikrosxemalari komp`yuterning vaqtinchalik xotirasi. U dasturlar ishlash jarayonida zarur bo`lgan ma`lumotlarni saqlash uchun foydalanadi. Komp`yuter uchirilgandan keyin shu xotiradagi ma`lumotlar yu q otiladi.  Kesh xotira mikrosxemalari komp ` yuter tomonidan dasturlar ishlash jarayonida ko ` p ishlatilgan ma ` lumotlarni saqlash uchu í foydalanadi . Bu xotira tezkor va doimiy xotira o`rtasida joylashadi.  Kontroller yoki adabterlar ular har xil tashqi kurilmalar ishini ta`minlaydilar. Ishlash xolatlari bilan farqlanadi (video plata, tovush plata, tarmok platasi va b).  Ona platasi Motherboard asosiy elektrosxema bo`lib unga protsessor, tezkor va kesh xotira mikrosxemalari, kontroller va adabter elektrosxemalari urnatiladi, qattik disk va disk yurituvchilari ulanadi.  Disk yurituvchilari bu egiluvchan va kompakt disklardagi ma`lumotlarni o`qish va ularga saqlash ishlarni bajaradigan qismi.  Elektr ta`minlovchi blok har bir qismning o`ziga mos elektr-quvvat extiyojini ta`minlovchi blok. Monitor - displey yoki ekran.

www.arxiv.uz Ma`lumotlarni ekran orqali foydalanuvchiga chiqarish qismi. Monitorlar diogonal uzunligi (14 - 27 dyuymgacha) va nuqtalar o`rtadagi masofa (0,25 - 0,39 milimetgacha) bilan farqlanadi. Bundan tashqari monitorlar rangli va monoxrom (2 rangli) bo`ladi. Qancha monitorda diogonal uzunligi katta bo`lsa, shuncha shu monitor ko`proq ma`lumotlarni ko`rsata oladi. Qancha nuqtalar urtasidagi masofa kichkina bo`lsa, shuncha ekrandagi ma`lumotlar aniq xolda ko`rinadi Klaviatura Ma`lumotlarni kiritish qismi. Klaviaturalar tugmalar soni (101-109 tugmali) bo`yicha farqlanadi. Klaviatura bilan biz keyingi mavzularda yaqinroq tanishamiz. Qo`shimcha qurilmalar Sichkoncha Amallarni tanlash qismi. Sichqonchalar tugmalar soni (2 va 3 tugmali) va ishlash holatlari (trekbol va sensor panel) bo`yicha farqlanadi. Printerlar Ma`lumotlarni bosmaga chiqarish qismi. Printerlarning lazer, matritsali (ignali) va sepuvchi turlari mavjud. Ular har biri ishlash xolati, tezligi, bosmani sifati va narxi, hamda ranglar bo`yicha farqlanadi. Modem Ma`lumotlar bilan telefon aloqa orqali almashish qismi. Modemlar tezligi (2400 bit sekunddan - 33600 bit sekundgacha) bo`yicha farqlanadi. Telefonda hamma ma`lumotlar tovush holatida bo`ladi, komp`yuterda esa raqamlar holatida. Shuning uchun bitta modem raqamlarni tovush holatiga o`tkazadi, ikinchisi esa tovushlarni raqamlarga o`tkazadi. Bu holat «modelirovanie» va «demodulirovanie» deb nomlanganligi uchun bu qurilmalar MODEM deb nomlangan Skanerlar Tasvir va matn ma`lumotlarini komp`yuterga kiritish qismi. Skanerlar rangli va rangsiz bo`ladi. Ular tasvirlarni olish sifati bo`yicha farqlanadi.

www.arxiv.uz Aktiv kolonkalar Musiqa va xar xil tovushlarni chiqarish qurilmasi. Aktiv kolonkalar dinamiklar soni (1 yoki 2 dinamikli) buyicha farklanadi. Quyidagi sxemada komp`yuterninig asosiy va qo`shimcha qurilmalari keltirilgan bo`lib, ularning vazifalari hamda ishlash prinsipi keyingi mavzularda batafsil keltiriladi. Qo`shimcha qurilmalar Printer Skaner Sichqoncha Kalolonka Modem Mikrafon Plotter Strimer Joystik Kompakt disklar TrekbolAsosiy qurilmalar 1. Sistema bloki 1.1. Asosiy plata 1.1.1. Mikroprotsessorli tuplam 1.1.2. Shinalar 1.1.3. Operativ xotira 1.1.4. Doimiy xotira 1.1.5. CMOS xotira 1.1.5. Videokarta 1.1.6. Ovoz kartasi 1.1.7. Vintelyator 1.1.8. Kabellar 1.1.9. Mikrosxemalar 1.1.10. Taktli impulslar generatori 1.1.11. Uzilishlar nazoratchisi 1.1.12. Slotlar 1.2. Diskovod; 1.3. Vinchester; 1.4. CD – ROM/RW/DVD; 1.5. Portlar; 1.6. Tok manbai 2. Monitor (Displey) 3. Klaviatura KOMPYUTER QURILMALARI

www.arxiv.uz Taktli impulslar generatori va uzilishlar nazoratchisi Taktli impulslar generatori elektr impulslari ketma-ketli gini ishlab chiqaradi. Ishlab chiqarilayotgan impulslarning chastotasi mashinaning taktli chastotasini aniqlaydi. Uzilishlarning nazoratchisi SHKda muhim rol o`ynaydi. Uzilish - bir dasturni bajarilishini hozirgi vaqtda yanada muhimroq boshqa dasturni tezkor bajarish maqsadida vaqtincha to`xtatilishidir. Uzilishlar kompyuterni ishlashida doimo paydo bo`ladi, shuni aytish etarliki, ma`lumotlarni kiritish-chiqarishning hamma jarayonlari uzulishlar bilan bajariladi, masalan, taymerdan uzulishlar uzulish nazoratchisi tomonidan sekundiga 18 marta hosil qilinadi va xizmat ko`rsatiladi (tabiiyki, foydalanuvchi ularni sezmaydi). ..Ғ..ҒAppDataҒLocalҒDocuments and SettingsҒVASIҒApplication DataҒMicrosoftҒProgram FilesҒOfis texnikasiҒmnҒdarslikҒalbumҒalbumҒkmҒ2215____.JPG Uzilishlar quyidagilarga bo`linadi: • kiritish-chiqarish bazaviy tizimidan uzulishlar yoki quyi daraja uzulishlar; • operacion tizimdan uzulishlar yoki yuqori daraja uzulishlari. Uzilishlar nazoratchisi uzulish jarayonlariga xizmat ko`rsatadi, tashqi qurilmalardan uzulishga so`rovni qabul qiladi, bu so`rovni muhimlilik darajasini aniqlaydi va mikroprossesorga(MP) uzulish xabarini beradi. MP, bu xabarni olib, joriy dasturning bajarilishini to`xtatadi va tashqi qurilma so`ragan uzulishning maxsus xizmat ko`rsatish dasturini bajarishga o`tadi. Xizmat ko`rsatish dasturi bajarilgandan so`ng uzilgan dasturni bajarilishi qayta tiklanadi. Uzilishlar nazoratchisi dasturlanadigan hisoblanadi. Dasturiy ta`minot Dastur ta`minoti (DT) - bu doimiy qo`llaniladigan dasturlar to`plani bo`lib, ular foydalanuvchining masalalarini echish uchun zarur va hisoblash texnikasini

www.arxiv.uz eng samarali ishlatish, foydalanuvchilarga ishlashda eng ko`p qulaylik yaratishni hamda masalalarni va ma`lumotlarni qayta ishlashni dasturlashda eng kam mehnat sarfini ta`minlaydi. DTni tizimli (bazaviy) va amaliyga bo`lish qabul qilingan. Tizimli dastur ta`minoti (T DT) axborotni qayta ishlovchi dasturlarni yaratish samaradorligini oshirish va ularni EHMda qo`llash uchun hamda EHM dan foydalanuvchilarga EHM resurslari bilan ishlash bo`yicha ma`lum xizmatlarni taklif etish uchun mo`ljallangan. Amaliy dastur ta`minoti (ADT) foydalanuvchining aniq bir muammoli masalasini yoki shunday masalalar sinfini echish uchun mo`ljallangan (ADT ni ko`pincha dasturli ilova deb ataladi). Tizimli dasturli ta`minoti o`z ichiga quyidagilarni oladi: Operatsion tizim (OT) - TDT ning har doimgi, doimiy qismi bo`lib, u SHK ning turli rejimlarda samarali ishlashini ta`ninlaydi, dasturning bajarilishini va foydalanuvchi va EHM tashqi qurilmalarining o`zaro ishini tashkil etadi. Servisli dasturlar, ular foydalanuvchiga va uning dasturlariga qo`shimcha xizmatlar to`plamini taklif etib, DT ning imkoniyatlarini kengaytiradi. Instrumentalli (vositali) dasturli vositalar, ular DT ni samarali ishlab chiqish va sozlash uchun mo`ljallangan. Texnik xizmat ko`rsatish tizimi, u diagnostika, jixozlarni tiklash va SHK da nuqsonlarni topishni engillashtiradi, shu bilan birga uning yanada yuqoriroq ishonchliligini va axborotlarni o`zgartirish jarayonlarining bajarilish aniqligini ta`minlaydi. Kiritish-chiqarish bazaviy tizimi (BIOS) BIOS, qatiy aytganda, OT ning emas, balki SHK ning komponenta hisoblanadi, negaki SHKda ishlatiladigan OT almashganda o`zgarmaydi (Doimiy eslab qolish qurilmasida joylashganligi uchun). BIOS ushbu vazifalarni bajaradi:

www.arxiv.uz  mashinani iniciallashtirish, ya`ni mashina tok manbasiga ulanganda, uning barcha elementlarini boshlang`ich holatga keltirish;  testlash, ya`ni mashinada butlikni hamda apparatura va dasturli resurslarning ishga layoqatliligini tekshirish (processor, xotira, drayverlar va b.);  operacion tizimni iniciallashtirish, ya`ni tizimli diskdan OT ning yuklovchisini o`qish;  xizmat ko`rsatish jarayonlarini va tashqi qurilmalar bilan amallarni bajaruvchi quyi darajali dasturli va apparatli uzulishlarni qayta ishlash;  SHK ning standart kiritish-chiqarish qurilmalarini boshqarish. SHK ning tashqi qurilmalarini boshqarish drayverlar deb ataluvchi maxsus dasturlar yordamida amalga oshiriladi. Drayverlar Drayverlar bu komp`yuterninig asosiy va qo`shimcha qurilmalarining dasturiy ta`minoti bo`lib, bu qurilmalarni komp`yuterga tanishtiradi va ishga tayyorlaydi. Drayverlar DOS dasturlarini va foydalanuvchi dasturlarini, kiritish-chiqarish amallarini batafsil va to`la dasturlashdan xalos qiladi. Drayver quyidagi vazifalarni bajaradi:  tashqi qurilmalarga murojaat qilish so`rovlarini qabul qiladi;  so`rovlarni tashqi qurilmani boshqarish buyruqlariga, bu kurilmaning hamma ish xususiyatlarini va tuzulish detallarini hisobga olgan xolda, o`zgartiradi;  xizmat ko`rsatilayotgan tashqi qurilmadagi uzulishlarni qayta ishlaydi. Operasion tizimning yuklovchisi

www.arxiv.uz Operacion tizimni yuklovchi - bu Boot Record va Sistem Bootstrap dasturli modulidir. Odatda oddiygina yuklovchi deb ataladigan bu modul tezkor xotiraga DOS ning ushbu ikkita faylini o`qish uchun mo`ljallangan: BIOS kengaytirmaning IBMBIO.COM moduli (yoki EM BIOS) va uzulishlarni qayta ishlash moduli. Yuklovchi har bir formatlangan diskda 0-yo`lakning 0-tomonida 1-sektorda joylashadi. Yuklovchining hajmi 512 bayt, ya`ni bu uncha katta bo`lmagan dastur. Yuklovchi boshlanishida BIOS to`g`risida (firma-tayyorlovchi nomi va tizimning sana - versiyasi) va diskdagi yozuvlarning strukturasi to`g`risida (disk formata, diskdagi va klasterdagi sektorlar soni, fayllarni joylashtirish jadvallari soni va b.) xizmat ma`lumoti joylashtiriladi, keyin esa dastur-yuklovchining o`zi joylashadi. DOS bazaviy bloki Bu DOS ning markaziy bloki bo`lib, u operacion tizimning asosiy vazifalarini, SHK resurslarini va bajariladigan dasturlarni boshqarishni amalga oshiradi. Bu blokda resurslarni (jumladan, tashqi qurilmalarni) boshqarish drayverlar vositasi bilan boshqarishga nisbatan yuqog`iroq, darajada, ya`ni drayverlarga murojaat qilishni tashkil etish asosida amalga oshiriladi. Ana shu tashkil etishning boshida fayl tizimi yotadi. DOS bazaviy blokining asosini (IBMDOS.COM fayli) yuqori darajadagi uzulishlarni qayta ishlovchilar tashkil etadi, shuning uchun bu blok ko`pincha uzulishlarni qayta ishlash bloki yoki moduli deb ataladi. Uzilishlarni qayta ishlash moduli IBMDOS.COM (yoki MSDOS.SYS) nomiga ega va tizimli diskda joylashgan. IBMDOS.COM SHK ning hamma resurslarini mantiqiy darajada (BIOS ni boshqarish darajasiga nisbatan yuqog`iroq) boshqarish (va taqsimlash) dasturlarini o`z ichiga oladi. Xususan, IBMDOS.COM ishlaganda BIOS drayverlarini qims dasturlar kabi ishlatuvchi, yuqori darajadagi uzulishlarni qayta ishlovchi dasturlar joylashadi.

www.arxiv.uz IBM DOS.COM ning muhim dasturlari - bu faylli tizimni boshqarish, disklar bilan qiymatlarni blokli almashtirish, asosiy xotirani taqsimlash dasturlaridir. Buyruqli processor Buyruqli processor (BP) foydalanuvchining SHK bilan o`zaro ishini amalga oshiradi. U DOS fayli hisoblanadi va Command.com nomiga ega. O`zaro ishlash buyruqlar yordami bilan amalga oshiriladi. Buyruqlar ikki tipda bo`ladi: ichki va tashqi. Ichki buyruqlar BP ning o`zining tarkibiga kiradi va DOS yuklangandan keyin tezkor xotirada joylashadi (rezidentli buyruqlar). Tashqi buyruqlar MS DOS tarkibiga kiruvchi .EXE va .COM tipidagi fayllardir. BP ning asosiy vazifalarilari quyidagilardir: 1. Klaviaturadan yoki buyruqli fayldan kiritilgan buyruqlarni qabul qilish va tahlil qilish. 2. COMMAND.COM faylida mavjud bo`lgan DOS ichki buyruqlarini bajarish. 3. MS DOS ning tashqi buyruqlarini yuklash va bajarish; DOS imkoniyatlarini kengaytiruvchi dasturlar (utilita) va .COM va .EXE tipidagi amaliy dasturlar.

www.arxiv.uz Konfigurasiya fayli Konfiguraciya fayli yordamida operacion tizimni kengaytirish va SHK ba`zi qurilmalarining ishlashiga ta`sir ko`rsatuvchi o`rnatuvchi parametrlarni o`zgartirish mumkin, xususan, yangi tashqi qurilmalarni ishlatish imkoniyatini ta`minlovchi drayverlarni ulash mumkin. Tizimni konfiguraciyalash quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:  operacion tizimni aniq bir apparat resurslariga moslashtirish;  foydalanuvchining hamjihatlik interfeysini optimallash va yaratish;  DOS va SHK ning ishlash samaradorligini oshirish. Konfiguraciyalash CONFIG.SYS faylida berilgan ko`rsatmalar (direktivalar) bo`yicha, tizimni yuklash vaqtida amalga oshiriladi, bunda quyidagi vazifalarlar bajarilishi mumkin:  operacion tizimning ish rejimlarini o`rnatish;  yangi tashqi qurilmalarning va qo`shimcha xotiraning drayverlarini ulash;  DOS rezident dasturlarini yuqori xotiraga o`tkazish imkoniyatini ta`minlash;  xotirani strukturlash (masalan, kiritish-chiqarish buferlari uchun xotira maydonlarini ajratish va sh. u.), utilitalarni sozlash, tizimning sharoitlarini shakllantirish va sozlash maqsadida DOS parametrlarini o`rnatish;  rezident dasturlarni yuklash;  kiritish-chiqarish standart qurilmalarini identifikaciyalash. CONFIG.SYS fayli SHK ning barcha resurslarini (dasturli va apparatli) ma`lum chegaralarda o`zgartirish va shakllantirish imkomini beruvchi maxsus buyruqlarni o`z ichiga oladi. Jarayonlarni avtoyuklash fayli SHK da ishlaganda ba`zi bir doimiy jarayonlarning bajarilishini ta`minlovchi bir xil buyruqlarni tez-tez bajarishga to`g`ri keladi. Operacion tizim

www.arxiv.uz bu tez-tez takrorlanadigan buyruqlarni maxsus faylga birlashtirish imkonini beradi, bu fayl buyruqli fayl deyiladi (VAT kengaytmasi bilan, shuning uchun uni ko`pincha batch-fayl deyiladi; batch-paketli degan ma`nomi anglatadi). Buyruqli faylga kiritilgan hamma buyruqlar bu faylni bajarish ishga tushirilganda avtomatik ravishda bajariladi. Eng muhim buyruqli fayllardan biri jarayonlarni avtoyuklash AUTOEXEC.BAT faylidir, uning bajarilishi bilan odatda DOS ni konfiguraciyalash yakunlanadi. AUTOEXEC.BAT, tizim ishga tushgandan keyin foydalanuvchi har doim berishi kerak bo`lgan DOS buyruqlarini o`z ichiga oladi, foydalanuvchini trivial (oddiy) amallarni bajarishdan ozod etadi. AUTOEXEC.BAT fayliga kiritilgan buyruqlar bo`yicha quyidagi jarayonlar bajarilishi mumkin:  operacion sharoitni va DOS ning ish rejimlarini shakllantirishni yakunlash;  bajariladigan fayllarni va qiymatli fayllarni qidirishning alternativ yo`llarini o`rnatish;  tez-tez ishlatiladigan marshrutlar uchun yo`llar nomini belgilash;  rezident dasturlarni yuklash;  biror dasturli qobiqni, masalan, Norton Commander ni ishga tushirish;  ishchi katalogni o`rnatish;  kiritish-chiqarish standart qurilmasini qayta belgilash;  foydalanuvchi tomonidan ma`lumot kiritishga DOS taklifining ko`rinishini shakllantirish;  sananing va vaqtning joriy qiymatlarini o`rnatish. DOS ning tashqi buyruqlari va utilitalari DOS ning tashqi buyruqlari (yoki, aniqrogi, makrobuyruqlar) DOS ning ichki buyruqlaridan farqli ularoq rezident emas (ya`ni DOS yuklangandan keyin ular tezkor xotirada doimiy joylashmaydi, balki ular u erga bajarilishi kerak bo`lgandagina chiqariladi) va bevosita buyruqli fayllarda ishlatila olmaydi. Ular

www.arxiv.uz buyruqli processor tarkibiga kirmasdan, balki alohida dasturlar bilan amalga oshiriladi. Tashqi buyruqlarga misollar: vaskur, undelete, format, ndd, sys, exe2bin, sort, diskcomp, find va boshqalar. DOS utilitalari ko`p jihatdan tashqi buyruqlarga o`xshashdir, lekin, odatda, murakkabroq dasturlar bilan amalga oshiriladi va DOS ning servisli vazifalarining bajarilishini ta`minlaydi (tizimli resurslar bilan ishlashni engillashtiradi).

www.arxiv.uz Operasion tizimni yuklash Operacion tizimni yuklash deganda uni operativ xotiraga bajarish uchun joylashtirilishi tushuniladi. DOS ni yuklash vazifasini tizimli yuklovchi deb ataluvchi maxsus dastur bajaradi. DOS ni yuklash kompyuter ulangandan keyin avtomatik boshlanadi. SHK ulanganda doimiy eslab qolish qurilmasidan kiritish-chiqarish bazaviy tizimining (BIOS) dasturini o`qish amalga oshadi, u mashinaning ishga layoqatliligini va uning o`zining ishga tushirilish dasturlarini tekshirishni (SHK ni testlash), dasturlashtiriladigan mikrosxemalarni va standart konfiguraciyaning tashqi qurilmalarini iniciallashtirilishini amalga oshiradi. Bu ishlar muvaffaqiyatli tugagandan keyin OT ga ega bo`lgan disketani yoki yuklovchi dasturiga ega bo`lgan vinchesterni (Boot Record) o`qish bajariladi, ularning yordamida keyin operativ xotiraga IBMBIO.COM va IBMDOS.COM dasturlarini yuklash amalga oshiriladi. IBMDOS.COM dasturi CONFIG.SYS faylini qidiradi va yuklaydi, undan olingan ma`lumotlar bo`yicha qo`shimcha drayverlarni oxiriga yuklash, joriy konfiguraciya qurilmalarini tekshirish va iniciallashtirish, uzulish vektorlari jadvalini sozlash amalga oshiriladi. Keyin mashinani boshqarishni o`ziga olgan COMMAND.COM dasturini yuklash bajariladi (BIOS dasturi operativ xotiradan o`chirib tashlanadi). AUTOEXEC.BAT faylini qidirish va yuklash va faylni hamma buyruqlarini bajarish amalga oshiriladi. Displey ekranida ishga taklif etish paydo bo`ladi (C:>, A:> yoki boshqa variantlar) SHK ishga tayyor.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Skott Myuller «Модернизация и ремонт ПК» Izd - vo « Piter », 2001. 2. A . Jarov , «Железо» IBM 2000 Moskva : « MikroArt » 3. Borzenko A . « IBM PC устройство, ремонт и модернизация» M . 1995. 4. Web - server jurnal Komp`yuterra http:ҒҒwww.computerra.ru 5. A.Myachev « Периферийнўе устройства ЭВМ » Zaochniuy institut CP VNTO priborostroeniya . Moskva 1988. 6. www.tuit.uz 7. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Shahsiy kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari

Shaxsiy kompyuterlarning asosiy va qo`shimcha qurilmalari

Shaxsiy kompyuter operatsion sistemalari

SHK ( shaxsiy kompyuter ) apparat vositalari

Zamonaviy kompyuter qurilmalari va imkoniyatlari