Qasddan qilingan ta`sirlarning turlari hamda ulardan informatsiyani himoyalash usullari - Informatika va AT - Referatlar

Qasddan qilingan ta`sirlarning turlari hamda ulardan informatsiyani himoyalash usullari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Qasddan qilingan ta`sirlarning turlari hamda ulardan informatsiyani himoyalash usullari Reja: 1. Sistemaga qasddan qilingan ta`sirlar tushunchasi. 2. Ruxsatsiz kirish (foydalanish) 3. Informatsiyani himoya qiluvchi sistemalarning modellari .

www.arxiv.uz Aniqlashtirilgan o`quv maqsadlari.Talaba bu mavzuni to`la o`zlashtirgandan so`ng: Ma`lumotlarni muhofaza qilish haqidagi tamoyillarni biladi; Sistema xavfsizligining asosiy prinsiplarini bo`laklarga bo`lib, ta`rif bera oladi; Sistema tashkil etuvchilarining butunligi – sistema xususiyatlarinini talqin eta oladi; Informatsiyaning ishonchliligi prinsiplarini qaysi sinfga mansubligini tasavvur eta oladi; Sistema tashkil etuvchisidan foydalanuvchanligi o`rtasidagi o`zaro aloqadorlikni aniqlaydi, bog`lanishlarni tahlil qila oladi. Tayanch so`z va iboralar: Ma`lumot xavfsizligi,informatsiya ishonchliligi,himoya modellari,sistema xavfsizligi, foydalanuvchi, kritik informatsiya, nokritik informatsiya Sistemaga qasddan qilingan ta`sirlar – bu sistema ish jarayonining bir maromda kelishiga ataydan qilingan to`sqinlik, shuningdek uning tashkil etuvchilarini o`g`irlash, o`zgartirish yoki buzishga qaratilgan urinishlardir. quyida ma`lumotlarni muhofaza qilishga qasddan qilingan tahdidlarning tasnifi va qisqacha tavsifi keltirilgan. Bu tasnif xavfsizlik administratori tez-tez duch keladigan qasddan qilingan ta`sirlarning asosiy turlarini ajrata olish va ulardan himoyalanish usullaridan foydalanish uchun kerak. Ruxsatsiz kirish (foydalanish) (RK, RF) – bu kompyuter buzg`unchiligining eng keng tarqalgan turi. Bu tashkilotning xavfsizlik siyosatiga muvofiq kirishga ruxsati yo`q foydalanuvchining biror obyektdan foydalanish uchun kirish bilan bog`liq harakatdir. Bu yerda asosiy muammo “Kimda qaysi ma`lumotlar jamg`armasidan foydalanishga ruxsat bor? Kimda bu ruxsat yo`q?” savollariga javob topishdadir. Boshqacha aytganda “ruxsatsiz” atamasini aniqlash kerak. Ta`sirining xarakteriga ko`ra RK (yoki RF) sistemaning xatolaridan foydalanuvchi faol ta`sirlar bo`ladi. RK odatda, bevosita ma`lumotlar jamg`armasiga murojaat qiladi yoki RK qonuniylashtirish maqsadida ruxsat etilgan

www.arxiv.uz kirish to`g`risidagi informatsiyaga ta`sir etadi. Tarmoqning har qanday obyekti RKga yo`liqishi mumkin. Har qanday obyektga RK standart yoki maxsus programma vositalari orqali amalga oshirilishi mumkin. RK amalga oshirishi ma`lum ma`noda kompyuter tarmog`ini tashkil etish, undagi xavfsizlik siyosati, o`rnatilgan himoya vositalarining imkoniyatlari, shuningdek, administrator va operatorning vijdoniga bog`liq. RKni amalga oshirishning 2 ta usuli mavjud: birinchidan, himoya sistemasini chuqur o`rganib barbod etish, ya`ni unga turli ta`sirlar ko`rsatib uning ish jarayonini to`xtatish. Bu juda murakkab va qiyin, hamma vaqt ham amalga oshavermaydigan, biroq samarali ishdir; ikkinchidan, nima e`tibordan chetda ekanligini kuzatish, ya`ni buzg`unchiga kerakli qaysi ma`lumotlar jamg`armasi foydalanishga ochiq yoki administrator e`tiboridan chetda ekanini aniqlash. Buni ham RK deb atash mumkin va amalga oshirish oson, lekin bu ishlar ma`lum bo`lib qoladigan bo`lsa, himoyalanish qiyin. Bunday turdagi RKga parolni topish, parolni tuzish qoidalarini buzish, inson ismidan, takrorlanuvchi simvollardan parol sifatida foydalanish kabilarni ham kiritish mumkin. RKning ko`pchilik buzuvchi holatlariga puxta o`ylamasdan himoya vositasini tanlash, uni noto`g`ri o`rnatish yoki moslashtirish, ish jarayonini yaxshi nazorat qilmaslik, shuningdek ma`lumotlarning himoyasiga sovuqqon munosabatda bo`lish kabilar kiradi. Imtiyozlardan noqonuniy foydalanish – atakaning bu usulini qo`llovchi buzg`unchilar odatda, shtatdan tashqari rejimda ishlovchi shtat programma ta`minoti (sistemali yoki amaliy PT) dan foydalanadilar. Amalda har qanday himoyalangan sistema favqulodda vaziyatlarda ishlatiluvchi, qurilma yoki vositalar buzilganda, mavjud xavfsizlik siyosatining buzilishi sharoitida ishlay oluvchi, bu vazifalarni bajara oluvchi vositalarga ega bo`ladi. Ba`zi hollarda foydalanuvchi sistemaning barcha naborlariga kirish imkoniyatiga ega bo`lishi kerak. Bunday vositalar kerak, lekin favqulodda xavfli bo`lishi mumkin. Bu vositalar odatda,

www.arxiv.uz administratorlar, operatorlar, sistema programmistlari va boshqa maxsus vazifalarni bajaruvchi foydalanuvchilar tomonidan foydalaniladi. Bunday vositalardan foydalanishni kamaytirish maqsadida, ko`pchilik himoya sistemalari ularning vazifalarini imtiyozlar nabori yordamida amalga oshiradi – ma`lum vazifani bajarish uchun ma`lum imtiyozlar talab qilinadi. Bunday hollarda har bir foydalanuvchi o`zining imtiyozlari naboriga ega bo`ladi, oddiy foydalanuvchi – minimal, administratorlar – maksimal (imtiyozlar minimumi prinsipiga muvofiq) imtiyozga ega bo`ladi. Har bir foydalanuvchi imtiyozlar nabori uning atributlari hisoblanadi va himoya sistemasi tomonidan muhofaza qilinadi. Imtiyozlarni ruxsatsiz ishg`ol qilish, shu tarzda, ma`lum vazifalarni ruxsatsiz bajarish imkoniyatlarini beradi. Bu RK (xususiy holda), ma`lum programmalarni ishga tushirish va hatto sistemani rekonfiguratsiya qilish bo`lishi mumkin. Tabiiyki, bunday sharoitlarda imtiyozlarning kengaytirilgan nabori – bu har qanday buzg`unchining o`ylab yurgan orzusi. Bu esa unga amalda har qanday harakatlarni amalga oshirish, shu bilan birga, hatto barcha turdagi nazorat chora- tadbirlarini ko`rib aylanib chiqish imkonini beradi. Imtiyozlardan noto`g`ri foydalanish natijasida kelib chiqayotgan buzg`unchiliklar biror obyekt yoki butunlay sistemaga kirish maqsadida qilinayotgan aktiv ta`sirdir. Imtiyozlarni noqonuniy ishg`ol qilish hodisasi yo himoya sistemasining o`zida biror xato paydo bo`lishi, yo sistema xususan imtiyozlarni boshqarishdagi beparvolik natijasida sodir bo`lishi mumkin. Himoya sistemasining boshqaruv qoidalariga, imtiyozlar minimumi prinsiplariga qat`iy rioya qilish bilan bu xildagi buzilishlarning oldini olish mumkin. “Yashirin kanallar” – sistema xavfsizlik siyosatini buzuvchi, sistema jarayonlari o`rtasida informatsiyaning o`tish yo`li bo`lingan holda (s razdeleniyem) informatsiyaga kirish muhitida foydalanuvchi o`zini qiziqtirgan informatsiya bilan ishlashga ruxsat ololmasligi mumkin, lekin buning uchun aylanma yo`llarni o`ylab

www.arxiv.uz topish mumkin. Sistemadagi har qanday harakat amalda uning boshqa elementlariga ma`lum ma`noda ta`sir ko`rsatadi. Bu bog`lanishlarni yetarlicha kuzatish va o`rganish natijasida ma`lumotlardan bevosita yoki bilvosita foydalanish imkoniyatiga ega bo`lish mumkin. “Yashirin kanallar” turli yo`llar bilan tashkil etilishi mumkin, masalan programma zakladkalari. Masalan, programmist avtomatlashtirilgan sistemani yaratish jarayonida o`zini qiziqtiruvchi ma`lumotlarni olish yo`llarini oldindan nazarda tutishi mumkin. Bunday holda programma yashirin tarzda programmist bilan aloqa kanalini o`rnatadi va unga talab qilingan xabarlarni uzatib turadi. “Yashirin kanallar” dan foydalangan holda ataka qilish informatsiya maxfiyligiga putur yetkazadi, ta`sir xarakteri bo`yicha passiv hisoblanadi, ya`ni buzg`unchilik faqat ma`lumot uzatishda ro`y beradi. Yashirin kanallarni tashkil etishda shtatdagi programma ta`minotidan foydalanilsa, maxsus ishlab chiqilgan <troya> yoki virus programmalaridan shunday foydalaniladi. Ataka asosan programma yo`li bilan amalga oshiriladi. Informatsiyani yashirin kanal bo`ylab uzatishga misol qilib, masalan, “TOTAL” so`zi o`rniga “TOTALS” so`zi ishlatilgan yakuniy hisobotni olish mumkin – bunda programmist shunday qiladiki, ma`lum sharoitlarda programma o`zi biror so`zni aniqlab, uni boshqasiga almashtirib qo`yadi. Bu kabi yashirin kanallar sifatida ikkita so`z orasidagi probellar soni, kasr sonda verguldan keyingi uchinchi yoki to`rtinchi raqam va h. (ya`ni hech kimning e`tiborini tortmaydigan ta`sir) dan foydalanish mumkin. Yashirin kanal bo`lib, shuningdek, biror ma`lumotlar naborining bor-yo`qligi, bu nabor o`lchami, yaratilgan sanasi, o`zgartirilgan sanasi va h. to`g`risidagi informatsiyani uzatish ham xizmat qilishi mumkin. Sistemaning ikki jarayoni o`rtasidagi bog`lanishni tashkil qilishning ko`pgina usullari mavjud. Bundan tashqari, ko`pgina OS lar tarkibida (boshqaruv ostida) shunday vositalar borki, ular programmistlar va foydalanuvchilar ishini

www.arxiv.uz anchagina yengillashtiradi. Asosiy muammo shundaki, ruxsat etilmagan “yashirin kanallar”ni ruxsat etilganlardan, ya`ni xavfsizlik siyosati tomonidan ta`qiqlanganlaridan ajratish juda qiyin. Oxir oqibatda buni “yashirin kanallar”ning tashkilotga yetkazuvchi talofotlaridangina aniqlash mumkin. “Yashirin kanallar”ning alohida, o`ziga xos xususiyati quyidagilardan iborat: past darajadagi o`tkazish qobiliyati (ular orqali faqatgina kichik miqdordagi informatsiyani uzatish mumkin); ularni tashkil qilishdagi qiyinchiliklar; odatda, ular tomonidan yetkaziladigan katta bo`lmagan talofotlar. Shuningdek, ular ko`zga ko`rinmas, sezilmaydigan bo`lishadi, shuning uchun ularga qarshi kamdan-kam hollarda maxsus himoya choralari qo`llaniladi. Odatda, puxta ishlab chiqilgan xavfsizlik siyosatining vakolatlari yetarli bo`ladi. «Maskarad» (inglizcha «mask» - niqob so`zidan olingan) - deganda bir foydalanuvchining boshqa foydalanuvchi nomidan harakat qilishi tushuniladi. Bunda bu harakatlar boshqa foydalanuvchi uchun ruxsat etilgan bo`ladi. Bu yerda buzg`unchilik birovning huquq va imtiyozlarini o`zlashtirish asosida tashkil etiladi. Bunday buzg`unchiliklar mug`ombirlik yoki modellashtirish deb ham ataladi. «Maskarad»ning asosiy maqsadi – biror harakatni boshqa foydalanuvchi nomi ostiga berkitish yoki boshqa foydalanuvchining ma`lumotlar omboriga kirish uchun yoki uning imtiyozlaridan foydalanish maqsadida, uning huquq va imtiyozlarini o`zlashtirishdan iborat. «Maskarad» sistema himoyasini faol buzish usulidir, u bilvosita ta`sir bo`lib, boshqa foydalanuvchilarning imkoniyatlari vositasida amalga oshiriladi. Unga misol qilib, sistemaga boshqa foydalanuvchi nomi yoki paroli bilan kirishni ko`rsatish mumkin, ya`ni bunda sistema buzg`unchilik bo`lganini aniqlay olmaydi. Bunda «Maskarad»dan oldin esa sistemani buzish yoki parolni o`g`irlash jarayoni amalga oshadi. Yana bir misol, ish jarayonida boshqa foydalnuvchi nomini

www.arxiv.uz o`zlashtirishdir. Buni operatsion sistemalar vositalari yordamida (ba`zi operatsion sistemalarda foydalanuvchi identifikatorini ish jarayonida o`zgartirish imkoniyati mavjuddir) yoki ma`lum joydagi ma`lum informatsiyani o`zgartira oladigan programmalar (masalan, parollarni topish, sistemaga kirish parollarini o`g`irlash programmalari) yordamida amalga oshirish mumkin, va buning natijasida foydalanuvchi boshqa foydalanuvchi ismini o`zlashtiradi. Bunday amallar odatda,, sistema imtiyozlariga ega bo`lgan holda yoki sistemadagi biror xatodan foydalangan holda amalga oshiriladi. Shuningdek, kompyuter tarmog`ida boshqa foydalanuvchi tomonidan ma`lumot uzatish ham «Maskarad» deb ataladi. Identifikatorni o`zgartirish usullari turlicha bo`lishi mumkin, odatda,, ular tarmoq protokollari xususiyatlari va xatolari bilan aniqlanadi. Shunga qaramay, qabul qiluvchi uzelida ma`lumot to`g`ri ma`lumot kabi qabul qilinadi va buning natijasida tarmoq ishi jiddiy zarar ko`rishi mumkin. Bunday axborotlarga, asosan, tarmoq konfiguratsiyasining o`zgarishiga ta`sir etuvchi-boshqaruvchi axborotlar yoki imtiyozli amallarni bajarishga olib boruvchi axborotlar kiradi. «Maskarad» - bu korxona ishini buzish, informatsiya oqimini va tarmoq (yoki sistema) konfiguratsiyasini o`zgartirish kabi og`ir oqibatlarni keltirib chiqaruvchi, ahamiyatga molik buzg`unchilikdir. Uni bartaraf etish uchun autentifikatsiya va identifikatsiyaning ishonchli usullaridan foydalanish, sistemani buzishga urinishlardan blokirovka qilish, sistemaga kirishni nazorat qilish lozim. Shuningdek, sistema jurnalidagi «Maskarad» to`g`risida guvohlik beruvchi barcha hodisalarni e`tiborga olish va ahamiyat berish zarur. «Chiqindi yig`ish» (Sborka musora). Ish tugagandan so`ng ishlanayotgan informatsiya hamma vaqt ham xotiradan to`laligicha o`chib ketmaydi, ma`lum qism ma`lumotlar operativ xotira, tashqi xotira qurilmalari yoki boshqa xotira qurilmalarida qoladi. Bu ma`lumotlar toki xotira qurilmasidan o`chirib yuborilmaguncha yoki ustidan boshqa ma`lumot yozilmaguncha xotira qurilmasida turadi, biroq o`chirib yuborilgandan so`ng ham ma`lumotlarning ma`lum qoldiqlari

www.arxiv.uz saqlanib qoladi. Bunday paytda bu qolgan qoldik ma`lumotlarni o`qib olish ancha qiyin bo`lsada, uni maxsus programmalar yordamida amalga oshirsa bo`ladi. Natijada yig`ilgan qoldiqlardan asosiy ma`lumotni qisman tiklash imkoniyati paydo bo`ladi. Bu jarayon «chiqindilarni yig`ish» deb nomlanadi. Bu muhim va maxfiy saqlanayotgan informatsiyaning chetga chiqib ketishiga olib kelishi mumkin. «Chiqindi yig`ish» avtomatlashtirilgan sistema obyektlariga bevosita faol ta`sir etib, ulardagi informatsiya maxfiyligiga putur yetkazadi. Bu ta`sirlardan himoyalanish uchun kompyuter apparaturasi yoki operatsion sistemasida yoki yana biror bir qushimcha apparat-programma vositalarda amalga oshirilgan maxsus mexanizmlardan foydalaniladi. Bunday mexanizmlarga misol, o`chiruvchi namuna va to`lalik belgisi ishlatiladi. O`chiruvchi namuna – bu fayldan bo`shagan joyga yozuvchi bir qancha bitlar ketma-ketligi. Xotiraning har bir qismi bo`shatilgandan so`ng, xotiradan ma`lumot o`chirilgandan so`ng, xavfsizlik boshqaruvchisi (administratori) avtomatik ravishda bu bo`shatilgan o`ringa bitlar ketma-ketligini yozish faoliyatini olib boradi va buning natijasida o`chirilgan ma`lumotlar fizik saqlash muhitidan ham batamom yo`qotiladi. To`lalik belgisi - bu xotiraning yozish uchun jo`natilgan, lekin hali yozib ulgurilmagan (yozilmagan yoki foydalanilmagan) uchastkalarini o`qishdan qaytaradi. Foydalanilgan xotira adresiga yuqori chegara qo`yiladi va xotira uchastkasining to`lib qolgan belgisi o`rnatiladi. Bu favqulodda foydalaniladigan (kamdan-kam uchraydigan kirishli) ketma-ket fayllarni himoyalash uchun ishlatiladi. (bu fayllar - tahrirlagichlarning yakunlovchi fayllari, kompilyatorlar, komponovshiklar va h.). Indeksli va bo`linuvchi ketma-ket fayllar uchun bu usul «joylashtirayotib o`chirish» deb nomlanadi, xotiraning uni jarayon uchun ajratayotgan paytda tozalanadi.

www.arxiv.uz Sistemani buzish - bu ruxsatsiz kirish parametrlari bilan, ya`ni foydalanuvchi nomi yoki paroli bilan sistema ichiga qasddan suqilib kirish. Sistemani buzish bu faol sistemaga to`la ravishda qasddan qilingan ta`sir bo`lib, odatda, interaktiv rejimda yuz beradi. Foydalanuvchi ismi sir bo`lmasada, "o`lja" sifatida asosan parol tanlanadi. Parolni ochish turlicha bo`lishi mumkin: ehtimolli parollarni tanlab ko`rish, boshqa foydalanuvchi parolidan foydalanilgan "Maskarad", imtiyozlarga ega bo`lish va h. Shuningdek, kirishi programmasining xatolaridan foydalangan holda ham sistemani buzish mumkin. Shunda qilib buzishda himoyalash vazifasi asosan kirish programmasining zimmasiga yuklatiladi. Parolni va nomni kiritish algoritmi, ularni shifrlash, parollarni saqlash va o`zgartirish qoidalarida xato bo`lmasligi kerak. Sistemani buzishga qarshilik ko`rsatish ham mumkin, masalan, parolni noto`g`ri kiritishga bo`lgan urinishlar sonini blokirovka yordamida yoki buzilish sodir bo`lganda operatorni xabardor qilish orqali cheklash. Shuningdek xavfsizlik administratori sistemaning faol foydalanuvchilarini doim nazorat qilib turishi lozim: ularning ismi-sharifi, ish xarakteri, kirish-chiqish vaqti va h. dan xabardor bo`lib turish kerak. Bunday harakatlar sistemani buzilganligi to`g`risidagi faktni olish va aniqlashtirish hamda zarur chora- tadbirlarlarni qo`llashda katta yordam beradi. Tuynuklar - programma moduliga yashirish, xujjatsiz kirish nuqtasi. Tuynuk asosan programmaga ishni yengillashtirish maqsadida sozlash bosqichida qo`yiladi: programma moduli turli joylardan chaqiriladi, bu esa uning alohida qismlarini mustaqil sozlash imkonini beradi. Biroq keyinchalik programmist tuynukni yo`qotishni unutib qo`yadi yoki uni noto`g`ri blokirovka qilishi mumkin. Bundan tashqari, tuynuk burilgan programma modulini keyinchalik boshqa modullar bilan bog`lash maqsadida shu programma moduliga qo`yiladi, lekin keyinchalik shart-sharoitning o`zgarishi bilan bu nuqta (ya`ni tuynuk) kerak bo`lmay qoladi. Tuynukning mavjudligi programmani nostandart ko`rinishda chaqirish imkonini beradi, ya`ni bu programma himoya sistemasi nazoratida

www.arxiv.uz bo`lishi mumkin (bunday sharoitda programma ma`lumotlarni, sistema muhitini va hokazolarni qanday qabul qilishi noma`lum). Shuningdek, bunday paytda bu programmaning hatti-harakatini hamma vaqt ham prognoz qilib bo`lmaydi. Tuynuk bu biror loyihani ishlab chiqishda sodir bo`ladigan xatoliklar natijasida paydo bo`ladigan tahdid bo`lib, undan foydalanish o`sha loyiha yoki programma paketining o`ziga bog`liq bo`ladi. Shuning uchun bu tahdidni sinflash murakkab jarayon hisoblanadi. Xulosa qilib aytganda tuynuklarning paydo bo`lish sabablarini quyidagicha ko`rsatish mumkin: tuynuklarni yo`qotishni unutish; tuynuklardan keyinchalik programmani sozlashda foydalanish; tuynukdan ishlab chiqilayotgan programma va tayyor programma (ya`ni tuynuk qo`yilgan programma) o`rtasida ko`prik sifatida foydalanish; berilgan programmani o`rnatgandan so`ng bu programmaga maxfiy nazoratni tashkil qilish. Bu yerda dastlabki holat - avvaldan kutilmagan adashish bo`lib, himoya sistemasida katta bo`shliq yoki ochik tuynuk paydo bo`lishiga olib keladi. Ikkinchi va uchinchi holatlar xavfsizlik sistemasi uchun jiddiy sinov vazifasini o`taydi, bu holatda xavfsizlik sistemasi informatsion sistemani bu xavfdan ogoh qila olmaydi. To`rtinchi holat esa - bu berilgan programmadan foydalangan holda oldindan biror maqsadni ko`zlab qilingan ta`sirning birinchi qadamidir. Shuni esda tutish lozimki, programmaning har qanday xatosi ham tuynuk hisoblanmaydi. Tuynuk bu programmani sozlash, tuzatish va ta`mirlashda keng ishlatiladigan mexanizmdir, hattoki u biror maqsadda ishlatilsada, salbiy xarakterga ega bo`lavermaydi. Yana ta`kidlash lozimki, agarda tuynuk ochiq qoldirilsa va nazorat choralari ko`rilmasa, u holda bu sistema uchun jiddiy xavfdir.

www.arxiv.uz Tuynuklardagi eng katta xavf - bu operatsion sistemalardagi tuynuklardir, bunda ularni topish juda qiyin kechadi. Agar berilgan programmada tuynuk mavjudligi oldindan ma`lum bo`lmasa, uni topish uchun programma kilobayt, megabayt kodlarini ishlashga to`g`ri keladi. Bunga esa haqiqatdan olib qaraganda, deyarli erishib bo`lmaydi. Shuning uchun tuynuklarni topish bu tasodifiy jarayondir, deb hisoblanadi. Ulardan himoyalanishning yagona yo`li bu - programmada tuynuk paydo bulishiga yo`l qo`ymaslik yoki agarda programma boshqa biror uchinchi tomondan qabul qilingan bo`lsa, dastlabki programma tahlillarini o`tkazishdan iborat. Zararli programmalar. So`nggi paytlarda maxsus yaratilgan programmalar yordamida hisoblash sistemalariga ta`sir etish hollari ko`p uchramoqda. Zararli programmalar deganda informatsiyani ishlash jarayonini to`g`ridan-to`g`ri yoki bilvosita to`xtatish, informatsiyani buzish va informatsiyani chetga oqib chiqib ketishini ta`minlovchi programmalar tushuniladi. quyida bunday programmalarning eng ko`p tarqalganlari bilan tanishib chiqamiz. Bular: "troya tulpori", virus, "qurt", "ziqna" programmalar, "parollar o`g`risi", "bomba", "qopqon".

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati: 1. Brassar. J. «Sovremennaya kriptologiya» ,Moskva, «Polimed», 1999 g. 2. Petrov A.A. «Kriptograficheskiye metodo` zahito`» ,Moskva,DMK, 3. 4. 2000 g. 5. Romanets Y.V., Timofeyev P.A. «Zahita informatsii v sovremenno`x kompyuterno`x sistemax» , Moskva, Radio i svyaz, 1999 g. 6. Panasenko S. «Zahita elektronno`x dokumentov» ,Moskva, FiS, 2000 g. 7. Vasina YE. N., Golitsina O «Informatsionno`ye resurso` i bazo` danno`x», 8. Moskva, RGGU, 1998 g. 9. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Axborotlarni kriptografik himoyalash usullari

Axborotlarni stеnografik himoyalash usullari

Kompyutеr tarmoqlarida zamonaviy himoyalash usullari va vositalari

Bank ishida matematik kriptografiyaning

Algoritmning xossalari, yozilish usullari va turlari