Matnli axborotlar ustida ishlash dasturlari - Informatika va AT - Referatlar

Matnli axborotlar ustida ishlash dasturlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3134.8115234375 KB

Ko'chirib olish

Matnli axborotlar ustida ishlash dasturlari Reja: 1. Microsoft Word dasturi va uni ishga tushirish 2. Uskunalar panellari 3. Matnni kiritish 4. Matnni xotiraga yozish va faylni ochish 5. Makros yaratish va ulardan foydalanish.

Microsoft Word dasturi va uni ishga tushirish Matnlar bilan ishlash uchun matn protsessorlaridan (yoki muharrirlaridan) foydalaniladi. Hozirgi paytda ko‘plab matn protsessorlari ishlab chiqilgan. Umuman ularning vazifasi bitta, ammo beradigan imkoniyatlari va ularni amalga oshirish vositalari turlicha. Windows tizimi bilan ishlaydigan matn muharrirlari orasidan eng ko‘p tarqalgan vosita sifatida Word muharririni ko‘rsatish mumkin. Ulardan foydalanish texnologiyasi WIMP - interfeysga asoslangan bo‘lib, Word tipidagi muharrirlarning imkoniyatlari katta va uni qandaydir ma‘noda kichik nashriyot tizimi sifatida qarash mumkin. Microsoft Word – MS Office paketi tarkibiga kiruvchi universal matn muharriri bo‘lib, unda matnlarni kiritish, ular bilan ishlash uchun qulay imkoniyatlar yaratib berilgan. Bu matn muharririda o‘zidan oldingi matn muharrirlarida yaratilgan matnlarni import qilish imkoni berilishi bilan bir qatorda o‘zida yaratilgan mantlarni MS Office dasturiy mahsulotining boshqa muharrirlariga, Web sahifa ko‘rinishida va boshqa ko‘rinishlarda eksport qilish imkoni mavjud. Matnlarni tayyorlashda qulayliklari juda katta bo‘lgan zamonaviy dasturlardan biri - Microsoft Word da tayyorlanadigan matnda rasm, formula, grafiklar, ovoz yozilgan fayllar, video-klipplarni joylashtirish imkoni mavjud. Odatda Microsoft Word dasturini ishga tushirish uchun Windowsning «Pusk» tugmasi bosiladi, menyuning «Programmi » bandidan Microsoft Word nomli qismi yuklatiladi. Bundan tashqari quyidagi usullar bilan ham Microsoft Word dasturini yuklash mumkin: - MS Office paneli orqali (agar ushbu panel ekranda mavjud bo‘lsa, Microsoft Wordga - ga sichqonchaning chap tugmasini bosish yordamida); - Windows ishchi oynasida joylashgan Microsoft Word dasturining buyrug‘i orqali (sichqoncha ko‘rsatkichini piktogramma ustiga keltirilib, uning chap tugmasi ikki marta bosiladi);

- ―Zapusk programmi‖ oynasi yordamida (bosh menyuda ―Vipolnit‘…‖ buyrug‘i tanlanadi va ochilgan oynada fayl nomi- Winword.exe kiritiladi, OK tugmasi bosiladi.) 1-rasm. ―Zapusk programmi‖ oynasini ochish jarayoni. Microsoft Word protsessori ishga tushganda ekranda hujjatning bo‘sh varag‘iga ega bo‘lgan ishchi oynasi namoyon bo‘ladi. YAngi ilk hujjat «Dokument 1» deb nomlanadi va foydalanuvchiga havola etadi.

2-rasm. Microsoft Word dasturi ishchi oynasi. MS Office paketiga kiruvchi barcha amaliy dasturlardagi kabi Microsoft Word dasturida ham tizimli menyular to‘plami mavjud bo‘lib, u oltita buyruqni bajaradi: 3-rasm. Tizimli menyular to‘plami

Asosiy menyu qatoriga quyidagilar kiradi: Fayl, Pravka, Vid, Vstavka, Format, Servis, Tablitsa, Okno, Spravka. Fayl menyusida hujjat bilan ishlash buyruqlari mujassamlashgan bo‘lib ular orqali hujjat yaratish ( Sozdat’ ), saqlangan hujjatni ochish ( Otkrit’ ), joriy hujjatni yopish( Zakrit’ ), hujjatni saqlash( Soxranit’ ), boshqa nom bilan saqlash( Soxranit’ kak …), internet sahifasi shaklida saqlash( Soxranit’ kak web-stranitsu ), hujjatlarni mazmuni bo‘yicha qidirish( Nayti ), bir faylning o‘zida bir necha hujjatni (o‘zgartirish kiritilish vaqtiga ko‘ra) saqlash va ochish( Versii ...), internetda hujjatning qanday ko‘rinishini ko‘rib o‘tish( Predvaritel’niy prosmotr web- stranitsu ), hujjatni (qog‘oz turini, hoshiyani va b.) o‘zgartirish( Parametri stranitsi ...), printerdan chop etishdan oldin ko‘rish ( Predvaritel’niy prosmotr ), chop etish( Pechat’ …), boshqa dasturlarga (elektron pochtaga va x.) hujjatni yuborish( Otpravit’ …), hujjat xaqida ma‘lumot olish ( Svoystva ), oldin ochilgan hujjatlarni ro‘yxati va dasturdan chiqish( Vixod ) kabi menyu punktlari bor. Pravka menyusida hujjatni tahrirlash punktlari joylashgan bo‘lib ularga bajarilgan amalni orqaga qaytarish( Otmenit’ ), yoki aksincha oldinga qaytarish( Povtorit’ ), belgilangan matnni yoki ob‘ektni kesib olish( Virezat’ ), nusxa olish( Kopirovat’ ), bufer(operativ xotirada) turgan ma‘lumotlarni ko‘rish( Bufer obmena Office ...), va kerakli joyga matnni yoki ob‘ektni qo‘yish( Vstavit’ ), boshqa dasturlardan nusxasi olingan ob‘ektni maxsus qo‘yish( Spetsial’naya vstavka ...), nusxa olingan hujjatga yoki ob‘ektga murojat etadgan shaklda qo‘yish( Vstavit’ kak giperssilku ), hujjatni butunligicha ajratish( Videlit’ vse ), kerakli jumlani qidirish( Nayti ...), yoki almashtirish( Zamenit’ ...), kerakli sahifaga yoki bo‘limga o‘tish ( Pereyti ...) punktlaridan samarali foydalanish mumkin. Vid menyusidan hujjatni ko‘rinishini, jumladan oddiy ko‘rinishda ( Obichniy ), web shaklida ( web - dokument ), sahifa shaklida ( Razmetka stranitsi ), bo‘limlarni ko‘rish va tahrirlash shaklida( Struktura ), instrumentlar panelidan panellarni(Formatirovanie, Standartnaya) tanlash( Paneli instrumentov ), chizg‘ichni xosil qilish yoki berkitish( Lineyka ), hujjatni sxematik shaklda ko‘rish( Sxema dokumenta ), hujjat kolontitullarini tahrirlash( Kolontituli ), hujjatni butun ekran

bo‘yicha tahrirlash( Vo ves’ ekran ), hujjatni masshtablash( Masshtab ) kabi punktlar mavjud. Vstavka menyusidan hujjatga ob‘ektlarni yoki sahifalarni qo‘yish, shulardan yangi sahifa yoki bo‘limni qo‘yish( Razriv ), hujjatni betlash ( Nomera stranits ), joriy vaqt va kunni qo‘yish ( Data i vremya ), avtomatn ( Avtotekst ), klaviaturada yo‘q belgilarni ( Simvol ), mundarija va ko‘rsatkichlarni ( Ssilka ), rasmlarni ( Risunok ), diagrammalarni ( Organi-zatsionnaya diagramma ), yozuvli ramka( Nadpis’ ), matnli faylni( Fayl …), boshqa dasturlardagi fayllarni yaratish yoki qo‘yish( Ob’ekt ...) punktlaridan foydalanish mumkin. Format menyusidan hujjatdagi matnni o‘zgartirish, jumladan terilayotgan yoki ajratilgan matnning shriftini o‘zgartirish( SHrift …), abzatsni( Abzats …), ro‘yxatlash( Spisok ), matn chetlarini va qog‘ozni ramka-lash, matn orqasiga rang berish( Granitsi i zalivka ), matnni surish( Tabulya-tsiya ), matnni bo‘lim-bo‘lim shaklida aks ettirish( Kolonki ), matn abzatsidagi birinchi xarfni katta, ajratilgan va ko‘rinadigan shaklda xosil qilish ( Bukvitsa ), matnni gorizontal yoki vertikal ko‘rinishga keltirish ( Napravlenie teksta ), ajratilgan matnni katta yoki kichik registrga o‘tkazish( Registr ), hujjat(qog‘oz) rangini o‘zgartirish va boshqalar mavjud. Servis menyusida dastur parametrlarini o‘zgartirish va tekshiruvni amalga oshirish mumkin, masalan kiritilgan matnni xatolarga tekshirish( Pravopisanie ), kiritilayotgan yoki ajratilgan matnning tilini ko‘rsatish va bo‘g‘inga ajratish( YAzik ), buzilgan matnni tiklash( Ispravit’ povrejdenniy tekst ), kiritilgan so‘zlar va xarflar xaqida ma‘lumot olish( Statistika ), hujjatni ximoyalash va uni parol orqali tahrirlash ( Ustanovait’ zashitu ), makro buyruqlar( Makrosi ), shablonlar va o‘zgarti-rishlar ( SHabloni i nadstroyki ), avtomatik xatoliklarni to‘g‘rilash ( Parametri avtozameni ), Word dasturining panellarini o‘zgartirish, menyularni tahrirlash ( Nastroyka ), Word dasturining parametrlarini o‘zgartirish( Parametri ) kabi amallarni shu menyu orqali amalga oshirish mumkin, shuni aytib o‘tish lozimki bu menyu dasturning eng asosiy menyusi xisoblanadi.

Tablitsa menyusi jadvallar bilan ishlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, bulardan jadvalni chizish( Narisovat’ tablitsu ), jadval, ustun va satrlarni qo‘yish( Vstavit’ ), yoki aksincha o‘chirish( Udalit’ ) va ajratish( Videlit’ ), kataklarni birlashtirish( Ob’edinit’ yacheyki ) yoki bo‘lish( Razbit’ yacheyki ), jadval chetlarini avtotekislash( Avtopodbor ), matnni jadvalga yoki aksincha jadvalni matnga aylantirish( Preobrazovat’ ), jadvaldagi ma‘lumotlarni saralash( Sortirovka ), formulalar ishlatish( Formula ), jadval xususiyatla-rini o‘zgartirish( Svoystva tablitsi ) singari vazifalar mujassamlashgan. Okno menyusida dasturda joriy vaqtda ochiq turgan hujjatlar ro‘yxa-tini ko‘rish va tanlash mumkin. Bundan tashqari, ochiq hujjatlarni ekranda tartiblab ko‘rsatish mumkin. Spravka menyusi yordam olish menyusi bo‘lib, u orqali dastur bilan ishlash uchun kerakli ma‘lumotlarni olish mumkin. Ko‘rinib turibdiki, xar bir menyu ma‘lum vazifani o‘zida mujassam-lashtirgan, shuning uchun menyular bilan ishlashda ularning asosiy vazifalarini esda tutmoq zarur. Uskunalar panellari Microsoft Word dasturida menyular bilan ma‘lum amallarni bajarish noqulaylik keltirib chiqaradi, shuning uchun Word dasturi ko‘p ishlatiladigan amallarni tugmachalar shaklida panellarda aks ettirgan. Panellar ham vazifasiga ko‘ra turli xil bo‘lib, eng asosiy panellar: ―Standartnaya‖ va ―Formatirovanie‖ panellari hisoblanadi. Ushbu panellarda dasturda ishlash jarayonida zarur bo‘lgan asosiy tugmalar joylashgan. SHu sababli hujjat ochilganda bu panellar avtomatik ravishda ekranda namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari rasm va sxemalar chizish, varoqqa tayyor rasmlarni joylashtirish imkoniyatini beruvchi ―Risovanie‖ paneli - ekranning pastki qismida joylashgan. ―Standartnaya‖ uskunalar paneli tugmalari va vazifalari:

YAngi hujjat ochish Xotiradagi hujjatni ochish YAratilgan (yoki o’zgartirish kiritilgan) hujjatni xotirada saqlash Elektron pochta orqali yuborilgan hujjatni nazorat qilish Hujjatni elektron pochta orqali jo’natish Hujjatni chop etish CHop etiladigan hujjatni oldindan ko’rib chiqish Xatolarni tekshirish Belgilangan matn (rasm, ob’ekt) ni qirqish Belgilangan matn (rasm, ob’ekt) dan nusxa olish Belgilangan matn (rasm, ob’ekt) ni joylashtirish Formatdan nusxa olish Bajarilgan amallarni bekor qilish Bekor qilingan amallarni tiklash

―Tablitsi i granitsi‖ yordamida jadvallar bilan ishlash Jadval chizish Microsoft Excel jadvalini hosil qilish ―Kolonki‖ - matnni bir nechta ustunlarda joylashtirish ―Risovanie‖ panelini ochish ―Sxema dokumenta‖ - hujjatdagi sarlavxalarga murojaatni tashkil etish CHop etilmaydigan belgi Masshtab YOrdam ―Formatirovanie‖ uskunalar paneli tugmalari va vazifalari:

SHrift stilini tanlash SHrift katta – kichikligini tanlash SHriftni qalin yozish SHriftni kursiv(qiyalatib) xolatda yozish shriftni osti chizilgan xolatda yozish abzatsning chap chegarasi bo’yicha tekislash abzatsni markazlashtirish abzatsning o’ng chegarasi bo’yicha tekislash abzatsning o’ng va chap chegarasi bo’yicha tekislash satrlararo kenglikni o’rnatish abzatslarni tartib raqamlari yordamida ko’p bosqichli markerlash abzatslarni tanlangan belgi yordamida ko’p bosqichli markerlash abzats kengligini kamaytirish abzats kengligini orttirish jadvalga chegara chiziqlari va shtrixovkalar qo’yish

matnni rang bilan ajratish shrift rangini tanlash Ekranda kerakli panelni xosil qilish uchun, panellar ustida sichqonchaning o‘ng tugmasini bosib, ochilgan kontekst menyudan keraklisini tanlash kifoya. ―Servis‖ menyusining ―Nastroyka‖ buyrug‘i orqali ham uskunalar panelini sozlash mumkin. Matnni kiritish Microsoft Word dasturi ishga tushgandan so‘ng, biz unga ma‘lumotlarni kiritishimiz mumkin. Matn kiritishdan oldin qog‘oz turini, uning abzatslari va matn hoshiyalarini ko‘rsatib olish zarur. Buning uchun Fayl menyusining Parametri stranitsi punktini tanlaymiz. Hosil bo‘lgan muloqot oynasida (7.4-rasm) ―Polya‖, ―Razmer bumagi‖ va ―Istochnik bumagi‖ sahifalari mavjuddir. 4-rasm «Parametri stranitsi» oynasi

“Polya ‖ — Hoshiyani o‘rnatish uchun foydalaniladi, bunda Verxnee – tepadan qancha santimetr tashlanishi lozimligi, Nijnee – pastdan, Levoe – chapdan, Pravoe – o‘ngdan, Orientatsiya – hujjatni qanday ko‘rinishda bo‘lishi (knijnaya – kitob shaklida, al‘bomnaya – al‘bom shaklida) ko‘rsatiladi. “Razmer bumagi” — qog‘oz o‘lchamini ko‘rsatish uchun foydalaniladi, u orqali Razmer bumagi maydonidan qog‘oz o‘lchamini, SHirina maydonidan esa qog‘oz kengligini va Visota maydonidan qog‘oz uzunligini kiritishimiz mumkin. “Istochnik bumagi” sahifasida bo‘limlar ko‘rsatiladi. OK tugmasini bosishimiz bilan matn kiritishni boshlashimiz mumkin. Kiritilgan matnining abzatslarini o‘zgartirish uchun 2 xil usuldan foydalanishimiz mumkin: 1. Lineykadagi markerlar orqali. 2. Format menyusining abzats punkti orqali amalga oshirishimiz mumkin. Kiritilayotgan matnni chap, o‘ng, markazdan va ikki tarafdan tekislash uchun Formatirovanie panelidagi tugmalaridan foydalanish lozim. SHrift o‘lchamini , ko‘rinishini va turini tanlash orqali o‘zgartirishimiz mumkin. Bundan tashqari shrift rangini o‘zgartirish mumkin. Masalan, ―Informatika‖ so‘zini turli ko‘rinishlarda va turli rangda yozishimiz hamda yozuv foniga ham rang berishimiz mumkin: ―Format‖ menyusining ―Spisok‖ bandini tanlab, ma‘lumotlarni raqamlar yoki tanlangan belgi yordamida tartiblab yozishimiz mumkin. , fonini

5- rasm. Spisok bandining ko‘rinishi Masalan: Matnni xotiraga yozish va faylni ochish Matn xosil qilganimizdan keyin uni komp‘yuter xotirasiga yozib qo‘yish kerak bo‘ladi. YUqorida keltirilgan «Standartnaya» panelidan «Soxranit‘» tugmasini bosib xotiraga yozish mumkinligini aytib o‘tgan edik. Endi shu jarayonni birma-bir ko‘rib o‘tamiz: « Standartnaya » panelidan «Soxranit‘» tugmasini bosamiz. Quyidagi oyna hosil bo‘ladi:

Bu oynadan «Imya fayla » bandida matnni nomini kiritamiz. Microsoft Word avtomatik tarzda matndagi birinchi qatordagi yozuvni fayl nomi sifatida tavsiya etadi, xohishimizga ko‘ra uni o‘zgartirishimiz mumkin. «Papka» bandidan fayl joylashgan katalogni tanlaymiz. «Tip fayla » bandidan fayl turini (kengaytmasini) tanlaymiz. Formati – Dokument Word, SHablon dokumenta, Dokumeng HTML va xokazolar bo‘lishi mumkin. «Parametri» bandidan kerakli parametrlar (faylni ko‘rish, o‘zgartirish uchun parol va hokazolar) belgilanadi. Bu band faqat zarur bo‘lganda ishlatiladi xolos. «Soxranit‘» tugmasi bosiladi va fayl xotiraga yoziladi. Matn komp‘yuter xotirasiga yozib qo‘yilgan bo‘lsa, uni ochish uchun «Standartnaya » panelidan «Otkrit» tugmasini bosish kerak. Endi shu jarayonni birma-bir ko‘rib o‘tamiz: « Standartnaya » panelidan « Otkrit» tugmasini bosamiz. Quyidagi oyna hosil bo‘ladi:

«Papka» bandidan fayl joylashgan katalogni tanlaymiz. «Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlaymiz. Formati – «Dokument Word», «SHablon dokumenta », «Tol‘ko tekst», «Dokument HTML» va xokazolar bo‘lishi mumkin. Rasmda «strelka» bilan ko‘rsatilgan joyda fayllar ko‘rinadi, kerakli fayl shu erdan tanlanadi. «Otkrit‘» tugmasi bosiladi, yuqorida tanlangan fayl ochiladi. Microsoft Word da bir nechta faylni bir vaqtning o‘zida ochib qo‘yish mumkin va bir biriga o‘tib ishlash mumkin. Microsoft Word menyusining «Okno» bandida hamma ochilgan fayllar ro‘yxati turadi. Ro‘yxatdan kerakli faylni tanlash mumkin va fayldan faylga o‘tish mumkin. Microsoft word da jadvallarni yaratish Microsoft Word dasturida jadvallar bilan ishlash imkoniyati xam berilgan. Buning uchun dastur menyusining Tablitsa–Vstavit‘-Tablitsa punktidan foydalanish lozim.

6-rasm Tablitsa menyusining ko‘rinishi Ushbu punkt tanlangandan so‘ng ―Vstavka tablitsi‖ muloqot oynasi namoyon bo‘ladi. 7 –rasm «Vstavka tablitsi» bo‘limi Bu oynada ustunlar soni (CHislo stolbtsov) va satrlar soni (CHislo strok) kiritilgandan so‘ng OK tugmasini bosish bilan jadval joriy hujjatda xosil bo‘ladi. YAratilgan jadvalni kerakli ma‘lumotlar bilan to‘ldirish mumkin. Kataklarni birlashtirish lozim bo‘lganda tugmasidan foydalanish yoki kataklarni belgilab, ―Tablitsa‖ menyusining ―Ob‘edinit‘ yacheyki‖ punktini bosishning o‘zi etarli. YAngi ustun yoki satr qo‘shish uchun o‘sha satr yoki ustun belgilab olinib,

Tablitsa menyusidan Vstavit‘ — Stolbtsi yoki stroki punktini tanlashning o‘zi kifoya. Jadvaldagi kataklar dastur tomonidan avtomatik ravishda nomlanadi. Masalan jadvalning eng birinchi chap tomonidagi katak ―A1‖ deb nomlanib shu katakning yonidagisi esa ―V1‖, ―A1‖ katakning ostidagi ―A2‖ va shu tariqa jadval kataklari nomlanadi, buning sababi jadvallarda formulalarni ishlatish mumkin, formulalarni ishlatishda qaysi kataklar bilan arifmetik amallar bajarish lozimligi ko‘rsatiladi. Masalan quyida berilgan jadvalda xisob- kitob quyidagicha amalga oshiriladi: Tovar nomi Miqdo ri Narx i Jami Televizor 12 5000 0 5001 2 Muzlatgic h 8 7500 0 CHang yutgich 25 1500 0 1. D2 katakchasiga kursor qo‘yiladi. 2. Tablitsa menyusidan Formula... punkti tanlanadi. 3. Formula maydonida tenglik belgisidan so‘ng V2*S2 ni kiritiladi va OK tugmasi bosiladi. Kataklarning rangini xamda ular ichidagi ma‘lumotning rangini o‘zgartirish mumkin. Buning uchun kataklar yoki jadval belgilab olinadi va Tablitsa menyusidan Svoystva tablitsi punkti tanlanadi ( 7.8 –rasm). Xosil bo‘lgan muloqot oynasidan «Granitsi i zalivki» tugmasi bosiladi. CHiqqan oynada 3 ta sahifa mavjud bo‘lib: Granitsa - matn, katak yoki jadval chetlarini qalinligi(SHirina), rangi(TSvet) va chiziq turi (Tip)ni o‘zgartirish mumkin, bundan tashqari sahifa o‘ng tomonida

OK tugmasini bosmasdan oldin qanday ko‘rinishga jadval kelishini ko‘rish mumkin (9rasm). Stranitsa - Bu sahifa xam xuddi Granitsa sahifasiga o‘xshash, lekin bu sahifada ―Risunok‖ nomli maydoni bo‘lib, u orqali qog‘oz ramkaning kerakli ko‘rinishini tanlab olishimiz mumkin. Zalivka - Bu sahifada matn orqa fonining rangini tanlash va o‘zgartirish mumkin. 8-расм Свойства таблицы бўлими Jadvalga kiritilgan ma‘lumotlarni tartiblash mumkin. Buning uchun jadval ichida kursorni joylashtirgan xolda Tablitsa menyusidan Sortirovka punktini tanlash lozim. Xosil bo‘lgan muloqot oynasida (10- rasm): Snachala po — Birinchi tartiblanishi lozim bo‘lgan ustun tanlanadi va unda joylashgan ma‘lumot turi (tip), (tekst-matn, chislo-son, data-kun va vaqt) ko‘rsatiladi. 9 - расм Границы и заливка

SHundan so‘ng qanday tartiblash lozimligi ―po vozvrastaniyu‖ – alfavit bo‘yicha(matn uchun), eng kichik sondan boshlab(son uchun), 10- расм Сортировка boshlang‘ich vaqt bo‘yicha (kun va vaqt bo‘yicha), ―po ubivaniyu‖ - po vozvrastaniyu ga qarama-qarshi tartiblash ko‘rsatiladi. Zatem po — keyingi ustunni tartiblash Spisok — bunda ―so strokoy zagolovka‖ birinchi satrni(ustun nomini) qo‘shgan xolda, ―bez stroki zagolovka‖ birinchi satrni qo‘shmagan xolda tartiblashni amalga oshirish mumkin. Jadval bilan ishlashda asosan aytib o‘tilgan amallar bajariladi, undan tashqari jadvalni qalam orqali chizish, jadval stilini(rangi, qalinligi, shriftini) tanlash, matnni jadvalga aylantirish va aksincha amallarni bajarish mumkin. Microsoft Word dasturida jadval chizishning yana bir usuli «Standartnaya » panelining ―Vstavit tablitsu‖ tugmachasini bosib, jadvalning ustunlar va qatorlar sonini ko‘rsatish bilan hosil qilinadi. Quyidagi misolda uch ustun va ikki qatordan iborat bo‘lgan jadval hosil qilinayapti. Quyidagi jadval hosil bo‘ladi: Jadval parametrlarini o‘zgartirish uchun Microsoft Word ning «Tablitsi i granitsi» panelidan foydalaniladi.

Ushbu panel yordamida quyidagi amallarni bajarish mumkin: -Jadval chizig‘i tipini tanlash; -Jadval chizig‘i qalinligini tanlash; -Jadval chizig‘i rangini tanlash; -Jadval chegara chiziqlarini chizish; -Ustunlar va satrlar sonini ko‘rsatgan xolda jadval hosil qilish; -Jadvaldagi kataklar (satrlar, ustunlar) ni birlashtirish; -Kataklarni bulish; -Kataklardagi ma‘lumotlarni katakda joylashishini tanlash; -Satrlar (ustunlar) kengliklarini tenglashtirish; -Jadval stilini tanlash; -Katakda matnning joylashish yo‘nalishini tanlash; -Jadvaldagi ma‘lumotlarni saralash; -Son qiymatlarni yig‘indisini olish; -Jadvaldagi keraksiz chiziqlarni o‘chiqarib tashlash. «Avtoformat tablitsi» oynasi yordamida jadval shablonini tanlash mumkin. Ushbu oynadan«TSvetnaya tablitsa 2» stilini tanlab, quyidagi ko‘rinishdagi jadvalni hosil qilishimiz mumkin: № Ism sharif Tug’ilgan yil 1. Azizov Odiljon 1992 2. Azizova Azizaxon 1999 3. Ismatullaeva Dildora 1982 4. Majitova Robiya 1924 5. Murodova Zarina 1983 6. Murodova Munisa 2004 7. Sobirov Orif 1917 8. Sobirov SHobahrom 1997 9. Tadjieva Roziya 1939

10 SHaripov Mirshod 1992 6 Rasm va sxemalar chizish Microsoft Word da rasm va sxemalar chizish uchun «Risovanie» panelidan foyidalaniladi: ladi. mumkin. Paneldagi ushbu tugmalar to‘g‘ri chiziq, strelka, to‘rtburchak va oval shaklidagi figuralarni hosil qiladi. -―Nadpis‘‖ – tugmasi orqali hosil qilingan figuraning ichiga matn kiritish mumkin. So‘zlar va iboralarni chiroyli, bezakli shaklda yozish uchun panelning ―Dobavit‘ ob‘ekt WordArt‖- tugmasidan foydalaniladi. Bu panelning «Avtofiguri» tugmasi ko‘rinishdagi chiziqlar, yordamida turli strelkalar, blok – sxemalar chizish uchun esa kerakli figuralarni hosil qilish mumkin. berishda Matnga, ob‘ektga izohlar ― V inoski ‖ bandidagi figuralardan foydalani - ― Zvezdi i lenti ‖ bandi yordamida turli ko‘rinish dagi yulduz va lentalarni hosil qilish

Masalan, referat so‘zini quyidagicha bezab yozish mumkin: ―Dobavit diagrammu ili organizatsionnuyu diagrammu‖ tugmasi yordamida quyidagi ko‘rinishdagi diagrammalarni hosil qilish mumkin. Masalan:

MS Front MS Word Page MS MS Exsel Acces MS Power Point ―Risovanie‖ panelining ushbu tugmalari yordamida chizmalarning ichki sohasiga rang berish, chiziq va shrift rangini tanlash mumkin. Quyidagi tugmalar esa - chiziqlar va strelkalarning tipini tanlashga, obektlarga hajm berish va ularning soyasini hosil qilish imkoniyatini beradi. Masalan: CHizmalar va rasmlar bilan ishlaganda MS Office dasturlarida shunday bir ajoyib imkoniyat mavjudki, alohida olingan figuralarni (rasm va ob‘ektlarni) yagona bir butun ob‘ektga aylantirish, kerak bo‘lganda esa ularni yana ajratish mumkin. MS Front Page MS Acces MS Power Point MS Exsel MS Word MS Office

YUqorida chizilgan figuralar ham kontekst menyusidagi Gruppirovat buyrug‘i bo‘lgan kontekst menyudan MS Office kollektsiyasida mavjud rasmlarga murojaat qilish uchun Kartinki... bandi tanlanadi. Iz fayla... – bandidan esa biror bir fayldan rasm tanlab qo‘yish kerak bo‘lganda foydalaniladi. Ushbu amallarni to‘g‘ridan to‘g‘ri ―Risovanie‖ panelidagi tugmalar orqali ham bajarish mumkin. Quyida ―Kollektsii Microsoft Office‖ oynasida ―Zdaniya‖ mavzusidagi rasmlar to‘plami tasvirlangan. Bu oynadan kerakli rasmni tanlab «Vstavit‘» tugmasi bosilsa, tanlangan rasm matnda joylashadi. Iz fayla... – bandi tanlanganda ―Dobavlenie risunka‖ oynasi ochiladi va rasm joylashgan fayl nomi kiritilgach, ―Vstavit‘‖ tugmasi bosiladi.

So skanera ili kameri – Skaner yoki fotokameradan rasmni olish uchun quyidagi oynaga murojaat qilinadi: Microsoft Word dasturida Microsoft Excel jadval protsessoriga murojaat qilgan holda ma‘lumotlarning diagrammalarini hosil qilish mumkin. Masalan, quyidagi jadval asosida berilgan ma‘lumotlarning diagrammasi berilgan. № Avtomobil‘ markasi Mikdori, ta 1 Neksiya 498 2 Tiko 256 3 Matis 386 4 Damas 266

Microsoft Word da Windows qo‘llab quvvatlagan har qanday ob‘ektni joylashtirish mumkin. Buning uchun Microsoft Word menyusining «Vstavka» bandidan «Ob‘ekt» qismi quyidagicha tanlanadi: Unda quyidagi ko‘rinishda oyna hosil bo‘ladi: 8 Matnda ob’ektlarni joylashtirish 0500 Neksiya 498 Tiko 256 Matis 386 Damas 266микдори

Bu oynadan biz matnda joylanishi lozim bo‘lgan ob‘ekt tipini tanlab OK tugmasini bossak kursor turgan joyda ob‘ekt joylashadi va ushbu ob‘ektni o‘zgartirish uchun mos muxarrir (redaktori) ochiladi. Agar biz matnda oldindan tayyorlangan ob‘ektni qo‘ymoqchi bo‘lsak, shu oynadan «Sozdanie iz fayla» bandini yuklatib ob‘ekt saqlangan faylni ko‘rsatishimiz kerak va OK tugmasi bosilishi bilan ob‘ekt matnimizga qo‘yiladi. Matndagi rasm yoki ob‘ektning ko‘rsatkichlarini (xolatini) o‘zgartirmoqchi bo‘lsak, ―Format risunka‖ va ―Format ob‘ekta‖ oynalaridan foydalaniladi. Ushbu oynalarga kontekst menyu orqali kiriladi.

Makros yaratish va ulardan foydalanish. Agar Microsoft Word dasturida ayni bir vazifani bir necha marotaba bajarish talab etilsa, bu ishni makros yordamida bajarish qulaydir. Makros - bu komp‘yuterda kundalik ishlarni soddalashtirish maqsadida yaratilgan buyruqlar to‘plamidir. Ma‘lum tartibdagi yagona ketma-ket harakatlar majmuidan iborat jarayonlarni doimiy ravishda bajarish lozim bo‘lgan paytda, bu ish xarakatlarni avtomatlashtirish maqsadida yaratilgan makros, vaqtni tejash bilan bir qatorda, shaxsiy komp‘yuterda ishlash qulayligani ham orttiradi. Makroslar ko‘pincha quyidagi maqsadlarda ishlatiladi: - doimiy ravishda bajariladigan tahrirlash yoki formatlash jarayonlarini tezlashtirish uchun; - bir nechta buyruqlarni birlashtirish uchun: masalan, ma‘lum kattalikdagi va chegaralardan hamda aniq sondagi satrlar va ustunlardan iborat jadval tuzishda; - muloqot oynalari parametrlarida kirishni soddalashtirish uchun; - masalalardagi ketma-ket kelgan murakkab xarakatlarni avtomatlashtirish uchun. Microsoft Word da makros yaratish uchun ikkita usulni qo‘llash mumkin; - Makros yozish vositalari yordamida; - Visual Basic muxarriri yordamida. Ko‘pchilik makroslar bir necha qadamdan tashkil topgan jarayonlarni bajarish uchun mo‘ljallangan. Bunda takrorlanishi lozim bo‘lgan qadamlar to‘plami yaratiladi. Jarayonni qayta bajarish lozim bo‘lgan paytda makroslarni ishga tushirish kerak, xolos. Makros yozishni boshlashdan oldin undan har bir elementini qarab chiqish kerak, chunki yozish davomida barcha xarakat, shu jumladan yo‘l qo‘yilgan noto‘g‘ri, xato xatti-xarakat ham yozib olinadi. Makros yaratish vositalari makroslarni osonlik bilan yaratishga imkon beradi. Bunda makros Visual Basic dasturlash tilida ko‘rsatmalar ketma-ketligi ko‘rinishda yoziladi. Buyruqlar va parametrlarni tanlash uchun sichqonchani

qo‘llash mumkin. Ammo sichqoncha yordamida hujjat oynasida amalga oshirilgan harakatlar yozib olinmaydi. Masalan, sichqoncha yordamida kursorning vaziyatini o‘zgartirish, ob‘ektlardan nusxa olish va ularni bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish mumkin emas. Bunday xarakatlarni yozish uchun klaviaturadan foydalaniladi. Makros yozishni vaqtinchalik to‘xtatib turish va keyinchalik aynan shu joydan qaytib makrosni yozishni davom ettirish mumkin. Makrosni tezda ishga tushirish uchun uskunalar panelida alohida tugma, menyu buyrug‘i yoki klaviaturada tugmalar mosligi (asosan 2ta tugma, masalan, Wordda Alt +Z, Ctrl+X ; MS Excelda Ctrl+X, Ctrl+A) ajratiladi. SHundan so‘nggina makrosni bajarish uchun menyuda buyruqni tanlash, uskunalar panelida tugmachani bosish yoki klaviaturada tugmalar mosligini bosish kifoya bo‘ladi. Makrosni ishga tushirish makros nomini tanlash orqali ham amalga oshiriladi. Buning uchun Servis menyusidan Makros va Makrosi buyruqlari tanlanib, muloqot oynasidan bajarilishi lozim bo‘lgan makros nomi tanlanadi. Birinchi tuziladigan makros Makros 1 deb nomlanadi. Foydalanuvchi yaratiladigan makrosga mazmuniga ko‘ra nom berishi mumkin. Masalan, «Sarlavhalarni formatlash». Makroslar nomi harflar, sonlar, belgilardan (probel va boshqa tinish belgilardan tashqari) iborat 255 tagacha simvoldan tashkil topishi mumkin va albatta harf bilan boshlanishi shart. Makros yaratishdan oldin u qanday sharoitda ishlashini ham inobatga olish zarur. Faraz qilaylik, makros ma‘lum bir hujjatga mo‘ljallangan bo‘lsin. Bunday holatda hujjatni ochish kerak. Agar makros belgilangan matn va sonlarni formatlash uchun xizmat qilsa, xuddi makrosni bajarishdan oldindagi kabi matn yoki sonlarni belgilash zarur. Harakatlar tartibi tekshirilib va makros bajarilishi uchun kerakli sharoitlar yaratilgach: Servis – Makros – Nachat‘ zapis‘ buyruqlar ketma- ketligi tanlanadi.

Bunda ―Zapis‘ makrosa ‖ muloqot oynasi ochiladi. «Imya makrosa» maydonida yangi makros nomi kiritiladi. «Makros dostupen dlya» ro‘yxatida makros saqlanishi lozim bo‘lgan shablon yoki hujjatni kursatiladi. «Opisanie» maydonida makros haqidagi ma‘lumotlar kiritiladi. Odatda bu maydonda makros qachon va kim (komp‘yuter xotirasiga kiritilgan foydalanuvchi nomi) tomonidan tuzilayotganligi haqidagi ma‘lumot avtomatik ravishda yoziladi. Agar makrosga uskunalar panelida tugma belgilash yoki klaviaturada tugmalar mosligini berish yoki menyu buyrug‘ini belgilash kerak bo‘lmasa, OK tugmasini

bosiladi. Bunday tartibda yaratilgan makrosni ishga tushirish uchun faqat uning nomiga murojaat qilinadi. YA‘ni Servis - Makros - Makrosi buyruqlari tanlanadi. Ochilgan muloqot oynasidan makros nomi tanlanadi. Makrosga uskunalar panelida tugma yoki menyu buyrug‘ini belgilash lozim bo‘lsa, «Paneli»- tugmasi tanlanadi. «Komandi» ro‘yxatidan yozilayotgan makrosni tanlab, uni uskunalar paneliga yoki menyuga sudrab olib kelinadi. So‘ngra makrosni yozishni boshlash uchun «Zakrit‘» tugmasi bosiladi. Makrosga klaviaturadagi tugmalar mosligini tanlash uchun «Klavisham» tugmasi tanlanadi. «Komandi» ro‘yxatida yozilayotgan makros tanlanadi. «Novoe sochetanie klavish» maydonida tugmalar mosligi kiritilib, «Naznachit‘» tugmasini bosiladi. Makrosni yozishni boshlash uchun «Zakrit‘» tugmasi bosiladi. SHundan so‘ng, makrosga kiritilishi lozim bo‘lgan xarakatlar bajariladi.

Makros yozishni to‘xtatish uchun «Ostanovit‘ zapis‘ » - tugmasi bosiladi. Microsoft word dasturini sozlash Microsoft Word dasturini sozlash uchun Servis menyusining Nastroyka punktini tanlash lozim. Hosil bo‘lgan oynada uchta sahifa mavjuddir: Paneli instrumentov (uskunalar paneli), Komandi (menyu amallari), Parametri (menyu parametrlari). Birinchi sahifada yangi panelni yaratish va o‘chiqarib tashlash uchun foydalaniladi. Buning uchun Sozdat‘ tugmasi va Udalit‘ tugmasidan foydalanish lozim. SHu bilan bir qatorda panel nomini o‘zgartirish (Pereimenovat‘) va bajarilgan xamma amallarni bekor etish (Sbros) mumkin. Ikkinchi sahifada standart menyu punktlarini o‘zgartirish mumkin. Rasmda ko‘rib turganingizdek Kategorii ro‘yxat oynasida menyu nomlari, Komandi ro‘yxat oynasida shu menyuga qarashli amallar beriladi.

Tanlangan amalni panellarga joylashtirish uchun shuni bosib turgan holda panelga olib borib qo‘yib yuborish zarur. Uchinchi sahifada esa menyu chikishi usulini (effekt pri vivode menyu), panellarni ko‘rinishi (nastr. menyu i panel instr.) va bajarilgan barcha amallarni bekor qilish uchun Sbros tugmasini bosish lozim.

Formulalar kiritish tartibi Microsoft Word dasturiga formulalar kiritish uchun uskunalar panelidan tugmasini bosish lozim. Xosil bo‘lgan panel orqali formulalarni kiritish mumkin. ko‘rinishdagi darajani tanlang va 2 ni kiriting, so‘ng kursor yoki yo‘nalish ko‘rsatgichidan pastni bosing va ildizni tanlab formulani kiritishni davom ettiring; qolgan amallarni xam xuddi shu yo‘sinda bajaring; formula kiritib bo‘lingandan so‘ng sichqoncha bilan istalgan bo‘sh joyda bir marta bosing; Formulani tahrirlash uchun formulada sichqonchani ikki marta bosing. 1 51 03 2 65 xx formulasini kiritish uchun quyidagi amallarni bajarish zarur: tugmasini bosin g; kasrlar tugmasini bosing va amalini tanlang; kiritish maydonida 5 sonini kiriting va tugmasi ni bosib kerakli

Adabiyotlar ro’yhati 1. O‘zbekiston Respublikasining «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi Qonuni, «Xalq so‘zi» gazetasi, 2004 yil, 11-fevral. 2. O‘zbekiston Respublikasining «Elektron tijorat to‘g‘risida»gi Qonuni, «Xalq so‘zi» gazetasi, 2004 yil, 21-may. 3. O‘zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» to‘g‘risidagi Qonuni. Oliy ta‘lim. Me‘yoriy hujjatlari to‘plami: Mualliflar jamoasi. – T.: SHarq, 2001, 672-b.

O'xshashlar

Elektrоn jadvallarni qayta ishlash dasturlari

Elektron jadvallarni qayta ishlash dasturlari

Matnli axborotni qayta ishlash uchun ishlatiladigan uskunalar. Kompyuterlar

Axborotlar va ularning xossalari

Tashxis dasturlari