Konstruktorlik hujjatlarining yagona sistemasi ( tizimi )

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

187.5 KB

Ko'chirib olish

Konstruktorlik hujjatlarining yagona sistemasi ( tizimi ) Reja: 1. Kirish. 2. Standartlarning ta`rifi va vazifasi 3. Standartlarning ta`sir doirasi. 4. YeSKD standartlarining tarkibi 5. Formatlar. GOST 2.301 - 68 ( ST SEV 1181-78) 6. Masshtablar (GOST 2.302-68) (ST. SEV 1180-78) 7. Chiziqlar (GOST 2.303-68) (ST SEV 1178-78) 8. Chizma shriftlari. GOST 2.304-81 (ST SEV 851-78-ST SEV 855-78).

1. Kirish. Chizma-buyumning yoki buyum bir qismining grafik tasviri bo`lib, shu buyumli tayyorlashda asosiy hujjat hisoblanadi. Har bir buyumning konstruktor tomonidan avval loyixasi tuziladi. Buyumning loyixasini tuzishda davrida rasmlar, eskizlar, sxemalar, chizmalar chiziladi. Jamiyat, ishlab chiqarish kuchlarining taraqqiy etishi bilan chizmalarning rasmiylatirilishi va ularning mazmuni xam o`zgara boradi. Muxandislik grafikasi bo`lajak bakalavrlarga texnikaviy g`oyalarni chizmalar vositasida bayon etish, shuningdek berilgan chizmalar orqali texnik buyumlarni ishlash prinsiplarini tushinish malakasini o`rgatadi. Muxandislik grafika fani bakalavrlar uchun, konstruktorlik hujjatlarni rasmiylashtirishning asosiy qoidalarini o`rganishlarida birinchi bosqich hisoblanadi. Chizmalarga qarab to`lik texnik fikr yuritish va ularni ishlab chiqarish hujjatlari sifatida bilish, muxandislik grafikasidan yetarli malaka va ko`nikmaga ega bo`lish, tegishli mutaxassislik yo`nalishi bo`yicha barcha texnik fanlarni mukammal o`rganish, kurs ishi va diplom loyixalarini bajarish bilan erishiladi. Chizmalarga taluqli standartlarni mukammal o`rganish hisoblash-grafik ishlarini bajarish jarayonida amalga oshiriladi. 2. Standartlarning ta`rifi va vazifasi. Konstruktorlik hujjatlarining yagona sistemasi-korxona va tashkilotlar ishlab chiqarayotgan va foydalanayotgan konstruktorlik hujjatlarini tayyorla, rasmiylashtirish va ishlatish bilan bog`lik bo`lgan tartib va koidalarni belgilovchi davlat standartlari komplesidir. YeSKD standartlarining asosiy vazifasi-korxona va tashkilotlarda konstruktorlik hujjatlariga rioya qilish, rasmiylashtirish hamda ulardan foydalanishda yagona tartib va qoidalarni joriy etishdan iborat. Bu qoidalar yordamida; 1. Korxona va tashkilotlar o`zaro konstruktorlik hujjatlarini qayta rasmiylashtirish almashtira olish imkoni yaratiladi. 2. Ishlab chiqarishda hujjatlarni takror ishlab chiqarishining oldi olinadi, hamda komplektlari barqarorlashtiriladi. 3, Sanoat buyumlarining konstruktorlik loyixalarini unifikatsiyalash imkonini kengaytiradi. 4. Konstruktorlik hujjatlarining formalari va grafikaviy tasvirlarining soddalashtirilishi, sermehnat loyixa-konstruktorlik ishlarini kamaytiradi. 5. Ishlab chiqarishning texnikaviy tayyorlik sharoiti yaxshilanadi. 6. Ishlab turgan korxonalarni qayta sozlashda zarur hujjatlarni tezlikda tayyorlash imkoni yaratiladi. 3. Standartlarning ta`sir doirasi. 1. Hujjatlarni tayyorlash, rasmiylashtirish va ulardan foydalanishda YeSKD standartlarida belgilangan tartib va qoidalar quyidagilarga ta`sir etadi;

a) konstruktorlik hujjatlarining barcha turlariga; b) konstruktorlik xujjatlariga uzgartirishlar kirituvchi va xisobga oluvchi xujjatlarga; v) texnikaviy normativ va texnologik hujjatlarga. 2. YeSKD standartlari konstruktorlik hujjatlarini tuzish va ulardan foydalanish bilan bog`liq bo`lgan hujjatlar hamda texnikaviy-normativ adabiyotlarni nashr etish uchun asos bo`ladi. 4. YeSKD standartlarining tarkibi. YeSKD kiruvchi standartlarning tarkibi Davlat standartlar komiteti tomonidan belgilangan tartibda e`lon qilinadigan ruyxatlarda ko`rsatiladi. YeSKD standartlarining klassifikatsiya gruppalari bo`yicha bo`linishi 1- jadvalda keltirilgan. YeSKD standartlari klassifikatsiyalash gruppasi asosida belgilanadi. YeSKD stanadartlari 2-klassga kiritilgan bo`lib, standartlarning nomeri nuqtali2.raqami bilan boshlanadi; GOST 2.303-68 GOST - davlat standarti 2. - YeSKD standartlari klassi. 3. - Standartlarning klassifikatsiya guruhi. 03 - Guruhdagi standartning tartib Raqami 68 - Standartning tasdiqlangan yili. 1-jadval Standartlarning klassifikatsiya gruppalari. Gruppa shifri Gruppadagi standartlar mazmuni Standartning nomeri 1 2 3 0 Umumiy qoidalar GOST 2.001 -70- GOST 2.002- 72 1 Asosiy qoidalar GOST 2.101 -68- GOST 2.121-73 2 Buyumning belgilanishi va klassifikatsiyasi GOST 2.201-80 3 Chizmalar bajarishning umumiy qoidalari GOST 2.301-68 GOST 2.317-69 4 Mashinasozlik chizmalarini bajarish qoidalari GOST 2.401-68 GOST 2.426-74 5 Konstruktorlik hujjatlaridan, nusxa ko`chirish, o`zgarishlar kiritish GOST 2.501-68 GOST 2.503-74 6 Sxemalarni bajarish qoidalari GOST 2.701-80 GOST 2.792-74

5. Formatlar. GOST 2.301 - 68 ( ST SEV 1181-78) Barcha chizmalar standart formatli chizma listlarida bajariladi. Listlarning formatlari, tashqi ramka chiziqlarining o`lchamlari bilan belgilanadi (1-shakl). Tomonlarining o`lchami 1189 x 841 mm, satxi 1 m2 ga teng bo`lgan format hamda undan keyingi formatlarining ensiz tomoniga parallel chiziq o`tkazib, teng ikkiga bo`lishdan hosil qilingan boshqa formatlar-asosiy formatlar deb ataladi. 1- shakl GOST 2.301-68 ga ko ` ra asosiy va qo ` shimcha formatlarning belgilari va o ` lchamlari 2- jvdvalda keltirilgan . Asosiy formatlar A harfi va 0 dan 5 gacha arab Raqamlari bilan belgilanadi . Ayrim hollarda A 5- formatdan foydalanishga ruxsat etiladi . 2 - jadval Asosiy formatlar Qo`shimcha formatlar Belgi lani- shi Tomonlar o`lchami, mm Belgilanishi Tomonlar o`lchami, mm A) 841 x 1189 A0 x 2 A0 x 3 1189 x 1682 1189 x 2523 A1 594 x 841 A1 x 3 A1 x 4 841 x 1783 841 x2378 A2 420 x 594 A2 x 3 A2 x 4 594 x 1261 594 x 1682 A3 297 x 420 A3 x 3 A3 x 4 A3 x 5 420 x 891 420 x1189 420 x 1486 A4 210 x 297 A4 x 3 A4 x 4 A4 x 5 A4 x 6 297 x 630 297 x 841 297 x 1051 297 x 1261 A5 148 x 210 - - 6. Masshtablar (GOST 2.302-68) (ST. SEV 1180-78)

Tasvirlar quyidagi masshtabda chiziladi. 1. Xaqiqiy kattaligi - 1:1. 2. Kichraytirish masshtablari - 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10. 3. Kattalashtirish masshtablari - 2:1; 2,5: 1; 4:1; 5:1; 10:1. Agar masshtab asosiy yozuvning belgilangan grafasiga yozilsa, M harfi tushirib qoldirilib, 1:1; 1:2; 5:1 ko`rinishlarda yoziladi. Agar tasvirning masshtabi chizmaning asosiy yozuvidagi masshtabidan fark kilsa, uning masshtabi shu tasvirga tegishli yozuv yonida kursatiladi, masalan: A (2:1) yoki В (5:1). 7. Chiziqlar (GOST 2.303-68) (ST SEV 1178-78) Chiziqlarning turlari, vazifalari va ularning yo`gqg`onliklari orasidagi nisbatlar quyida keltirilgan. Chizmalarni chizishda quyidagilarga amal kilish lozim. 1. Asosiy tutash chiziq S =0,5 - 1,4 mm 2. Ingichka tutash chiziq S=3 – S=2 3. Tutash t o` lkin chizi q S=3 – S=2 4. Shtrix chizi q S=`3 – S=2 5. Ingichka shtrix-punktir chiziq S =3 – S =2 6 Yo`g`on shtrix-punktir chiziq S =2 – S =3 7. Uzuk chiziq S - 1 1=2S 8. Ingichka tutash siniq chiziq S=3 – S=2 9. Ikki nuqtali ingichka shtrix-punktir chiziq S=3 – S=2 1. Aynan ushbu chizma uchun qabul qilingan chiziq yo`g`onligi chizmaning barcha tasvirlari uchun bir xil bo`lishi kerak. 2. Murakkab qirqim va kesimlar uchun uzuk chiziqlarning uchlari ingichka shtrix-punktir chiziqlar bilan tutashtirilishi mumkin. 2 - shakl.

3. Aylana markazi barcha hollarda ham shtrixlarning kesishi bilan belgilanadi (2-shakl). O`q va markaz chiziqlarining uchlari tasvir konturidan ko`pi bilan 5 mm chiqib turishi mumkin. 4. Aylana diametri chizmada 0,4724 dyuymu dan kichik bo`lsa, markaz sifatida qo`llanilayotgan shtrix-punktir chiziqlar o`rniga ingichka tutash chiziqlar o`tkazish lozim. 8. Chizma shriftlari. GOST 2.304-81 (ST SEV 851-78-ST SEV 855-78). 1. Qurilish va sanoatning barcha tarmoqlariga tegishli chizmalardagi va texnikaviy hujjatlardagi yozuvlar GOST 2.304-81 da belgilangan standart harf va raqamlarda yoziladi. Shriftlarning A (ensiz) va B (enli) turlari joriy etilgan bo`lib, ular o`zaro parametrlari bilan farqlanadilar. Satr chizigiga nisbatan perpendikulyar yo`nalishda o`lchangan bosh harfning millimetr hisobidagi h balandligi, uning asosiy o`lchami deyiladi. Shriftning boshqa o`lchamlari uning balandligi ( h ) ga nisbatan olinadi, (2-jadvallar). 2. Davlat standartida harf va raqamlarning quyidagi o`lchamlari belgilangan: (1,8); 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40 A va B turidagi shriftlar, satr chizig`iga nisbatan75  qiyalatib yoki 90  burchak ostida yozilishi mumkin. 3. Aniq shakldagi harflar olish uchun, ularni yordamchi turlar ustiga yozish kerak. Tur chiziqlarining qadami A turidagi harflar uchun d q(1G`14) h , B turi uchun esa d q(1G`10) h nisbatlarda olinadi.Harf va raqamlarning standart shakli 5- 6 shakllarda va o`lchamlari 2-jadvallarda keltirilgan. 4. Harf va sonlardagi murtaklar qatorlar orasidagi bo`sh joylar hisobiga quyiladi, (masalan, D, S, K, Sh, `, X harflari va 4 raqam hamda u, y harflarining belgilari). 3-shakl. 4-shakl.

$5. Harf va sonlarning balandligi, tushda bajaraladigan chizmalar uchun kamida 2,5 mm va qalamda bajariladiganlari uchun esa kamida 3,5 mm bo`lishi kerak. 6. Yozuvlar kichik harflar bilan yozilganda bosh harflar chizig`ining yo`g`onligi kichik harf chiziqlarining yo`g`onligiga teng, ya`ni 1=4; 1=10 h bo`lishi kerak. 7. G, T, R bosh harflari A, D, L harflari bilan yonma-yon (GA, TA, RA va x.k) kelganida ular orasidagi masaofa harf chiziklarining yo`g`onligiga teng bo`lishi kerak. 1. Shriftlarning turlari va o`lchamlari. 2 - jadval Turi Parametrlari, mm h c a b E d B 1,8 2,5 3,5 5 7 10 14 20 1,3 1,8 2,5 3,5 5 7 10 14 0,35 0,5 0,7 1,0 1,4 2,0 2,8 4,0 3,1 4,3 6,0 8,5 12 17 24 34 1,1 1,5 2,1 3,0 4,2 6,0 8,4 12 0,18 0,25 0,35 0,5 0,7 1,0 1,4 2,0 Eslatma : 1 belilardan : h - shrift o` lchami ( bosh h arf balandligi ); s - kichik h arflar balandligi ; a - h arflar orasidagi masofa ; b- satrlar q adami kamida ; ye - s o` zlar orasidagi eng q iska masofa ; d- h arf chizi q larining y o`g` onligi . 2. Parametrlarning qiymatlari (h - o`lchamga nisbatan olingan). Parametrlar Nisbiy o`lchamlar A turi B turi h (14 \ 14)h = 14d (10 \ 10)h=10d c (10 \ 4)h=10d (7 \ 10)h=7d a (2 \ 4)h=2d (2 \ 10)h=2d b (22 \ 14)h=22d (17 \ 10)h=17d e (6 \ 14)h=6d (6 \1 0)h=6d d (1 \ 14)h=d (1 \ 10)h=d$ 5- shakl

O'xshashlar

Windows operatsion sistemasi

MS DOS operatsion sistemasi

Loyihalash jarayonini formallashtirish

Kirish –chiqish ba`zaviy sistemasi

Latex matn muharriri (nashriyot sistemasi)