DELPHI визуал дастурлаш муҳити ҳақида асосий тушунчалар - Informatika va AT - Referatlar

DELPHI визуал дастурлаш муҳити ҳақида асосий тушунчалар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

189.5 KB

Ko'chirib olish

DELPHI визуал дастурлаш му ҳ ити ҳақида асосий тушунчалар Режа : 1. Delphi дастурлаш му ҳ ити 2. Delphi лойиҳаси структураси 3. Ўзгармаслар, ўзгарувчилар ва стандарт функциялар 4. Маълумотлар турлари

Delphi - Windows операцион тизимида дастур яратишга йўналтирилган дастурлаш мухитидир. Delphi да дастур тузиш замонавий визуал лойиҳалаш технологияларига асосланган бўлиб, унда дастурлашнинг объектга йўналтирилган ғояси мужассамлашган. Delphi да дастур Turbo Pascal дастурлаш тилининг ривожи бўлган Object Pascal тилида ёзилади. Delphi -бир неча муҳим аҳамиятга эга бўлган технологиялар комбинациясини ўзида мужассам этган:  юқори даражадаги машинали кодда тузилган комплятор;  объектга йўналтирилган компоненталар моделлари;  дастур иловаларини визуал тузиш;  маълумотлар базасини тузиш учун юқори масштабли восита. Delphi - Windows муҳитида ишлайдиган дастур тузиш учун қулай бўлган восита бўлиб, компьютерда дастур яратиш ишларини автоматлаштиради, хатоликларни камайтиради ва дастур тузувчи меҳнатини енгиллаштиради. Delhi да дастур замонавий визуал лойиҳалаш технологияси асосида объектга йўналтирилган дастурлаш назариясини ҳисобга олган ҳолда тузилади. Delphi системаси Turbo Pascal 7.0. тилининг ривожи бўлган объектга йўналтирилган Object Pascal дастурлаш тилини ишлатади. Маълумки дастур тузиш сермашаққат жараён, лекин Delphi тизими бу ишни сезиларли даражада соддалаштиради ва масала турига қараб дастур тузувчи ишининг 50-80%ни тизимга юклайди. Delphi тизими дастурни лойиҳалаш ва яратиш вақтини камайтиради, Delphi тизими ойнаси ва унинг элементлари

Delphi тизимида ишни бошлаш учун уни дастурлар менюсидан топиб ишга туширамиз. Пуск=>Программы=> Borland Delphi => Delphi Delphi ойнаси кўриниши одатдагидан анча бошқачароқ бўлиб, у ўз ичига бешта ойнани олади:  бош ойна - Delphi Project1;  форма ойнаси - Form 1;  объект хоссаларини тахрирлаш ойнаси- Object Inspector ;  объектлар рўйхатини кўриш ойнаси - Object tree View ;  дастур кодларини таҳрирлаш ойнаси - Unit . pas .

Бош ойна экраннинг юқори қисмида жойлашган бўлиб, унинг биринчи қаторида сарловҳа, яъни проектнинг номи жойлашган. Иккинчи қаторда буйруқлар менюси горизантал кўринишда жойлашган. Кейинги қаторнинг чап тарафида ускуналар панели ва ўнг тарафида компоненталар политраси жойлашган. Буйруқлар менюси қуйидагиларни ўз ичига олган: - File (файл) бўлими файллар устида иш бажариш учун керакли буйруқларни ўз ичига олган; - Edit (тахрир) бўлими файл ичидаги маълумотларни тахрирлаш учун керакли буйруқларни ўз ичига олган; -Seerch - View -Compile - Run формани ишга тушириш . -Options - Tols сервис хизматидан фойдаланиш . - Help ёрдам чақириш. Форма ойнасида иловалар яратилади. Object Inspector ойнаси объект хоссаларини тахрирлаш учун хизмат қилади. Объект хоссалари бу - объектга берилган характеристика бўлиб, унинг кўриниш, жойлашиши ва ҳолатидир. Масалан, Width ва Height хоссалари форма ўлчамини, top ва Lift эса форманинг экрандаги ҳолати, Caption - сарловҳа матнини аниқлайди. Визуал дастурлаш технологиясида объект деганда мулоқат ойнаси ва бошқариш элементлари (киритиш ва чиқариш майдони, буйруқ тугмалари, переключателлар ва бошқа) тушунилади.

Delphi да дастурлаш иккита ўзаро таъсир этувчи бир-бири билан боғлиқ жараён асосида ташкил қилинади: -дастурни визуал лойиҳалаш жараёни; -дастур кодларини киритиш (ёзиш) жараёни. Кодларни ёзиш учун махсус код ойнаси мавжуд бўлиб, у дастур матнини киритиш ва тахрирлаш учун мўлжаллангандир. Бу кодларни ёзиш ойнасида дастурлаш Pascal тилининг ривожи бўлган ва кенгайтирилган Object Pascal тилида тузилади. Кодларни ёзиш ойнаси бошланишда ўз ичига ҳали бўш формани акслантирувчи дастур матнини ёзиб чиқаради. Дастур лойиҳасини ишлаши мобайнида дастурчи керакли дастур операторларини киритиб, формани лойиҳа бўйича акслантиради. Delphi да дастурлаш форма ойнасини ташкил этишдан бошланади. Оддий дастур иловасини яратиш кетма-кет File => New => Appli с ation буйруғини бериш билан бошланади. Бу буйруқни беришдан олдин иккита асосий ишни бажариш лозим: -папка ташкил этиш; -тизимни тўғрилаш. Папка тузинг, масалан, My _ Delhp номли. My _ Delhp папкаси ичида яна ўз дастурнгизни сақлаш учун папка очиш, масалан Pgm _1. Delphi муҳитининг стандарт настройкасига ўзгартириш киритиш учун Tols => Environment Options меню буйруғини бериш ва мулоқат дарчасидан кракли ўзгаришларни бажариш лозим. Delphi дастурлаш муҳитида ишлаш жараёнида қуйидаги кенгайтмали файллар ишлатилади:

-лойиҳа файли, кенгайтмаси . dpr ; -паскал модули файли, кенгайтмаси . pas ; -компоненталар жойлашган файл, кенгайтмаси . dcu ; -формалар жойлашган файл, кенгайтмаси . dfm ; -маълумотлар базаси файли, кенгайтмаси . dbf . Тайёрланадиган Delphi дастур учта асосий этапдан ўтади: -компиляция; -компоновка; -бажариш. Компиляция этапида тайёрланган дастур матни Object Pascal тилига ўтказилади. Компановка этапида эса керакли қўшимча ёрдамчи дастурлар ва остдастурлар унга бирлаштирилади. F 9 тугмасини босиш билан Save UnitAs диалог ойнаси пайдо бўлади ва сиздан Unit . pas модули учун файл номини ва жойлашадиган папкани кўрсатишингизни сўрайди. Агар жой кўрсатилмаса Delphi автоматик равишда дастурнгизни Bin папкасига жойлаштиради. Яхшиси сиз бу папкани ўз ишчи папкангиз номига алмаштиринг, масалан My _ Delph . Дастур компиляция қилиниши пайтида Delphi системаси pas , dfm ва dcu кенгайтмали модуллар тузади. . pas кенгайтмали файл кодларни ёзиш ойнасида киритилган дастур матнини, . dfm форма ойнаси ташкил этувчиларини, . dcu кенгайтмали файл эса . pas ва . dfm кенгайтмали файлларнинг биргаликдаги машина кодига ўтказилган вариантини сақлайди. Бу . dcu кенгайтмали файл комплятор тамонидан ташкил қилинади ва ягона ишчи (бажарилувчи) . exe кенгайтмали файл ташкил қилишга база яратади.

Delphi лойиҳаси структураси Delphi дастури - бу бир неча бир бири билан боғлиқ файллардир. Ҳар қандай дастур . dpr кенгайтмали лойиҳа файли ва бир ёки бир неча . pas кенгайтмали модуллардан ташкил топади. Лойиҳа файли дастурчи тамонидан киритилмайди, у фойдаланувчининг кўрсатмалари асосида автоматик равишда Delphi системали дастури тамонидан тузилади. Лойиҳа файли матнини кўриш учун Project / View Source буйруғини бериш зарур. Лойиҳа матни умумий ҳолда қуйидагича бўлиши мумкин. Program Project 1; Uses Forms , Unit1 in ‘Unit1.pas’ {Form1} {$R *.res} Begin Application.Initialize; Application.CreateForm(Tform,Form1); Application.Run; End. Лойи ҳ а номи дастурчи томонидан лойи ҳ а файлини са қ лаш ва қ тида берилади , ва у Delphi му ҳ итида бажарилувчи файл , яъни кенгайтмаси .exe б ў лган файлни ташкил қ илишни ани қ лайди . Лойи ҳ а файлидан кейин ишлатиладиган модуллар : стандарт модуллар Forms ва Unit1 жойлашади . {$R

*.res} директиваси компиляторга ишлатилиши керак б ў лган русурс файллари , масалан дастурларни элон қ илиш кераклигини билдиради . Юлдузча белгиси ресурс файлининг кенгайтмаси .res эканлигини билдиради . Бош модулнинг бажарилувчи қ исми Begin .. End операторлари орасига жойлашади. Модул - бу бирор бир дастур. Модуллар стандарт конструкцияга эга. Object Pascal да модул структураси умумий ҳолда қуйидаги кўринишда бўлади: Unit <Модул номи> Interfase . . . . . . . . . . . Implementation . . . . . . . . . . . Initialization . . . . . . . . . . . Finalization . . . . . . . . . . . End. Delphi тизимини ишга туширгандан кейин модул структураси қ уйидаги кўринишда бўлади . Unit unit1;

Interface Uses Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs; Type TForm1 = class(TForm) Private { Private declarations } Public { Public declarations } end; Var Form1: TForm1; Implementation {$R *.dfm}

End . Ўзгармаслар, ўзгарувчилар ва стандарт функциялар Ҳақиқий турдаги сонлар умумий ҳолда қуйидаги кўринишда бўлади: s a 1 a 2 ...a n . b 1 b 2 ...b k Бу ерда s ишора (+ ёки -) ёки буш жой; a 1 a 2 ...a n бутун қисм; b 1 b 2 ...b k каср қисм. Масалан: +3,147 сони +3.147 ёки 3.147 -143,03 сони -143.03 57,0 сони 57.0 0,493 сони 0.493 ёки .493 Ҳ ақиқий сонларнинг ўзгариш диапазони компьютернинг турига караб турлича бўлади. 10 -38 <x<10 +38 x-ихтиёрий сон. Улар экспоненциал (даражали) кўринишда ифодаланиши ҳам мумкин, яъни n m   10 . Бундай сонлар қуйидагича ёзилади n mE   . Масалан: 0,43·10 -6 .43E-6 0,0003 3E-4 Бутун сонлар умумий ҳолда қуйидагича ёзилади s a 1 a 2 ...a n . Масалан: +345 сони +345 ёки 345 -106 сони -106 Бутун сонлар ўзгариш диапозони -32768 дан +32767 гача. Агар бутун сон қиймати бу дипазондан чиқса, у ҳақиқий сон шаклида ифодаланади ёки компьютер турига қараб, у ўнолтилик саноқ системасида ифодаланиши ҳам

мумкин. Белгилилар қўштирноқ ичида ёзилади. Ёзилиш диапазони 0 дан 255 тагачадир. Мисол. "Паскаль", "405.5" Паскал тилида идентификатор тушунчаси мажуд бўлиб , дастурда объектларни номлашда ишлатилади. Ўзгармасларни, ўзгарувчиларни, белги(метка), процедура ва функцияларни белгилашда ишлатилган ном идентификаторлар дейилади. Идентификаторлар лотин алфавити ҳарфларидан бошланиб қолган ҳарфлар и белги ёки рақам кетма-кетлигидан ташкил топган бўлиши мумкин. Масалан: xx, xx1, alfa&. Delphi тилида дастур ишлаши мобайнида қиймати ўзгармайдиган идентификаторлар ўзгармаслар дейилади ва улар дастурнинг бош қисмида Const сўзи билан эълон қилиниб, унга аниқ қиймат тенглаштирилади. Мисол . Const aa1=2.27; Pi=3.14; radius=14; Дастур ишлаши мобайнида қийматлари ўзгариши мумкин бўлган идентификаторга ўзгарувчилар дейилади ва улар дастур бош қисмида Var сўзи билан эълон қилинади. Ўзгарувчилар номи келтирилиб, уларнинг турлари берилади. Ўзгарувчиларнинг энг кўп ишлатиладиган турлари бутун, ҳақиқий, белгили, қатор ва мантиқий дир . Улар мос равишда бутун - Integer , ҳақиқий - Real , белгили - Char , қатор (матн) - String ва мантиқий - Boolean деб ёзилади. Масалан : Var a, d1, alfa : Integer; c121, df : Real; Etx, xx : Char;

St,Sw: String; fl : Boolean; Мантиқий ўзгарувчилар фақат иккита қиймат қабул қилади: "True" (чин) ва "False" (ёлғон). Стандарт ва ностандарт математик функциялар Функция номи Тилда ёзилиши Маъноси Sinx Cosx Lnx e xx Arctgx |x| x 2 a b SIN(x) COS(x) Ln(X) EXP(x) SQRT(x) ARCTAN(x) ABS(x) SQR(x) EXP(b*LN(a)) x нинг синуси x нинг косинуси х нинг натурал логарифми Експонента Квадрат илдиз х нинг арктангенси х нинг модули х нинг квадрати a нинг b чи даражаси Ностандарт математик функциялар.

180 . 10 ; .9 ; 1 cos .8 ; 1 1 sec .7 ; 1 cos .6 ; 1 sin .5 ;1 .4 ; .3 ; 1 sec .2 ; 1 .1 2 2 2 2                Gradius Padian Lna Lnb b Log x Arctg ecx Arc x Arctg x Arc x x Arctg x Arc x x Arctg x Arc x Arctg Arcctgx Cosx Sinx Tgx Cosx x Co Sinx Secx aЎзгартириш функциялари Функция Қиймати Chr(n) IntToStr(k) Коди n га тенг символ Бутун k ни тасвирловчи сатр FloatToStr (n) Ҳ а қиқий n тасвирлови сатр FloatToStrF(n, f , k,m) Ҳ а қиқий n тасвирлови сатр. Бунда: f - формат; k - аниқлик; m - каср қисмидаги рақамлар сони StrToInt (s) Сатрни бутун сонга ўтказиш StrToFloat (s) Сатрни ҳ а қиқий сонга ўтказиш Round (n) Ҳ а қиқий сонни яхлитлаш Trunc (n) Ҳ а қиқий сон каср қисмини олиб ташлаш Frac(n) Касрли соннинг каср қисми Int (n) Каср соннинг бутун қисми Дастурда арифметик ва мантиқий ифодалар ўзгарувчи, ўзгармас, стандарт функциялар, қавслар ва амал белгилари орқали ташкил қилинади.

Ифодаларда ҳисоблашлар тартиби қавслар ичидаги ифодалар бажарилгандан кейин қуйидаги тартибда бажарилади: 1.NOT амали ; 2. *, /, DIV, MOD, AND; 3.+, -, OR; 4. таққослаш белгилари : <, >, <=, >=, <>, =, IN. Ифодадаги амал натижаси қандай турда бўлиши амалларда қатнашаётган ўзгарувчиларнинг турларига бо ғ лиқ . Агар иккита ўзгаручининг тури Integer ёки Real бўлси , амал натижаси ҳ ам Integer ёки Real бўлади . Агар бири Integer иккинчиси Real бўлса натижа Real бўлади . NOT, OR, AND ва таққослаш амалларининг натижалари эса Boolean турида бўлади . Компьютер фойдаланувчи томонидан қўйилган масалани аниқ ва тушунарли кўрсатмалар берилгандагина бажара олади. Бу кўрсатмалар маълум бир маънони англатувчи сўзлардан иборат бўлиб, компьютерга қандай операцияни бажариш лозимлигини билдиради ва бу кўрсатмаларга операторлар дейилади. Операторлар дастур ишлаганда кетма-кет равишда бажарилади. Delphi тилида бир сатрга бир неча операторларни ёзиш умкин. Delphi тилида дастур матни бош ва асосий бўлимдан ташкил топади. Бош бўлим дастур номи ва ўзгарувчилар, ўзгармаслар, массивлар, белгилар(меткалар), процедуралар ва функцияларни тавсифлашдан иборат бўлади. Асосий бўлим дастур танаси дейилиб, унда дастурда бажариладиган ҳамма операторлар кетма-кетлиги берилади ва у Begin (бошламоқ) сўзи билан бошланиб End (тугаш) сўзи билан тугайди. Умумий ҳолда дастур структураси қуйидаги кўринишга эга: Program <дастур номи>;

Uses <Фойдаланадиган библиотекалар (модуллар) рўйхати>; Label <Ишлатиладиган белгилар(меткалар) рўйхати>; Const <Ишлатиладиган ўзгармасларни аниқлаш>; Type <Янги турларни аниқлаш>; Var <Ўзгарувчиларни эълон килиш>; <Процедура ва функцияларни аниқлаш> Begin <Бажариладиган операторлар кетма кетлиги> End . Маълумотлар турлари Маълумотлар турларини Delphi тилида умумий ҳолда иккига ажратиш мумкин:  стандарт турлар. Бу турлар олдиндан Delphi тили томонидан аниқланган бўлади ;  дастурчи томонидан киритиладиган (аниқланадиган) турлар. Стандарт турлар таркибига қуйидагилар киради: бутун, ҳақиқий, белгили (символ), қатор (строк), мантиқий, кўрсатгичли ва variant. Дастурчи турларни дастурнинг Var бўлимида ўзгарувчиларни тавсифлашда аниқлайди ёки махсус турларни аниқлаш учун бўлим бўлган - турларни тавсифлаш Type бўлимида аниқлайди. Бу бўлим умумий ҳолда қуйидагича бўлади. Type

< тур номи >=< турнинг та в сифи >; Мисол : Type TColor=(Red,Blue,Black); Var Color1,Color2,Color3: TColor; Type бўлимида дастурчи томонидан янги Tcolor номли тур киритил моқ д а ва у Red,Blue,Black мумкин бўлган қийматларни қабул қилиши мумкин. Var бўлимида дастурчи томонидан тури аниқланган учта Color1,Color2,Color3 ўзгарувчилар тавсифланмоқда. Бу ўзгарувчиларни тўғридан тўғри қуйидагича ҳам тавсифлаш мумкин. Var Color1,Color2,Color3: (Red,Blue,Black); Стандарт турларни Type бўлимида тавсифлаш шарт эмас, уларни тўғридан тўғри Var бўлимида тавсифлаш мумкин. Delphi да стандарт турлар ни қуйидагича классификация қилиш мумкин.  Оддий  Тартибли  Бутун  Белги  Мантиқий  Саноқли ( Перечисляемый)  Чегараланган  Ҳ а қиқий  Қ атор

 Структура  Т ўплам  Массив  Ёзув  Файл  Класс  Интерфейс  К ўрсатгичли  Процедурали  Variant Оддий турларга тартиблашган ва ҳақиқий турлар киради. Тартиблашган турлар шу билан характерланадики унинг ҳар бир қиймати ўзининг тартибланган номерига эга. Ҳақиқий тур қийматлари каср қисмидан иборат бўлган сонлардан иборатдир. Тартиблашган турларга бутун, белгили, мантиқий, саноқли ва чегараланган турлар киради. Бутун турлар. Бутун турлар бутун сонларни тасвирлаш учун ишлатилади. Жадвалда Delphi 7 да ишлатиладиган бутун турлар рўйхати келтирилган. Тур Ўзг а риш диапазони Ўлчам (байтда) Integer -2147483648..2147483647 4 Cardinal 0..4294967295 4 Shjrtint -128..127 1 Smallint -32768..32767 2 Longint -2147483648..2147483647 4 Int64 -2 63 ..2 63 -1 8

Byte 0..255 1 Word 0..65535 2 LongWord 0..4294967295 4 Ҳақиқий турлар. Ҳақиқий турлар ҳақиқий сонларни тасвирлаш учун ишлатилади. Жадвалда Delphi 7 да ишлатиладиган ҳақиқий турлар рўйхати келтирилган. Тур Ўзгриш диапазони Ўлчам (байтда) Real 5.0*10 -324 ..1.7*10 308 8 Real48 2.9*10 -39 ..1.7*10 38 6 Single 1.5*10 -45 ..3.4*10 38 4 Double 5.0*10 -324 ..1.7*10 308 8 Extended 3.6*10 -4951 ..1.1*10 4932 10 Comp -2 63 +1..2 63 -1 8 Белгили турлар. Маълумотларнинг белгили турлари фақат битта белгини сақлаш учун хизмат қилади. Жадвалда Delphi 7 да ишлатиладиган белгили турлар рўйхати келтирилган. Тур Ўлчам (байтда) Char 1 ANSChar 1 WideChar 2

Мантиқий тур лар. Мантиқий турлар чин (True) ёки ёлғон (False) қийматнинг бирини қабул қилади. Жадвалда Delphi 7 да ишлатиладиган мантиқий турлар рўйхати келтирилган. Тур Ўлчам (байтда) Boolean 1 ByteBool 1 WordBool 2 LongBool 4

Дастурчи томонидан киритилувчи турлар Delphi тили дастурчига узининг турларини киритишга имкон беради. Бу турлар стандарт турларга еки аввал киритилган турларга асосланган булиб куйидаги турларга тегишли булиши мумкин:  сановчи;  интервал;  мураккаб тур (езув). Саноқли турлар. Саноқли турлар тартибланган қийматлар тўпламини ишлатади. Тур =( 1 Киймат, 2 Киймат, ... , I Киймат) Масалан : Type Color=(black,green,yellow blue,red,white); Fam=(Petrov,Sidorov,Raximov,Sobirov); DayOfWeek=(mon,tue,wed,thu,fri,sat,sun); Бу ерда Color саноқ тури бешта ранглар кетма кетлигини аниқлайди. Fam саноқ тури тўртта фамилияни аниқлайди. DayOfWeek саноқ тури ҳафта номларини аниқлайди. Одатда Delphi тилида турлар номлари Т харфидан бошланади (Туре — тип сўзидан). Янги тур таърифлангандан сунг шу турга тегишли ўзгарувчини таърифлаш мумкин, масалан:

type TDayOfWeek = (MON,TUE,WED,THU, FRI,SAT,SUN) ; var ThisDay, LastDay: TDayOfWeek; Сановчи тур таърифи қ ийматлар ў заро муносабатини к ў рсатади . Энг чап элемент минимал, энг унг элемент максимал ҳ исобланади. Ю қ орида киритилган DayOfWeek т ур и элементлари учун қ уйидаги муносабат ў ринли: MON < TUE < WED < THU < FRI < SAT < SUN Сановчи тур элементлари орасидаги муносабат ў згаруквчиларни бош қ арувчи инструкцияларда қў ллашга имкон беради, масалан: if (Day = SAT) OR (Day = SUN) then begin { агар кун шанба ё ки якшанба б ў лса бажарилсин } end; Бу инструкцияни қу йидагича ё зиш мумкин: if Day > FRI then begin { агар кун шанба еки якшанба б ў лса бажарилсин } end; Сановчи тур таърифи номланган константалар киритишнинг қ ис қ артирилган шакли деб қ араш мумкин. Мисол учун TDayOfWeek турининг таърифи қ уйидаги таърифларга тенгдир:

const MON=0; TUE=1; WED=2; THU=3; FRI=4; SAT=5; SUN=6; Интервал ( диапазон) тури. Интервал ( диапазон) тури бериладиган қ ийматга чегара қўйади. Type < тур номи >=< минимал > .. < максимал >; Масалан : Type Color=red..green; // ранга чегара Digit=0..9; //бутун сонларга чегара Symb=’A’..’Z’; // ҳарфларга чегара Ҳақиқий турларга чегара қўйилмайди. Интервал тур таърифида номланган константалардан фойдаланиш мумкин. Қуйидаги мисолда интервал тур TIndex таърифида HBOUND номланган константадан фойдаланилган: const HBOUND=100; type

TIndex=l..HBOUND; Интервал турдан массивларни таърифлашда қ улайдир: type TIndex =1 .. 100; var tab1 : array[TIndex] of integer; i:TIndex; Бутун сон туридан таш қ ари асос тур сифатида сановчи турдан фойдаланиш мумкин. Қ уйидаги дастур қ исмида TMonth сановчи тур асосида интервал тур TSammer таърифланган: type TMonth = (Jan, Feb, Mar, Apr, May, Jun, Jul, Aug, Sep, Oct, Nov, Dec); TSammer = Jun.. Aug; Езув Дастурлаш амали ё тида стандарт маълумотлардан ташкил топган мураккаб маълумотлар билан ишлашга т ўғ ри келади . Мисол учун талаба тўғрисидаги маълумот исми шарифи, тугилган йили, адреси, курси, гуруҳи ва ҳоказолардан иборат бўлиши мумкин. Бундай маълумотларни таърифлаш учун Delphi да ёзув (record) лардан фойдаланилади. Ёзув бу - алоҳида номланган ҳар хил турли компоненталардан иборат мураккаб турдир.

Ҳар қандай тур каби, "ёзув" type бўлимида таърифланиши лозим. Бу таъриф умумий кўриниши: Ном = record 1_ Майдон: 1_Тип; 2_ Майдон: 2_Тип;…; K_ Майдон: K_Тип; end; Таърифларга мисоллар : type TPerson = record f_name: string [20]; l_name: string [20]; day: integer; month: integer; year: integer; address: string[50]; end; TDate = record day: integer; month: integer; year: integer; end; Ёзув туридаги ўзгарувчини қуйидагича таърифлаш мумкин: var student : TPerson; birthday : TDate;

Ё зув элементига ( майдонига ) мурожаат қ илиш учун ё зув номи ва ну қ тадан с ў нг майдо н номини к ў рсатиш керак . Масалан : Writeln(' Имя : ', student.f_name + #13 + ' Адрес : ', student.address); Инструкция экранга student ў згарувчи - ё зувнинг f_name ( ном ) ва address ( адрес ) майдонларини чи қ аради . Баъзида ў згарувчи - ё зув тури ў згарувчилар эълон қ илиш б ў лимида эълон қ илинади . Бу ҳ олда ё зув тури ў згарувчи номидан с ў нг к ў рсатилади . Мисол учун student ё зуви var б ў лимида қ уйидагича таърифланиши мумкин : student: record f_name:string[20]; l_name:string[20]; day:integer; month:integer; year:integer; address:string[50]; end; With инструкцияси With инструкцияси дастурда майдонлар номларини ўзгарувчи – ёзув номини кўрсатмасдан ишлатишга имкон беради. Умумий ҳолда with инструкцияси қуйидаги кўринишга эга: with ном do

begin ( дастур инструкцияси} end; Мисол учун дастурда қуйидаги ёзув таърифланган бўлсин student: record f_name: string [30]; l_name: string [20]; address: string [50]; end; ва студентлар т ўғ рисидаги маълумотлар E1, E2 ва E3 ў згарувчиларда жойлашган б ў лсин . У ҳ олда student.f_name := El; student.l_name := E2; student.address := E3; инструкциялар ў рнига қ уйидаги инструкцияни ё зиш мумкин : with student do begin f_name := E1; l_name := E2; address := E3;

O'xshashlar

DELPHI визуал дастурлаш муҳити компоненталари билан ишлаш технологиялари

МAТLAB тизими ва муҳити ҳақида асосий тушунчалар

Жадвал процессорлари (хисоблагичлари) ҳақида асосий тушунчалар

Delphi дастурлаш мухитининг ёрдам тизими

Алгоритмлаш ва дастурлаштириш асослари