Қавариқ программалаштириш ( каварик коварик программалаштириш дастурлаштириш - Informatika va AT - Referatlar

Қавариқ программалаштириш ( каварик коварик программалаштириш дастурлаштириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

268 KB

Ko'chirib olish

Қ авариқ программалаштириш Режа: 1. Қавариқ функциялар. 2. Қавариқ программалаштириш масаласи. 3. Кун-Таккер теоремаси. 4. Франк-Вулф усули ва унинг тадбиқлари.

Қавариқ функциялар Таъриф 1. Қавариқ Х тўпламда аниқланган f ( x ) функция агар бу тўпламга қарашли ихтиёрий X x x 2 1, нуқталар учун 1 0   шартни қаноатлантирувчи ҳамма  ларда қуйидаги          2 1 2 1 1 1 x f x f x x f          (1) тенгсизлик ўринли бўлса, у ҳолда f ( x ) функция қавариқ функция дейилади. Таъриф 2. А гар 2 1,x x ва  ларнинг шу қийматларида қуйидаги          2 1 2 1 1 1 x f x f x x f          (2) тенгсизлик бажарилса, у ҳолда f ( x ) функция ботиқ дейилади. Агар f ( x ) функция қавариқ бўлса, - f ( x ) ботиқ ва аксинча f ( x )=сх чизиқли функция бир вақтда қавариқ ва ботиқдир, бунда ихтиёрий 2 1,x x ва  лар учун қуйидаги тенглама ўринлидир.            . 1 1 1 2 1 2 1 2 1 x f x f cx cx x x f               Таъриф 3. Чизиқсиз программалаштириш масаласининг   max  X f (1)    m i b X g i i ,1  (2) 0 X (3) мумкин бўлган ечимлар тўплами регулярлик шартини қаноатлантиради дейилади, агарда мумкин бўлган ечимлар тўпламининг ақалли бирорта нуқтаси ix учун    m i b x g i i i ,1  шарт ўринли бўлса. Қавариқ программалаштириш масаласи

Теорема 4. (1)–(3) масала қавариқ программалаштириш масаласи дейилади, агарда  nx x x f , , , 2 1  функция ботиқ (кавариқ) бўлиб,  ix g   m i ,1 функция қавариқ бўлса. Теорема 1. Қавариқ программалаштириш масаласининг ҳар қандай локал максимум (минимум) қийматлари унинг глобал максимум (минимум) қийматларидан иборатдир. Таъриф 5. (3) қавариқ программалаштириш масаласининг      n i i m i n m n x x x xg x x x f x x x f , , , , , , , , , , , , 2 1 1 2 1 2 1 2 1            (4) функциясига Лагранж функцияси дейилади. Бунда m    , , , 2 1  Лагранж кўпайтувчилари дейилади. Таъриф 6.    0 02 01 0 02 01 0 0 , , , , , , , ; m nx x x x        нуқта Лагранж функциянинг эгар нуқтаси дейилади, агарда      m n m n m n x x x F x x x F x x x F          , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 2 1 0 02 01 0 02 01 0 02 01 0 2 1 0 2 1          (5) барча  n i xj ,1 0   ва  m i xi ,1 0   лар учун ўринли бўлса. Кун-Таккер теоремаси Теорема: (Кун – Таккер теоремаси) Агар  0 02 01 0 , , , nx x x X   нуқта қавариқ программалаштириш масаласи (1) – (3) нинг ечими бўлса, шундай   0 , , , 0 02 01 0   n     вектор мавжуд бўладики, унда  0 0, X нуқта Лагранж функциясининг эгар нуқтасини ташкил этади. Бошқача қилиб айтганда барча 0  ва Rn X  лар учун (5) тенгсизлик ўринлидир. Исбот.  0 02 01 0 , , , nx x x X   Агар  0 02 01 0 , , , nx x x X   нуқта қавариқ программалаштириш масаласи (1) – (3) нинг ечими бўлсин. У ҳолда шу нуқтада Лагранж функциясининг минимуми мавжудлигини биринчи тартибли зарурий шарти бажарилиш керак, яъни

    0 ,0 , 0 0 0 0     X g X X F  шарт ўринлидир. f ( x ) ва    m i x x x g n i ,1 , , , , 2 1   функциялар қавариқ функциялар бўлганлиги учун ихтиёрий 0 i  учун          m i n n m n x x x x x x f x x x F 1 2 1 2 1 2 1 2 1 , , , , , , , , , , , , ,        (6) функциянинг ҳам қавариқлиги келиб чиқади. Шу сабабли ихтиёрий nR X  лар учун            0 2 1 0 1 2 1 0 02 01 0 1 0 02 01 0 0 , , , , x , , , , , , x , , , ,     X F x x x x x f x x g x x x f X F n i m i n n i i m i n               (7) бўлади.  0 02 01 0 , , , nx x x X   нуқтани, теорема шартига кўра, қавариқ программалаштириш масаласи (1) – (3) нинг ечими деб фараз қилганимиз учун      m i x x x g X g n i i ,1 ,0 , , , , 0 02 01 0     (8) тенгсизлик ўринлидир. (8) га кўра, барча 0  учун   0 , , , , 0 02 01 1   n i i m i x x x g   (9) эканлиги келиб чиқади. Иккинчи томондан (6) дан (9) ни назарда тутсак.          0 0 0 02 01 0 02 01 1 0 02 01 0 ,,,, ,,,,,,,    XFxxxf xxxgxxxfxF n n i i m i n       (10) эканлиги келиб чиқади. (7) ва (10) тенгсизликлардан (5) нинг тўғрилиги келиб чиқади. Демак, исбот қилинган теоремага кўра, Лагранж функциясининг эгар нуқтаси мавжуд бўлса, қавариқ программалаштириш масаласининг ечими мавжуд деган хулосага келамиз.

Чизиқсиз программалаштириш масаласининг г р а д и е н т у с у л и Градиент усули ёрдамида, ҳар қандай чизиқсиз программалаштириш масаласини ечиш мумкин Градиент усули билан берилган масаланинг ечимини топиш жараёни, итерацион (кетма–кет) жараён бўлиб,  nx x x f , , , 2 1  функциянинг градиенти  1k X қадамда ноль бўлмагунча ёки етарлича кичик 0 учун          k k X f X f 1 (1) шарт ўринли бўлгунча давом эттирилади. (1) га топилиши керак бўладиган ечимнинг аниқлигини билдиради. Градиент усули икки гуруҳга бўлиниб, улардан биринчи гуруҳга кирувчи Франк – Вулф усули билан танишамиз. Франк-Вулф усули ва унинг тадбиқлари   max , , , 2 1  nx x x f  (1) ботиқ функциянинг энг катта қийматини топиш талаб этилсин ва қуйидаги шартлар бажарилсин  m j b x a i j ij n j ,1 1    (2)  n i xj ,1 0   (3) Масаланинг ечиш жараёни (1) – (3) масаланинг мумкин бўлган ечимлар соҳасида ётувчи нуқтани аниқлаймиз. Бу нуқта k X бўлсин. У ҳолда бу нуқтада (1) функциянинг градиентини топамиз, яъни                               n k k k k x X f x X f x X f X f ; ; 2 1

ва чизиқли функцияни узамиз                                n k k k x X f x x X f x x X f F  1 2 1 1 (4) тузилган функциянинг (2) – (3) шартларни қаноатлантирувчи энг катта қийматини топамиз. Бу масаланинг ечими k Z нуқта аниқланган бўлсин. У ҳолда кейинги (янги) берилган масаланинг ечими учун  1k X ни қабул қиламиз, яъни       k k k k k X Z X X      1 (5) бунда  1 0,   k k   оралиқдаги қандайдир сон бўлиб, ҳисоблаш қадамини билдиради. k сони оралиқдан ихтиёрий олинади ёки 0 k d df  тенгламани ечиш орқали топилади. Агар ечимда 1k бўлса, 1k деб қабул қилинади. k нинг қиймати топилгандан сўнг  1k X нуқтанинг координаталари топилади, мақсад функциянинг қиймати топилади ва янги (кейинги)   2k X нуқтага ўтиш ёки ўтмасликнинг зарурияти аниқланади. Агар янги   2k X нуқтага ўтиш зарурияти туғилса,  1k X нуқтада мақсад функциянинг градиенти ҳисобланиб, унга мос чизиқли программалаштириш масаласига ўтиб ечим топилади.   2k X нуқтанинг координаталари топилгандан сўнг, кейинги ҳисоблаш жараёни амалга оширилади. Охирги қадамда зарур бўлган аниқликдаги берилган масаланинг ечимига эга бўламиз. Шундай қилиб (1) – (3) масаланинг Франк – Вулф усули билан ечиш жараёни қуйидаги босқич ишларини бажариш орқали амалга оширилади. 1. Масаланинг мумкин бўлган дастлабки ечими топилади. 2. (1) функциянинг градиенти топилиб, бу нуктада мумкин бўлган ечим аниқланади. 3. (2) – (3) шартни қаноатлантирувчи (4) функция тузилиб, унинг қиймати топилади. 4. Ҳисоблаш қадами аниқланади.

5. (5) формула бўйича янги (кейинги қадамдаги) мумкин бўлган ечимнинг компоненталари топилади. 6. Кейинги қадамдаги ечимга ўтиш ёки ўтмаслик зарурияти текширилади. Агар зарурият бўлса, кейинги босқичга ўтилади, акс ҳолда топилган ечим оптимал ечим бўлади. Мисол Франк – Вулф усули билан 22 21 2 1 2 4 2 x x x x f     (6) функциянинг энг катта қийматини топинг ва бунда ушбу шартлар бажарилсин      12 2 8 2 2 1 2 1 x x x x (7) 0 ,0 2 1   x x (8) Ечиш : Функциянинг градиентини топамиз.  2 1 2 1 4 4; 2 2 x f ; x x x f f               Мумкин бўлган ечим сифатида   0;0 0  X нуқтани оламиз. Баҳолаш критерияси сифатида, оптимал ечим учун           k k x f x f 1 , бунда 01,0   тенгсизликни қабул қиламиз. 1 – қадам.  0 X нуқтада градиент     4;2 0   x f га тенг. 2 1 1 4 2 x x F   (9) функциянинг максимумини топамиз ва бунда қуйидаги шартлар бажарилсин.      12 2 8 2 2 1 2 1 x x x x (10) 0 , 2 1  x x (11) (9) – (11) масаланинг оптимал ечими   0Z га тенг. Берилган масаланинг янги: мумкин бўлган ечимини (5) формула орқали топамиз.      0 0 1 0 1 X Z X X     бунда 1 0 1  (12)  0 X ва 0 Z ларни (12) га қўйсак          41 12 01 111 00  xx (13)

ни ҳосил қиламиз. 1 - ни қийматини топамиз. (6) даги х 1 ва х 2 лар ўрнига (13) муносабатнинг мос қийматларини қуйиб   21 1 1 32 16      f ни ҳосил қиламиз. Бундан 1 бўйича ҳосила олиб, уни нолга тенглаштириб,   0 64 16 ' 1 1      f бундан 25,0 4 1 1    ни аниқлаймиз. 1  нинг қиймати 1 0   оралиқда бўлганлиги учун кейинги қадамга ўтиш миқдорини билдиради. Шундай қилиб,             01,0 2 ; ;2 , 1;0 0 1 1 1        xf xf x f X 2 – қадам. 1 x нуқтадаги функциянинг градиенти     0;2 1   x f Функциянинг максимумини топамиз, яъни 1 2 2X F  ва ушбу шарт      12 2 8 2 2 1 2 1 x x x x 0 ;0 2 1   x x ўринли бўлсин. Ечим   8,0;4,6 1  Z иборат бўлади. Энди      1 1 2 1 2 x Z x x     аниқлаймиз ва     2 22 2 21 2,0 1 , 4,6   xx (14) ни ҳосил қиламиз. (6) даги х 1 ва х 2 лар ўрнига (14) нинг мос қийматларини қўйсак   22 2 2 76, 41 8, 12 2       f эга бўламиз. Бундан   2 2 52, 83 8, 12 'f     бўлиб, уни нолга тенглаштирсак   0 ' 2   f , бундан 15,0 2  шундай қилиб,

   97,0 96,0 )2(2 )2(1xx           01,0 9966,0 2 9966,2 , 9966,2 , 97,0; 96,0 1 2 2 2           x f x f xf X 3 – қадам. f функциянинг градиентини Х (2) нуқтада   2 1 3 )2( 12,0 08,0 ). 12,0; 08,0( x x F x f     функциянинг максимумини топамиз ва бунда (10), (11) шартлар бажарилсин.      2 2 3 2 3 x Z x X     ни топамиз ва қуйидагиларга эга бўламиз       3 23 3 3 3 32 3 3 31 6832, 54 4032,0 3' 3416, 27 4032,0 9384,2 )3( 97,0 97,0 ) 97,0 0( 97,0 , 04,5 96,0 96,0 6 96,0                        ffxx   0 ' 3   f тенгламани ечиб, 007,0 3  ни топамиз. Булардан       , 99957,2 , 96321,0; 99528,0 3 3   x f x    96321,0; 99528,0 3  X эканлиги келиб чиқади. Шундай қилиб,    96321; 99528,0 3  X берилган масаланинг изланган ечимини билдиради. Адабиётлар : 1. Т.Х.Холматов, Х.С. Умаров Курилишни бошкаришда иктисодий- математик усуллар. Ўқув қўлланма, Самарқанд 2004 й.196 бет. 2. М.Атхамов, Г.Отабоев Планлаштиришда математик методларни қўлланилиши. Тошкент.Ўкитувчи 1982 й. 3. Ю.Н.Кузнецов и.др. Математическое программирование. М. Высшая школа 1976 г.

4.И.Г.Шепелев «Математические методы и модели управления в строительстве» М: Высшая школа, 1980 г. 5. Шодиев Т.Ш. ва бошқ. «Экономика» Тошкент ,Шарқ конд. 1999 й. 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Структурали программалаштириш. Амалий программалаштириш

Чизиқли программалаштириш

Динамик программалаштириш элементлари

Квадратик программалаштириш масаласи

Динамик программалаштириш усули