Қарор қабул қилиш дарахти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4000.5 KB

Ko'chirib olish

Қарор қабул қилиш дарахти Қарор қабул қилиш дарахти - берилганларнинг автоматик таҳлил методларидан биридир. Қарор қабул қилиш дарахти яратишнинг биринчи ғоялари ХХ асрнинг 50- йилларида Ховленд(Ноvland) ва Хант (Hunt), Мэрин (Marin) ва Стоунларнинг (Stone) 1966 йилда чоп қилинган китоби «Ехperiments induction» бўлди. Қарор қабул қилиш дарахти – хулоса қоидаларини иерархик изчил структурага келтириш усулидир. Бунда ҳар бир объектга ечим берувчи биттагина тугун мос келади. Қарор қабул қилиш дарахтидан фойдаланишнинг афзаллиги. 1. Тезкор ўқитиш ( ў злаштириш) жараёни. 2. Эксперт учун ў з билимини формалаштириш қ ийин б ў лган со ҳ аларда қ оидаларни ҳ осил килиш имконияти. 3. Таби и й тилда қ оидаларни ажратиб олиш. 4. Интуитив ҳ олда тушунарли бўлган синфга ажратиш модели. 5. Бош қ а методлар (статистика, нейрон т ў рлари) билан та ққ ослаганда ю қ ори ани қ ликдаги прогноз (башорат) . 6. Нопараметрик моделлар қу риш. Бу ва ш унга ў хшаш сабабларга к ў ра ,қарор қабул қилиш дарахти методологияси берилганлар анализи билан шу ғ улланувчи мута х ас с иснинг, амалиётчи ёки назариётчи б ў лишидан қ атъи й назар ишида му ҳи м қ урол ҳ исобланади. Қарор қабул қилиш дарахти берилганларнинг интеллектуал анализни ( data mining ) қ увватлаш системалари учун ажойиб қ урол ҳ исобланади . Берилганларнинг интелл ектуал та ҳ лили мў лжалланган к ў пгина пакетларнинг таркибига қарор қабул қилиш дарахти ни қу риш методлари киритилган . Қарор қабул қилиш дарахти қу йидаги со ҳ аларда а малий масалаларни ечишда муваффа ққи ятли қў лланилади: 1) Банк иши. К р едит берилишида банк мижозининг кредит т ў лаш имкониятини ба ҳ олаш.

2) Ишлаб чи қ ариш. Ма ҳ сулот сифатини назорат қ илиш (камчилигини ани қ лаш), обьектга зи ё н етказмасдан синов ў тказиш, (масалан, пайва н длаш сифатини текшириш) ва бош қ алар. 3) Медицина. Ҳ ар хил касалликларни таш ҳ ис қ илиш . 4) М олекуляр биология. Аминокислоталар тузилиши. 5) Б ерилганларни тавсифлаш. Қарор қабул қилиш дарахти берилганлар ҳ а қ идаги маьлумотни ихчам к ў ринишда са қ лаш имконини беради. Информациялар ў рнига биз қарор қабул қилиш дарахтини са қ лашимиз мумкин, чунки, у обьект ҳ а қ ида ани қ маьлумот беради. 6) Туркумларга ажратиш (Синфга ажратиш) . Қарор қабул қилиш дарахти объектларни синфларга ажратиш масаласини аъло даражада бажаради, обьектни аввалдан маьлум синфлардан бирига киритади. 7) Регрессия. Агар ма қ сад ў згарувчи си узлуксиз катталик б ў лса, қарор қабул қилиш дарахти ма қ сад ў згарувчининг бошқа ў згарувчига бо ғ ланишини ани қ лашга имкон ини беради. Қ арор қ абул қ илиш учун ани қ сондаги саволларга жавоб бериш керак. Б у нинг учун томонлар орасидаги савол-жавоб процессини ташкил қ илиш керак. Бу ерда савол-жавоб процессини икки ҳ ил вариантда ташкил қ илиш мумкин: саволларнинг сони ва маьноси қ айд қ илинган ( масалан, психологик тестлар); - қ ачонки ҳ ар бир навбатдаги савол, ундан олдинги саволнинг жавобига қ араб ани қ ланади. ЭХМни савол-жавоб процессини автоматлаштириш ну қ таи-назаридан 2-вариант ў зиниг “ тафаккур” элементлари борлиги билан қ изи қ арлидир. Савол-жавоб тизимини тадби қ қ илиш ёндашишларидан бири қарор қабул қилиш дарахтини қ уришга асосланган. Қарор қабул қилиш дарахти - бу қ андайдир й ў налтирилган график ёйлар билан туташтирилган тугунлардан ташкил топган. Ҳ ар бир тугун «савол» ёки «жавоб» тугуни ҳ исобланади. Ҳ ар бир «савол» тугунидан камида иккита ёй чи қ ади, бош қ а тугунлар й ў налган «жавоб» тугунидан битта ҳ ам ёй чи қ майди. Дарахтнинг кирувчи ёйи

б ў лмаган тугуни «илдиз» деб аталади, ёйлар чи қ маган тугунлар япро қ лар дейилади. «Савол» тугуни савол матни ва жавоб вариантларидан ташкил топган. Жавобнинг ҳ ар бир вариантига шу тугундан чи ққ ан битта ёй тўғ ри келади. Тугалланиш (жавоб) тугуни натижа матни (жавоблар) ёки процедура ишга туширишга графикани чи қ ариш ва бош қ а амаллари к ў рсатма б ў лиши мумкин. Савол-жавоб жараёнини амалга оширувчи қарор қабул қилиш дарахтини кўриниши Қарор қабул қилиш дарахти семантик тўрларнинг ҳусусий ҳоли бўлиб, мазмунан билимлар моделидир. Қарор қабул қилиш дарахтидаги ҳар хил йўллари, предмет соҳасидаги масалаларни ечишда қўлланиладиган ҳар хил фикрлаш занжирларига мос келади. Дарахт илдизидан қандайдир япроғигача бўлган йўл дарахт айланмаси дейилади ва савол-жавоб процесси сценарийсини аниқлайди. Қарор қабул қилиш дарахти айланмаси қуйидаги қоида бўйича амалга оширилади: Илдиз Жавоб Савол

а) “савол” тугунидан, шу тугундан чиққан ёйлар орқали бошқа бир тугунга бориши мумкин. Бунда бошқа тугунга ўтиш, жавобнинг сайланган вариантига мос келувчи ёй бўйича амалга оширилади; б ) “ натижа ” тугунидан бош қ а тугунларга ў тиш мумкин эмас ( ў тиш охири ) . Қарор қабул қилиш дарахтида тугунлари орасида такрор боғланиш (циклик) бўлиши мумкин эмас: Такрор (циклик) боғланган тугун Машқ ва масалалар тўплами 1) } танлов объектлари 2 та кесишмайдиган ва синф вакилларидан иборат. Ҳар бир объект миқдорий аломатлар билан ифодаланади. “Мустаҳкамлаш - жазолаш” принципидан фойдаланган ҳолда итератив алгоритм (перцептрон алгоритм) орқали 2 та синф орасидаги чегарани аниқланг. Вазнлар вектори ва корректловчи орттирма нинг бошланғич қийматлари бериш талаб қилинади. Агар -чи қадамда ва бўлса, у ҳолда . Агар ва бўлса , у ҳолда . 2) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов бўйича энг яқин қўшни алгоритми учун оптимал нинг қийматини ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. Объектлар орасида яқинлик ўлчови сифатида Евклид метрикасидан фойдаланилсин.

3) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов бўйича объектлар турғунлиги қийматларини ҳисобловчи дастур тузилсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади ва масофани топиш учун Чебишев метрикасидан фойдаланилсин. j K синфдаги m, i,l, j, K S j i 1 1    объектнинг ji турғунлиги: 3 min2 1    j lj j ij i K d  бўйича топилади, бу ерда, jid - iS объектнинг k та энг яқин қўшнилари ( 3 min2 ,...,1 1    j lj K k ) 0E K j синфдан бўлганда E 0 даги ҳодисалар сони. 4) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов бўйича Евклид метрикасидан фойдаланиб чизиқли қобиқни ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. Чизиқли қобиқ объектлари ) , ( min ) , ( )( t p i ti r p i i SO S i i S S S S     формуладан аниқланади, бу ерда, - объектнинг атрофи, яъни, қарама- қарши синфнинг энг яқин объектигача бўлган, ўз синф объектларидан ташкил топган атроф. 5) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов бўйича Чебишев метрикасидан фойдаланиб чизиқли қобиқни ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. Чизиқли қобиқ объектлари ) , ( min ) , ( )( t p i ti r p i i SO S i i S S S S     формуладан аниқланади, бу ерда, - объектнинг атрофи, яъни, қарама-қарши синфнинг энг яқин объектигача бўлган, ўз синф объектларидан ташкил топган атроф. 6) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танловда яқинлик матрицасини номинал аломатлар градацияси бўйича ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та номинал аломат билан ифодаланади. ( S a =( x a1 ,..., x an ), S b =( x b1 ,..., x bn )) объектлар жуфтлиги тўпламида қуйидаги функциялар аниқланади:   2, и , , , 1, либо 0, и ; ai bi bj aj ai bi aj bj ai bi aj bj x x x x g a b i j x x x x x x x x          

           . , , ,1 ,1 , , ,0 , j i K S K S l i K S S ba j b i a i b a E 0 да номинал аломатлар жуфтлиги орасидаги x i , x j яқинлик ўлчови                        . ,0 , 2 ,, , , 1 1 1 j i j i K m K j i b a g b a b l p p p m a m b ij  формула орқали ифодаланади. 7) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов бўйича объектлар турғунлиги қийматларини ҳисобловчи дастур тузилсин. Ҳар бир – объект та ҳар хил тоифали аломатлар билан ифодаланади ва масофани топиш учун Журавлёв метрикасидан фойдаланилсин. Журавлёв метрикаси қуйидаги формуладан ҳисобланади:               Ij Jj j j j j j j y x y x y x y x . ,0 , ,1 ,  бу ерда ва – мос равишда миқдорий ва номинал аломатлар индекслар тўплами. Чизиқли қобиқ объектлари ) , ( min ) , ( )( t p i ti r p i i SO S i i S S S S     формуладан аниқланади, бу ерда, - объектнинг атрофи, яъни, қарама-қарши синфнинг энг яқин объектигача бўлган, ўз синф объектларидан ташкил топган атроф. 8) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танловда синф ичидаги ўхшашликни номинал аломатлар градацияси бўйича ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. c - чи аломатнинг синф ичидаги ўхшашлиги ни ҳисоблаш формуласи: , бу ерда, , , - c - чи аломатнинг градациялар сони, - синф объектининг c - чи аломатининг - чи градацияси сони. 9) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танловда синфлар аро ўхшашликни номинал аломатлар градацияси бўйича ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та

$миқдорий аломат билан ифодаланади. c - чи аломатнинг синфлар аро ўхшашлиги ни ҳисоблаш формуласи: , бу ерда , - c-чи аломатнинг градациялар сони, - синф объектининг c-чи аломатининг -чи градацияси сони, - ( синф тўлдирувчиси) синф объектининг c-чи аломатининг -чи градацияси сони, . 10) Минимал конфигурацияли сунъий нейрон тўрлари ёрдамида классификация масаласини ечиш учун номинал аломатлар вазнларини қуйидаги формула бўйича ҳисобловчи дастур тузинг: бу ерда – синф ичидаги ўхшашлик (8 – топшириқга қаралсин) ва -синфлар аро ўхшашлик (9 – топшириқга қаралсин). 11) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов учун номинал аломатлар ҳиссаларини ҳисоблаш алгоритми дастури тузилсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади ва – чи аломатнинг синфларни ажратишдаги ҳиссаси                     l i i i l i u j ipj ipj l i i i l i u j ipj ipj p CK K z z K K z z p p 1 1 1 1 1 1 1 1  формула билан ҳисобланади. Бу ерда ipj ipj z, z - мос равишда K i ва унинг тўлдирувчиси CK i = E 0 \ K i синфларда p -чи аломатнинг j – чи градациясининг сони, u p - p -чи аломатнинг градациялар сони.$

12) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов учун остона оптимал қийматларини миқдорий аломатлар бўйича ҳисобловчи дастур тузинг, ҳисоблаш критерийси , бу ерда - , , учун кўринишдаги тенгсизлик бажарилган ҳодисалар сони, – эса , , , учун кўринишдаги тенгсизлик бажарилган ҳодисалар сони. 13) та тест саволга та жавоб берувчиларнинг жавоблари матрица кўринишида сақланади, агар бўлса, - чи саволга – чи жавоб берувчи тўғри жавоб берганини англатади ва бўлса нотўғри жавоб бўлади. Ҳар бир чи саволнинг вазнини ва – чи жавоб берувчининг нисбий баҳосини ҳисобланг: , бу ерда , , 14) Берилган танловда берилган учун “ - ўртача” алгоритми орқали кластеризация қилинг. Объектлар аро масофани ҳисоблаш учун Евклид ва Чебишев метрикасидан фойдаланинг. 15) Кесишмайдиган l та синфга бўлинган берилган } ўргатувчи танловда қуйидаги критерий бўйича миқдорий аломатлар қийматларини кесишмайдиган интервалларга оптимал бўлувчи алгоритмни реализация қилинг:

      max 1 1 } { 1 1 1 1 1 1 1 A l i i i l p l i l j pi pj i pi l i i i l p l i pi pi K m K u u K m u K K u u                                                  бу ерда A = (a 0 ,...,a l ) – бутун сонлардан ташкил топган вектор ва унинг элементлари қуйидаги шартларни қаноатлантиради: a 0 =0, a l = m , a r < a r+1 , r = 1 ,1 l ва объектлар номери миқдорий аломатлар қийматларини ўсиш тартибида берилади, - синфдан интервалдаги аломатнинг сони. 16) , нуқталарни текисликда 2 та кесишмайдиган синфга ҳар хил ажратишлар сонини ҳисобловчи алгоритмни реализация қилинг. (дихотомия масаласи) 17) Берилган остона қиймат ва метрика бўйича танловни кесишмайдиган гуруҳларга ажратижлар сонини ҳисобланг. Масофани ҳисоблаш учун Хемминг ва Чебишев метрикасидан фойдаланинг. 18) танлов учун евклид метрикасидан фойдаланган ҳолда максмин масофа алгоритмини реализация қилинг. Тўхташ критерийси учун қуйидаги шартни қабул қилинг: гуруҳ марказларигача бўлган минимал масофалардан максимали берилган нинг қийматидан кичик. 19) Кесишмайдиган l синфга бўлинган } ўргатувчи танлов бўйича Евклид метрикасидан фойдаланиб “энг яқин қўшни” алгоритми реализация қилинсин. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. 20) Кесишмайдиган l та синфга бўлинган } ўргатувчи танлов берилган. Ҳар бир – объект та номинал аломат билан ифодаланади. 2 та аломат орқали синфга тегишли ва бошқаларида тегишли бўлмаган барча мумкин бўлган комбинацияларни топинг. 21) Кесишмайдиган l та синфга бўлинган } ўргатувчи танлов берилган. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. Берилган метрика бўйича , объектлар орасидаги энг қисқа ёпиқмас йўлни қуринг. метрика сифатида Евклид, Хемминг, Чебышев метрикаларидан фойдаланинг.

22) Кесишмайдиган l та синфга бўлинган } ўргатувчи танлов берилган. Ҳар бир – объект та ҳар хил тоифали аломатлар билан ифодаланади. “Кетма-кет ўчириш” усули орқали танлов объектларини локал-оптимал қопловчи объект-эталонларни излашни реализация қилинг. 23) танлов объектларини берилган сатҳгача иерархик кластеризация қиладиган алгоритмни реализация қилинг. Ҳар бир – объект та миқдорий аломатлар билан ифодаланади. Объектлар аро масофани ҳисоблаш учун Евклид метрикасидан фойдаланинг. 24) та кесишмайдиган интервалларга бўлинган танлов объектлари миқдорий аломатлари учун ҳар бир интервалдаги тегишлилик функцияси ва умумий бўлиниш турғунлигини ҳисобланг. 25) Берилган } матрицада ҳар бир объект та номинал аломатлар билан ифодаланади . Ҳар бир номинал аломатлар жуфтлиги учун боғлиқлик матрицасини қуринг ва формула бўйича ҳисобланадиган квадратик боғлиқлик коэффициенти қийматини ҳисобланг. Бу ерда ; , – мос равишда ва y аломатларнинг градациялар сони. 26) } танлов объектлари 2 та кесишмайдиган синф вакилларидан иборат. критерий бўйича миқдорий аломатлар устунлик интервалини ҳисоблайдиган алгоритмни реализация қилинг. Бу ерда , , – мос равишда , синфларда аломатларнинг ўсиш тартибида чи аломатнинг чи позициядаги сони.

27) объектдан ташкил топган ўлчовли аломатлар фазосида } кўринишда тўплам берилган. энг яқин қўшни усули билан берилган объект учун тарқалиш зичлигини баҳоланг. 28) объектдан ташкил топган ўлчовли аломатлар фазосида } кўринишда тўплам берилган. Берилган кенглик бўйича парзенов дарчаси усули билан берилган объект учун тарқалиш зичлигини баҳоланг. 29) ва объектлар ўртасидаги , муносабат квадратик матрица кўринишда берилади, агар рост бўлса , акс ҳолда . матрицада бўйича муносабат бўйича транзитивлик ҳоссаси бажариладими? Агар бажарилса, транзитивлик ҳоссаси рост бўладиган объектлар учлигини кўрсатинг. 30) ва объектлар ўртасидаги , муносабат квадратик матрица кўринишда берилади, агар рост бўлса , акс ҳолда . муносабат ҳоссаси синф эквивалентлигини ҳосил қиладими? 31) ва объектлар ўртасидаги , муносабат квадратик матрица кўринишда, , муносабат эса кўринишда берилган, агар рост бўлса , акс ҳолда . Худди шундай матрица элементлари муносабат бўйича аниқланади. Қатъий тартибланган синф муносабат ўрамини ҳосил қилиб бўладими? 32) ва объектлар ўртасидаги , муносабат 3 та эксперт хулосасига кўра , ва квадратик матрица кўринишда берилган, агар рост бўлса , акс

ҳолда . Бир – бирига энг яқин қарашли бўлган 2 та экспертни аниқланг. 33) ва объектлар ўртасидаги , муносабат квадратик матрица кўринишда, , муносабат эса кўринишда берилган, агар рост бўлса , акс ҳолда . Худди шундай матрица элементлари муносабат бўйича аниқланади. муносабат ўрами антирефлексивлик ҳоссасига эгами? 34) Кесишмайдиган 2 та ва синфга бўлинган } ўргатувчи танлов берилган. Ҳар бир – объект та миқдорий аломат билан ифодаланади. Объектларни ажратиш учун дискриминант функциядан фойдаланилади, бу ерда - интервалда берилган вазн, , вектори бўйича аниқланади. 35) } танлов объектлари 2 та кесишмайдиган ва синф вакилларидан иборат. Ҳар бир объект ҳар хил тоифали аломатлар билан ифодаланади. - танловнинг қисми ҳисобланади, , агар – чи аломат классификацияда қатнашса , акс ҳолда . Берилган вектор бўйича тупиклар ( ва синфда ажралмайдиган объектлар) ни аниқланг. 36) } танлов объектларидан фойдаланиб аломатлар фазоси ўлчамини д ан ) гача камайтиринг. Танлов объектлари 2 та кесишмайдиган ва синф вакилларидан иборат. Ҳар бир объект миқдорий аломатлар билан ифодаланади. аломатни ўчириш учун

критерийдан фойдаланилсин, бу ерда ва – мос равишда синф ичидаги ва синфлар аро ўхшашлик ( , аломат бўйича). 37) объектдан ташкил топган ўлчовли аломатлар фазосида } кўринишда тўплам берилган. Берилган параметр бўйича қийматларини ҳисобланг. нинг қиймати маркази да бўлган ва тўпламдан га метрика бўйича энг яқин та қўшнини ўз ичига оладиган гипершарнинг радиусига тенг. Ўсиш тартибидаги кетма-кетликдан объектни ва унга энг яқин та қўшнисини ўчиринг. Ўчирилган объектлар га қўшилади. Қолган объектларда худди 1- қадамдаги амаллар такрорланади. Жараён танлов ёки унинг бир қисми классификация бўлмай қолгунча давом этади. 38) Берилган танлов бўйича , объектларни фазодан сонлар ўқига формула билан акслантиринг. Коэффициентлар сифатида қийматларидан фойдаланилсин. Бу ерда , - мос равишда ва объектлар орасидаги Евклид метрикаси бўйича ва фазодаги масофа. 39) Берилган тасодифий қийматлар тўплам учун процентил тақсимот графигини қуринг. 40) та миқдорий аломат билан ифодаланадиган ҳар бир объект учун } танлов бўйича тасодифий катталик ва тасодифий катталиклар гуруҳи ўртасидаги кўплик корреляция коэффициентини ҳисолаш дастурини тузинг ва у

формуладан аниқланади, бу ерда - катталикларнинг корреляция матрица аниқловчиси, – ҳам шундай, фақат у қийматлар учун.

O'xshashlar

Қарорлар қабул қилиш асослари

Блокировкаланган хабарларни жўнатиш ва қабул қилиш

Mаълумотларни муҳофаза қилиш

Жадвал ташкил қилиш. Ранглар билан ишлаш. Фреймлар ташкил қилиш

Матнли ва график чоп қилиш