AKTni ta’limda qo’llanilishi konsepsiyalari - Informatika va AT - Referatlar

AKTni ta’limda qo’llanilishi konsepsiyalari

Yuklangan vaqt:

25.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

225.5 KB

Ko'chirib olish

AKTni ta’limda qo’llanilishi konsepsiyalari Reja: 1. Kursning maqsadi va vazifalari. 2. Ta’lim jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llashning zamonaviy tendensiyalari, ilg’or texnologiyalari tavsifi va rivojlanish omillari. 3. Ta’lim jarayoniga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo’llash borasidagi dolzarb vazifalar va ustuvor yo’nalishlar.

Tayanch so’z va iboralar: AKT, axborot texnologiya, texnologiya, zamonaviy tendensiyalar, ilg’or texnologiyalar. Axborot texnologiyalari axbobortni olish, qayta ishlash va tarqatish jarayoni bo’lib, bu jarayonda inson resurslari va texnik resurslar qatnashadi. Agar bir qism odamlar axborotni tarqatsa, ikkinchi qismi uni oladi. Bu jarayonda axborotni olish, qayta ishlash va tarqatishda turli texnik resurslar: kompyuter, mobil telefon, elektron doska, proeksion tizimlar, turli uskunalar qo’llaniladi. Axborotlarni olish va tarqatish uchun mahsus kompyuter dasturlarida ishlashni bilishni davr taqozo etmoqda, electron pochta, modem, internet orqali ma’lumotlni tez olish va javo olish mumkin. Axorot kommunkatsion texnologiyalar deganda, raqamli, mobil, multimediali, masofaviy, internet texnologiyalarini va ularni qo’lash uchun audiovideo kommunikatsion vositalarni: televizor, elektron doska, mobil telefonlar va boshqalarni tushunamiz. Kompyuterda, smart texnologiyalarida yoki mobil telefonlrda mahsus kompyuter dasturlarini bilish zaruriy hisoblanadi. Axborot texnologiyalari fani axorotlarni olish, yig’ish, qayta ishlash va tarqatish uchun kerakli dasturiy vositalarni o’rgatishni va on-layn hamda off-layn tizimlarida ishlaydigan dasturiy vositalarni hamda instrumental dasturlarni o’rgatishni maqsad qilib olgan. Axborot texnologiyalari fanining asosiy vazifasi zamonaviy yoshlarni, bo’lajak kadrlarni zamonaviy axborot texnologiyalaridan o’z mutahassisligida foydalanishga o’rgatishdan iborat. Bo’lajak ingliz tili mutahassislari kelajakda tilni o’rgatishlarida va o’qish davrida o’zlari o’rganishlarida on-layn ta’lim resurslaridan, dasturiy vositalardan hamda til o’rgatuvchi saytlardan, tarjimon kompyuter dasturlardan, mobil ilovalardan hamda tarjimon dasturlardan foydalanish maqsadga muvofiq. O’zbekistonda jamiyatni axborotlashtirish, elektron davlatni joriy etish va rivojlantirish, yoshlarni til o’rganish masalalariga jiddiy qarash, bo’lajak mutahassislarni axborot texnologiyalarida ishlashini ta’minlashga, til o’rganishga bo’lgan talablar “Axborot texnologiyalari” fanini o’qitishni dolzarbligini belgilaydi. Mamlakatimizda jamiyatni axborotlashtirishga, barcha sohalarni shaffof

ishlashini ta’minlashga katta e’tibor berilmoqda, buning uchun xar bir sohaga axborot texnologiyalarini qo’llash, ijobiy samara beradi. Mamlakatdagi huquq organlarini va boshqa sohalarini yuqori samarada ishlashini ta’minlashda davlatimiz tomomnidan turli chora-tadbirlar o’tkazilmoqda. Bu sohada O’zbekiston Prezidenti SH.M.Mirziyaevning matbuot va parlament a’zolariga oldida so’zlagan nutqlarining mazmuni isbot tariqasida keltirilishi mumkin. “Texnologiya” so’zi texnos-mahorat, san’at - “logos”-olib borish, ma’nolariga ega bo’lib, bu tushunchani biz ta’limga nisbatan qo’llasak, ta’limni san’at darajasida olib borish degan ma’nolarga egadir. “Axborot texnologiya”- bu axborotlarni olish, qayta ishlash va tarqatishda inson resurslari va audiokommunikatsion texnologiyalar qatnashuvchi jarayondir. Bu jarayonda insonlar qatnashadi va zamonaviy texnik vositalaridan foydalanishadi. Bu terminni biz ta’lim jarayoniga ham qo’llashimiz mumkin. Ya’ni axborot texnologiyalari muhitida fanlarni o’qitish samarali natija beradi. An’anaviy o’qitish tizimi orqali amalga oshirib bo’lmaydigan jarayonlarni biz kompyuter dasturlari, zamonaviy texnik vositalar yordamida, dasturiy vositalar va instrumental dasturlar orqali qiziqarli, unumli, vaqtni tejaydigan natijalarga erishishimiz mumkin. Biz biror dasturda ta’limdagi biror mavzuni o’rgatuvchi ta’lim resurni yaratsak, bu narsani ta’limda qo’llasak va u yuqoriroq samara bersa, o’zlashtirishga ijobiy ta’sir qilsa, bu “texnologiya” hisoblanadi, ya’ni axborotni unumli taqdim etuvchi texnologiya. Misol uchun, Power Pointdagi taqdimotlar, iSpring Sute paketida yaratilgan yangi avlod taqdimotlari, electron kitoblarniu va boshqalarni. SHunga o’xshab, boshqa dastrlarini qo’llash ham ijobiy natija beradi. “Axborot texnologiyalari” fanini o’qitishdan maqsad, zamonaviy axborot texnologiyalar haqida tushuncha berish, zamonaviy dasturiy vositalar, zamonaviy kompyuter dasturlarida ishlashni bilishni o’rgatish va ta’lim jarayoniga mos o’quv resrularini kompyuterdan, undagi zamonaviy dasturlardan, dasturiy vositalardan, pedagogik dasturlardan foydalanib, yaratish. Ta’lim jarayoniga mos elektron darsliklarini, o’quv elektron resurslarini, on-layn tizimida va off-layn tizimida ishlaydigan o’quv pedagogik vositalarni yaratishni o’rgatishdan iboratdir. Bu fan

o’zining oldiga bir necha vazifalarni quyib olgan, ya’ni birinchi istiqbol reja, yaratilgan va yaratilayotgan yangi kompyuter dasturlaridan xabardor bo’lib turish, mavjudlarini dars jarayoniga qo’llashni o’rgatish, o’qituvchinng o’zining oldida ham bu fan bir necha istiqbolli rejalarni qo’yadi, ya’ni fan o’qiuvchisi doimo o’z ustida ishlashi, zamonaviy dasturlardan xabardor bo’lishi, ularni ish jarayoniga qo’llashi va talabalarni bu dasturlarda ishlashni o’rgatishi zarur. O’quv axborot kommunikatsion texnologiyalar-bu audio, video va kommunikatsiya vositalarini axborotlarni xosil qilish, olish, ishlab chiqish va qayta ishlash hamda tarqatish jarayonidir. Bu jarayonda inson resurslari va texnik resurlar qatnashadi. Biri ikkinchilari uchun xizmat qiladi. Ya’ni texnik resurlar insonlarni axborotni olishlari uchun va boshqa odamlarga tarqatish uchun xizmat qiladi. Texnologiyamaxorat, san’at degan ma’noga ega, logos esa-ta’lim, o’qitishni olib borish, demakdir. “Axborot texnologiyalari” kursining maqsadi AKTdan ta’limda, jumladan, xorijiy til va adabiyoti fanini o’qitishda qo’llashni o’rgatish, talabalarning esa ta’limda qo’llaniladigan dasturlar, dasturiy vositalardan o’z mutahassisliklarida foydalanishni bilish, ta’limda qo’llashni bilish, ularni o’rganish va foydalanish hamda qo’llashning zamonaviy tedensiyalardan biri, bu axborot texnologiyalarining turlari bilan tanishish, ularning qaysi sohaga oidligini farqlay bilish va ilg’or texnologiyalarni, bir tildan ikkinchi tilga o’girish texnologiyalari, matndan giper-matnga o’girish texnologiyalarini, taqdimot yaratish texnologiyalarini, ekspert tizimlar texnologiyalari, elektron xukumat, masofaviy ta’lim texnologiyalari, video-kurslar, elektron resurslar, on-layn taqdimotlar va boshqa ta’lim resurlarini yaratuvchi dasturlar va dasturiy vositalarni o’rganish maqsadga muvofiqdir. Ta’lim jarayoniga axborot kommunikatsion texnologiyalarini qo’llash ta’lim jarayonini mazmunli, chiroyli, unumli, qulay, vaqtni tejovchi va o’zlashtirishni sifatini oshiruvchi etib amalga oshirib beradi. O’qituvchining dars berish jarayonini unumli, vaqtni tejovchi va mazmunli tarzdda o’tkazib beradi. O’zlashtirish sifatida vaktning tejalishi evasiga, ya’ni kompyuter dasturlari qushimcha kanallari orqali ko’z xotirasini, qabul qilish jarayonini ishga

tushirib, ularga ta’sirni kuchaytirib, rangli rasmlar, xarakatli animatsiyalarni o’qitish jarayoniga tadbiq etib, tasavvurni to’g’ri shakllantirish orqali bilish jarayonini, tafakkur etish qobiliyatini rivojlantiradi. Ta’lim jarayoniga axborotkommunikatsiya texnologiyalarini qo’llashning dolzarb vazifalaridan biri, bu elektron darsliklarni yaratuvchi, elektron resurslarni, taqdimotlarni, zamonaviy ta’lim vositalarini yaratuvchi dasturlarni o’rgatishdan iborat. Axborot katta jadallik bilan kirib kelmoqda, “kim axborot bilan birinchi tanish bo’lsa, o’sha voqeani boshqaradi”, jarayon boshqarish uni qo’lida, ya’ni u dunyoni boshqaradi, deyishadi. Katta xajmdagi axborotlarni etkazish, uni samarali egasiga berish, vaqtni tejash vazifasini bajarishda axborot texnologiyalar yordamga keladi. Konsepsiya-bu ta’limot deganidir. AKTNi ta’limda qo’llash konsepsiyasi AKTni ta’limda qanday qo’llash kerak, qanday dasturlarni o’rgatish zarur, qaysi dasturiy vositalarni ta’lim jarayoniga qo’llashni o’rgatmoq kerak degan savollarga va qancha soat o’qitish kerak degan mazmundagi savollarga javob beradi. SHularga asoslanib bu fanning keyingi modullari o’qitiladi. Modul-o’quv kursining bir bobi, qismi, qism yoki bob ma’ruzalardan, mavzulardan tashkil topgn. Modulli o’qitisho’quv kursini modullarga yoki qismlarga, bo’laklarga bo’lib o’qitish. Xar bir modulga test beriladi, testdan muvofaqqiyatli o’tgan talaba keyingi testni ishlashga o’tadi. Uni yecha olmasa, mavzuni yoki yaxshi o’zlashtirmagan ma’ruzani boshqatdan o’rganadi. Axborot texnologiyalari turlari mavjud: bir tildan ikkinchi tilga ugirish texnologiyalari, ular Front Page dasturi, HTML tili, SunRavBookOffice dasturlari aososida amalga oshiriladigan veb sahifalar, veb texnologiyalar, giper-murojatli giper-matn texnologiyalari, elektron xukumat, elektron tijorat, ekspert tizimlar, elektron ta’lim, modulli masofaviy ta’lim texnologiyalari, mobil ta’lim texnologiyalari, mobil texnologiyalar, bu Android, iOs opereatsion tizimlar bilan bog’liq texnologiyalar, ilovalar yaratuvchi, mashrutizator yo’l-boshlovchi va boshqaruvchi, Googleda ishlovchi oogle matn, Google taqdimotlar, Google shakl, Google Taqvim, Google Trips, Google maps, Google Duo on-layn ilovalar va ulardan foydalanishga mo’ljallangan masofaviy va on-layn ishlovchi texnologiyalar (Google+) va boshqalardir. Demak, Axborot

texnologiyalar - axobortni olish, qidirish, yig’ish, saqlash, ishlov berish, taqdim etish, tarqatish uslublarini va jarayonlarning birligi, bundy uslub va jarayonlarni amalga oshirish uslublari. Kommunikatsion texnologiyalaraxboborotni berishning uslublari va jarayonlari hamda ularni amalga oshirishning uslublari (1 avgust, 2013 y.). Axorot texnologiyalar Axborot texnologiyalar (AT, shuningdek — informatsion-kommunikatsion texnologiyalar) — jarayonlar, qidirish, yig’ish, saqlash, ishlov berish, taqdim etish, tarqatish uslublari, bunday jarayonlarni va uslublarni amalga oshirish uslublari; usullar, yo’llar, hisoblash texxnikasini qo’llab axborotlarni yig’ish, saqlash, ishlov berish hamda tarqatish, berilganlarni qo’llashning uslublari va yo’llari; axborotni yig’ish, ishlov berish, saqlash va tarqatish uchun zaruiy resurslar. O’zekistonda ham AKtdan foydalanish ancha ishlarni ihchamlashtirlishini inobatga olib, hayotning juda ko’p sohalarida zaruriy elemntligini inobatga olgan holda, asosiy yo’nalishlarni o’zaro va ichida aniqlash mumkin. Masalan, biznes va hokimiyat o’rtasida, jamiyat va hokimiyat o’rtasidagi munosabatlarni tog’ri amalga oshirishda tezkor yordam qiladi. Ular orasida quyidagilarni ajratish mumkin: • Qonuniy datani takomillashtirish; • Hokimiyat organlari bilan n biznes va aholini munosabati;

• Ta’lim aspekti-mutahassislarni tayyorlash;  AKT bozori. QONUNIY BAZANI TAKOMILLASHTIRISH AKT tizimini takomillashtirilishining qonuniy bazasini yahshi bilish kerak. O’zbekistonda “Elektron hokimiyat” haqidagi qonuni 9 dekabr 2015 yilda ЗРУ - 395 nomeri bilan qabul qilingan bo’lsa, davlat oldida turgan asosiy jamiyat va biznes oldida turgan asosiy masalalarni hal qilishinishini inobatga oladi. Qonun innovatsion texnologiyalarni quyidagi vositalar bilan amalga oshirilishini inobatga oladi: • Biznes va davlat hokimiyati organlario’rtasida bog’liqlik kanallarini yaratish – ruhsatlarda, sertifikatlarni olishda, shuningdek, davlat organlaridan axborotlarni olishda; • Electron komissiya tizimlarini qo’llash bo’yicha biznes imkoniyatlarini kengaytirish, elektron maydonlar orqali sotuvlarni amalga oshirish, nazoratning avtomatlashtirilgan tizimlarini qo’llash, kommunal to’lovlarni nazorat etish, to’lovlarni amalga oshirish; • Aholi bilan muloqot kanallarini yaratish- “Yagona oyna” darchasini yaratish, social kommunikatsiyalar uchun virtual qabulhonalarni va boshqa maydonchalarni social kommunikatsiyalar uchun yaratish; • Interaktiv hizmatlarning Yagona portalini va elktron davlat hizmatlarining Yagona reestrini shakllantirish; Bu hujjatning ikkinchi juda ham muhim tomoni shundaki, davlat organlarining ishining shaffofligini, avtotransport vositalar, korhonalar aro integratsion platformasi yaratilgan (75 sistema va resurslar). O’zbekiston Prezidentining “Inormatsionkommunikatsion texnologiyalar borasida loyihlarni boshqarish ida takomillashtirish choralari to’grisida”gi 29 avgust ПП -3245 buyrug’i asosida informatsion tizimlarni qo’llab quvatlash va yaratish bo’yicha Yagona integrator yaratish maqsad qilingan edi. U quyidagi masalalrni o’z ichiga olgan:

• “Elektron hukumat” tizimida information tizimlarni, joriy etilishini, integratsiyasini, ressurs va dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqilishini ekonomika sohalarida qo’llash; • kompleks tadbirlarni amalga oshirish davlat hizmatlarini sifatli darajada amalga oshirish bo’yicha kompleks tadbirlarni aholi va biznes subektlariga amalga oshirish; • informatsionkommunikatsion texnologiyalar va dasturiy mahsulotlar bozorini rivojlanishiga yordam qilish; • davlat organlari hamda boshqa tashkilotlar o’rtasida axborotlarni almashish uchun information tizimlarni joriy etish. Davlatimiz AKTni barcha sohalarda qo’llanishi bo’yicha o’z zimmasiga oldi. HUKUMAT BILAN AHOLINING MULOQOTI Aholi va davlat o’rtasida muloqotni o’rnatishning eng dolzarb loyihalardan biri bu O’zbekiston Prezidentining virtual qabulhonasini ishga tushirilishi. Bu erda uning funksionalligi-muhimdir, qabul qilish, akkumulirlashtirish, kelgan murojatlarni sinflashtirish, sistemalashtirish, monitoring va nazorat qilish, Virtual qabulhonada qung’iroqlarni ishlov berishning Yagona markazzi ishlaydi, u o’z navbatida sutka bo’yicha og’zaki murojaatlarni qabul qiladi. Shunday qilib, ikki kanalli so’rovlarni ikki kanalli qabul qilish va ishlov berishning platformasi yaratildi. Hozirgi kungacha 1-2 milliondan ko’p murojaatlar kelib tushdi. Faol hizmatlarni jorilashtirish ham bunday kommunikatsiyalarni rivojlantirishga hissa qo’shdi, masalan, pasportni yangilash haqida, soliqlarni to’lash haqida axborotlarni, to’plamlarni olinishi.). “Raqqamli ekonomika” ning global terndlarini inobatga olgan holda? bizga ilmiy hajmli yo’nalishlarni rivojlantirishimizga to’g’ri keladi, bularga BigData, bulutli hisoblashlar, robototexnika va sun’iy intellekt tizimlari kiradi. 2017-2018 yillarda O'zbekistonda 2017-2018 yillarda tashqi savdoni va valyutani tartibga solishning to'liq erkinlashtirilishi sharti bilan Xalqaro Tadqiqot va Konsalting Kompaniyasi Xalqaro Ma'lumot Korporatsiyasining (IDC) ma'lumotlariga ko'ra, O'zbekiston axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bozori

2016 yilda 4,8 foizga o'sib, yiliga 6,9 foizga o'sadi. Shu bilan birga, xizmat ko'rsatish segmentida eng katta o'sish 17,6 foizni tashkil etadi. Qurilma va dasturiy ta'minot segmentlari mos ravishda 6,1% va 13,6% gacha o'sadi. IDC hisob-kitoblariga ko'ra, hukumat tashqi savdo operatsiyalarini, valyuta rejimi va shart-sharoitlarini liberallashtirish bo'yicha hukumatning barcha rejalarini bajarish sharti bilan AKT bozorining ishbilarmonlik o'sish sur'atlari avvalgi prognoziga nisbatan o'rtacha 30 foizga ko'pdir, bu esa ushbu choralarni hisobga olmadi. IDC kompaniyasi besh yil mobaynida O'zbekistonning AKT bozorida 83,5% 2016 yilga nisbatan, jumladan, uskunalar segmenti - 76,9%, dasturiy ta'minot - 145,2%, xizmatlar - 171,5% ga o'sdi. Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, aloqa va axborotlashtirishning rivojlanishidagi global tendentsiyalarda qatnashish uchun biznesning emas, aksariyat davlatning istaklarini ta'kidlash kerak. Bu xulosa aholi va davlat o'rtasida mavjud bo'lgan dolzarb masalalarni hal qilish uchun dialog platformalarini tashkil etish kabi AKT bunday segmenti bugungi kunda eng ko'p rivojlangani bilan izohlanadi. Biroq, bunday platformalar biznes bilan aloqa qilish uchun yaratilganligi, masalan, ish yuritish tartibini soddalashtirish, optimallashtirish, ruxsatnoma olish va hokazolarni olish uchun yaratilganligi, ammo bunday munosabatlarning tashabbusi ham tegishli hokimiyat organlari bilan ishnibirgalikda yahshilash, ishni optimal yo’lga qo’yishga yo’naltirilgan. Bir tomondan, bu eng katta ma'muriy resurslarga ega bo'lgan davlat rivojlanishning muhim omili rolini o'ynaydi. AKT. Boshqa tomondan, jahon tajribasi shuni ko'rsatadiki, AKT, birinchi navbatda, biznesning imtiyozi bo'lib, nafaqat texnologiyani qo'llash masalalarida, ularning ishlab chiqarish va sotish qismlari. Shu munosabat bilan yaqin kelajakda tabiiy moyillik davlat tomonidan tadbirkorlik uchun raqobatdosh aloqa texnologiyalarini ishga tushirish va rivojlantirish vektorini ulardan foydalanish, shu jumladan tijorat maqsadlarida foydalanishlari kerak.

O'zbekistonda AKTni rivojlantirish: 2018 yil yakunlari Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish har qanday davlatni rivojlantirish uchun zaruriy shart. Mamlakatimiz demokratik islohotlar va bozor iqtisodiyotini rivojlantirish yo'lidan bormoqda. 2018 yil yakunlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo'mitasining axborot xizmati bizning muharrirlarimizga 2018 yilda AKTni rivojlantirish bo'yicha dastlabki natijalar berdi. Mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish strategiyasi 2013-2020 yillarga mo'ljallangan O'zbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini kompleks rivojlantirish dasturiga muvofiq amalga oshirilmoqda. Ushbu dastur O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 27 iyundagi "O'zbekiston Respublikasining Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirish bo'yicha chora-tadbirlari to'g'risida" gi qarori bilan tasdiqlangan. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yilda respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2014 yilgi iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo'nalishlariga bag'ishlangan yig'ilishida Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo'mitasiga Kompleks dasturda belgilangan loyihalarni amalga oshirish va amalga oshirishni o'z vaqtida ishga qo’yish vazifasi topshirildi. Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini rivojlantirish.

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish uchun asos telekommunikatsiya infratuzilmasi hisoblanadi. Ushbu yo'nalishda qabul qilingan chora-tadbirlar natijasida quyidagi natijalar qo'lga kiritildi: Telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish. Mamlakatning telekommunikatsiya texnologiyalari, tarmoqlari va aloqa infratuzilmasini rivojlantirishning hozirgi bosqichi keng polosali foydalana olishning tezkor va tezkor tarmoqlarini kengaytirish, ma'lumotlar uzatish va ovozli o'tishni kommutatsiya markazlarini kengaytirish, magistral telekommunikatsiya tarmoqlarini modernizatsiya qilish va kengaytirish, multimediya xizmatlarini rivojlantirish uchun infratuzilmani yaratish yo'li bilan amalga oshiriladi. Bugungi kunda xalqaro axborot tarmoqlaridan foydalanishning umumiy tezligi 2014 yil boshiga nisbatan 42,3% ga oshdi va 15,5 Gbit / sni tashkil etdi. Xalqaro paketlarni almashtirish markaziga ulangan operatorlar va Internetprovayderlar uchun tarif 276,27 AQSh dollarini Mbit / s gacha pasaytirildi, bu 2014 yil boshiga nisbatan 11,6% kam. G'uzor-Boysun, Denay-Uzun-Sharg'un, Jasliq-Qoraqalpog'iston, Mo'ynoqQibla-Ustyurt uchastkalarida zamonaviy texnologiyalar asosida keng polosali ulanish xizmatidan 2000 km dan ortiq optik-tolali aloqa liniyalari qurildi. "Uzoq - Tojikiston chegarasi" kabi videotelefoniya, internet-televidenie, yuqori tezlikdagi internet, HDTV-kanallarni tomosha qilish kabi konvergent xizmatlar taqdim etildi. Internetga keng polosali ulanish xizmatlarini taqdim etish uchun belgilangan portlar soni 640 mingga oshdi va foydalanilgan portlarning soni 135,1 foizga oshdi. Ushbu loyihalarning amalga oshirilishi simsiz aloqalarni rivojlantirishga ham hissa qo'shmoqda. Bugungi kunda uyali aloqa operatorlari to'rtinchi avlod 4G LTE tarmoqlarini joriy qilmoqda. Bu tarmoqqa foydalanuvchilarga Internetda katta hajmdagi axborot bilan tez va samarali ishlashi, videolarni ko'chirib olish va ko'rish, yuqori sifatli fotosuratlarni yuklab olish va ta'lim maqsadlarida va biznes uchun onlayn dasturlardan foydalanish imkonini beradi. Ushbu texnologiyalarning

barcha mobillik nuqtai nazaridan O'zbekistondagi Internet foydalanuvchilari AKT bilan ishlashning odatdagi imkoniyatlarini kengaytirishga imkon beradi. O'zbekistonda mobil aloqani rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Toshkent shahrida, viloyat markazlarida va respublikaning boshqa joylarida ovozli uzatish texnologiyalari (2G GSM), ma'lumotlar (3G UMTS) va yuqori tezlikda ma'lumotlarni uzatish (4G LTE) asosida mobil aloqa tarmoqlarini izchil rivojlantirish bo'yicha ishlar olib borilmoqda. Mamlakatning barcha hududlarida axborot-kommunikatsiya xizmatlariga bo'lgan talablariga shoshilinch javob berish uchun "O'zbektelekom" ning yagona Call-Servis markazini, shuningdek davlat organlari va xo'jalik yurituvchi subyektlarning ehtiyojlari uchun loyiha doirasida 13 ta call-markazlar tashkil etildi. Mazkur chora-tadbirlar telefon va Internet xizmatlarining sifati yuqori darajaga ko'tarilishiga xizmat qiladi. Keyingi avlod texnologiyalari asosida mahalliy telefon tarmoqlarini bosqichma-bosqich modernizatsiya qilish bor. Joriy yilda butun respublika bo'ylab 26 ta zamonaviy kommutatsiya qurilmalari foydalanishga topshirildi, bu esa telefon raqamlarining hajmini sezilarli darajada oshiradi. Davlatimiz rahbarining 2014-yil 2-dekabrdagi "O'zbekiston Respublikasi telekommunikatsiya tarmog'ini rivojlantirish va modernizatsiya qilish bo'yicha investitsiya loyihalarini amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi qarori asosida Xitoy Xalq Respublikasi Davlat taraqqiyot banki ishtirokida umumiy qiymati 117,6 mln. AQSh dollarini tashkil etadigan telekommunikatsion infratuzilmani rivojlantirish bo'yicha loyihalar amalga oshirilmoqda. Xitoy Xalq Respublikasi Davlat taraqqiyot banki tomonidan 100,0 mln. AQSh dollari miqdorida kredit mablag'lari hisobiga moliyalashtirildi. Ushbu loyihalar magistral

ma'lumot uzatish tarmoqlari imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan: xalqaro yo'nalishda - 10 martaga (100 Gbit / s gacha), viloyat markazlariga - 4 martaga (40 Gbit / s gacha) va mintaqaviy markazlarga - 10 marta (10 Gbit / s). Mazkur qarorni amalga oshirish doirasida FTTx texnologiyasidan foydalangan holda optik keng polosali ulanish tarmoqlarini rivojlantirishga 6,9 mln. AQSh dollari miqdorida shartnoma qiymati ajratilgan bo'lib, Toshkentning abonent liniyalarini keng polosali ulanish ma'lumotlarini uzatish uskunalarini o'rnatish bilan 69,120 dona portni o'rnatish rejalashtirilgan. Wi-Fi texnologiyasidan foydalangan holda simsiz keng polosali foydalana olish tarmoqlarining infratuzilmasini rivojlantirishning strategik yo'nalishlarini aniqlash uchun imkoniyat yaratish maqsadida 2014-2015 yillarda O'zbekiston Respublikasida Wi-Fi texnologiyasidan foydalangan holda keng polosali foydalana olish tarmoqlarini rivojlantirish dasturi amalga oshirilmoqda. Ushbu dasturning maqsadi - aeroportlar, poezd stantsiyalari, tez-tez turistlar, bog'lar, savdo markazlari va Wi-Fi texnologiyasidan foydalangan holda keng polosali simsiz ulanishning boshqa jamoatchilik joylarida respublikaning har bir hududida tashkil etish. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekiston Respublikasida raqamli televideniyega efiriga texnik va texnologik o'tish bo'yicha Davlat dasturi to'g'risida" gi Qaroriga muvofiq televizion sohasida zamonaviy telekommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish bo'yicha ishlar davom etmoqda. Dastur doirasida mamlakatimizda raqamli televideniega o'tish ikki bosqichda amalga oshiriladi: birinchisi - 2013-2015 yillar, ikkinchisi - 2016-2017 yillar. Davlat dasturining birinchi bosqichi yakunida 84 ta yuqori kuchlanishli transmitter o'rnatilishi kerak, bu mamlakatning barcha yirik aholi punktlariga va aholisining 90 foizini raqamli televidenie orqali uzatish imkonini beradi. Bugungi kunda O'zbekiston aholisining 54 foizga yaqini raqamli televideniyega ega: Toshkent shahri, Toshkent, Samarqand, Xorazm, Buxoro, Andijon, Namangan, Farg'ona, Navoiy, Qashqadaryo viloyatlari va Qoraqalpog'iston Respublikasining

aholisi. Ular yuqori sifatli raqamli televidenie dasturlarini tomosha qilish qobiliyatiga ega. Shu bilan bir qatorda mamlakat telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish, telekommunikatsiya tarmoqlarida faoliyat yuritishi kerak bo'lgan axborot tizimlari va axborot resurslarini yaratish orqali zamonaviy axborotkommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish bo'yicha ishlar olib borilmoqda. Zamonaviy AKTni ishlab chiqish va joriy etish Ushbu yo'nalishda "Elektron hukumat" tizimini rivojlantirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Ushbu tizimning ayrim elementlari, xususan: • 32,6 mingdan ortiq normativ hujjatlarni o'z ichiga olgan O'zbekiston Respublikasining milliy qonunchilik bazasi. • Barcha soliq to'lovchilarning 99 foizi elektron soliq hisobotlarini qabul qiluvchi va ishlaydigan soliq to'lovchilar portali. • litsenziatning litsenziyalanadigan faoliyat va ruxsat berish tartib-taomillari ro'yxatida to'liq ma'lumot mavjudligi, litsenziyalar va ruxsatnomalar olish uchun zarur bo'lgan hujjatlar mavjud bo'lgan yagona portal. • Yil boshidan boshlab barcha yuklarni bojxona deklaratsiyasining 99 foizi elektron shaklda amalga oshiriladigan yagona deklarantlar portali. • "eStat" avtomatlashtirilgan elektron hisoboti tizimini joriy etish natijasida elektron savdolardagi tovar nomlarini zaxiralash darajasi 97 foizga yetdi. • Kommunal va uy-joy fondlari portali uy-joy kommunal xo'jaligida barcha turdagi xizmatlarni ko'rsatadi, shu jumladan shikoyatlarni qabul qilish va qayta ishlash, kommunal to'lovlarni to'lash, shuningdek tariflar haqidagi ma'lumot. • E-Visa axborot tizimining joriy etilishi munosabati bilan O'zbekistonga xorijiy fuqarolarga elektron shaklda berilgan vizalarning ulushi 90 foizdan oshdi. • Iqtisodiy sudlarga 35 mingdan ortiq da'vo va ariza elektron sud tizimi orqali elektron tarzda topshirildi. "Elektron hukumat" tizimini yanada rivojlantirish maqsadida axborotkommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish bo'yicha

loyihalarni amalga oshirish bo'yicha Hukumat buyrug'i qabul qilindi, unga asosan elektron hukumat sohasida ustuvor loyihalarni amalga oshirish, xususan, "Tadbirkor" axborot tizimini yaratish kompleksi, jismoniy va yuridik shaxslarning ma'lumotlar bazasini shakllantirish, Milliy geografik axborot tizimini yaratish va boshqalar. Shuningdek, Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 31 dekabrdagi 355-sonli qaroriga binoan davlat organlarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishni baholash tizimi joriy etildi. Yillik baholash natijalariga ko'ra Markaziy bank, Moliya vazirligi, Ipoteka banki, Davlat soliq qo'mitasi va Davlat statistika qo'mitasi eng yuqori reytinglarga ega bo'ldi. Hisob-kitoblarning o'sishi yil boshiga nisbatan o'rtacha 13,5% ni tashkil etdi, bu interaktiv xizmatlarni ishlab chiqish va axborot tizimlari va ma'lumotlar bazalarini joriy etish bo'yicha amaliy choralar ko'rilmoqda. 2014 yil 1 yanvardan boshlab O'zbekiston Respublikasining barcha byudjet tashkilotlari "O'zASBO" yagona tizimida buxgalteriya hisobi va hisobotlarni olib boradilar, bu esa butun hisob-kitob davrlarini avtomatlashtirish imkonini berdi. E-SUD elektron sud ma'lumot tizimining pilot amaliyoti ham samarali faoliyat olib boradi, bu esa sudlarga taqdim etilgan hujjatlarni qayta ishlash bo'yicha 56 dan 25 gacha bo'lgan bosqichlarni qisqartirish imkonini beradi. Interfaol davlat xizmatlari portali 2013 yil 14 fevraldagi PQ-1920-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan "Refah va farovonlik yili" Davlat dasturiga muvofiq yaratilgan sezilarli sur'atlarda rivojlanib bormoqda, bu orqali fuqarolar va tadbirkorlarga 96 mingdan ortiq yordamlar ko'rsatildi. Elektron xizmatlar. Yagona portalning call-markazi 40 mingdan ortiq qo'ng'iroqlarni ko'rib chiqdi. Bugungi kunda portalda 230 ta interfaol xizmatlar mavjud. 2014 yilda Yagona portal orqali tadbirkorlik subyektlariga 45,6 ming elektron xizmatlar taqdim etildi. Xususan, 2014 yil 1 sentyabr kuni boshlangan import shartnomalarini ro'yxatdan o'tkazish xizmati orqali elektron shaklda.

Yagona portal orqali 7 mingdan ziyod tadbirkorlik sub'ektlari elektron shaklda ro'yxatdan o'tkazildi, 400 dan ortiq fuqarolar davlat organlari rahbariyatiga Internet tarmog'i orqali tashrif buyurdi. 2014 yil yanvar oyidan boshlab Yagona portalda yangi interaktiv xizmat ishga tushirildi, bu esa davlat va xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga bevosita O'zbekiston Respublikasi Bosh vaziriga murojaat qilish imkonini beradi. Bugungi kunda portal foydalanuvchilari ushbu xizmatdan 2,2 mingdan ortiq foydalanganlar. E-XATning idoralararo xavfsiz elektron pochta tizimi to'liq oqlandi va ishga tushirildi. Zero, davlat organlari tizim orqali 485 mingdan ziyod xat jo'natgan. Elektron raqamli imzo kalitlari foydalanuvchilari soni 720 mingdan oshdi (o'tgan yilning shu davriga qaraganda deyarli 2 baravar ko'p). SMS bank va mobil banking xizmatlari orqali masofaviy bank xizmatlaridan foydalanuvchilar soni 412,5 mingga yetdi. Interaktiv va axborot xizmatlarining 650 dan ortiq turlari davlat idoralari veb-saytlari orqali taqdim etiladi, ular turli murojaatlar va hujjatlar olish uchun so'rov yoki so'rov yuborish imkoniyatini beradi. Bugungi kunga qadar 226 ta davlat axborot resurslari va 297 ta davlat organlarining axborot tizimlari ro'yxatga olindi, ular tashkilotlarning faoliyatini avtomatlashtirish va davlat va xo'jalik yurituvchi sub'ektlarga elektron xizmatlarni ko'rsatish uchun ishlatilmoqda. Internetning milliy segmentini rivojlantirishning yuqori sur'atlarini alohida qayd etish kerak. Bugungi kunda "UZ" zonasidagi domenlar soni 19 mingdan ziyod bo'lib, o'tgan yilning shu davriga nisbatan o'sish 111% ni tashkil etdi. Joriy yilning boshidan buyon mahalliy veb-saytlarga 86,5 milliondan ortiq tashriflar amalga oshirildi. Bu raqam o'tgan yilga nisbatan ikki barobar ko'p. Mamlakatning deyarli barcha ta'lim muassasalari ZiyoNET ta'lim tarmog'iga ulangan bo'lib, bu axborot almashinuvi uchun yagona o'quv makonini yaratishga imkon berdi. Joriy yilda boshlangan ZiyoNET ta'lim portalining yangi versiyasi, O'zbekiston Respublikasida yoshlarga oid siyosatning davlat dasturi (2005 yildan

buyon faoliyat yuritib kelayotgan ZiyoNET portali) doirasida amalga oshirilmoqda. ZiyoNET tarmog'i kutubxonasi 75 mingdan ziyod axborot va ta'lim resurslarini, jumladan, o'quv materiallarini, darsliklarini, dissertatsiyalarini, ilmiy maqolalarini va yana ko'p narsalarni to'plashdi. Xorijiy tillarni o'qitish bo'yicha yaratilgan interfaol bo'limga ingliz tilini o'rganish bo'yicha 4 mingdan ortiq o'quv materiallari va 400 ta axborot resurslari kiradi. Mamlakat kutubxonalari va axborot markazlarining texnik jihozlari davom etmoqda. 2014 yilda Qashqadaryo, Namangan, Sirdaryo viloyatlari va Toshkent shahrining IBS majmuasida zamonaviy kompyuter texnikalari, yuqori sifatli skanerlar, uzluksiz quvvat manbalari, kesish uskunalari, majburiy uskunalar bilan jihozlangan. Bugungi kunda respublikamiz axborot-kutubxona tarmog'i rivojlanishining yangi bosqichida va mazkur loyiha doirasida bizning axborot kutubxona markazlari yanada samarali va o'zaro manfaatli bo'lishga imkon beradigan yangi darajadagi hamkorlik va hamkorlikni o'rnatish uchun haqiqiy imkoniyatga ega. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 23-fevraldagi "2011-2015 yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari negizida axborot-kutubxona va axborot-resurs xizmatlari ko'rsatishni yanada sifatli rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi PQ-1487-sonli Farmoni davlat darajasida muvofiqlashtiriladi. Axborot-kutubxona muassasalarining elektron kutubxonalari zallarini birlashtiradigan yagona axborot-kutubxonasini yaratish orqali axborot resurslaridan foydalanish, 2011-2015 yillarda ushbu loyihada elektron kataloglar va ma'lumotlar bazalarining shakllanishi va to'planishiga, shuningdek, ushbu kataloglar asosida tuzilgan hujjatlarning to'liq matnlariga asoslangan dasturiytexnik kompleksni yaratish ko'zda tutilgan. Loyihani bosqichma-bosqich amalga oshirishda 14 IBAning barcha texnik jihatdan yangilanishi va IBL elektron kutubxonalariga RILCis onlayn-kutubxonasining korporativ tizimini joriy etish, RILSis onlayn-kutubxona tizimiga (AILS) yuqori tezlikda Internetdan foydalanish va Korporativ tizim asosida yagona raqamli to'plamni shakllantirish kiradi.

Korxona tizimining asosiy qismi - bu Respublika Axborot Kutubxonasi Elektron Kutubxonasi (RIBTS) bo'lib, uni saqlash va boshqarishni ta'minlaydi va 14 ta mintaqaviy axborot markazlari bir-biriga bog'langan. CICda yaratilgan bosma raqamlashtirish tarmoqlari bosma manbalarning elektron nusxalarini yaratadi va RIBC elektron kutubxonasida serverlar uchun yagona (jamlangan) elektron katalog yaratiladi va u mazmunli tarzda kengaytirilib, original tarkibiy qismlarning bibliografik tavsifidan tashqari elektron kataloglar bilan bog'liq nashrlar to'liq matnlarini o'z ichiga oladi. Bu an'anaviy elektron katalogdagi izlanishlar natijasida topilgan bitta yoki boshqa manbaning mazmunini ochib beradi va uning to'liq matnini olish imkonini beradi. Ishlab chiqarish va mahalliy sanoatni rivojlantirishda boshqaruv va ishlab chiqarish jarayonlarida eng zamonaviy axborot tizimlari va dasturiy mahsulotlarini joriy etish muhim rol o'ynaydi. Jumladan, 2014-2015 yillarda umumiy qiymati 330 mlrd. so'mdan ortiq yirik aktsionerlik jamiyatlari, assotsiatsiyalari va assotsiatsiyalarida axborot tizimlarini joriy etish bo'yicha 86 loyihani amalga oshirishni nazarda tutadigan davlat dasturi joriy etilmoqda. Ichki bozor dasturiy mahsulotlarini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Mahalliy dasturiy ta'minot ishlab chiquvchilarini rag'batlantirishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari doirasida dasturiy ta'minot ishlab chiquvchilari milliy registri yaratilgan bo'lib, unda 69 mahalliy kompaniya kiradi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 20 sentyabrdagi "Mamlakat dasturiy ta'minot vositalari ishlab chiquvchilarini rag'batlantirishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi PQ-2042-sonli qaroriga asosan dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchilari uchun yangi imtiyoz va imtiyozlar joriy etildi. Shunday qilib, ular 2017 yilning 1 yanvariga qadar o'zlari foydalanadigan uskunalar, butlovchi qismlar, ehtiyot qismlar, komponentlar, texnologik hujjatlar va dasturiy ta'minot uchun bojxona to'lovlarini to'lashdan ozod qilindi. Axborot tizimlari va dasturiy ta'minot mahsulotlarini rivojlantirishga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish maqsadida axborot texnologiyalari sohasida etakchi

xorijiy kompaniyalar bilan, masalan, Koreya kompaniyasi LG CNS bilan hamkorlikda qo'shma korxona tuzish bo'yicha choralar ko'rilmoqda. Bugungi kunda axborot texnologiyalari jadal rivojlanib bormoqda, ushbu sohadagi professionallarga bo'lgan talab o'sib bormoqda. Shu bois, O'zbekistonda axborot texnologiyalari sohasida o'qitish vazifasi katta ahamiyatga ega. AKTdan foydalangan holda pochta aloqasini rivojlantirish Pochta jo'natmalarini vaqtini pasaytirish maqsadida 2014 yil axborotkommunikatsiya tizimini rivojlantirishning samaradorligi turli soha mutaxassislarining AKT bo'yicha bilim darajasini oshirish bilan to'ldirilishi kerak. Shu maqsadda joriy yilda TATUda davlat va xo'jalik boshqaruvi organlari va mahalliy hokimiyat organlari rahbarlari va xodimlari uchun trening o'tkazildi. Bugungi kunga kelib 63 ta muassasaning 16 mingdan ortiq xodimlari tayyorlandi. Shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi majmuasida oliy o'quv yurtlari bazasida 12 ta o'quv markazi tashkil etildi. Turli bo'limlardan 844 nafar xodim ushbu markazlarda ixtisoslashgan kurslarda o'qidi. Hozirgi kunda 1500 nafardan ortiq xodim o'qitilmoqda, 2015 yilda esa 8200 nafar o'quvchi ishlaydi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 26 martdagi "Axborotkommunikatsiya texnologiyalari sohasida kadrlarni tayyorlash tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi PQ-1942-sonli qaroriga binoan 2014 yilda TATU va uning filiallarining 60 dan ortiq yosh va istiqbolli o'qituvchilari malaka oshirishdi. Janubiy Koreya va Germaniyadagi kurslar. Bu sifatni, xalqaro standartlar darajasida, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash va malakasini oshirishga yordam beradi. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish bilan aholini yangi texnologiyalarga tezkor jalb qilish zarurati tug'iladi. TATUning iqtidorli talabalari har yili iyul va avgust oylarida "Bunyodkor yoshlar" kompyuter savodxonligini tashkil etishdi. Ushbu kurslarda 2014 yilda 12 mingdan ziyod fuqaro ta'lim oldi. 2011 yildan beri o'qitilganlarning umumiy soni 33,6 ming

kishini tashkil qiladi. Bu o'z navbatida, ayniqsa, mamlakat hududlarida aholining kompyuter savodxonligini oshirishga yordam beradi.

Xulosa Xulosa qilib aytganda, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishning barcha sohalarida amalga oshirilayotgan O'zbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya tizimining rivojlanish strategiyasi ijobiy tendentsiyani ko'rsatmoqda. O'zbekiston Respublikasi Aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo'mitasining axborot xizmati. Telegramda infoCOM.UZ telekanaliga obuna bo'lish, O'zbekistonning AKT yangiliklari haqida birinchi bo'lib ma'lumot olish imkoni paydo bo’lgan.

Adabiyotlar : 1. Evans V., Dooley J., Wright S. Information Technology. Express Publishing 2. Gromov YU.YU. Informatsionn ы e texnologii. Tambov 2015 3. Zaxarova I.G. Informatsionn ы e texnologii v obrazovanii. Moskva ACADEM'A 2003 4. David Watson and Helen Williams Computer Science//IGCSE is the registered trademark of Cambridge International Examinations. Buyuk Britaniya/Hodder Education. An Hachette UK Company London NW1 3BH 2014, 278p. 5. Stelle Cottrell, Neil Morris Study Skills Connected. Buyuk Britaniya/Palgrave Macmillan 2013, 183p. 6. Hartoyo. (2012). ICT in Language Learning.Semarang: PelitaInsani Printing and Publishing 7. R.R. Bokiyev, A.O. Matchanov, Informatika, “O’qituvchi”, Toshkent, 2010, 374 bet. 8. Usmonov A.I., Baxramov F.D. Kompyuter texnologiyalari asoslari. T., 2010

O'xshashlar

Korporativ axborot tizimlari ta’limda axborot tizimlari case texnologiyalar

Interaktiv web dizayn va uning qo’llanilishi fani predmeti

Tadqimot yaratishning zamonaviy vositalari va ta’lim jarayonida qo’llanilishi

Amaliy dasturlar paketi va ularning kasbiy sohalarda qo’llanilishi

Muhandislik dasturlarining qo’llanilishi. Avtomatlashtirishda qo’llaniladigan dasturlar haqida qisqacha ma’lumot