Ҳуқуқ самарадорлиги муаммолари - Huquqshunoslik - Referatlar

Ҳуқуқ самарадорлиги муаммолари

Yuklangan vaqt:

06.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

96.5 KB

Ko'chirib olish

Ҳуқуқ самарадорлиги муаммолари Режа: 1. Ҳуқуқ самарадорлиги тушунчаси ва унинг мазмуни 2. Ҳозирги замон шароитида ҳуқуқнинг самарадорлигини ўрганиш услублари 3. Ҳуқуқий тартибга солиш механизми самарадорлиги масалалари 4. Ўзбекистонда қонунчилик самарадорлигини ошириш муаммолари

Ҳуқуқ самарадорлиги тушунчаси ва унинг мазмуни Кишилик жамияти тараққиётининг муайян босқичида вужудга келган ҳуқуқ ўша даврдан бошлаб жамият ҳаётида позитив роль ўйнаб келмоқда. Ҳуқуқ ижтимоий муносабатларни тартибга солиш орқали унда барқарорлик ва ижтимоий адолат ўрнатишга хизмат қилади. Ҳуқуқнинг ўз олдига қўйган вазифаларни тўла уддалаши қатор ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий омиллар ҳаракатига боғлиқ эканлиги маълум. Шу боис ҳам ҳуқуқнинг самарадорлиги муаммоси бугунги кунда ҳам долзарб ҳисобланади. Шу ўринда ҳуқуқнинг самарадорлиги тушунчаси нима, уни қандай белгилаш мумкин, деган саволлар кўндаланг бўлади. Ҳуқуқнинг самарадорлиги ҳуқуқ ҳаракатининг натижасини англатади, ҳуқуқнинг жамиятда мавжуд бўлган ижтимоий-ҳуқуқий муаммоларни ҳал эта олиш қодилиятини, лаёқатни англатади. Ҳуқуқ самарадорлиги тушунчаси илмий адабиётда «ҳуқуқ нормасининг мақсади билан унинг ҳаракати ўртасидаги нисбат» сифатида эътироф этилади. Ҳар бир давлатда ҳаракатда бўлган қонунчилик тизимининг самарадорлиги ушбу жамиятда мавжуд бўлган ижтимоий, иқтисодий, ҳуқуқий ва ахлоқий омиллар билан белгиланадиган вазиятга боғлиқ бўлади. Ҳуқуқ самарадорлиги кенг ва серқиррали тушунча бўлиб, унинг таркибий қисмлари сирасига қуйидагиларни киртиш мумкин: -мавжуд қонунчиликнинг сифат жиҳати; -ҳуқуқ қўллаш фаолиятининг самарадорлиги; -ҳуқуқ қўлловчининг ҳуқуқий онги даражаси; -аҳолининг ҳуқуқий онгги даражаси. Таъкидлаш жоизки, совет даври фанида ҳуқуқнинг самарадорлиги масаласига ўзига хос ёндашув мавжуд бўлган. Қонунчилик самарадорлиги назарияси ҳуқуқга ўша пайтда кенг тарқалган «жамиятни бошқариш воситаси» сифатида қарашга асосланган. Ушбу назария таъсири остида ёзилган «Эффективность правовўх норм» (М.:1980). номли монографияда ҳуқуқий

нормаларнинг самарадорлиги «бу нормалар ҳаракатининг фактик натижаси билан мазкур нормалар қабул қилинишига олиб келган мақсадлар ўртасидаги нисбат» сифатида эътироф этилган. Россиялик ҳуқуқ профессори В.В Лапаеванинг фикрича, ҳуқуқ самарадорлигини бундай таърифлаш унчалик ҳуқуқий маънога эга эмас, чунки у самарадорликни у ёки бу ҳаракат мақсади ва натижаси ўртасидаги нисбат сифатида талқин этадиган умумий тушунчага ҳеч нарса қўшмайди. Мазкур тушунчанинг ҳуқуқий мазмуни ҳуқуқий нормалар мақсади деганда нимани тушуниш билан боғлиқ бўлади. Албатта ҳуқуқ самарадорлигини бундай тушуниш ўша давр хусусиятлари билан изоҳланади ва бугунги кундаги норматив- ҳуқуқий тартибга солишнинг типига унчалик мос келмайди. Ҳозирги замон ёндашувида норматив-ҳуқуқий тартибга солишнинг янги типига кўра қонун яратиш турли ижтимоий манфаатларнинг мувофиқлиги сифатида тушунишга асосланиб, бунда муайян манфаатларни амалга ошириш эркинлиги бошқаларнинг эркинлигига дахл қилмаслиги керак. Шу муносабат билан қонун яратиш моҳиятини белгиловчи ҳуқуқни ташкил этувчи манфаатларни аниқлаш ва ҳисобга олиш муҳим масаладир. Ҳуқуқ ташкил этувчи манфаат бу алоҳида шахснинг ёки муайян бир ижтимоий қатламнинг у ёки бу манфаатлари бўлмасдан, балки жамиятда мавжуд турли ижтимоий қатламларнинг турлича манфаатларнинг оқилона уйғунлашган ифодаси моделидир. Бундай уйғунлашган манфаат қонун чиқарувчи учун муайян муносабатларни тартибга солишнинг аниқ бир формуласи ва концепцияси бўлмоғи лозим. Ҳолбуки, ҳар қандай қонун чиқарувчи муайян ижтимоий муаммони қонуний тартибга солишда жамиятда мавжуд турли қатламлар ижтимоий манфаатларининг кесишмаси марказида туради, тегишлича ҳар бир манфаат ўзининг қонуний ҳал этилишини талаб қилади. Шундай вазиятда қонун чиқарувчи муайян бир қатлам манфаатларига урғу бермасдан, балки бутун аҳолининг умумлашган ва уйғунлашган манфаати ифодачиси сифатида ҳаракат қилиши, ёндошиши керак.

Шу ўринда қонун яратиш жараёнида жамиятдаги турли қатламлар ва гуруҳлар манфаатлари уйғунлашувининг қонуний ифодасини топиш долзарбдир. Зеро бир гуруҳ ёки қатлам манфаатига дахл қилган ҳолда топилган қонунчилик ечими жамиятда ижтимоий тотувликни таъминлашга халақит қилиши мумкин. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 20-моддасида мустаҳкамланганидек, «Фуқаролар ўз ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг қонуний манфаатлари, ҳуқуқлари ва эркинликларига путур етказмасликлари шарт». Ҳозирги замон шароитида ҳуқуқнинг самарадорлигини ўрганиш услублари Таъкидлаш жоизки, ҳуқуқ самарадорлигини ўрганиш юзасидан муайян тажриба тўпланган бўлиб, унинг муҳим бир йўналиши сифатида экспериментал анализ -тажрибавий таҳлил усуллари тизимини эътироф этиш мумкин. Бунда «экс-пост-факто» методини алоҳида кўрсатиш лозим. Ушбу методда табиий тарзда таркиб топган муайян бир вазият олиниб, у бу бўлиб ўтган ҳодиса, воқеа худди экспериментал омилни ҳаракатга киритиши сифатида талқин этилади. Қонунчилик самарадорлигини тадқиқ этишнинг услуби сифатида «экс-пост-факто» муайян ижтимоий муносабатлари маълум бир вақт давомида ҳуқуқий тартибга солишнинг турли усулларидан фойдаланиб келинган ҳолларда қўлланилиши мумкин. Бундай ҳолатлар вужудга келишига сабаб бўладиган шарт- шароитларга мисол қилиб, қуйидагиларни келтириш мумкин: - муайян муносабатларни тартибга солиш ўзгаргани ҳолда, бироқ тартибга солишнинг объектида айтарли ўзгаришлар бўлмаган ҳолатлар Бу ҳолда ҳуқуқ самарадорлигини таҳлил этувчи тадқиқотчилар олдида янги ҳуқуқ нормасини киритгунча ва ундан кейин бўлган ҳолатни қиёслаш ўрганиш имконияти очилади.

- Ўхшаш ижтимоий муносабатлар турли ҳуқуқ нормалари билан тартибга солинади, бу ҳолда амалда учраб турадиган ҳуқуқий тартибга солишдаги фарқлар тартибга солиш объектидаги фарқлар билан белгиланмайди. Бу ҳолда эса параллел эксперимент услубиётидан фойдаланиш мумкин. Параллел экспериментга мисол тариқасида икки корхона олиниб, уларнинг бирида янги норма, қоида асосида маҳсулот сифатини оширишнинг янги бир усули қўлланилиши, бошқасида эса қўлланилмаслиги, тажриба охирида унинг натижалари солиштирилишини келтириш мумкин. Мабода, маҳсулот сифатини оширишга доир янги қоидаларн, нормалар жорий этилган корхонада маҳсулот сифати ошишига эришилса, буни мазкур нормалар самарадорлиги билан айнан тенглаштириб ҳам бўлмайди. Зеро, маҳсулот сифатининг ортиши -бу соҳадаги ижтимоий муносабатларни тартибга солишнинг мақсади бўлмай, балки унинг натижасидир. Айни пайтда, маҳсулот сифатининг ошиши - ушбу соҳадаги муносабатларни тартибга солувчи нормалар мазкур муносабатларнинг ривожланишини, объектив эҳтиёжларини тўғри ифода этганлиги, бошқача қилиб айтганда, ушбу нормалар «ўз вақтида» ва «ўз ўрнида» эканлиги кўрсатади. Муҳими, мазкур муносабат қатнашчилари манфаатлари мувозанатини ўзида тўғри ифодалаганлигидан далолатдир. Шундай бўлиши мумкинки, янги нормалар кучга киритилиши натижасида маҳсулот сифати анча кўтарилиши мумкин, бироқ ишчиларнинг кўпчилиги нормаларда мустаҳкамланган талабларга эътироз билдириши мумкин, бу ҳолда мазкур нормаларнинг самарадорлиги тўғрисида ижобий фикр юритиш мумкинми? Ҳуқуқ турли манфаатлар, эҳтиёжларнинг келишилган, мураккаб уйғунлашган ифодаси сифатила ҳаракат қилиши керак. Шу ҳолдагина унинг самарадорлиги ҳақида гап юритиш мумкин бўлади. Ҳўжалик соҳасидаги муносабатларни ҳуқуқий тартибга солишнинг асосий мақсади, ушбу муносабатлар қатнашчиларига эркин фаолият юритишини, ижтимоий муносабатларнинг эркин ривожланишини таъминлаш ҳисобланади.

Таъкидлаш жоизки, МДҲ давлатлари амалиёти, жумладан, солиқ, божхона, хусусийлаштириш каби масалалардаги қонунчилик нормалари экспериментал анализ ва унинг бир кўриниши бўлган параллел эксперимент «экс- пост-факто» усулидан фойдаланиш учун «озуқа» бўлиб ҳисобланади. Шу ўринда, МДҲ давлатлари қонунчилигини ўрганиш масаласи билан бир қаторда ўхшаш қонунчиликнинг амалга оширилиши, тадбиқ этилиши амалиётини қиёслаб ўрганиш ҳам амалий, ҳам назарий аҳамиятга моликлигини таъкидлаш зарур. Бундай қиёслаш ҳар бир давлатда муайян ижтимоий муносабатларни ҳуқуқий тартибга солишнинг энг мақсадга мувофиқ вариантини топишга ёрдам бериши мумкин. Қонунчилик самарадорлиги ўрганишда эксперт баҳолари методологиясидан фойдаланиш ҳам муайян ижобий аҳамиятга эга. Бу услуб ҳуқуқ социологиясида анча ривожланган. Ҳуқуқий тартибга солиш механизми самарадорлиги масалалари Ижтимоий муносабатларин ҳуқуқий тартибга солиш қатор юридик воситалар ёрдамида амалга оширилади. Ижтимоий муносабатларни тартибга солишда фойдаланиладиган юридик воситалар мажмуи ҳуқуқий тартибга солиш механизмини англатади. Мазкур юридик воситалар орқали ҳуқуқ амалга ошади. Шу муносабат билан ҳуқуқий тартибга солишнинг самарадорлиги масаласи муҳим аҳамият касб этади. А.В.Малько ҳозирги замонда ҳуқуқий тартибга солиш самарадорлигини кўтаришнинг қуйидаги йўлларини кўрсатиб ўтади: -ҳуқуқ ижодкорликни такомиллаштириш; -ҳуқуқ қўллашни такомиллаштириш; -ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқий маданиятини кўтариш 1 . Таъкидлаш жоизки, бу йўллар илмий адабиётларда ва ҳуқуқий тартибга солиш амалиётида кенг тарқалган ва умумэътироф этилган. Дарҳақиқат, шундай ҳолатга эришиш керакки, бунда қабул қилинадиган қонунлар ўзида чинакам эҳтиёжларни ифодаласин, айни пайтда бу эҳтиёжлар бир гуруҳ ёки қатламнинг

эҳтиёжи эмас, балки жамиятнинг турли гуруҳлари ва қатламларининг умумлашган, мувозанатлашган эҳтиёж- манфаатлари ифодаси бўлсин. Бу масаланинг бир томони, иккинчи томони, бундай сифатли қонунларда ифодаланган умумий манфаатлар ҳуқуқ қўлловчи томонидан конкрет, аниқ вазият ва ҳолатларда тўғри ва асосли равишда қўлланилишига эришиш жуда муҳим. Бу ҳолда умумийликдан конкретликка ўтиш жараёни содир бўлади. Бу жараённинг самарадорлиги ҳуқуқ субъектининг ҳамда ҳуқуқ қўлловчининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданияти даражасига боғлиқ бўлади. Шу боис ҳам жамиятнинг ҳуқуқий маданияти даражаси ҳуқуқий тартибга солиш механизми самарадорлиги даражасини белгиловчи омиллардан муҳими ҳисобланади. Ўзбекистонда қонунчилик самарадорлигини ошириш муаммолари Ўзбекистон ўз мустақиллигини қўлга киритгач, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва маънавий соҳаларда туб ислоҳий ўзгаришлар амалга ошира бошлади. Чунки янги демократик тузумга ўтиш, фуқаролик жамияти ва ҳуқуқий давлат асосларини шакллантириш аввалги тузумдан қолган «мерос» орқали рўёбга чиқариб бўлмас эди. Айни пайтда мамлакатимизда амалга ошрилаётган ислоҳий ўзгаришлар янги қонунчилик тизими асосида содир бўлиши керак эди. Шу боисдан ҳам мустақиллик йилларида янги ҳуқуқ тизими шаклланди. Айни пайтда қабул қилинган қонунларнинг ижроси, уларнинг ижтимоий муносабатлар ривожига ижобий таъсир этиши даражасини бугунги кун талаблари даражасига кўтариш долзарб 1 . Янги қабул қилинаётган қонунларда, биринчидан, аҳолининг турмуш эҳтиёжлари ўзининг ифодасини топиши керак, иккинчидан эса, уларни амалга амалга оширишжараёни, яъни қонунларнинг ижросини таъминлашни қаттиқ назорат остига олиш зарур. Давлат раҳбари таъкидлаганидек, «Минг афсуски, қабул қилинаётган қонун ва қарорларимизни жойларга етказиш, кенг тушунтириш ишларини, тарғиботларни ўтказиш ва кечиктирмасдан ҳаётимизга жорий этиш, бунинг учун

керакли чора ва тадбирларни кўриш- бугунги кунда фаолиятимизнинг оқсоқ бир айланиб қолмоқда». Қонунларнинг самарадорлиги кўп омилларга боғлиқлиги маълум ҳолат. Бироқ, қонунларда турли манфаатлар уйғунлигини таъминлаш ҳамда юридик техника қоидаларига тўла риоя этиш ҳамда қонунларнинг ижроси устидан қаттиқ назоратининг ўрнатилиши алоҳида ўрин тутади. Икки палатали парламентнинг шаклланиши мана шу масалаларни ижобий ҳал этишга хизмат қилиши шубҳасиз. Сенат томонидан қонунчилик палатаси қабул қилган қатор қонун ва айрим қонун нормаларининг маъқулланмай, қайтарилиши мамлакатимизда сифатли қонунлар яратишга қаратилган мураккаб ва масъул жараён кечаётганлигидан далолатдир. Ҳуқуқ самарадорлигини оширишда қонун ҳужжатларининг мониторинги ва экспертизаси катта аҳамиятга эга. Маълумки бирон-бир қонун ҳужжатини, хусусан қонунни қабул қилиш кўп босқичли ва мураккаб мазмундаги жараён бўлиб, унда кўплаб идоралар, ташкилотлар, мутахассисларнинг иштироки талаб этилади. Қабул қилинган қонунни ҳаётга амалга ошириш эса, ўз навбатида нафақат қатор ташкилий чора-тадбирларни амалга оширишни тақозо этибгина қолмай, балки давлатнинг жиддий молиявий харажатини ҳам тақозо этади. Башарти қонун қабул қилингандан кейин, ундан кутилган натижага эришилмаса, бу ҳолда шунча меҳнат ва ҳаражат бесамар кетган бўлади. Шу боис, кейинги йилларда давлатимиз томонидан сифатли қонунлар қабул қилинишини таъминлаш борасида жиддий ташкилий-ҳуқуқий ишлар амалга оширилиб келинмоқда. Қонунларнинг сифатли бўлишига эришишнинг ишончли механизмларидан бири - қонун лойиҳаларининг тегишли мутахассис ташкилотлар, идоралар, ҳуқуқшунос олимлар томонидан батафсил ҳуқуқий экспертиза қилинишидир. Бу ривожланган давлатлар қонун ижодкорлик жараёнига хос бўлган демократик амалиёт бўлиб, у мамлакатимизда такомиллашув жараёнини бошидан кечирмоқда. Ўзбекистон Республикаси биринчи Президенти И.А.Каримов

таъкидлаганларидек, «қонун қабул қилинаётганда уларни, албатта, тегишли ташкилотлар экспертизадан ўтказиши даркор. Шундан сўнггина биз, жаҳон андозаларига мос қонун қонун қабул қилдик, дея оламиз». Таъкидлаш жоизки, ўтган йили мамлакатимизда қонун лойиҳаларини ҳуқуқий экспертиза қилишни такомиллаштириш борасида катта бурилиш йили бўлди, десак муболаға қилган бўлмаймиз. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2005 йил 2 апрелдаги Фармони билан «...қонун ижодкорлиги иши сифатини ошириш ва унинг барча босқичларида эксперт баҳолари ролини кучайтириш мақсадида» 2 шунингдек, Ўзбекистон Парламенти қошидаги шу номдаги институтнинг мақомини аниқлаш заруратидан келиб чиққан ҳолда Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Амалдаги қонун ҳужжатлари мониторинги институти ташкил этилди. Мазкур Институтга мамлакатимизда ҳуқуқижодкорлик, айниқса қонун ижодкорлик жараёнини янги бир сифат босқичига кўтаришдек жуда масъул вазифа юклатилди. Таъкидлаш жоизки, мазкур институтнинг ўтган қисқа вақт давомида олиб борган ишлари, ташкил этаётган турли ижодий тадбирлари ушбу жамоанинг Фармонда кўрсатилган мақсад йўлидан қатъий кетаётганлигидан далолатдир. Дарҳақиқат, мамлакатимизда қонун яратиш жараёнининг янада демократлашуви, профессионал асосларининг кучайиши ва қонунчилик техникасининг такомиллашуви ушбу институт фаолияти билан боғлиқ. Амалдаги қонун ҳужжатлари устидан мониторинг олиб бориш -Институт фаолиятининг муҳим йўналиши ҳисобланиб, бу вазифа мавжуд ҳуқуқий базани такомиллаштиришнинг йўналишларини аниқлаш, қонунчилик тизимининг ўзаро уйғун ҳолда шаклланиб, ривожланишини, инсон ҳуқуқларига оид халқаро нормаларга тўла мувофиқлигини таъминлашга қаратилгандир. Шу мақсадда институт «қонунларда, меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг норма ва қоидалари тўлиқ рўёбга чиқарилиши ҳамда уларнинг қўлланилиши, шунингдек қабул қилинаётган қонун

ҳужжатларида ҳуқуқий нормаларнинг ўзаро боғланиши. комплекслилиги ва уйғунлиги мониторинги» ни амалга оширади. Айтиш мумкинки, мазкур институт Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқ тизимида Конституция ва қонун устуворлигини таъминлашга, яъни қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий актларнинг Конституция ва қонунларга мувофиқ чиқарилиши ва қабул қилинишига масъул. Таъкидлаш жоизки, Институт Устави мазмунидан бу жамоа нафақат қонун лойиҳалари, балки барча қонунчилик актлари лойиҳалари юзасидан, уларни тайёрлаш жараёнининг барча босқичларида эксперт баҳолари ва хулосалари бериши англаниланади 1 . Бизнингча Уставдаги «қонун ҳужжатлари лойиҳаси» ибораси бу жойда тор маънода, яъни қонун лойиҳалари маъносида келмоқда, акс ҳолда бу институт томонидан амалга ошириладиган ҳуқуқий экспертиза объектлари доираси жуда ҳам кенгайиб кетади. Шу ўринда Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги билан Мазкур институт ўртасида ваколатлар доираси нисбати масаласига эътиборни жалб этиш муҳим. Зеро Адлия Вазирлиги Низомининг 7 банди 1 қисми, а) пунктида Вазирлик, қонунлар ва бошқа норматив ҳужжатларни тайёрлаш ва ҳуқуқий экспертизадан ўтказиш соҳасидаги қатор функциялари мустаҳкамланган 1 . Жумладан, Вазирликка қонун ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини юридик экспертизадан ўтказади ва уларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонун ҳужжатларига, шунингдек, қонунчилик техникаси қоидаларига мувофиқлиги юзасидан хулосалар бериш вазифаси юклатилган. Шу муносабат билан мазкур институт ва Адлия Вазирлиги фаолиятининг қонун лойиҳаларига экспертиза хулосаларини бериш борасидаги фаолиятини мувофиқлаштиришни кучайтириш зарур, бизнингча. Бундай ҳамкорлик ушбу икки орган фаолиятида вужудга келиши мумкин бўлган қайтаришларнинг олдини олиши мумкин. Ёки, бу икки субъектнинг ваколатлари доирасига аниқлик киритиш зарур. Амалдаги қонун ҳужжатлари мониторинги Институти қонун лойиҳаларига эксперт хулосаларини берадиган бўлса, Вазирлар Маҳкамаси, яъни ижро ҳокимияти таркибига кирадиган марказий давлат органларининг норматив-ҳуқуқий

актлари лойиҳаларига эксперт хулосаларини бериш Адлия Вазирлиги зиммасида қолавериши мумкин. Айни пайтда, юқорида қайд этилган Институт Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузурида ташкил этилганлиги муносабати билан, мамлакатимизда қонунларнинг лойиҳаларини ҳуқуқий экспертиза қилиш бўйича фаолиятни мувофиқлаштириш функциясини - қонун лойиҳаларининг ҳуқуқий экспертизани амалга ошириш бўйича махсус ташкил этилган - ушбу Институтга бериш мақсадга мувофиқ эмасмикин? Ваҳоланки, бу функция мазкур инситут фаолиятининг бош йўналишларидан бири ҳисобланади. Юқорида қайд этганииздек, миллий парламентимиз ривожидаги новация - юқори палата-Сенатнинг бир йиллик фаолияти қонун чиқарувчи органнинг жамиятдаги демократик институтлар тизимида тутган ўзининг муносиб ўрнини мустаҳкамлаётганлигидан далолат бериб турибди. Парламентни икки палатали таркибда шакллантиришдан кутилган асосий мақсад -қонунларнинг сифатини, ҳаётийлигини, ижтимоий муносабатларни тартибга солишда самарадорлигини кўтаришга эришиш эканлиги маълум. Бундай самарадорликка эришишнинг муҳим воситаларидан бири Парламент палаталари ўртасидаги «бир-бирини мувозанатлаш» тизимининг мавжудлиги бўлиб, бу механизм, жумладан Сенатнинг қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган қонунларни қонунчилик палатасига қайта қараб чиқиш учун қайтарилиши, шунингдек қонунда белгиланган ҳолларда икки палата вакилларидан иборат Келишув комиссияси тузилиб, у орқали мунозарали масалалар юзасидан мақбул хулосаларга келиш тартибини ўз ичига олади. Сенатнинг бир йиллик фаолиятида бир неча қонунларнинг ушбу қоидаги мувофиқ қонунчилик палатасига қайтарилганлиги ижобий ҳолат бўлиб, у бевосита қонунларнинг сифатини, ҳаётийлигини кучайтиришга қаратилган. Шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 5 ялпи мажлисида сўзлаган маърузаларида парламент палаталари ўртасидаги сифатли қонунлар қабул қилишга қаратилган ҳамкорлик бўйича тўпланган дастлабки ижобий тажриба

ҳақида тўхталиб, таъкидлаганларидек, бугунги кунда бундай тажриба «мамлакатимизниг қонунчилик ҳокимияти тизимида қабул қилинаётган қонунларнинг юксак сифатини, жамиятдаги манфаатлар уйғунлигини таъминлайдиган, ўзаро мувозанатни сақлашга хизмат қиладиган самарали тизим шаклланаётганлигини» 1 кўрсатиб турибди. Қонун лойиҳалари қонунчилик палатаси томонидан қабул қилингунга қадар, яъни лойиҳа ҳолида икки палатанинг тегишли қўмиталари ўртасида амалий ҳамкорлик муносабатлари доирасида мунозарали, мураккаб масалалар бўйича фикрлар алмашинуви асосида кечмоқда. Шу ўринда давлат раҳбари И.А.Каримов таъкидлаганларидек, «қонунларни кўриб чиқиш ва қабул қилиш жараёнида Олий Мажлис палаталарининг ўзаро самарали ҳамкорлик механизмини, аввало қуйи ва юқори палаталарнинг тегишли қўмита ва тузилмалари ўртасидаги ўзаро муносабатларни такомиллаштириш зарур» деган фикрларини эслаш ўринли. Шу муносабат билан, мазкур Институт билан Парламент палаталари ўртасидаги сифатли қонунларнинг қабул қилинишига қаратилган ўзаро ҳамкорлик муносабатларини амалда янада кучайтириш зарурлигини таъкидлаш жоиздир.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. -Т.: Ўзбекистон.2003. 2. Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. -Т.: Шарқ. 1998. 3. Каримов И.А. Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари. -Т.: Ўзбекистон. 2002.. 76 б. 4. Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз - жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Халқ сўзи, 2005 йил 29 январ. 5. Каримов И.А. Янги ҳаётни эскича қараш ва ёндашувлар билан қуриб бўлмайди. Халқ сўзи. 2005 йил 17 феврал 6. Каримов И.А. Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда манфаатлари - энг олий қадрият. Халқ сўзи. 2005 йил 8 декабр. 7. Исламов З.М.Общество. Государство. Право. Т.: Адолат 2001. С. 8. Исломов З.М. Ҳуқуқ тушунчаси, моҳияти, ижтимоий вазифаси. Ўқув қўлланма.Т.: ТДЮИ нашри.2004.139 б. 9. Исломов З.М. Давлат ва ҳуқуқнинг умумназарий муаммолари: ҳуқуқни тушуниш, ҳуқуқий онг ва ҳуқуқ ижодкорлиги. Т.: ТДЮИ нашри. 2005. 188 б.

O'xshashlar

Ҳуқуқ шакллари

Халқаро хусусий ҳуқуқ

Ҳуқуқ нормаси тушунчаси

Ҳуқуқ нормаларини шарҳлаш

Халқаро иқтисодий ҳуқуқ