Терговчининг ўғрилик жиноят иши бўйича кейинги тергов ҳаракатларини ўтказиш борасидаги вазифалари - Huquqshunoslik - Referatlar

Терговчининг ўғрилик жиноят иши бўйича кейинги тергов ҳаракатларини ўтказиш борасидаги вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24.9716796875 KB

Ko'chirib olish

Терговчининг ўғрилик жиноят иши бўйича кейинги тергов ҳаракатларини ўтказиш борасидаги вазифалари Режа: 1. Терговчининг ўғрилик жиноят иши бўйича кейинги тергов ҳаракатларини ўтказиш 2. Гумон қилинувчини сўроқ қилиш.

Ўғрилик жиноятини тергов қилишнинг кейинги босқичи жиноят иши бўйича далиллар тўплаш ва мустаҳкамлашга қаратилган тергов ва тезкор- қидирув тадбирларини ўтказиш зарурати билан тавсифланади. Мазкур босқичнинг муҳим омили тергов ҳаракатларига пухта тайёргарлик кўриш, гумон қилинувчи (айбланувчи)нинг шахсини синчковлик билан ўрганиш ва у ёки бу ҳаракатни амалга ошириш вақтини тўғри танлаш имконияти ҳисобланади. Уларни танлаш ва амалга оширишнинг кетма-кетлиги дастлабки тергов ҳаракатларини амалга оширишдан кейин вужудга келган тергов вазияти билан боғлиқ. Кўп ҳолларда терговнинг навбатдаги босқичида қуйидаги ҳаракатлар амалга оширилади: ўғрилик содир этган шахсларни ушлаш, ушланган шахсни тинтув қилиш, айбланувчини сўроқ қилиш, экспертиза тайинлаш, тинтув ўтказиш ва олиб қўйиш, таниб олиш учун кўрсатиш, эксперимент, кўрсатувларни ҳодиса содир бўлган жойда текшириш. Тергов ҳаракатларини ўтказиш кетма-кетлигини терговнинг бошланғич босқичида тўпланган далилий базани инобатга олган ҳолда жиноят ишидаги аниқ ҳолатлардан келиб чиқиб белгилаш лозим. Ўғрилик жиноятини содир этган шахсларни ушлаш. Ўғрилик содир этган шахсларни ушлаш жиноят-қидирув бўлими тезкор вакиллари томонидан терговчи билан ҳамкорликда ишлаб чиқилган режа асосида амалга оширилади. ЖПКнинг 220-моддасига асосан ушлаб туриш жиноятни содир этишда гумон қилинаётган шахсни унинг жиноий фаолият билан шуғулланишига барҳам бериш, қочиб кетишининг, далилларни яшириши ёки йўқ қилиб юборишининг олдини олиш мақсадида қисқа муддатга озодликдан маҳрум қилишдан иборатдир. Ушлаб туриш жиноят иши қўзғатилгунга қадар ҳам, иш қўзғатилганидан кейин ҳам амалга оширилиши мумкин. Иш қўзғатилганидан кейин ушлаб туришга фақат суриштирувчи, терговчи, прокурорнинг қарорига ёки суднинг ажримига мувофиқ йўл қўйилади.

Ўғрилик содир этишда гумон қилинаётган шахсни ушлашга пухта тайёргарлик кўриш лозим. Ушлашга тайёргарлик кўришда жиноят иши материалларини ўрганиш; ушланиши лозим бўлган шахслар тўғрисида маълумотлар йиғиш; ушлаш жойи ва вақтини белгилаш; ушлаш амалга ошириладиган жойдаги шароитни ўрганиш; гумон қилинувчиларни бир вақтда ва турли жойларда ушлаш учун уларни бир-бирдан ажратиш чораларни кўришдан иборат бўлади. Юқорида кўрсатилган жиноятни содир этган шахслар қуролланган бўлиши мумкин. Шунинг учун атрофдагилар хавфсизлигини таъминлаш мақсадида ушлашни эрта тонгда ёки тунда амалга ошириш мақсадга мувофиқ. Ушлашни уйларга кириш йўлагида, тор кўчада, хиёбонда ва бошқа шу каби жойларда амалга ошириш мақсадга мувофиқ. Ушлашни иш жойида ҳам амалга ошириш мумкин, бунда гумон қилинувчи бошқарувчининг хонасига ёки бошқа хонага таклиф қилинади ва шу ерда ушланади. Агар жиноятнинг бир иштирокчиси аниқланган бўлса, унда жиноий гуруҳ қолган аъзоларининг турган жойларини аниқлаш мақсадга мувофиқ, чунки уни дарҳол ушлаш нохуш оқибатларга олиб келиши мумкин. Ушлашни кечиктириш, жиноятчини кийимида, танасида, уйидаги ашёларда жиноят иши учун муҳим изларнинг йўқотилишига олиб келиши мумкин бўлган ҳолларда, ёхуд у очиқда қолса, бошқа оғирроқ жиноятни содир этиши мумкин бўлган ҳолларда истисно тариқасида ушлаш кечиктирилмай зудлик билан амалга оширилади. Жиноятчиларни ушлаш учун тайёргарлик кўришда қуйидагилар зарур: ушлаш гуруҳи таркибини аниқлаш (унинг таркибига кузатув, қуршаб олиш, қуролли ҳимоя, ушлаш, захира гуруҳлари киради); мазкур гуруҳни қуроллантириш ва керакли анжомлар, транспорт, зарур ахборот воситалари билан таъминлаш; гуруҳ аъзоларига йўриқнома ўтказиш. Ушлаш гуруҳи таркибига ҳар бир ушланаётган шахсга уч нафардан кам бўлмаган махсус тайёргарликка эга ходимларни жалб қилиш тавсия этилади.

Ушлангандан сўнг ИИБ ходимига ҳужум қилиш учун фойдаланиш мумкин бўлган қуроллар, нарсалар ва бошқаларни олиш мақсадида, жиноятчилар дарҳол тинтув қилиниши шарт. Ушлаб туриш баённомасида ушлашда олинган барча нарсалар батафсил кўрсатилиши лозим. Олинган барча нарсалар синчковлик билан ўралади ва муҳрланади. Ушлаб туриш баённомасида ушланган шахсда ушлаш вақтида қандай бош кийими, уст кийим ва оёқ кийими бўлганлиги кўрсатилган бўлиши шарт. Унинг эгнида содир этилган жиноят натижасида талонторож қилинган ўзганинг кийими бўлиши мумкин. Ушланган шахс қурол ва жиноятини фош қиладиган бошқа предметлар, пул, ёзишма ва шу кабилардан қутулмоқчи бўлганлиги фактини аниқлаш учун ушлаш жойини диққат билан кўздан кечириш зарур. Ушланган шахсни шахсий тинтув қилиш. ЖПКнинг 162-моддасига биноан шахсий тинтув ЖПКнинг 157 ва 161-моддалари талабларига риоя қилган ҳолда суриштирувчи ёки терговчи томонидан шахснинг кийимлари, ёнидаги буюмлари ичидан ёки баданидан топилган, иш учун аҳамиятга эгп нарса ва ҳужжатларни олиб қўйиш учун амалга оширилади. Шахсий тинтув ва олиб қўйиш қуйидаги ҳолларда алоҳида қарор чиқарилмасдан ўтказилиши мумкин: – жамоат тартибини сақлашга доир бурчини бажараётган ИИБ ходими томонидан гумон қилинувчини ушлаш чоғида ушланувчининг ёнида қурол борлигига ёхуд жиноят содир этганлигини фош қиладиган далиллардан қутулмоқчи эканлигига етарли асослар бўлганда (ЖПК 224-м.); – гумон қилинувчи ИИБга ёки ҳуқуқни муҳофаза қилувчи бошқа органга олиб келиниб, уни ушлаш ҳақида баённома тузилганда; – айбланувчига нисбатан қамоқда сақлаш тарзидаги эҳтиёт чораси қўлланилаётганида, башарти унинг ёнида қурол, шунингдек сақланиши ман этилган буюм ёхуд иш учун аҳамиятга молик нарса ва ҳужжатлар бўлиши мумкин деб ўйлашга етарли асослар бўлганида.

Шахсий тинтув ва олиб қўйиш тинтилаётган шахс билан бир жинсдаги суриштирувчи ёки терговчи томонидан мутахассис ҳамда холислар иштирокида ўтказилади. Ушланган шахсни шахсий тинтув қилиш у ушланган заҳотиёқ ўтказилиши лозим. Шахсий тинтув вақтида қуроллар, ўқ-дорилар, жиноят қуроллари, шахсий ҳужжатлар, талон-торож қилинган ашёлар, ушбу шахснинг содир этилган жиноятга алоқадорлигини фош қилувчи нарса ва ашёлар (хат, ёзишма ва бошқалар) олиб қўйилиши шарт, барча ҳаракатлар шахснинг шахсий тинтув баённомасида акс этиши шарт. Шахсни жиноят ишида гумон қилинувчи тариқасида иштирок этишга жалб қилиш. Шахс Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 221-моддасида назарда тутилган асосларга кўра, жиноят содир этишда гумон қилиниб ушланган ёхуд ишда уни жиноят содир этишда гумон қилишга асос берувчи маълумотлар мавжуд бўлса, уни жиноят ишида гумон қилинувчи тариқасида иштирок этишга жалб қилишга асос бўлади (ЖПК 359-м.). Амалдаги Ўзбекистон Республикаси ЖПКга кўра шахсни жиноят ишида гумон қилинувчи тариқасида иштирок этишга жалб қилиш тўғрисида суриштирувчи, терговчи ёки прокурор қарор чиқаради. Агар бирор жиноятни содир этишда гумон қилинаётган шахс иш қўзғатилгунга қадар ушланган бўлса ва ЖПКнинг 225-моддасида назарда тутилган текшириш ушлаб туришнинг асосли эканлигини тасдиқлаган бўлса, терговчи шахсни ушлаб туриш, иш қўзғатиш ва ишда гумон қилинувчи тариқасида иштирок этишга жалб қилиш ҳақида тўхтамларга келиб, уларни битта қарорда баён қилади. ЖПКнинг 360-моддасига мувофиқ қарорда ушлаб турилган шахс қайси жиноятни содир этишда гумон қилинаётганлиги, Жиноят кодексининг қайси моддасида бу жиноят назарда тутилгани, ушлаб туришнинг сабаб ва асослари, шунингдек шахсни ушлаб туриш, агар жиноят иши илгари қўзғатилмаган бўлса, жиноят ишини қўзғатиш ва уни ишда гумон қилинувчи

тариқасида иштирок этишга жалб қилиш ҳақидаги қарорда кўрсатилиши керак. Қарор гумон қилинувчига у биринчи марта сўроқ қилингунига қадар эълон қилинади. Айни вақтда унга ЖПКнинг 48-моддасида назарда тутилган гумон қилинувчининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари тушунтирилади. Шундан сўнг суриштирувчи ёки терговчи ЖПКнинг 111-моддасига мувофиқ гумон қилинувчини биринчи маротаба сўроқ қилгунига қадар ҳимоячи билан холи учрашишини таъминлайди. Гумон қилинувчининг илтимосига кўра, суриштирувчи ёки терговчи ишда муайян ҳимоячининг иштирок этишини таъминлайди. Танланган ҳимоячи адвокатлик гувоҳномасини кўрсатганидан ва муайян ишни юритишга ваколатли эканлигини тасдиқловчи ордерни тақдим этганидан сўнг ишда иштирок этиши мумкин. Суриштирувчи ёки терговчи ҳимоячи иштирокида гумон қилинувчига унинг қандай жиноят содир этишда гумон қилинаётганлигини эълон қилади ва уни сўроқ қилади. Сўроқдан сўнг ушлаб турилган гумон қилинувчи сўроқ баённомасини имзолайди. Шахс ушлаб турилган пайтдан бошлаб 72 соат ичида терговчи шахснинг жиноят содир қилганлигини исботловчи ва уни айбланувчи тариқасида ишда иштирок этишга жалб қилиш учун етарли далилларни тўплаши лозим. Гумон қилинувчини сўроқ қилиш. Гумон қилинувчини сўроқ қилиш Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 96–108-моддаларида назарда тутилган умумий қоидаларга, шунингдек ЖПКнинг 109–112-моддаларида назарда тутилган махсус қоидаларга риоя қилган ҳолда амалга оширилади. Гумон қилинувчини сўроқ қилиш у ушлангандан сўнг дарҳол амалга оширилиши лозим. Агар бирор узрли сабабларга кўра уни ўтказишнинг иложи бўлмаса, унда сўроқ у ушланган вақтдан бошлаб 24 соат ичида ўтказилади.

Бунда сўроқ қилиш тактикаси гумон қилинувчилардан биттаси ёки бир нечтаси, жабрланувчининг уйида ёки бошқа жойда, бевосита жиноят содир этилганидан сўнг ёки бир мунча вақтдан сўнг ушланганлигига, ҳамда сўроқ қилинаётган шахснинг жиноят содир этишда қандай вазифани бажарганлиги ёки унинг иштирокчилик даражасига, терговчи сўроқ қилишда қандай фош этувчи далилларга эгалигига бевосита боғлиқ бўлади. Ушланган шахсга у нимада гумон қилинаётганлигини тушунтириб, қандай шароитда ушланганлигини эркин сўзлаб бериш таклиф этилиши лозим. Гумон қилинувчи тергов қилинаётган жиноятда иштирок этганлигини инкор этмаётган бўлса, сўроқ вақтида қуйидагилар ойдинлаштирилиши лозим: – жиноят содир этилган жойда қачон, ким билан ва қандай ҳолатда бўлган; – унинг кўрсатувини ким тасдиқлаши мумкин; – жиноят содир этган шахслар сони; – шерикларининг фамилияси, исми, лақаби, турар жойи, батаф-сил белгилари, жиноят содир этишда ҳар бирининг роли; – жиноятнинг ташкилотчиси ким, жиноий гуруҳ қанчалик бар-қарор, олдин шунга ўхшаш жиноятлар содир этилганми, содир этилган бўлса, қандай, қаерда ва қачон содир этилган; – мазкур жойни тажовуз объекти сифатида танлашга асос нима; – мазкур жойга кириш усули; – жиноят содир этиш шароити; – гумон қилинувчиларнинг жабрланувчилар билан танишлиги ҳақидаги маълумотлар; – жабрланувчида пул ва қимматбаҳо нарсалар борлиги тўғриси-даги хабар манбаи; – мазкур жиноятни содир этишдаги тайёргарлик ҳаракатлари (жиноий қилмиш режаси, иштирокчилар орасида вазифаларнинг тақсимланганлиги);

– ўғирланган мулкнинг сони ва хусусияти, уларнинг умумий қиймати, батафсил белгилари; – ўғирланган мулк яширинган жой; – ўғирланган мулкни ўтказиш усули ва субъектлари; олувчининг шахси; – жиноятчиларнинг жиноят содир этилган жойдан яшириниш усули; агар улар транспортдан фойдаланган бўлса, айнан қандай; унинг русуми, индивидуал белгилари, давлат рақами. Агар гумон қилинувчи жиноят содир этишдаги иштирокини инкор этадиган бўлса, сўроқ давомида қуйидагилар аниқланиши лозим: – у жиноий жавобгарликка тортилганми; агар тортилган бўлса, қачон, қаерда, ким томонидан ва қандай жинояти учун; – жазо тури, қаерда ва қандай муддатга судланган; унга муддати-дан илгари озод қилиш қўлланилганми; – айтган жиноятини ким билан содир этган; – жиноят содир этилган вақтда у қаерда, кимникида ва ким билан бўлган; нима қилган; унинг алибисини ким тасдиқлаши мумкин; – у шахсий тинтув қилинганда аниқланган ва олиб қўйилган ашёлар, ҳужжатлар ва қимматликлар кимга тегишли ёки қаердан ва қачон олган; – жабрланувчидан ўғирланган ашё ва қимматбаҳо буюмлар унда қандай пайдо бўлиб қолган; уларни қаердан ва қачон олган; буни ким тасдиқлаши мумкин; – унинг баданида ёки кийимидаги жароҳатлар қаерда, қачон ва ким томонидан етказилган; – унинг жиноят содир этилган жойда аниқланган қўл, оёқ ва бошқа излари қандай қолдирилган. Жавоблар иложи борича тафсилотлари билан тўлиқ олиниши лозим. Шундан сўнг, ишдаги мавжуд далиллардан фойдаланган ҳолда, жиноятнинг аниқ содир этганлигини фош қилиш лозим. Гумон қилинувчини сўроқ қилиш ўғрилик жинояти содир этилган пайтда унинг қаерда эканлигини аниқлашдан бошланади. Жиноят содир

этиш вақтида ушланганлар асосан тўғри кўрсатув беришади. Гумон қилинувчи сифатида ушланган шахслар эса жиноят содир этилган вақтда бошқа ерда эканлигини айтиб, жиноятга ҳеч қандай алоқаси йўқлиги тўғрисида кўрсатув беради. Бундай ҳолларда унинг берган кўрсатувлари деталлаштирилиб, текшириб кўрилади. Бунинг учун воқеа жойидан топилган излар, тинтув вақтида олинган ашёвий далиллар, ўғрилик жинояти содир этилаётганини ўз кўзи билан кўрган гувоҳлар кўрсатувларидан ушланганларнинг ёлғон кўрсатувларини фош этиш мақсадида фойдаланилади. Агар гумон қилинувчи айбига иқрор бўлиб, жиноят содир этганини тан олса, жиноятни содир этиш билан боғлиқ барча ҳолатлар, унга тайёргарлик кўрганлиги, қандай қуроллардан фойдаланганлиги, иштирокчилар аниқланади. Гумон қилинувчи (айбланувчи)ларни сўроқ қилишда қатор масалалар ҳал этилиши лозим. Уларга қуйидагилар киради: гумон қилинувчи (айбланувчи)нинг шахси тўғрисидаги маълумотлар, ўғрилик жиноят(лари)и қайси ердан содир этилганлиги, уни содир этиш вақти ва усули, ўғирланган буюмлар ва уларнинг ўғирлангандан кейин қаерда сақланаётгани каби масалалар аниқланиши лозим. Агар иш бўйича бир неча гумон қилинувчи иштирок этаётган бўлса, унда терговчи қайси бирини биринчи сўроқ қилиши масаласини аниқлаши керак. Бунинг учун ушланган шахснинг шахсий хусусиятлари ўрганилиши лозим. Айбини тан олган шахсларни сўроқ қилишдаги асосий шартшароитлардан бири уларнинг берган кўрсатувларини тафсилотлари билан ўрганиш ҳисобланади. Ўғрилик содир этилган жой аниқланганидан кейин сўроқ қилинаётган шахсдан ўғрилик содир этилган объект қаерда жойлашганлиги, унинг ташқи кўриниши, унга бориш йўллари ва ўғрилик содир этилган хона, дўкон, омбор ва бошқаларнинг ички ҳолати қандайлиги ҳам аниқланиши лозим. Ўғрилик жиноятини содир этиш усулини аниқлаш пайтида терговчи нима учун айнан шу усулни танлангани, тўсиқдан қандай

ўтгани, тўсиқдан ўтишда, уни бузишда қандай қурол ва предметлардан фойдалангани, уларни қаердан олгани ва ўғрилик содир этилганидан кейин буюмларни қаерга қўйгани аниқланиши лозим. Сўроқ жараёнида қандай буюм ва моддий бойликлар ўғирлангани, улар хонанинг, дўконнинг қаерида тургани, ўғирланган буюмнинг ўзига хос жиҳатлари аниқланиши лозим. Кўрсатувни бундай тафсилотлар билан ўрганишда уни тергов ва тезкор- қидирув ҳаракатларини амалга ошириш даврида тўпланган маълумотлар билан солиштириб кўриш назарда тутилади. Гумон қилинувчининг барча кўрсатувлари тергов давомида синчковлик билан текширилиши шарт, чунки бу тоифадаги ишлар бўйича гумон қилинувчини сўроқ қилишда тергов қилинаётган жиноятнинг ҳолатларига оид объектив маълумотларга жуда кам ҳолларда эришилади. Экспертизалар тайинлаш. Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 172-моддасига мувофиқ, иш учун аҳамиятли ҳолатлар тўғрисидаги маълумотларни фан, техника, санъат ёки касб соҳаси бўйича билими бўлган шахс ўтказадиган махсус текшириш орқали олиш мумкин бўлганда, экспертиза тайинланади. Эксперт олдига қўйилган саволлар ва унинг берган хулосаси экспертнинг махсус билимлари доирасидан ташқари чиқиши мумкин эмас. Ўғрилик жиноятини тергов қилишда турли суд экспертизалари ҳам тайинланиши мумкин. Ушбу жиноятни тергов қилишда криминалистик, суд- тиббиёт, суд-кимё, товаршунослик экспертизалари тайинланади. Криминалистик экспертиза энг кўп тарқалган экспертиза турларидан ҳисобланиб, ўғрилик жиноятларини тергов қилишда дактилоскопик, трасологик, хатшунослик экспертизалари тайинланади. Воқеа жойидан кўпинча бармоқ излари, пойафзал ёки бузиш қуролларидан қолган излар топилади. Терговчи излардан нусхалар (намуналар) олиб, дактилоскопик ёки бузиш қуроллари, оёқ ёки пойафзал излари бўйича трасологик экспертиза тайинлайди. Суд-тиббиёт экспертизаси ўғрилик содир этилган жойдан қонга ўхшаш доғлар, бузиш қуроллари, буюмлар, ойна синиқлари ҳамда чекиб

ташланган папирос қолдиқлари, соч толалари топилганда тайинланади. Экспертиза ёрдамида воқеа жойидан қон доғлари мавжуд бўлган предметлар, бузиш қуролларида қолган доғлардаги қон гуруҳи гумон қилинувчи сифатида ушланган шахснинг қон гуруҳига тўғри келиши ёки келмаслиги аниқланади. Бу маълумотлар гумон қилинувчининг ўғрилик жиноятини содир этишга алоқадорлигини ҳал этишда катта аҳамиятга эга. Суд-кимё экспертизаси гумон қилинувчидан ёки бузиш қуролларидан топилган турли моддалар (елим, бўёқ, чанг, турли кимёвий модда доғлари) таркиби воқеа жойидан олинган моддалар таркибига мос келиши масаласини ҳал этиш мақсадида тайинланади. Товаршунослик экспертизаси асосан ўғирланган предметларнинг гумон қилинувчидан топилган предметлар билан бир таркибли ёки фарқ қилиши масаласини ҳал этиш мақсадида тайинланади. Олиб қўйиш ва тинтув ўтказиш. Ўзбекистон Республикаси ЖПКнинг 157-моддасига мувофиқ, жиноят иши учун аҳамиятга молик нарса ва ҳужжатларнинг айнан кимда ва қаерда эканлиги маълум бўлиб, уларни қидиришнинг ҳожати бўлмаса, суриштирувчи, терговчи ва суд уларни олиб қўйишга ҳақлидир. ЖПК 158-моддасига мувофиқ, суриштирувчи ва терговчи бирор турар жой, хизмат, ишлаб чиқариш биносида ёки ўзга жойда ёхуд бирор шахсда иш учун аҳамиятли бўлган нарса ёки ҳужжатлар бор, деб ўйлаш учун етарли маълумотга эга бўлган тақдирда, тинтув ўтказишга ҳақлидир. Терговчининг жиноят иши учун аҳамиятга молик нарса ва буюмлар бирор-бир хонада ёки шахсда бўлиши ҳақидаги тахмини олиб қўйиш ва тинтув ўтказиш учун асос ҳисобланади. Уларнинг процессуал асосини суриштирувчи ёки терговчининг асослантирилган қарори ташкил қилади. Тинтув учун қўшимча тарзда прокурорнинг санкцияси олиниши керак (ЖПК 161-м., 1-қ.). Қуйидаги нарса ва ҳужжатларни аниқлаш ва олиш учун тинтув ўтказилади:

– жиноят содир этишда қўлланилган қурол ва бошқа предметлар; – гумон қилинувчининг, айниқса содир этилган жиноят излари мавжуд бўлган кийим-кечаги, оёқ ва бош кийимлари; – ўғирланган нарсаларнинг техник паспорти ва бошқа ҳужжатлари; – гумон қилинувчининг ўзини таништирган фамилияси билан шахсини тасдиқловчи ҳужжатлардаги асл фамилияси тўғри келмайдиган ҳужжатлар; – гумон қилинувчининг жиноятнинг бошқа иштирокчилари билан алоқадорлигидан далолат берувчи хат, ёзишмалари, кундалик дафтарчаси; – жабрланувчи сўроқ вақтида айтган предмет (гугурт, авторучка, кўзойнак ва ҳ.к.)лар; – гумон қилинувчида фуқаролик муомаласидан чиқарилган, ноқо-нуний сақланаётган нарсалар (гиёҳвандлик воситалари, психотроп моддалар, радиоактив ва кучли таъсир қилувчи ёки заҳарловчи моддалар); – ички ишлар органларидан яшириниб юрган гумон қилинувчилар. Тинтув қилишга тайёргарлик кўриш қуйидагиларни ўз ичига олади: – жиноят иши материаллари билан танишиш; – тинтув ўтказилиши режалаштирилаётган жой ва ҳолат ҳақида тахминий маълумотлар тўплаш; – тинтув қилинаётган объект тўғрисида маълумот олиш; – тинтув ўтказиш вақтини аниқлаш; – тергов-қидирув гуруҳини шакллантириш; – техник-криминалистик ва қидирув воситаларини тайёрлаш; – гумон қилинувчи билан бирга истиқомат қилаётган шахслар, уларнинг яшаш тарзи ва алоқалари тўғрисида маълумот олиш; – тергов-қидирув гуруҳига аъзо бўлган шахслар билан йўриқнома ўтказиш. Терговчининг тасаввурига кўра, жиноят содир этилиши натижасида жабрланувчининг талон-торож қилинган нарса ва буюмларини аниқлаш учун гумон қилинувчининг уй-жойини, керак бўлса, иш жойини вақтни ўтказмасдан тезда тинтув қилиш лозим.

Гумон қилинувчи ушланганидан кейин дарҳол шахсий тинтув қилинади ва унинг турар жойида тинтув ўтказилади. Агар гумон қилинувчи сифатида бир неча шахс ушланган бўлса, уларнинг турар жойларида бир вақтнинг ўзида тинтув ўтказилади. Шахсий тинтув ўтказишда асосий эътибор ўғрилик содир этишда фойдаланилган қуроллар ёки мосламаларни, турли ҳужжатлар, ўғирланган буюмлар, предметларни қидириб топишга қаратилмоғи лозим. Тинтув ўтказилаётган шахсларнинг чўнтагидан унинг шахсини тасдиқловчи ҳужжатлар, тўсиқни (эшик, ром, девор ва ҳ.к.) бузишда кийимларида, баданида турли чанг, металл қириндилари қолиши мумкин. Асосий эътиборни анашу масалаларга қаратмоқ лозим бўлади. Гумон қилинувчилар ва ўғирланган мулк яширилиши мумкин деб гумон қилинган шахсларнинг турар жойларида ҳам тинтув ўтказилади. Кўпинча жиноятчилар ўғирланган буюмларни ертўла, том, молхона ва шунга ўхшаш жойларда сақлашлари мумкин. Шунинг учун бундай жойлар диққат билан текширилиши керак. Бундан ташқари, ҳовли жойларда дарахт таглари, томорқа майдонлари ҳам албатта тинтув қилиниши шарт. Тинтув жиноятчини қидириб топиш мақсадида ҳам ўтказилиши мумкин. Бундай вақтларда жиноятчининг яшириниб турган жойини, у билан алоқа қилиб турган шахсларни кўрсатувчи турли ҳужжат (ёзишмалар, почта квитанциялари ва ҳ.к)ларга алоҳида эътибор қаратилмоғи лозим. Гумон қилинувчининг баданида жиноят излари, белгиларини аниқлаш мақсадида гувоҳлантириш ҳам ўтказилади. Кўпинча жиноятчилар ўғрилик содир этишда шошилиб, бирон аъзосини жароҳатлантириши, қўлида турли доғлар, чанг, тирноқ тагида ёғ, ун, шакар ва бошқа маҳсулотларнинг қолдиқлари бўлиши мумкин. Бундай ҳолатларга ҳам алоҳида эътибор қаратилмоғи лозим. Тинтув терговчи томонидан ўтказилади. Тезкор-қидирув вакили, эксперт-криминалист ва бошқа мутахассислар терговчига тинтувни ўтказиш учун зарур ёрдам кўрсатадилар.

Агарда жиноят содир этишда бир неча шахс гумон қилинаётган бўлса, тинтувни тўсатдан ва бир вақтнинг ўзида, тез ва зудлик билан ўтказиш лозим. Бу эса тинтув олиб борилаётгани ҳақида хабар чиқишининг олдини олади. Тинтув ва олиб қўйиш чоғида олинган нарсалар синчковлик билан текширилади. Уларда келиб чиқиши биологик бўлган моддаларни аниқлаш учун ультрабинафша нурлардан фойдаланиш зарур. Барча аниқланган нарсалар фотосуратга олиниб, тинтув ўтказиш ҳақидаги баённомада батафсил ёритилади ва олиб қўйилади. Олиб қўйиш ва тинтув баённомасида нарса ва ҳужжатларнинг айнан қаерда ва қандай шароитда топилганлиги, ихтиёрий равишда олинганлиги кўрсатилади, улар бирма-бир қайд этилиб, миқдори, ўлчови, оғирлиги, ҳар бирининг ўзига хос белгилари кўрсатилиши, зарурат бўлганда ўралиши ва муҳрланиши лозим .

Адабиётлар : 1. Жиноят-ижроия ҳуқуқи. Дарслик. Муаллифлар жамоаси. Масъул муҳаррир-ю.ф.н., доц. Б.Ж.Ахроров. –Т.: Ўқитувчи, 2002. – 208б. 2. Жиноят-ижроия кодексига шарҳлар. Рустамбоев М.Ҳ., Ахраров Б.Ж. ва бошқалар. Маъсул муҳаррир: ю.ф.д., проф. М.Ҳ.Рустамбоев. – Т.: ТДЮИ, 2007. – 574 б. 3. Комментарий к Исправительно-трудовому кодексу Республики Узбекистан. –Т.: Узбекистан, 1997.- 345с. 4. Абдухалиқов М.А., Пайзуллаев Қ., Абдуқодиров Ш.Ё. Жиноят -ижроия ҳуқуқи (альбом схемалар). –Т.: ТДЮИ, 2005. – 142 б. 5. Курс уголовного права Республики Узбекистан Том-1 общая часть учение о преступлении . учебник. М.Х. Рустамбоев . - Т.:ТДЮИ, 2009.-526 ст. 6. Курс уголовного права Республики Узбекистан Том-2 общая часть учение о наказании . учебник. М.Х. Рустамбоев . - Т.:ТДЮИ, 2009.-394 ст.

O'xshashlar

Терговчининг ўғрилик жиноят иши бўйича дастлабки терговнинг якунловчи босқичидаги вазифалари

Тергов-тезкор гуруҳи таркибида терговчининг вазифалари ва бошқа соҳавий хизматлар билан ҳамкорлиги

Ўғрилик жиноятини очишга қаратилган тергов-тезкор гуруҳини ташкил этиш, унинг фаолиятини режалаштириш ва ташкиллаштириш

Жиноят иши юзасидан тергов харакатларини утказиш

Жиноятларни тергов қилишда тезкор-қидирув органларининг тергов ва суриштирув органлари билан ўзаро ҳамкорлиги