Тадбиркорлик фаолиятини давлат йўли билан қўллаб-қувватлаш ва тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

72 KB

Ko'chirib olish

Тадбиркорлик фаолиятини давлат йўли билан қўллаб-қувватлаш ва тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш Режа: 1. Тадбиркорлик фаолиятини давлат йўли билан қўллаб-қувватлаш 2. Тадбиркорлик фаолияти субъектлари ҳуқуқдарини ҳимоя қилиш

Тадбиркорлик фаолиятини давлат йўли билан қўллаб-қувватлаш Тадбиркорлик қайси шаклда олиб борилишидан қатьий назар, у давлат томонидан қўллаб-қувватланади. Давлат томонидан тадбиркорлик фаолиятининг қўллаб-қувватланиши турли шаклларда ва усулларда олиб борилади. Жумладан, тадбиркорлик фаолияти энг аввало давлат бошқарув органлари томонидан уларнинг ваколати доирасида амалга оширилади. Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўгрисида»ги қонунининг 41-моддасида давлат бошқарув органларининг тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш соҳасида фаолияти кўрсатиб ўгилган. Бу моддада белгиланишича, давлат бошқарув идоралари ўз ваколатлари доирасида қуйидагиларни амалга оширади: - тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши ва тадбиркорлик фаолиятининг ривожлантирилиши устидан мониторингаи, мавжуд муаммоларни ўрганишни ҳамда тадбиркорликни ҳуқуқий кафолатларини мустаҳкамлашга қарагалган норматив ҳужжатларни такомиллаштиришни; - тадбиркорлик фаолияти субьектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлайди; - тадбиркорлик фаолияти субъектларига молиявий, моддий-техника ва ахборот ресурсларидан эркин фойдаланишда кўмаклашади; - тадбиркорлик фаолияти субъектлари ўртасида ахборот ва тушунтириш ишларини, консалтинг, лизинг, суғурта ва бошқа хил хизматлар тизими ривожлантирилишини ташкил этади; - тадбиркорлик фаолияти субъектларига кадрларни тайёрлашда, қайга тайёрлашда ва уларнинг малакасини оширишда кўмаклашади; - тадбиркорликни қўллаб-қувватлашга қаратилган бошқа фаолиятни.

Тадбиркорлик фаолиятини давлат бошқарув идоралари томонидан қўллаб-қувватлашда энг аввало тадбиркорларга молиявий жиҳатдан кўмаклашиш билан бирга чет эл инвестицияларини жалб этишда ёрдам кўрсатади. Тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш усулларидан бири чет элдан замонавий ихчам техникаларни ва ускуналарни республикамизга келтириб, улардан унумли фойдаланишни ташкил этишдан иборат. Тадбиркорлик фаолияти субъектлари самарали фаолият юритиши учун уларни зарур ҳуқуқий, иқгисодий, статистик, ишлаб чиқариш-технологик, илмий-техникавий ва бошқа ахборот. ир билан таъминлаш, зооветеринария хизмати кўрсатилиши учун зарур шароитлар яратиш, шунингдек солиқлар, йиғимлар ва тарифлар бўйича имтиёзлар белгилаш орқали, қонунга мувофиқ бошқа шаклларда тадбиркорлик фаолияти рагбатлангирилмоқца. Тадбиркорлик фаолиятини давлат томонидан рагбатлантирилиши Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида»ги қонунининг 43-модцасига кўра, тадбиркорликни ривожлантириш дастурини юзага чиқариш йўли билан амалга оширилади. Тадбиркорликни ривожлантириш дастурларини юзага чиқаришга тадбиркорликнинг меъёрий-ҳуқуқий асосини такомиллаштириш, ишлаб чиқариш инфратузилмасини шакллантириш, тадбиркорликни ривожлантириш иқгисодий рағбатлантириш чоралари, шунингдек ҳуқуқий, ахборот, консалтинг, лизкнг ва бошқа хизматларни риюжлангариш назарда тутилади. Тадбиркорликни рағбатлантиришда маҳаллий давлат ҳокимияти органлари алоҳида роль ўйнайди! Чунки тадбиркорлик маҳаллий жойларда қанча ривожланса, ўша жойнинг аҳолиси шунча моддий манфаатдор бўлади.

Шу сабабли маҳаллий давлат ҳокимияти идоралари ўз ҳудудида тадбиркорликни ривожлантириш ва рагбатлангириш соҳасида алоҳида ваколатларга эга бўлади. Жумладан, маҳаллий давлат ҳокимияти идоралари тадбиркорликни рағбатлантириш соҳасида қонун ҳужжатларига мувофиқ тадбиркорликни ривожлантиришнинг ҳудудий дастурини яратади ва уни юзага чиқаради, тадбиркорлар фаолиятини ҳимоя қилишнинг қўшимча кафолатлари ва чораларини белгилайди. Маҳаллий давлат ҳокимияти идоралари тадбиркорлик фаолияти субъектлари учун махаллий сшиклар ва йиғимлар бўйича имгаёзлар белгилайди, бу борада бошқа ваколатларни амалга оширади. 2-§. Тадбиркорлик фаолияти субъектлари ҳуқуқдарини ҳимоя қилиш Тадбиркорлик фаолияти субъекгларининг ҳуқуклари қонувда белгиланган тартибда тегишли идоралар томонидан ҳимоя қилинади. Тадбиркорлик фаолияти субъектлари ўзларининг ижтимоий жамиятда эгаллаган мавқеларига, мулкий аҳволларига, хизмат кўрсатиш тури ва бошқа ҳолатларга қарамай тенг ҳуқуққа эга бўладилар. Уларнинг тенг ҳуқукли эканлиги давлат томонидан кафолатланган. Давлат ҳар бир тадбиркорлик фаолияти субъектларига моддий-техника билан таъминланишлари, шунингдек ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиб ўз фаолиятини олиб боришларида уларнинг биридан иккинчисига устун ҳуқуқ белгиламайди. Молиявий фаолият олиб боришда, меқнатни ташкил этишда, ёлланма меҳнатдан фойдаланшида ёки якка тартибдаги фаолиятни амалга оширишда, ахборотдан фойдаланишда, шунингдек табиий ва бошқа ресурслардан фойдаланишда давлат уларга тенг имконият яратиб беради. Тадбиркорларнинг тижорат сири х^собланувчи ахборотнинг ҳимоя қилиниши кафолягланади.

Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ҳуқуқзшринн камситишга йўл қўйилмайди. Тадбиркорлик фаолияти субъекглари ўз мулкининг мулқцори бўлиб Х1геобланади. Ўзларига қарашли мол-мулкка эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф қилиш ҳуқуқига эга. Шу сабабли тадбиркор ўз мол-мулкига нисбатан қонунга зид бўлмаган ҳар қандай ҳаракатни қилишга ҳақли. Тадбиркорлгк фаолияти субъектларининг ҳуқуқларини кафолатлашнинг мухим жиҳатларидан бири улар мол-мулкининг мухрфаза этилишидир. Маълумки, тадбиркорлик мулқцорнинг ўз мол-мулки хисобига ташкил этилишидан ташқари ўзга шахсларнинг мол-мулкидан фойдаланиш асосида хам тадбиркорлик фаолияти юршиши мумкин. Ана шундай мулкдор бўлмаган тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ашёвий ҳуқуқлари бузилишидан қонунларда назарда тутилган тартибда ҳимоя қилинади. Тадбиркорлик фаолияти субъектларидан моЛ-МуЛкни олиб қўйишга, шунингдек, улар ваколатини чеклашга фақат қонунларда назарда тутилган ҳолларда йўл қўйилади. Тадбиркорларнинг муҳим бойликларидан бири уларнинг интеллектуал фаолияти натижаларидир. «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг, кафолатлари тўғрисида»ги қонуннинг 33-моддасида белгиланганидек, тадбиркорлик фаолияти субъектларининг объекгив ифодаланган интеллекгуал фаолият натижаларига ва унинг ўзига хос воситаларига (фирма

$номи, товар белгиси, хизмат кўрсатиш белгиси ва ҳоказоларга) бўлган муглақ ҳуқуқи қонун билан қўрикланади ва давлат томонидан ҳимоя қилинади. Интеллекгуал фаолият натижаларига эга бўлган тадбиркорлар шу мулқцан ўзлари тўлиқфойдалана оладилар. Мутлақ ҳуқуқ объектлари бўлган инителлектуал фаолият натижалари ва ўзига хос воситалардан учинчи шахслар р!у ҳуқуқ эгасининг розилиги билангана фойдаланишлари мумкин. Тадбиркорлар интеллектуал фаолият натижалари билан бирга тижорат сирига ҳам эга бўлишлари мумкин. Тижорат сири бўлган \али ошкор этилмаган ахборот ҳам қонун билан ҳимоя қилинади. «Тижорат сири бўлтан, учинчи шахсларга маълум бўлмаган ахборог (ошкор этилмаган ахборот), агар у учинчи шахсларга маълум эмаслиги ва ахборотнинг эгаси унинг махфийлигини муҳофаза қилиш чораларини кўраётганлиги туфайли ҳақиқий ёки нисбий тижорат қийматига эга бўлса, у ҳимоя қилинади. Ошкор этилмаган ахборотни ноқонуний фойдаланишдан ҳимоя қилиш ҳуқуқи бу ахборотга нисбатан бирон-бир расмиятчиликни бажариш (уни давлат рўйхатидан ўгказиш, гувоҳнома олиш ва ҳоказо)дан қатьий назар вужудга келади. Ошкор этилмаган ахборотни химоя қилиш қоидалари қонуйга мувофиқ тижорат сири бўла олмайдиган маълумотларга (давлат рўйхатидан ўтказилиши керак бўлган юридик шахслар тўғрисидаги, мол-мулкка бўлган ҳуқуқтар ва мол-мулк хусусида тузилган битимлар ҳақидаги маълумотларга,$

давлат статистика ҳисоботи тариқасида тақцим этиладигаН маълумотларга ва бошқаларга) нисбатан тадбиқ этилмайди. Ошкор этилмаган ахборотни қонуний асосларсиз олган ёки тарқатган ёхуд ундан фойдаланаётган шахс бу ахборотга ҳақли эга бўлиб турган шахсга ахборотдан ноқонуний фойдаланганлик натижасида етказилган зарарни қоплашга мажбур. Ошкор этилмаган ахборот мазмунини ташкил этувчи маълумотларни мустақил тарзда ва ҳақпи равишда олган шахс бу маълумотлардан, тегашли ошкор этилмаган ахборот эгасининг ҳуқуқларидан қатьий назар, фойдаланишга ҳақпи ва бундай фойдаланиш учун унинг олдида жавоб бермайди (Қонуннинг 37-модцаси). ТадбирКорлик фаолияти субъектлари ҳуқуқларининг кафолатларидан бири улар ишчанлик обрўсининг ҳимоя қилинишидир. Тадбиркорлик фаолиятининг субъекти ишчанлик обрўсига путур етказувчи маълумотларга, агар улар ҳақиқатга тўғрй келмайдиган бўлса, радция берилишини суд орқали талаб қилишга ҳақли. Башарти, тадбиркорлик фаолияти субъектининг ишчанлик обрўсига путур етказувчи маълумотлар оммавий ахборот воситаларида тарқатилган бўлса, айни шу оммавий ахборот воситаларвда радция берилиши лозим. Башарти бувдай маълумотлар ташкилотдан олинган ҳужжатда мавжуд бўлса, бундай ҳужжат алмаштирилиши ёки чақириб олиниши керак. Бошқа ҳолларда радция бериш тартиби суд томонидан бедгиланада. Башарги суднинг қарори бажарилмаса, суд қоидабузарга қонун ҳужжатларида белгиланган микдорда ва тартибда ундириладиган жарима

солишга х^ақиидир. Жарима тўлаш қоидабузарки суднинг ҳал қилув қарорида назарда тутилган ҳаракатни бажариш мажбуриятидан озод этмайди. Ўзининг ишчанлик обрўсига путур етказувчи ва маълумотлар тарқатилган тадбиркорлик фаолиятининг субъекти, бундай маълумотлар рад этилиши билан бир қаторда, уларни тарқатиш оқибатида етказилган зарар тўланишини ва маънавий зарар учун товон тўланишини талаб қилишга ҳақлидир! (Қонуннинг 35-модцаси). Тадбиркорлар ўз фаолияти натижасидан олган даромадларини мустақил тасарруф этишга ҳақли эканлиги ҳам қонун билан кафолатланади. Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида»ги Қонуннинг 41-моддасида белгилаб қўйилганидек, «Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг барча ишлаб чиқариш харажатлари қопланганидан, солиқлар, йиғимлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўланганидан, шунингдек кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилинганидан кейин қолган даромади (фойдаси) ўзларининг ихтиёрига биноан ишлатилади». «Давлат органлари ва уларнинг мансабдор шахслари тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланаётган субъектларнинг қонун ҳужжатларига мувофиқамалга оширилаётган фаолиятига аралашиш! а х.ак,пи эмас. Агар давчат идоралари ва уларнинг мансабдор шахслари томонидан (адбирқорлик субъекглари фаолиятидаги қонунбузарлик аниқпанса, улар ўз ваколатлари доирасида ана шу бузилишни бартараф эти^и билан бевосита боғлиқбўлган чораларни кўриишари мумкин. Даилат идоралари ва уларнинг мансабдор шахслари қоидабузарлик мавжудлиги фактидан тадбиркорлик фаолияти субъектларйнинг бошқа қонуний фаолиятига аралашиш ёки уни чеклаш уЗун асос сифатида фойдаланишлари мумкин эмас.

Дав/ат органлари ёки улар мансабдор шахсларининг райриқонуний қарорлари ёки бошқа қаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида тадбиркорлик фаолияти субъектига етказилган зарар, шу жумладан бой берилган фойда, Қонун ҳужжатларида назарда тугилган тартибда қопланиши лозим (Қонуннинг 40-модцаси). Тадбиркорлик фаолияти субъектларига бундан ташқари яна бирмунча бошқа кафолатлар ҳам белгиланган. Ана шундай кафолатлардан бири тадбиркорлик фаолияти субъектлари ўзларининг қонуний манфаатларига дахлдор қонун ҳужжатларидан эркин фойдалана олишлари мумкинлигидир. Юқорида тилга олинган қонуннинг 42-моддасига кўра, «Давлат органлари тадбиркорлик фаолияти субъекглариникг сўровларига биноан уларни қизиқтирган ахборотни қонун ҳужжатларида назарда тутилган тартибда такдим этишлари шарт». Қонуннинг 43-моддасида эса, «Тадбиркорлик фаолияти субъекгларини ҳимоя қилишнинг юқорида кўрсатиб ўтилган кафолатлари ва чоралари билан бир қаторда қонун ҳужжатлари билан қўшимча кафолатлар ва ҳимоя чоралари, шу жумладан шериклар томонидан тадбиркорлик фаолияти субъектлари олдидаги ўз мажбуриятлари аниқбажарилишини таъминдовчи кафолатлар ва ҳимоя чоралари белгиланиши ва берилиши мумкин», деб укдирилади.

Адабиётлар: 1 Каримов И. А.. Ўзбекистон буюк келажак сари (Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафо-латлари). Т., «Ўзбекистон», 1998, 567-6. 2. Каримов И. А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., «Ўзбекистон», 1995, 241-6. 3. Ўзбекистон Республикасининг Корхоналар, Ижара, Мулкчилик тўғрисидаги қонунлари. Т., «Адолат», 1997. 4. www . ziyonet . uz

O'xshashlar

Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг хукуклари

Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг мажбуриятлари

Тадбиркорлик фаолиятининг давлат томонидан тартибга солиниши

Адлия органларининг инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича фаолиятини ташкил этиш

Тадбиркорлик ҳуқуқининг манбаи ( Тадбиркорлик хукукининг манбаи