Суд қарорларининг ижро этилиши - Huquqshunoslik - Referatlar

Суд қарорларининг ижро этилиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

147 KB

Ko'chirib olish

Режа: 1.Суд ва бошқа идораларнинг қарорларининг ижроси-фуқаролик процессининг 2.якунловчи босқичи 3. Суд қарорларини ижро этишда иштирок этувчи шахслар 4.Ижро қилиш асослари 5.Ижро ҳужжатларининг мажбурий ижрога топшириш муддатлари 6.Ижро ишининг юритишнинг умумий қоидалари 7.Қарздорнинг мулки ҳисобига ҳақ ундириш тартиби 8.Иш ҳақидан ундириш 9.Ундирилган суммани ундирувчилар ўртасида тақсимлаш 10.Нафақа ундириш 11.Бекор қилинган суд ҳал қилув қарорлари, ажримлари ва қарорларининг ижросини қайтариш

Суд ва бошқа идораларнинг қарорларининг ижроси-фуқаролик процессининг якунловчи босқичи Ушбу боб «суд ҳал қилув қарорларининг ижро этилиши» деб аталса-да, аммо бунда фуқаролик ишлари юзасидан қарорлар чиқаришга ҳуқуқли бўлган бошқа органларнинг қарорларини ижро этиш тўғрисида ҳам сўз боради. Одил судловликни амалга ошириш мақсадида фуқаролар ва ташкилотларнинг ҳуқуқларини қўриқлаш мақсадида чиқарилган қарорларни ижро этиш фуқаролик процессининг якунловчи босқичидир. Суднинг ҳал қилув қарорларига шикоят юқорига шикоят (протест) берилмаса ёки қарор судларда тасдиқланганидан сўнг қонуний кучга киради. Бу қарорлар, шунингдек фуқаролик ишлари тўғрисида бошқа органларининг қарорлари одатда ихтиёрий равишда ижро этилади. Агар бундай қарорларни ижро этишга (тегишли суммани тўлашга, нарсаларни топширишга, муайян ишларни бажаришга) мажбур бўлган шахс (ёки шахслар) ихтиёрий равишда ижро этмасалар, суд ФПКнинг 370-385-моддалари ва суд қарорларини ижро этиш тартиби тўғрисидаги қонунлар билан белгиланган тартибда ижро этилади. Амалдаги ФПК ижро билан боғлиқ бўлган айрим ҳаракатлар суд фаолияти ва иш юритиш билан боғлиқ бўлмаганлиги сабабли бу боб бирмунча қисқартирилганлиги ва шу туфайли қатор ҳуқуқий меъёрлар суд ижрочисининг фаолиятида ўз аксини топишлиги белгиланган. Булардан ташқари ижро ҳаракатлари «Суд ижрочилари тўғрисида»ги ҳамда «Суд ҳужжатларини ижро қилиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикасининг 1999 йил ________ даги қонунлари билан тартибга солинади. Суд қарорларини ижро этишда иштирок этувчи шахслар

Суднинг ҳал қилув қарорларини ва бошқа актларни мажбурий тартибда ижро этишни амалга оширувчи мансабдор шахс суд ижрочиси ҳисобланади. Суд ижрочиси ўз ташаббуси билан ҳал қилув қарорини тез ва аниқ ижро этиш учун ҳамма қонуний чораларни кўришга ва тарафларга, уларнинг ҳуқуқлари ва қонун билан кўрикланадиган манфаатларини ҳимоя қилишда фаол ёрдам беришга мажбур. Ижро этадиган бурч-вазифаларига кўра суд ижрочилари суд акт ҳужжатлари ва бошқа органларнинг акт ҳужжатларини ижро этадиган суд ижрочиларига ва судларнинг белгиланган тартибда фаолият юритишини таъминлашда ёрдам кўрсатадиган суд ижрочиларига бўлинади. Суд ижрочилари тўғрисидаги қонуннинг мазмунидан аниқланишича, суд ижрочилари ижро ҳужжатларини бажарилиши билан шуғулланувчи ижрочиларга ҳамда суд фаолиятини ташкил қилиш, одил судловни амалга оширишда ҳар томонлама кўмаклашувчи ижрочилар ташкил қилиниши мулжалланган. Амалдаги қонунларга асосан суд ижрочилари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги органлари таркибига кирган суд ижрочиларининг жойларда қуйидаги тизими мавжуд: Адлия вазирлигининг ўринбосарларидан бири бош суд ижрочиси бўлиб, у Вазирликда ташкил этилган суд ижрочилари бош бошқармасини бошқаради, бошқармага эса бошқарма бошлиғи раҳбарлик қилиб, ўз навбатида бош суд ижрочисининг ўринбосари ҳам ҳисобланади. қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар суд ижрочилари бошқармаси, бош суд ижрочиси раҳбарлигидаги қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар суд ижрочилари бошқармаси. Суд ижрочилари туман, шаҳар бўлинмалари.

Суд ижрочиларининг Ўзбекистон Республикаси Конституцион Судидаги, Ўзбекистон Республикаси Олий судида ва Ўзбекистон Республикаси Олий Хўжалик Судидаги, умумий, хўжалик ва ҳарбий судлардаги фаолиятни йўлга қўйиш мазкур қонун ва Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонун ҳужжатлари билан белгиланади. Агар суд ижрочилари 1963 йилги фуқаролик процессуал кодексига асосан туман (шаҳар) судлари қошида бўлиб уларнинг назоратида фаолият кўрсатадиган бўлсалар, ҳозирда эса Ўзбекистон Республикасининг Бош суд ижрочиси, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тақдимномасига кўра Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тайинланади ва озод этилади. Ўзбекистон Республикаси Бош суд ижрочисининг ўринбосари, қорақалпоғистон Республикаси Бош суд ижрочиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бош суд ижрочилари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан тайинланади ва озод этилади. Катта ва оддий суд ижрочилари эгаллаб турган вазифаларига қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар суд ижрочилари бошқарма бошликлари томонидан тайинланади ва озод этилади. Суд ижрочилари тўғрисидаги қонунда бош суд ижрочисидан тортиб туман (шаҳар) катта суд ижрочиларининг ваколатлари 7-10-моддаларида белгиланган. Бу қоидаларда Ўзбекистон Республикаси бош суд ижрочиси суд ижрочиларининг фаолиятига раҳбарлик қилади, мутахассис кадрларни танлаш, укитиш ва уларни касбий ва махсус тайёргарлик малакасини оширишга доир ишларни ташкил этади; суд ижрочилари хизматининг барча ходимлари учун бажарилиши мажбурий бўлган суд ижрочиларининг фаолиятини ташкил этиш моддий ва ижтимоий таъминот чораларини амалга ошириш тартибига доир масалаларни тартибни белгилаб турувчи кўрсатмалар ва фармойишлар чиқаради;

ажратилган штат ходимлари сони ва меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармаси доирасида суд ижрочилари хизматининг тизимини ва ходимлар таркиби (штат)ни белгилайди; суд ижрочилари хизматиниг молиявий ва моддий техникавий-таъминоти амалга оширади; суд ижрочиларининг хатти-ҳаракатлари устидан тушган шикоятларни бўйсинув тартибида кўриб чиқади; амалдаги қонунчиликда кўзда тутилган тартибда суд ижрочилари хизматининг зиммасига юкланган вазифаларнинг бажарилиши учун жавобгар ҳисобланади. қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бош суд ижрочилари, шунингдек туман (шаҳар) катта суд ижрочиларининг ваколатлари ҳам ўзларига берилган ҳуқуқий доирасида фаолият кўрсатишлиги белгилаб қўйилган. Туман (шаҳар)ларнинг катта суд ижрочилари юқоридагилардан ташқари суд раисининг, шунингдек судья ёки суд мажлисида раислик қилувчининг кўрсатма ва топшириқларининг тўғри ва ўз вақтида бажарилиши таъминлашга қаратилган ҳаракатларни амалга оширади. Суд ижрочилари ижро этиладиган ҳужжатларни бажаришда қатор бурчга ва ҳуқуқларга эга бўлиб, улар амал қилган ҳолда иш тутиши лозим. Суд ижрочиларининг бурчлари қуйидагилардан иборат: 1. Суд акт ҳужжатлари ва бошқа органлар акт ҳужжатларининг ижро этилиши тўғрисида»ги қонунда кўзда тутилган суд акт ҳужжатларининг ва бошқа органларнинг акт ҳужжатларини мажбурий тартибда бажариш жараёнида суд ижрочисининг бурчлари:

ижро ҳаракатларининг ўз вақтида, тўлиқ ва тўғри бажарилишига қаратилган чораларни кўриш; тарафларга ёки уларнинг вакилларига ижро иш юритувининг материал- ҳужжатлари билан танишиш имкониятини яратиш, улардан кўчирмалар, нусхалар олиш; ижро иш юритувига доир аризаларни ва мазкур иш юритувда иштирок этаётган тарафларнинг илтимосномаларини кўриб чиқиш ва улар бўйича шикоят қилиш муддатлари ва тартибини тушунтирган ҳолда қарорлар чиқариш; башарти у бевосита шахсан ёки билвосита иш юритувининг натижасидан манфаатдор бўлган ёхуд унинг ҳолислигига шубха туғдирувчи бошқа сабаблар мавжуд бўлган ҳолларда ижро иш юритувида иштирок этишдан четлатиш (узини-ўзи рад этиш). 2. Суд ижрочиси қуйидаги ҳуқуқларга эга: ижро ҳаракатларини амалга ошириш жараёнида юзага келадиган масалалар бўйича зарур ахборот изоҳ- тушунтиришлар ва маълумотномаларни олиш; ташкилотлар ва фуқаролар ҳузурида у ерда ишлаётган қарздорларга дахлдор ижро хатларининг бажарилишини ва уларнинг бажарилишига доир молиявий ҳужжатларнинг юритилишини текшириш; қонунчиликка мувофиқ ҳолда ижро ҳужжатларининг бажарилишида иштирок этаётган ташкилотлар ва фуқароларга муайян ижро хатти-ҳаракатларини амалга ошириш масалалари юзасидан топшириқлар бериш;

қарздор, шунингдек бошқа шахслар эгаллаб турган ёки уларга қарашли бўлган бинолар ва омборларга кириш, кўздан кечириш, зарур ҳолларда бинолар ва омборларни мажбурий тартибда очиш. Юқорида баён қилинганидек суд ижрочилари ижрога оид ҳужжатларни ижрога қаратиш билан бир қаторда судлар фаолиятини амалга оширишда одил судловни амалга оширишга қаратилган ҳаракатлар билан кўмаклашади. Бу борада улар қонунда кўрсатилган осойишталикни таъминлаш ва мустаҳкамлашга қаратилган қуйидаги ишларни бажаришлари керак: судларда судьялар, гувоҳлар ва бошқа процесс иштирокчиларини хавфсизлигини таъминлаш; суд мажлиси жараёнида тартибни сақлаш юзасидан раислик этувчи, суд раислари ва судьяларни фармойишларини бажариш; суд раиси ёки судьяларнинг судлашувчи ёки бошқа фуқароларга нисбатан мажбурий процессуал характердаги фармойишларини бажариш; суд мажлиси хоналари, маслахат уйлари ва суд биносини иш вақтида қўриқлашни таъминлаш; суд мажлиси залларини суд жараёнини олиб боришлик учун тайёргарлигини текшириш, судьяларни фармойиши асосида доимий равишда кўрилмайдиган жойга жиноий иш ва далилий ашёларни олиб келиниши ҳамда сақлашликни таъминлаш; Суд ёки суд ижрочисига чақиртирилганда келмаган шахсларни мажбурий келтириш;

ижро ҳаракатларини амалга оширишда катта суд ижрочиси кўрсатмаси асосида иштирок этиш. Суд ижрочиси берилган ҳуқуқ доирасида амалга ошириладиган қонуний талабларини Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги барча давлат идоралари, ташкилотлари, мансабдор шахслар ва фуқароларнинг бажарилиши мажбурий бўлиб ҳисобланади. Суд ижрочисининг қонуний талабларини бажармаслик ва унинг зиммасига юкланган хизмат-вазифаларининг адо этилишига монелик қилиш Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавобгарликка олиб келади.1 Суд ижрочилари суднинг ҳал қилув қарорларини ижро қилишнинг бирдан-бир ягона органи эмас, баъзи ҳолларда, чунончи: солиқ органлари ва банклар ҳам амалга оширадилар. Ижро ҳужжати асосида қарздорнинг ҳисобида пул маблағларини ундирувчининг счётига ёки суднинг депозит счётига мажбурий равишда ўтказувчи давлат банки ҳамда ходимларнинг иш ҳақларидан тегишли суммани ушлаб қолувчи муассаса, корхона, жамоа хўжалигининг бухгалтериялари ҳам ижро органлари бўлиб ҳисобланиши мумкин. Ижро ҳужжати-пул маблағини қарздорнинг счётидан ундирувчининг счётига ўтказиш учун қонуний асосдир, лекин ижро варагида ёки хўжалик судининг буйругида қарздорнинг пул маблағи ўтказилиши лозим бўлган счёти кўрсатилмаган бўлса, шунингдек ижро вараги ва хўжалик судининг буйругида кўрсатилган қарздорнинг счёти давлат банкида бўлмаса, ижро ҳужжати ижро қилинмасдан, уни берган органга юбориш учун ундирувчига қайтарилади.

Суд қарорларини ижро қилиш процессда одатда икки тараф: ҳал қилув қарорининг ижро қилинишини талаб этувчи тараф-ундирувчи ва суд қарорларини ижро қилишга мажбур бўлган тараф-қарздор иштирок этади. Ижро қилиш процессидаги ундирувчи ва қарздор тушунчалари, судда иш кўриш вақтидаги даъвогар ҳамда жавобгар тушунчалари билан ҳамма вақт тўғри келавермайди. Агарда суд қарорлари билан даъвогарнинг даъво талаби қаноатлантирилган бўлса, қарорни ижро қилиш процессида даъвогар ундирувчи, жавобгар қарздор бўлиб ҳисобланади. Агарда суд қарори билан даъвогарнинг даъвоси рад этилиб, ундан жавобгарнинг фойдасига, масалан, суд харажатларини ундришга қарор қилинган бўлса, у ҳолда ижро процессида даъвогар қарздор жавобгар эса, ундирувчи бўлиб қолади. Шунингдек айрим ҳолларда суд иш кўриш процессида бутунлай иштирок этмаган шахслар ёки ташкилотлар ҳам ижро процессида тарафлар бўлиб қолиши мумкин. Бундай ҳолларда ворислр ёки ундирувчилардан ижро варақаси бўйича ҳақ талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлган шахслар ундирувчи бўлишлари мумкин. Одатда, ижро процессида бир ижро ҳужжати бўйича бир ундирувчи ва бир қарздор бўлади. Лекин суд томонидан шериклик мажбуриятидан келиб чиқадиган талаблар қаноатлантирилган бўлса, ижро процессида қарздор томонидан ҳам жавобгар томонидан ҳам шерик иштирокчилик бўлиши мумкин. Ҳар бир ҳал қилув қарори бўйича битта ижро вараги берилади. Лекин агар ижро турли жойларда ўтказиладиган бўлса ёки ҳал қилув қарори бир қанча даъвогарларнинг фойдасига ёки бир неча жавобгарларга нисбатан чиқарилган бўлса, ундирувчиларнинг илтимоси бўйича суд ижро жойини ёки ҳал қилув қарорининг ижро этилишига тегишли қисмини аниқ қилиб кўрсатиб, бир неча ижро вараги бериши мумкин. Шерик жавобгарлардан пул маблағлари ундириш тўғрисидаги ҳукм ёки ҳал қилув қарорига асосан ундирувчининг илтимоси бўйича шерик жавобгарларнинг сонига қараб бир

неча ижро вараглари берилиши мумкин. Ҳар бир ижро варагида ундириладиган пулнинг умумий суммаси кўрсатилиши ва ҳамма жавобгарлар (уларнинг шериклик асосида жавобгар бўлишлари кўрсатилган ҳолда) санаб ўтилиши лозим. Суд ижрочиси мажбурий ижрога киришганида тарафларга уларнинг процессуал ҳуқуқ ва бурчларини тушунтиришга мажбур. Ундирувчи ва қарздор ҳал қилув қарор ижро этилиши вақтида шахсан ўзи ёки вакиллари орқали ҳозир бўлишга, ижро ишини юргизиш материаллари билан танишишга, ижронинг бориши ҳақида маълумот олишга, келишув битимлари тузишга, мулкнинг кимга тегишли ва унинг баҳоси тўғрисида низолашишга суд ижрочисининг ҳаракатлари устидан шикоят қилишга ҳақлидир. Ундирувчининг вакили тегишлича хабардор қилингани ҳолда ҳал қилув қарорининг ижро этилишида ҳозир бўлмаслиги суд ижрочисининг ижро ҳаракатларини бажаришга тўсқинлик қилмайди. ФПКнинг 380-моддасига мувофиқ ундирувчи мажбурий ижродан воз кечишга, ундириш миқдорини камайтиришга, жавобгарнинг ижрони кейинрок ёки қисмларга бўлиб бажарилишига йўл қўйишга ҳақли. Ижро ҳаракатларини бажараётганда суд ижроси агар ундириш учун зарур бўлса, қарздорнинг бинолари ва омборларини кўздан кечиришга ҳам ҳақли бўлади. қарздор суд ижрочисининг бинога киришишига йўл куймаган тақдирда суд ижрочиси зарур бўлган ҳолларда ҳолис шахсларни таклиф қилиб, бинони уларнинг ҳузурида очади ва кўздан кечиради. Суд ижрочисининг ижро ҳаракатини бажариш вақтида қарздорнинг шахсий эркинлигига ва обруйига қандай шаклда бўлмасин, тажовуз қилиши қатъиян ман этилади. Суд қарорларини ижро қилишда қарздорнинг шахси дахлсиздир. Суд ижрочиси қарздорни судга мажбурий келтириш ҳуқуқига эга эмас ва унинг турар жойини чеклаб қўя олмайди ҳамда ижро қилиш

процессида ҳар икки тарафнинг ҳуқуқларини қўриқлашга мажбурдирлар. У қарорнинг ижросига киришишдан олдин қарздорга ҳал қилув қарорини 5 кунлик муддат ичида ихтиёрий равишда ижро қилиш тўғрисида таклиф юборади. қарздор белгиланган муддатида қарорни ижро қилмаса ёки ихтиёрий ижро қилишни рад этса-суд ижрочиси қарорни мажбурий ижро қилишга киришади. Мажбурий ижро қилиш чоралари: қарздорнинг шахсий мулкини хатлаш ва мулкни сотиш йўли билан ундириш; қарздорнинг бошқа шахсларда бўлган шахсий мулкидан ва пул маблағларидан ундириш; қарздорнинг иш ҳақи, пенсияси, стипендияси ва бошқа турдаги даромадларидан ундириш; ҳал қилув қарорида кўрсатилган маълум нарсаларни қарздордан олиб ундирувчига бериш; қонунга мувофиқ ҳал қилув қарорида кўрсатилган бошқа чоралар тарзида бўлади. қарздор ва ундирувчи ижро қилиш процессида юқорида айтилганидек, ўзларининг вакиллари орқали ҳам ижро қилиш ҳуқуқларига эгадирлар. Ижро қилиш процессида вакилликнинг барча турлари: ихтиёрий вакиллик, қонуний, устав бўйича вакиллик амалга оширилиши мумкин. Муомалага лаёқатли фуқаро томонидан сайланган вакилликнинг ва ижро процессидаги юридик шахс вакилининг ваколатлари нотариал ёки ваколат берувчининг иш жойидаги маъмурият томонидан гувоҳлантирилган, ёзма шаклдаги, ишонч қоғози ёки ваколатнома билан расмийлаштирилган бўлиши лозим. қонуний вакиллардан алоҳида ваколатнома талаб этилмайди. Ижро процессидаги вакиллар тарафларнинг барча ҳуқуқларидан фойдаланадилар. Ваколатнома вакилнинг ўз ваколатини бошқа шахсга бериш, ижро ҳаракати вақтида келишув битими тузиш, мулк ва пул олиш ҳуқуқлари махсус равишда кўрсатилиши лозим. Бундай кўрсатма

бўлмаганида ихтиёрий сайланган вакил юқорида айтилган ҳуқуқларни амалга ошира олмайди. Ижро процессида вужудга келган бир қатор масалалар ижрочи, суд ёки қарорни ижрога берган орган томонидан ҳал қилинади, масалан, қарорни сир сақлаш, қарорнинг ижросини кейинга қолдириш, ижро ҳужжатларини олиш ёки уни кейинга қолдириш, ижро ҳужжатларини олиш ёки уни ижрога қаратиш бўйича утиб кетган муддатни тиклаш, қарздорнинг умумий мулкидаги хиссасини белгилаш, тарафларнинг келишув битимини тасдиқлаш, қарорнинг ижросини тўхтатиш ва бекор қилиш, ижро варақасининг дубликатини бериш ва шу каби бошқа масалаларни ҳал қилади. Ижро ишида прокурорнинг иштироки қонунда назарда тутилган. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси билан қонунларнинг тўғри ижро қилиниши устидан юқорида назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош Прокурорига ва унга итоат қилувчи прокурорларга юклатилган (Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 118-моддаси, Прокуратура тўғрисидаги қонуннинг 1-моддаси). ФПКнинг 46-моддасига мувофиқ прокурор ишга процесснинг бошланиш босқичида кириша олади. Прокурор фуқаролик суд ишларининг юргизилишида қонуннинг ҳар қандай тусда бузилишини (бундай бузилишлар ким томонидан содир қилинганидан қатъий назар) бартараф қилиш учун қонунда назарда тутилган чораларни кўради. Прокурор суд ва бошқа идораларнинг қарорларининг тўғри ва ўз вақтида ижро қилиниши устидан ҳам назорат олиб боради.

Ижро қилиш асослари Суд ҳужжатлари (хал қилув қарори, ажрим ва қарор) ва бошқа идораларнинг ижро билан боғлиқ бўлган ҳужжатларини ижро қилиш тўғрисидаги қоидалар Ўзбекистон Республикаси «Суд ҳужжатларини ижро қилиш тўғрисида»ги қонунда белгиланган. Булар қуйидагилардан иборат. Суднинг ҳал қилув қарори, дарҳол ижро этиш ҳолларидан ташқари (ФПКнинг 220-221-моддалари) ҳамма ҳолларда қонуний кучга киргандан сўнг ижро этилади. Манфаатдор шахснинг илтимоси бўйича ижро ҳужжатларининг юқорида кўрсатилган тегишли орган беради. Бундай ҳужжатлар қуйидагилардан иборат. 1) судларининг ҳал қилув қарорлари, ҳукмлари, ажримлари ва қарорлари, суд томонидан тасдиқланган келишув битимлари, фуқаролар ўртасидага низолар бўйича чиқарган ҳал қилув қарорлари, айрим ишларни кўриш учун махсус тайин этилган арбитражларнинг ҳал қилув қарорлари, чет эл судларининг қарорлари асосида берилган ижро варақалари; 2) нотариуслар ва нотариал ҳаракатларни бажарувчи мансабдор шахсларга берган ижро хатлари; 3) хўжалик судларининг қонунда кўрсатилган ҳолларда давлат муассасалари, ташкилотлари, кооператив ва жамоат ташкилотлари ўртасидаги низолар бўйича хўжалик суди ва ҳакамлар суди чиқарган ҳал қилув қарорлари асосида берадиган буйруқлари;

4) тўловчи томонидан акцепт қилинган, лекин муддатида тўланмаган тўлов талаблари; 5) меҳнат низолари билан шуғулланувчи комиссиясининг ҳал қилув қарорлари асосида меҳнат низолари бўйича берилган ёки майиб бўлиш, соғлиқка бошқача шикаст етказиш ёхуд боқувчининг ўлими натижасида келган зарарни тўлаш ҳақидаги низолар бўйича берилган гувоҳномалар; 6) маъмурий органларнинг фуқаролардан низосиз тартибда пул ундириш ҳақидаги қарорлари, суд ижрочиларининг қарорлари қонунда кўрсатилган ҳолларда бошқа идораларнинг қарорлари. Ижро ҳужжатларининг мажбурий ижрога топшириш муддатлари Суд ва бошқа органларнинг қарорларининг мажбурий ижро қилиш маълум муддат билан чекланган. қарорларни ижро қилиш муддати институтнинг киритилиши-ундирувчи билан қарздорнинг муносабатини узоқ вақтгача номаълум ҳолда қолдиришнинг мақсадга мувофиқ бўлмаслигидан келиб чиқади. ФПКнинг 377-моддасида белгиланганидек, тарафлардан лоакал бири фуқаро бўлган иш бўйича суднинг ҳал қилув қарори, у қонуний кучга кирган пайтдан бошлаб уч йил ичида, мажбурий тартибда ижро этиш учун топширилиши мумкин. Даврли тўловларни ундириш учун берилган ижро ҳужжатлари бу тўловлар ундириладиган ҳамма давр ичида ижрога топширилиши мумкин.

Ижро ҳужжатини ижрога топширишгача ўтган вақт учун даврли тўловлар ФПКнинг 377-моддасида белгиланган муддат чегарасида ундирилади. Шу модданинг биринчи қисмида кўзда тутилган муддатлар ҳар бир тўлов муддати тугаган кундан бошлаб давом этади. Ижрога топшириш муддати, қонунда бошқача ҳол кўрсатилмаган бўлса, ижро ҳужжатининг ижрога берилиши билан, шунингдек ҳар икки тараф ёки улардан бири фуқаро бўлган иш бўйича ҳал қилув қарори қисман ижро қилиниши билан узилади. Муддат узилганидан сўнг унинг ўтиши янгидан бошланади, лекин олдинги ўтган вақт янги муддат ҳисобига кирмайди, ижро ҳужжати тўлиқ ёки қисман ундирилмасдан қайтарилган тақдирда, ижро ҳужжатини ижрога топшириш учун янги муддатни ҳисоблаш ижро ҳужжати ундирувчига қайтарилган кундан бошланади. Ижро варагини ёки нотариуснинг ижро хатини ижрога топшириш муддатини ўтказиб юборган ундирувчиларга, агар қонунда бошқача белгиланган бўлмаса, ўтказиб юборилган шу муддат суд узрли деб топган сабабларга кўра тиклаб берилиши мумкин. ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисидаги ариза ҳал қилув қарори чиқарган судга ёки ижро қилинадиган жойдаги судга берилади. Ариза ишда иштирок этувчи шахсларни хабардор қилиб суд мажлисида кўрилади, лекин уларни келмаганликларини ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисиаги масалани ҳал қилиш учун тўсқинлик қилмайди. Утказиб юборилган муддатни тиклаш рад қилинганда-хусусий шикоят берилиши ёки протест келтирилиши мумкин.

Ижрога топшириш муддати ўтказиб юборилган бошқа ижро ҳужжатлари бўйича муддатни тиклаш мазкур ҳужжатларни берган органлар томонидан амалга оширилади. Юқорида баён этилган умумий қоидалардан тубандагича истеснолар белгиланган: 1) меҳнат ишлари бўйича ходим меҳнат низоларининг кўрувчи комиссиянинг баёни топширилган кундан бошлаб уни мажбурий ижро қилиш учун 3 ой ичида суд ижрочисига тақдим этиш керак; 2) маъмурий тартибда солинган жарималарни ундириш бўйича Республика қонунлари билан белгиланган ижро муддати қўлланилади; 3) даврли тўловларни (масалан, нафақаларни) ундириш тўғрисидаги қарорлар тўловлар ундирилиши лозим бўлган бутун давр ичида ижро қилиниш кучини сақлайди. Лекин ижро ҳужжатини тақдим этишга қадар ўтган вақт учун, фақат қарорларнинг ижро қилишнинг умумий муддати чегарасидагина ундирилиши мумкин; 4) хўжалик судларининг буйруқлари суд томонидан белгиланган муддат тамом бўлган кундан бошлаб 6 ой ичида ижро қилиш учун тақдим этилиши мумкин. қоида бўйича ижро муддати қарорнинг қонуний кучга кирган кунидан бошлаб ҳисобланади;1 5) ҳакамлар судининг ижро варақалари 6 ой ичида ижро қилинишини керак.

Ижро ишининг юритишнинг умумий қоидалари Суд ижрочиси белгиланган тартибда берилган ижро ҳужжати асосида, қарздорнинг оғзаки ва ёзма аризаси ва шунингдек суд ёки прокурорнинг таклифи бўйича ижро ҳаракатини бошлайди. Ижро ҳаракатини қўзғатиш учун тегишли ижро ҳужжати ижрочига почта орқали юборилишининг ўзи ҳам етарли бўлади. Ижро ишларини қўзғатиш учун суд ижрочиси уч кун ичида қарор чиқаради, бунда ихтиёрий ижро учун 5 кун муддат беради. Фуқаролик ишларини судда кўриш вақтидагидек, ижро процессида ҳам эркин ҳуқуқлилик тамойили (принципи)да ҳаракат қилинади. Ижро процессида тарафлар ўз ҳуқуқларидан ва уларни ҳимоя қилиш воситаларидан эркин фойдаланадилар. Ундирувчи ижро ҳужжатини ижрога қаратишга ёки қаратмасликка ҳақлидир. У ижро ҳужжатини қайтариб олишга, шу ҳужжат бўйича ижро ҳаракатини тўхтатиш масаласини қўйишга, ижро юзасидан ўз ҳуқуқидан воз кечишга ёки ўз ҳуқуқларини қонун йўл куйган ҳолларда бошқа шахсга ўтказишга ҳақлидир. Тарафлар ижро процессида келишув битимини тузишга ва суд ижрочисининг ҳаракати устидан шикоят қилишга ҳақлидирлар. Суд қарорлари ундирувчининг фойдасига ижро қилинадиган бўлса ҳам, аммо қонунда қарздорнинг ҳуқуқини ҳимоя қилишга қаратилган бир қатор меъёрлар ўрнатилган. Бу борада муҳим меъёрлардан бири қарздорнинг зиммасидаги бурчини ихтиёрий равишда ижро қилиб тамомлаш ҳуқуқи ҳисобланади. қарздорнинг ҳамма мулкидан ҳам ҳақ ундириб бўлмайди:

унинг қандай мулкларидан ҳақ ундириш мумкин эмаслиги қонунда белгиланган. Болаларнинг таъминоти учун алимент ундириш маъмурий тартибда жарима ундириш тўғрисидаги қарорлар, мулкни мусодара қилиш, кўрилган зарарни ундириш тўғрисидаги ҳукмлар юзасидан ижро варақалари ундирувчиларнинг илтимосарига қарамасдан ёзилади ва ижро этилиши жойи бўйича тегишли ижрочига юборилади. Давлат фойдасига суд харажатларини ундириш тўғрисидаги ижро варақалари ҳам ҳудди шу тартибда ёзилади ва топширилади. Суд қарорларини ижро қилиш жараёнида фуқаролик процессининг бошқа принципларига ҳам амал қилинади. Чунончи ижро ҳаракати миллий тилда олиб борилади, ижро ҳаракати олиб бораётган тилни билмайдиган шахс ижро иши материаллари билан таржимон орқали танишиши мумкин. Ижро ишини амалга оширишда ижрочи мустақил ва фақат қонунга итоат қилади. Суд ижрочисига ҳеч ким унга ижрони қандай амалга ошириши кераклиги ҳақида кўрсатма бера олмайди. Суд ижрочисининг иш характери унинг фаолияти билан фуқароларнинг бевосита танишишларига имконият бермайди, чунки кўпгина ижро ҳаракатлари қарздорнинг уйида қилинади ва фуқароларнинг турар жой дахлсизлиги принципига мувофиқ у ерга бошқа шахсларнинг киришлари чекланади. Аммо ошкоралик принципига мувофиқ ижро ҳаракати масалалари матбуотда ёритилиши мумкин. Ижро ҳаракатлари фуқароларнинг социал, мулкий ва хизмат ҳолати, миллати, ирқи ва диний эътиқодларидан қатъий назар қонун ва суд олдида тенглик принципи асосида амалга оширилади.

Ундирувчидан, бошқа органдан олинган ижро ҳужжатлари ижрочи томонидан қонун талабларига жавоб берса рўйхатга олинади. Амалдаги қонунга кўра суд ижрочиси шахсан ўзи бевосита ижро ҳужжатларини қабул қилиб олади. Ҳар бир ижро ҳужжати бўйича алоҳида ижро иши ва регистрация карточкаси тузилади. ҳал қилув қарорини ижро қилиш жойи ва вақти тўғрисидаги қоидалар қонуннинг 10-14-моддаларида берилган. Суд ижрочиси ҳал қилув қарорини ижро этишдан шахсан бевосита ёки билвосита манфаатдор бўлса ёки унинг ҳолислигига шубха туғдирувчи бошқа ҳолатлар бўлса ёхуд у тарафларнинг, ишда иштирок этувчи бошқа шахсларнинг ўзи ёки вакилларининг қариндоши бўлса, ҳал қилув қарорини ижро этишда қатнаша олмайди. ФПКнинг 216 ва 380-моддаларида ҳал қилув қарорининг ижросини кечиктириш ёки қисмларга бўлиб бажариш, ҳал қилув қарорларини ижро этиш усули ва тартибини ўзгартириш, ижро ҳаракатларини тўхтатиб қўйиш ва тугатиш тўғрисида умумий қоидалар берилган. Суд ижрочиси ҳал қилув қарорининг ижросини кечиктиришга, қисмларга бўлиб бажаришга ёки ижро этиш усули ва татибини ўзгартиришга бу тўғрида суднинг ажрими бўлсагина ҳақли бўлади. Суд ҳал қилув қарорнинг ижросини қийинлаштирадиган ёки бажариб бўлмайдиган қилиб қўядиган ҳолатлар мавжуд бўлса (қарздор ёки унинг оила аъзолари касал бўлса, ундирилган мулк натура ҳолда бўлмаса ва шу каби бошқа ҳолларда) ижрочи судга ижрони кечиктириш ёки қисмларга бўлиб бажариш, шунингдек ҳал қилув қарорини ижро этиш усули ва тартибини ўзгартириш масаласини ҳал этиш тўғрисида мурожаат қилади. Суд қуйидаги ҳолда:

1-дан, қарздор вафот этган тақдирда, агар бунда суд белгиланган ҳуқуқий муносабатга мувофиқ ҳуқуқни қабул қилишга йўл қўйилган бўлса; 2-дан, қарздор муомала лаёқатини йўқотган бўлса; 3-дан, қарздор Куролли Кучларнинг ҳаракатидаги қисмда бўлса ва Куролли Кучларнинг ҳаракатидаги қисмдаги ундирувчи илтимос қилса; 4-дан, қарздор ижро ҳужжати устидан низолашишига қонун бўйича йўл қўйилган тақдирда низолашса; 5-дан, органлар ва мансабдор шахсларнинг хатти-ҳаракат (қарор)ларига нисбатан шикоят берилса; 6-дан, қонун бўйича ҳал қилув қарорининг ижросини тўхтатиш ҳуқуқи берилган мансабдор шахсларнинг қарори бўлганида ижрони тўхтатишга мажбур. Агар юқорида кўрсатилган ҳолларда суд қарорнинг ижро этилишини тўхтатишга мажбур бўлса, аммо баъзи ҳолларда ижро ҳаракатларини тўхтатиб қўйиш-қўймаслик ҳуқуқи суднинг ихтиёрига ҳавола қилинади. Жумладан, қуйидаги ҳолларда: 1-дан, қарздор бўлган юридик шахс тугатилганида; 2-дан, Куролли Кучлар сафидаги ёки қандайдир давлат мажбуриятини бажаришга тортилган қарздорнинг илтимоси бўлганида; 3- дан, қарздор узоқ муддатли хизмат командировкасида булcа; 4-дан, қарздор шифохонада даволанишда бўлганида; 5-дан, мулкни хатлашдан чиқариш тўғрисида даъво қўзғатилган бўлса; 6-дан, суд ижрочисининг ҳаракатига шикоят берилганида; 7-дан, қарздор қидирувда бўлса; 8-дан, ундирувчи илтимос қилганида суд ижро ҳаракатларини тўхтатишга ҳақли бўлади. Иш

бўйича ижро ҳаракатларини тўхтатиб туриш муддатлари моддаларда кўрсатилган. Ҳақ ундирувчи билан қарздор ўртасида суд тасдиқлаган келишув битими тузилганида; ундирувчи ёки қарздор фуқаро вафот қилгандан сўнг ҳал қилув қарорида белгиланган талаб ёки мажбурият мархумнинг ҳуқуқини қабул қилувчига утмайдиган бўлганда; ундиришнинг мазкур тури учун қонун билан белгиланган даъво муддати ўтган бўлса-ижро иши тугатилади. Ижро ҳужжати ҳақ ундирувчининг илтимоси бўйича унга қайтарилиши ҳам мумкин. Бундан ташқари ижро ҳужжати қарздорнинг ҳақ ундириладиган мулки ёки даромади бўлмаганида: ундирувчи ҳал қилув қарорини ижро қилиш вақтида қарздорнинг сотилмай қолган мулкини ўзида қолдиришни ёки суднинг ҳал қилув қарорида кўрсатилган ва қарздордан олинган нарсаларни олишни истамаганида, агар қарздор ундирувчи кўрсатган жойда яшамаса ёки ишламаса ё унинг мулки бўлмаса қайтарилиши мумкин. Ижро ҳужжатининг ундирувчига қайтарилиши қонунда белгиланган муддат ичида шу ҳужжатни янгитдан ижрога топшириш учун тўсқинлик қилмайди. Ижро ҳаракатларини тўхтатиб қўйиш ёки бекор қилиш, шунингдек ижро ҳужжатини ундирувчига қайтариш масалалари ижрочи турган (жойлашган) суд томонидан кўрилади ва бу ҳақда ажрим чиқаради. Ижро ҳаракатларини тўхтатиб қўйиш ёки бекор қилиш, шунингдек ижро ҳужжатини ундирувчига қайтариш тўғрисидаги ажрим устидан мулкни очиқ савдода сотиш тўғрисидаги эълон учун экспертларга тўлаш учун, ижро қилиш жойига бориши учун зарур бўлган харажатлар суд ижрочиси иши депозит ҳисобидан тўланади.

Ижро қилинган ҳал қилув қарори бўйича қарздордан қанча мулк ва пул ундирилганлигидан қатъий назар, ижро харажатлари, судьянинг ажрими бўйича қарздордан давлат фойдасига ундирилади. Бу ажрим устидан хусусий шикоят берилиши ва хусусий протест келтирилиши мумкин. Қарздорнинг мулки ҳисобига ҳақ ундириш тартиби Амалий қонунларга асосан фуқаролардан тегишли ҳақ қарздорнинг шахсий мулкидан, шунингдек унинг умумий мулкидаги, эр-хотин ўртасида бўлган мулкдаги хиссасидан ундирилади. Ундирувчига суднинг ҳал қилув қарорида кўрсатилган нарсаларни ундириб бериш лозим бўлганида суд ижрочиси бу нарсаларни қарздордан ундирувчига олиб беради. Агар ундириладиган ҳақнинг миқдори қарздорнинг ойлик иш ҳақидан ёки даромадидан, пенсияси ёки стипендиясидан қонун бўйича ундирилиши мумкин бўлган хиссадан ошмаса, қарз қарздорнинг мулки ҳисобига ундирилмайди. Ҳақ ундириш қарздорнинг мулкини хатлаш ва уни сотиш йўли билан амалга оширилади. Мулкни хатлаш икки турдаги ҳаракатлардан: 1-дан, мулкни хатлашдан; 2-дан, қарздорга бу мулкни тасарруф қилишнинг ман этилганлигини билдиришдан иборат бўлади. Шу икки ҳаракат қилинганидагина мулк хатланган ҳисобланади. Мулкни хатлаш ҳамма вақт унга арест солиш билан боғлиқ бўлмайди. Масалан, эр-хотиннинг умумий мулкларини бўлишда, агар даъвони таъмин қилиш тўғрисида ажрим

чиқарилмаган бўлса, қанча мулк борлигини билиш учун мулк хатланиши мумкин. Лекин бу мулкка арест солиш (хатлаш) мумкин эмас. Мулкка арест солиш (хатлаш) судлар томонидан чиқариладиган ҳукм, қарор ва ажримларнинг ижросини таъминлашга қаратилган чоралардан биридир. Хатлаш фақат суд ижрочиси томонидангина эмас, фуқаролик даъвосини таъмин қилиш мақсадида прокуратура органлари томонидан, солиқлар суғурталар бўйича боқимандаларни ундириш бўйича молия органлари томонидан ўз вақтида тўланмаган ўзаро солиқ бўйича тўловларни ундириш бўйича, шунингдек вафот этганлардан қолган мулкларнинг сақланишини таъминлаш мақсадида нотариал идоралар томонидан ҳам солиниши мумкин. қарздор ўзининг қайси мулки ҳисобидан ҳақ ундириш мумкинлигини айта олади. Агар унинг кўрсатган мулки билан қарз қопланиши мумкин бўлса, суд ижрочиси бу илтимосни қаноатлантиради. Имконияти борича арест солинадиган (хатланган) мулкнинг қиммати ундириш суммаси ва ижро харажатларидан ортиқ бўлмаслиги лозим. Процессуал қонунчилик ундиришни қарздорнинг ҳамма мулкига қаратишга йўл қўймайди. қонун фуқаро ва ташкилотларнинг мулкий ҳуқуқларини ҳимоя қилиб, ижро варақаси ва унга баробар бўлган ижро ҳужжатлари бўйича ҳақ ундирилиши мумкин бўлган мулкларнинг рўйхатини белгилайди. қарздорнинг ўзи ва қарамоғидаги шахслар учун зарур бўлган кийим-кечаклари, уй-рузгор ашёлари ва унинг касбини давом эттириш учун зарур бўлган китоблари, қўлланмалари ва асбоб-ускуналари ҳисобидан ҳақ ундириш мумкин эмас. Кишлок хўжалиги билан шуғулланувчи шахсларнинг ерни экиш учун зарур бўлган миқдордаги уруглигига, йигиб олинмаган хосилига ва шунингдек кўрсатилган миқдорда уй ҳайвонларига ва уларни боқиш учун зарур миқдордаги ем-хашакларга ва ҳоказоларга хатлаш, арест солиш мумкин эмас.

Суд ижрочиси мулкни хатлашдан олдин қарздорни ижро ҳужжати бўйича ундирилиши мумкин бўлмаган мулклар рўйхати билан таништириши лозим. Бундай қилиш қарздорда суд ижрочисининг ҳаракатининг қонунийлиги тўғрисида ишонч туғдиради ва шикоят қилишнинг олди олинади. қарздор йўқлигида мулкка арест (хатлаш) солинадиган бўлса, бундай вақтда ҳолисларнинг, уйлар бошқармаси ёхуд маъмурият вакилининг иштирок этиши мажбурийдир. Суд ижрочиси рўйхатга олинган ашёларни муҳрлаши мумкин, бу ҳақда рўйхат актида кўрсатилади. Мулкни рўйхатга олиш актининг нусхалари қарздорга ва рўйхатга олинган мулкни сақловчига берилади. Агар мулкни рўйхатга олиш суд ҳукмининг мулкни мусодара қилиш қисмига ёки мулкни давлатга топшириш тўғрисидаги ҳал қилув қарорларига асосан ўтказилаётган бўлса, рўйхат акти мулкни сотиш учун тегишли жойга ҳам юборилади. Мулкни хатлаш тўғрисидаги акт икки нусхада тузилиб, унинг бири қарздорга берилади. Агар мулк сақлаш учун бошқа шахсларга топшириладиган бўлса, акт уч нусхада тузилади ва бири сақловчига берилади. Мулк хатлангандан кейин қарздор уни тасарруф қилиши мумкин эмас. Мулкни хатлашда учинчи шахслар бу хатланган мулкнинг ўзларига тегишли бўлишини билдиришлари мумкин. Бундай ҳолларда қонун бўйича мазкур мулкнинг бошқа шахсга тегишлилиги аниқ бўлгандагина хатланмайди. Шунинг учун суд ижрочиси мулкни бошқа шахсга тегишли бўлиши тўғрисида асос бўлмаса, у мулкни хатлаши ва учинчи шахсларнинг эътирозларини актда кўрсатиши лозим. Шу билан бирга суд ижрочиси бу шахсга мулкни хатлашдан чиқариш тўғрисида даъво билан судга мурожаат қилиш ҳуқуқини тушунтириши керак.

Мулкни хатлаш вақтида учинчи шахсларнинг бу мулкка бўлган ҳуқуқларини билдирмасликлари ва эътирозларнинг актда кўрсатилмаслиги шунингдек низоли мулкнинг олиб кетилганлиги ёки сотиб юборилганлиги мулкни арестдан чиқариш тўғрисида даъво қилиш ҳуқуқидан уларни маҳрум қилмайди. Мулкни хатлаш вақтида суд ижрочиси уни давлат нархи билан баҳолайди. Кишлок хўжалик махсулотлари, ҳайвонлар ўртача бозор нархи билан, иморатлар эса инвентаризация ёки суғурта нархи бўйича баҳоланади. Баъзи нарсаларни баҳолаш қийин бўлса ёхуд қарздор ёки ундирувчи суд ижрочиси куйган баҳога норози бўлса, суд ижрочиси рўйхатга олинган мулкнинг қимматини белгилаш учун экспертни таклиф қилади. қарздорнинг рўйхатга олинган мулки рўйхатга имзо қўйдирилиб, сақлаш учун қарздорга, ундирувчига ёки суд ижрочиси тайин қилган бошқа шахсга берилади. Давлат ёки жамоат мулкининг ўғирланиши, талон-тарож қилиниши ва кам келиши натижасида етказилган зарарни қоплаш тўғрисидаги ишлар бўйича рўйхатга олинган мулкни сақловчи сифатида қарздорни ёки унинг қариндошларини тайинлаш ман қилинади. қарздордан ёки унинг оила аъзосидан бошқа сақловчи мулкни сақлагани учун белгиланган такса бўйича ҳақ олади. Бундан ташқари унга мулкни сақлаш бўйича қилинган ҳақиқий ва зарур харажатлари тўланади. Мулкни сақлаш учун олган қарздор, агар бу мулкнинг хусусиятларига кўра ундан фойдаланиш мулкнинг йўқ бўлишига ёки қимматини камайишига сабаб бўлмаса, ундан фойдалана олади. Сақлашга топширилган мулк сарфланса, яширилса, сақловчи етказган зарари учун мулкий жавобгар бўлишидан ташқари жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин.

Суд ижрочиси қарздорнинг бошқа шахсларда бўлган пул маблағлари ва мулкдан ҳақ ундириши мумкин. Корхоналар, муассалари, ташкилотлар, шунингдек фуқаролар суд ижрочисининг сурогига жавобан, ўзларида қарздорнинг қанча пули, қимматликлари ва бошқа мулклари борлиги тўғрисида, ундан қанча қарз эканликлари ҳамда қарзни қандай асосларда ва қандай муддатларда тўлашга мажбур эканликлари тўғрисида маълумот беришга мажбурдирлар. Шу билан бир вақтда кўрсатилган шахслар суд ижрочисининг талабини олгандан бошлаб қарздорнинг уларда бўлган мулки ва пул маблағларига ундириладиган сумма доирасида хатланганлиги тўғрисида ва ундириладиган сумма бутунлай қоплангунича қарздорга тегишли тўловларни улар ундирувчига ёки суднинг депозит счётига топширишга мажбур эканликлари тўғрисида хабардор қилинади. Суд ижрочиси бошқа шахсларда қарздорнинг мулки борлиги тўғрисида жавоб олиши биланок бу мулкни рўйхатга олади. қарздор билан бошқа шахслар ўртасида тузилган шартномага мувофиқ қарздорнинг мулки бошқа шахсларда бўлса, уларнинг шартномадан келиб чиқадиган ҳуқуқларини қўриқлаш имкониятлари ва мулкни олиш ҳақидаги масалалар суд томонидан ҳал қилинади. Фуқаролар жамгарма ва давлат банкига куйган омонат пулларидан ҳақ ундириш асослари ва тартиби суд ҳужжатларини ижро қилиш қонунда кўрсатилган. Ижро ҳужжатларига мувофиқ қарздорнинг мулкини сотишга оид умумий қоидалар юқоридаги қонуннинг 53-моддасида берилган барча чоралар кўрилганида ҳам қарздордан тегишли ҳақни ундириш мумкин бўлмаса, суд ижрочиси қарздорнинг кудратсизлиги тўғрисида акт тузади. қарзни ундириш учун турар жой иморатига арест солиш ва иморатни сотишга оид қоидалар ҳам кўрсатилган.

Суднинг ҳал қилув қарорига биноан турар жойдан кўчиришда суд ижрочиси қонунга амал қилади. Агар жавобгар суднинг ҳал қилув қарорига мувофиқ маълум ҳаракатларни (мулк топшириш ёки пул тўлашдан бошқа ҳаракатларни) бажаришга, чунончи: ходимни ишга тиклашга, иморатни бузиб ташлашга, эшик-дарвозани кўчиришга мажбур қилинса ва х.к. суд ижрочисининг бу тўғридаги ҳаракатлари ҳам юқоридаги қонун билан тартибга солинади. Иш ҳақидан ундириш Ундиришни иш ҳақига қаратган суд ижрочиси қарздорга чақирик қоғозини юбориш билан бир вақтда, ижро ҳужжатини қарздорнинг иш жойига юборади ва бу ҳақда ундирувчига маълум қилади. қарздорнинг иш жойи тўғрисида суд ижрочисига қарздорнинг ўзи ёки ундирувчи маълум қилади. Ташкилотлар суд ижрочисининг талабига мувофиқ қарздорнинг ўзларида ишлаш-ишламаслиги, унинг ойлик иш ҳақи, шу жумладан, унга доимий ва бир йўла бериладиган ҳақлар тўғрисида маълумот беришга мажбурдирлар. Иш ҳақи фуқароларнинг яшаш маблағи бўлгани учун иш ҳақидан фақат қонунда белгиланган маълум чегаралардагина ҳақ ундирилади. қоида бўйича ижро ҳужжатларига кўра иш ҳақини 50 фоиздан ошиқ бўлмаган миқдорда пул ушланиши мумкин. қайси ҳолларда бўлмасин, чунончи, оила аъзоларининг моддий таъминоти учун; давлат мулкини талон-тарож қилиш натижасида келтирилган зарарни ундириш учун; ишланмаган аванс ва иш

жойига бориш учун тўланган, аммо фойдаланилмаган йўл харажатларини қоплаш учун тўланган пуллар ва бошқа қарзлар учун маблағ ундирганда ишчи-хизматчиларнинг ўзлари учун, ҳар ҳолда 50 фоизи сақланиши лозим. Меҳнат қилиш йўли билан ахлок тузатиш қолонияларида жазони ўтаётган қарздорлардан тегишли алиментлар уларнинг иш ҳақларини тўла суммасидан ундирилади ва суд ҳукми бўйича ушланилаётган сумма эътиборга олинмайди. Бундай ҳолларда қарздорнинг иш ҳақидан тўлиқ миқдорда ушланиши мумкин. қарздор ишлаб турган жойдаги бухгалтерия суд ижрочисининг тегишли буйруги бўлмасдан туриб, ундиришни тўхтатишга, ўзгартиришга ёхуд бекор қилишга ҳақли эмас. Бухгалтерия ундирилган суммани ундирувчи ташкилотнинг счётига ўтказиши ёки ундирувчи ёки ундирувчи фуқаронинг қўлига бериши ёхуд унга почта орқали юборилиши лозим. Почта харажатлари ундирувчи ҳисобига бўлади. Агар қарздор хизматдан бўшатилган бўлса, корхона ижро ҳужжатини бу ҳақда белги қуйиб ва қарздорнинг янги иш жойини кўрсатиб суд ижрочисига қайтаради. Шунингдек, қарз суммаси тўла ундирилгандан сўнг ижро ҳужжатлари ҳам суд ижрочисига қайтарилиши лозим. Ижро ҳужжатлари ва харажатлари бўйича корхона, ташкилот ва муассаса маъмуриятлари устидан шикоят суд ижрочисига берилади. Суд ижрочиси шикоятни уч кун ичида кўриб, ундиришни тўғри амалга ошириш тадбирларини кўради. «Суд ҳужжатларини ижро қилиш тўғрисида»ги қонуннинг 83-87-моддалари.

Ундирилган суммани ундирувчилар ўртасида тақсимлаш Суд ижрочисида бир қарздорга нисбатан бир неча кредиторларнинг талаблари тўпланиб қолиб, уларни қаноатлантириш учун ундирилган пул суммаси етарли бўлмаса, ундирилган суммани ундирувчилар ўртасида тақсим қилиш масаласи пайдо бўлади. Ундирувчиларнинг талаблари қонун билан белгиланган навбатда қаноатлантирилади. қонуннинг 77-80-моддаларида ҳақ ундириш тўғрисидаги талаблар олтита навбатга бўлинади. 1-навбатда-ишчи ва хизматчиларнинг меҳнатга оид ҳуқуқий муносабатларидан келиб чиқадиган талаблари, алимент талаблари, майиб бўлганлик ёки боқувчисининг ўлганлиги натижасида келтирилган зарарни тўлаш юзасидан бўлган талаблар, авторлар ва ихтирочиларнинг, шунингдек уларнинг ворисларининг ҳақ талаблари, адвокатларнинг талаблари қаноатлантирилади (қонуннинг 79-моддаси); 2-навбатда-бюджетга солиқ ва солиқ характерига эга бўлмаган тўловлар бўйича талаблар, мулкни строхование қилиш бўйича Госстрах талаблари кондирилади; 3-навбатда-кредит операциялари бўйича давлат банки ва кўрилиши банкининг гаров билан таъмин этилмаган талаблари; 4-навбатда-ташкилотларнинг талаблари ва бошқа органлар томонидан ундириладиган жарималар;

5-навбатда-қолган бошқа талаблар юзасидан тегишли ҳақлар ундирилади; 6-навбатда-бир неча ундирувчиларнинг талаблари навбат билан қаноатлантиради. Биринчи навбатдаги талаблар тўла қаноатлантирилгандан сўнггина, иккинчи навбатдагилари қаноатлантирилади. Биринчи навбатга кирадиган талаблар ундириш суммасига қараб пропорционал миқдорда қаноатлантирилади. Ундирилган суммани ундирувчилар ўртасида тақсим қилиш ҳисобини суд ижрочиси тузади. Ундирувчилар бир неча бўлиб қарздордан ундирилган сумма ҳамма талабларни тўлиқ қаноатлантириш учун етарли бўлмаса, суд ижрочиси пулни белгиланган навбатга ва нисбатан мувофиқ ундирувчилар ўртасида тақсимлаш ҳисоб-китобини тузади ва уни судьянинг тасдиғига топширади. Суд ижрочисининг ҳисоб-китобини тасдиқлаш ёки ўзгартириш ҳақида судья чиқарган ажрим устидан хусусий шикоят бериш ёки хусусий протест келтириш мумкин. қоида бўйича суд ижрочисининг ўзи бевосита қарздордан пул олиши мумкин эмас. Ташкилотлардан фуқаролар фойдасига ундириладиган суммалар суднинг депозит ҳисобига қўйилади ва ундирувчиларга шу ҳисобдан олиб берилади ёки почта орқали юборилади. Нафақа ундириш

Мустақил Республикамизда болалар ва оналар ҳақида, оилани мустаҳкамлаш, вояга етмаган ва меҳнатга лаёқатсиз шахслар тўғрисида гамхурлик қилиш давлатнинг асосий вазифаларидан биридир. Нафака-вояга етмаган болалар, меҳнатга лаёқатсиз ота-оналар ва бошқа шахсларнинг ҳаёт кечиришлари учун зарурдир. Нафақа ундириш ҳақидаги суд қарорларини ўз вақтида ва тўғри ижро қилишнинг қанчалик аҳамиятли бўлиши уз-узидан тушунарли. Афсуски, нафақа ундириш ишлари бўйича суд қарорларини ижро қилишда баъзи бир хатоликларга ва сарсонгарчиликка йўл қўйиш ҳоллари учраб туради. Нафақа ундириш ишлари бўйича ижро варақаси қарор чиқарилган куннинг эртасидан кечиктирмасдан ёзилиши ҳамда ундиришни амалга ошириш учун қарздор турган жойдаги судга юборилиши лозим. Ижро варақаси тегишли ташкилотга юборилганлиги тўғрисида ундирувчига маълум қилинади. Ундирувчининг талабига биноан ижро варақаси унинг ўзига ҳам берилиши мумкин. Суд ижрочилари нафақа ундириш ҳақидаги ижро варақалари бўйича ундирилган суммаларнинг ундирувчиларга ўз вақтида берилиши ёки юборилиши устидан назоратни кучайтиришлари ва алиментларнинг тўланишини кечиришда айбдор бўлган шахсларни жавобгар қилиш масаласини судья олдига қўйишлари лозим. Ўтган вақтнинг қарзи бухгалтерия томонидан фақат суд ижрочисининг буйругига асосан ушланади. Бухгалтерия нафақа ундиишни судларнинг кургазмаси бўлмасдан туриб ёки ундирувчининг ёзма аризасидан ташқари ўзгартиришга, тўхтатишга ёки бекор қилишга ҳақли эмас.

қарздор ишдан бўшатилган вақтда бухгалтерия унинг билан ҳисоблашган куни иш ҳақидан тегишли сумма ушлангани ҳақида ижро варақасига белги қуйиб, шу куннинг эртасидан кечиктирмасдан ижро варақасини ташкилот турган жойдаги судга юбориши ва бу ҳақда судга маълум қилиши лозим. Бухгалтерия судга қарздорнинг ишдан бўшатилган сабабини, охирги турган жойини, агар қарздор бошқа ишга ўтказилган ёки сафарга юборилган бўлса, янги иш жойини аниқ маълум қилиши лозим. Ижро варақаси бухгалтерия томонидан қарздорнинг қўлига берилиши мумкин эмас, чунки у уни йўқ қилиши мумкин ва оқибатда ундирувчи ижро варақасининг дубликатини илтимос қилишга мажбур бўлади. Бекор қилинган суд ҳал қилув қарорлари, ажримлари ва қарорларининг ижросини қайтариш Фуқаролик процессуал қонунларида ижро этилган ҳал қилув қарорлари бекор қилинса ва иш янгитдан кўрилганидан сўнг даъвони тўла ёки қисман рад қилиш тўғрисида ёки даъвони кўрмасдан қолдириш тўғрисида ажрим чиқарилса, бекор қилинган ҳал қилув қарори бўйича даъвогарнинг фойдасига жавобгардан ундирилган нарсаларнинг ҳаммаси яна жавобгарга қайтариб берилиши лозим бўлади. қонун бундай ҳаракатларни суднинг ҳал қилув қарор, ажрим ва қарорларини қайтарма ижроси дейилади. Хал қилув қарорининг қайтарма ижроси тўғрисидаги масалаларнинг биринчи инстанция, кассация ва назорат инстанцияси судлари томонидан ҳал

қилинишига, шунингдек, алоҳида туркумдаги ишлар бўйича ижронинг хусусиятларига оид қоидалар ФПКнинг 382-385-моддаларида берилган.

O'xshashlar

Суд қарорларининг ижро этилиши

Суд ҳужжатларини ижро этиш

Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятининг ташкил этилиши

Суриштирув ва тергов органлари томонидан қонунларнинг ижро этилиши

Суд ҳокимиятининг ташкил этилиши ва функцияларининг умумий тавсифи