Interpol tashkil etilishi, vazifalari va faoliyatining asosiy yo'nalishlari - Huquqshunoslik - Referatlar

Interpol tashkil etilishi, vazifalari va faoliyatining asosiy yo'nalishlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.5 KB

Ko'chirib olish

Interpol tashkil etilishi, vazifalari va faoliyatining asosiy yo'nalishlari Reja : 1 . Interpolning nizomi va vazifalari. 2. Interpol ishining yo’nalishlari. O’zbekiston Respublikasi bilan hamkorligi. 3. O’zbekiston Respublikasi Interpol Milliy byurosini tashkil etilishi va faoliyati.

1. Interpolning nizomi va vaziiaiari Interpol, ya'ni Jinoyat politsiyasi xalqaro tashkiloti (JPXT) milliy politsiya muassasalarining vakillaridan tashkil topgan bo'lib, politsiya organlarining o’zaro ish aloqalarini o'rnatishni, jinoyatchilikka qarshi kurashda barcha milliy huquqrii muhofaza qilish organlarining kuchlarini birlashtirishni o'z oldiga maqsad qilib qo'ygan. Interpol o'n minglab jinoyatchilarning kartotekasini yuritadi va ulardan ko'pini fosh etish hamda zararsizlantirishda ijobiy yutuqlarai qo'Iga kiritgan. Interpol nizomi uning a'zolarining maqsadlari, huquqlari va majburiyatlarini, organlarining tuzih'shini, budjet manbalarini hamda Interpolning boshqa tashkilotlar bilan munosabatini belgilab beradi. Interpol nizomining 4-moddasiga ko'ra, o'z mamlakatlari nomidan vakil qilingan rasmiy politsiya organlari, basharti ularning funksiyalari Interpol faoliyati doirasidan tashqariga chiqmasagina, bu tashkilotga a'zo bo'lishlari mumkin. Bu siyosiy, milliy, xalqaro masalalar bilan shug'ullanuvchi (jumladan, kontrrazvedka) politsiya tashkilotlarining Interpolga a'zo bo'lishlarini istisno qiladi. 998 yil 1 iyulga kelib 185 davlat Interpol a'zosi edi. Uning a'zolari sonining o'sishi faoliyatidagi yutuqlar bilan izohlanadi. Bosh assambleya - Interpolning oliy tashkiliy-huquqiy instansiyasi. Uning tarkibiga barcha milliy politsiya organiarining delegatlari kiradi. Har bir davlatning delegatsiyasi bir yoki bir necha odamdan tashkil topishi mumkin. Delegatsiya rahbari o'z mamlakatining hukumat organlari tomonidan tayinlanadi. Ko'p davlatlar o'z mamlakatlari politstyalarining Interpolga kirganligini hukumat rahbarining yoki ichki ishlar vazirining qo'shimcha imzolagan hujjatlari orqali qayd etib qo'yadilar. Ba'zi davlatlar uni qonunchilik yo'li bilan rasmiylashtiradi (Argentina, Boliviya, Marokko, AQSH va boshq.). Bosh assambleya sessiyasi yiliga bir marta chaqiriladi. Lekin Nizomda favqulodda sessiya chaqirish imVoniyati ham ko'zda tutilgan. Barcha xalqaro tashkilotlar kabi Interpolning manfaatlari ham hamma qit'alarga taalluqli. Bu har bir holda ularga sharoitdan kelib chiqib, individual

yondashishni talab qiladi. Bundan tashqari, Interpolning faoliyatiga a'zolar sonining tez o'sishi ham ta'sir qildi. Bosh assambleya sessiyalari alohida davlat yoki davlatlar guruhining muammolarini yechib -200-beta oimasligi ma'lum bo'Hb qoldi. Shuning uchun 60 yillarning boshida JPXTning yordamchi sessiya organlari sifatida hududiy konferensiyalarni chaqirish amaliyoti shakllanadi. Tashkilotlarning o'ziga xosligini hisobga olib, Nizom (7-modda) shuni nazarda tutadiki, milliy delegatsiyalar tarkibiga zarur kasbiy tayyorgarlikdan o'tgan, politsiya muassasalarida mas'ul lavozimlarni egailagan shaxslar, shuningdek, kun tartibidagi masalalar bo'yicha mutaxassislar kirishi kerak. Barcha delegatsiyalar bitta ovozga ega. Qarorlar esa ko'pchilik ovoz bilan qabul qilinadi. Tashkilotning prezidentini saylash va Nizomni o'zgartirish masalalari bundan mustasno. Mazkur hollarda qaror ovozlarning uchdan ikki qismi bilan qabul qilinadi. Lekin Bosh assambleya sessiyalarida a'zolarning yuz foiz qatnashishlarini ta'minlab bo'lmayapti. Ko'pincha Bosh assambleya sessiyalarida BMT va boshqa xalqaro tashkilotlarning vakillari kuzatuvchi sifatida qatnashmoqdalar. Far yilgi sessiyalarning ochilishi tantanali ravishda bo'lib o'tadi. Ular davlat rahbarlari yoki premyer-mnistr tomonidan ochib beriladi va keng reklamalarga ega bo'ladi. Har bir davlat politsiya organlarining Interpoldagi ishtiroki haqidagi hisobot o'sha davlatning taniqli hukumat arboblari tomonidan parlamentda o'qib eshittiriladi. Nizomning 8-moddasiga binoan, Bosh assambleya quyidagilarni amalga oshiradt: -tashkilotning faoliyat prinsiplarini belgilaydi va lining nizomidagi vazil'alarni bajaiishga ko*maklashuvchi tadbirlarni ishlab chiqaradi; -Kotibiyat taqdim etgan yillik ish rejasini ko'rib chiqadi, qarorlar qabul qiladi, Interpolning mansabdor shaxslarini saylaydi; -o'z vakolatlari doirasida tashkilotning alohida a'zolariga tavsiyalar beradi; -moliyaviy masalalarni ko'rib chiqadi, boshqa tashkilotlar bilan hamkorlik masalalarini muhokama etadi va qaror qabul qiladi.

Bosh assambleya turli masalalar bo'yicha doimiy va vaqtinchalik qo'mitalar tuzadi. Bunday qo'mitalar, qisman, tashkilotning Nizomini o'zgartirish haqidagi masalani ko'rib chiqish uchun tuziladi. Har bir sessiyaning oxirida Bosh assambleya bir qancha takUflar ichidan ovoz berish yo'K bilan tanlab oh'b, keyingi sessiya o'tkaziladigan shaharni aniqlaydi. Interpolning ijroiya qo'mitasiga tashkilotning prezidenti rahbarlik qiladi. Bu qo'mita o'z ichiga uchta vitse-prezident va to'qqizta a'zoni oladi. Qo'mitaning 13 ta a'zosi turli mamlakatlar politsiyalarining va iloji boricha barcha qit'alarning namoyondalari bo'lishlari kerak (Nizomning -201 - 15-moddasi). Prezident to'rt yilga, vitse-prezidenti ar va qo'mita a'zolari uch yilga saylanadilar. A'zolar bir mamlakatning emas, balki tashkilotning vakiliari sifatida o'z majburiyatlarini ado etadilar. Tashkilotning prezidenti Bosh assambleya va Ijroiya qo'rnitaga rahbarlik qiladi. Barcha Intetpol organlarining faoliyati qabul qilinayotgan qarorlarga mos bo'lishini kuzatadi. Bosh kotib bilan aloqada bo'ladi. Interpol prezidentlari - odatda prezidentlikka saylangunlaricha o'z politsiyalarining obro'li professional rahbarlari va turli sessiyalarda o'z delegatsiyalarining boshliqlari bo'lgan kishilar bo'lishadi yoki Ijroiya qo'mitasining a'zolari yoxud vitse-prezidenti bo'lib ishlagan bo'ladilar. Ular o'z lavozimlaridan bo'shagach, mamlakatdagi katta politsiya mansablarini egallaydilar yoki xususiy xizmatlarga rahbarlik qiladilar. Masaian, Interpolning sobiq prezidenti RJekson ingliz xususiy qidiruv firmasi «Sekyurkor»ning vitse- prezidenti bo'lib ko'p yillar ishlagan. Nizomning 22-moddasiga muvofiq, Ijroiya qo'mitaning vazifalari quyidagicha: a) Bosh assambleyaning qarorlaii bajarilishini nazorat qilish; b)Bosh assambleya majlisining kun tartibini tayyorlash; v) Oliy kongressga ish rejalari va takliflarni taqdim etish; g) Bosh kotibning faoliyatini nazorat qilish; d) Bosh assambleya o'ziga yuklagan vazifalami bajarish.

Ijroiya qo'mita yiliga kamida bir marta chaqirih'shi kerak (20-modda). Lekin ko'pincha u ikki yilda bir marta chaqirilmoqda. Bosh kotibiyat Interpolning doimiy faoliyat ko'rsatuvchi xizmatidir. TashMlot Nizomining 26-moddasida ko'rsatilganidek, u: -muntazam ravishda Bosh assambleya va Ijroiya qo'mitaning qarorlarini hayotga tatbiq etadi; -jinoyatchilikka qarshi kurashishning xalqaro markazi hisoblanadi, maxsus axborot markazi sifatida harakat qiladi; -tashkilot nomidan maxsus vakolatlarga ega, milliy va xalqaro tashkilotlar bilan aloqada bo'ladi; -milliy politsiya muassasalari orqali jinoyatlarni tergov qilishga ko'maklashadi; - Interpolning nashrlarini tayyorlaydi va chiqaradi; -Bosh assambleya, Ijroiya qo'mitaning majlislari paytida kotibiyat vazifasini bajaradi; - bar yilgi ish rejalarini tuzadi; - tashkilotning prezidenti bilan doimiy ravishda bevosita aloqa qiladi. Interpol Bosh kotibiyatining Nizomda ko'rsatilgan vakolatlari quyidagilarni o'z ichiga oladi:-202- 1) bevosita jinoyatchilikka qarshi kurashga yo'naltirilgan politsiya faoliyatini muvofiqlashtirish. U axborotlarni markazlashtiradi, eng muhitn xabarlarni ajratib oladi, turli manbadan olingan xabarlarni sintez qiladi, manfaaldor a'zolarga jo'natadi, yig'ma hisobotlar tuzadi; 2)ilmiy tadqiqotlar va rejalashtirishni amalga oshiradi. Interpolning maxsus kutubxonasi va turli tillardagi jurnali ushbu maqsadlarga xizmat qiladi; 3)Interpol turli organlarining kundalik faoliyatiga rahbarlik qiladi, ularning kelgusi va hozirdagi ish faoliyati vositalarini, mablag'larini belgilab beradi, Interpol a'zolarining doimiy aloqasini, ularni texnik vositalar bilan ta'minlaydi. Bosh kotibiyatga besh yil muddatga tayinlanadigan Bosh kotib rahbarlik

qiladi. U Bosh assambleya tomonidan, Ijroiya qo'mitaning takiifiga binoan, layinlanadi. Nizom bu lavozimga oliy malakali, 65 yoshdan oshmagan shaxsni tanlashni tavsiya qiladi. Apparatda 20 dan ortiq mamlakatlaming vakillari ishlaydi. Bosh kotib va uning qo'l ostidagilari o'z faoliyatida mustaqildirlar. Ular hukumat tashldlotlariga bo'ysunmaydi «Ular o'zlarining xalqaro vazifalarini bajarishga to'sqinlik qiluvchi har qanday harakatlarning oldini olishlari shart. Tashkilotning har bir a'zosi Bosh kotib va lining xodimlari tomonidan bajarilayotgan vazifalarning xalqaro ahamiyatini hurmat qilishlari zarur, ularga o'z vazifalarini bajarayotgan paytlarida ta'sir o'tkazmasliklari va ularni har qanday usullar bilan qo'llab-quwatlashlari shart» (Nizomning 30-moddasi). Apparat xodimlarining aksariyati turli mamlakatlar politsiyalarining tajribali xodimlaridir. Interpol xodimlarining doimiy shtatlari yildan yilga ko'payib bormoqda. Bunga nizomda yo'l qo'yilgan. Nizom turli mamlakatlaming politsiyachilariga jinoyatchilikka qarshi kurashda o'z mahoratlarini ko'rsatishga imkon bergan. Interpolning rivojlanishi 1923 yilning 3 sentabrida Jinoyat politsiyasi xalqaro kongressi to'plandi. U Vena shahrida 20 mainlakatning 183 politsiya organlari delegatsiyasi ishtirokida o'tdi. Jinoyatchilikka qarshi kurashda dunyo mamlakatlaridagi turli politsiya tashkilotlarining bevosita va doimiy aloqalarini o'rnatishga qaror qilindi. Vena kongressining kun tartibida quyidagi masalalar bor edi: 1) jinoyat politsiyasi organlarining davlatlararo aloqalarini tashkil qilish; 2)jinoyatlarga qarshi kuchli kurashni yo'lga qo'yish; -203- 3)hibsga olingan jinoyatchilarni bir-birlaiiga berish va mamlakatdan chiqarib yuborisb; 4)politsiya organlarining xalqaro ish tilini qabul qilish; 5) alkogolizmga va giyohvandlikka qarshi kurash; 6) kriminalistika fanini rivojlantirish. Kongress ishtirokchilarining turli xizmatlardan tashkil topgan tarkibi ikkita

muhim qaror qabul qildi: a)mamlakatlarning politsiya xizmatiari o'rtasida bevosita aloqalar o'rnatishning zarurligi; b)xalqaro politsiya tashkiloti tuzish to'g'risida. Shunda bo'lajak tashkilotning nizomi qabul qilingan edi. Avstriya vakili B.Shuls, uni Jinoyat politsiyasi xalqaro komissiyasi (JPXK) deb atashni taklif qildi. Kongressda jami 29 ta maxsus ma'ruza o'qildi. Ularda jinoyatchi umuminsoniy osoyishtalikni buzganligi uchun hech qayerdan panoh topmasligi zarurligi qayd etib o'tilgan edi. Yana jinoyatchi qaysi davlatda jinoyat qilganligi va qaysi davlatda qo'lga tushganligidan qat'i nazar, javobgarlikka tortilishi zarurligi haqidagi fikr ham targ'ib etildi. Shunday qilib, 1923 yil 7 sentabrda Nizom qabul qilingan kundan boshlab, Interpolning tarixi boshlanadi. Lekin 1923 yilda xalqaro komissiya hali mustaqil tashkilot emas, baiki butun jahon politsiya kongressining organi sifatida tashkil etilgan edi. Nizomning 1-moddasiga ko'ra, JPXKning asosiy maqsadi quyidagilardan iborat edi: a)barcha rnamlakatlardagi xavfsizlik organlarining o'zaro xizmat yordamini rasmiylashtirish; b)jinoyatchilikka qarshi muvaifaqiyatli laoliyat olib boradigan muassasalar tuzish. Tarkib va vakillik haqida 3-moddada shunday deyilgan edi: «Jinoyat politsiyasi xalqaro komissiyaning a'zolari Venada yig'ilayotgan kongress tomomdan shunday saylanadilarki, bar bir davlat hech bo'lmaganda bir vakilga ega bo'ladi. Kongressda vakilligi bo'lmagan davlatlar hukumati o'z vakillarini tanlash uchun taklif qilinadilar. Bundan keyin barcha nonizodlar komissiya a'zolari bo'lishlari mumkin, basharti ularning komissiya ishlarida yordamlari tegishga asos bo'lsa. Bunday nomzodlarning komissiya a'zoh'giga qabul qilinishi haqidagi masala ko'pchilik ovoz bilan hal qilinadi». Avvaiiga IPXKning yaratih'shiga qalbaki pui yasovchilarga qarshi kurashda

xalkaro hamkorlik asos qilib olinganligidan kelib chiqib, qalbaki pul yasovchilarga qarshi kurashning xalqaro markazi tuzilgan edi. 1924 yilning may oyida JPXKda quyidagi bo'limlar tashkil qih'ndi: xalqaro jinoyatchilar haqida axborotlar markazi; yashirinib yurgan -204- jinoyatchilarni topish markazi. Shu yilning o'zida ushbu tashkilotda oylik nashr «Xalqaro jinoyat politsiyasining jurnali» chop etila boshlandi, 1926 yildan boshlab esa ijtimoiy xavfli shaxslarning xalqaro hisob bo'limi ish boshladi. 1930 yilda Jinoyat politsiyasi xalqaro komissiyasi mustaqil ish boshladi. Bundan keyin JPXKning Bosh assambleyasi har yili chaqiriladigan bo'ldi va yanada kengroq masalalarni ko'rib chiqa boshladi. Qalbaki pul yasovchilarga, «jonli tovar» bilan savdo qiluvchilarga qarshi kurash metodlarini cheklash, narkotiklar tashish imkoniyatlarini cheklash, xalqaro firibgarlar va o'g'rilarga qarshi kurash kabilar shular jumlasidandir. Tashkilot o'z deklaratsiyalarida «qonunlarni universal qo'llash», «internatsional jinoyat yurisdiksiyasini yo'lga qo'yish», fuqaroligidan qat'i nazar, jinoyatchi qaysi davlatda qo'lga tushgan bo'lsa, o'sha davlatda sud qilinishiga chaqira boshladi. 1939 yilda Berlinda o'tkazilishi kerak bo'lgan tashkilotning syezdi urush tufayli o'tkazilmay qoldi. Avstriya Germaniyaga qo'shib olingach, JPXKning materiallari Berlinga olib ketildi va Berlindagi Vanza villasi ushbu tashkilotning shtab-kvartirasiga aylandi. Urush paytida ko'plab arxiv materiallari yo'qolib ketdi va faqat 1946 yildagina mazkur tashkilot o'z ishini qaytadan davom ettira boshladi. JPXKning yangi nizomini ishlab chiqish uchun maxsus komissiya tuzildi. Shtab kvartira endilikda Parijga ko'chirildi. 1947 yilda Jinoyat politsiyasi xalqaro komissiyasi Oliy kongressining navbatdagi sessiyasi chaqirildi. U JPXKning nomini Interpol deb o'zgartirdi. Buning muallifi ushbu sohada ishlayotgan italyan jurnalistlarining bir guruhidir. Jinoyatiarga qarshi xalqaro kurashish dunyo davlatlari ko'pchiligining e'tiborini torta boshladi. BMT ushbu tashkilotga nohukumat konsultativ maqomini berdi. Bu uning butun jahon tomonidan tan olinishiga sabab bo'ldi.

Venadagi 25-kongressda 1956 yilning J3 iyunidan kuchga kirgan va hozir amalda bo'lgan Interpolning yangi nizomi qabul qilindi. U Bosh assambleyaning har yilgi majlislari har gal turli davlatlarda o'tkazilishini nazarda tutadi. 1960 yilda majlis birinchi marta Yevropa qit'asidan tashqarida, Vashingtonda o'tkazildi. Bosh assarableyaning keying! sessiyalari Osiyo davlatfarida o'tkazila boshlandi, uning shtab-kvartirasi esa Lionga ko'chib o'tdi. 80-yillarning o'rtasidan boshlab Interpol «Jinoyatchilikni to'xtatish» dasturini keng reklama qila boshladi. Bu dastur 25 yilga mo'ljallangan edi. Unda terrorizm, kontrabanda, narkobiznes, qalbaki pul yasashga qarshi kurash masalalari kiritilgan. 1990 yilda Interpolga sobiq SSSR ham kirdi. U tugab ketgach esa SSSR tarkibidagi respublikalar ham Interpolga a'zo bo'ldilar. O'zbekiston Respublikasi 1994 yilda Interpolga a'zo bo'Idi va Osiyo qit'asidagi subyekllar o'rtasida katta rol o'ynay boshladi. 2. Interpol ishining yo'nalishlari va O'zbekiston Rcspublikasining u bilan hamkorligi Jinoyatchilikning o'sishi eng xavfli jinoyat turlariga karshi kurashda xalqaro o'zaro yordam zaruratini yuzaga keltirdi. Bunday o'zaro yordam quyidagilardan kelib chiqadi: birinchidan, davlatlararo kommunikatsiyalarning rivojlanishi, chegara protseduralarining oddiylashtirilishi, xalqaro turizm va boshqa aloqalarning rivojlanishi bilan jinoyatchilaming bir mamlakatdan boshqasiga o'tishlariga katta imkoniyatlar tug'ildi; ikkinchidan, uyushgan va professional jinoyatchilik o'shib bormoqda; uchinckidan, ko'p davlatlar uchun kontrabanda, narkotiklar, qurol savdosi, terrorizm, bolalar va ayollarni sotish jinoyatlarining olidini olish muhim boMib qoldi; to'rtinchidan, yashiringan jinoyatchilami qidirish, topishning yanada qat'iyrxj protsessual birxilligi zarur bo'lmoqda. Irterpolning tuzilishi unchalik murakkab emas. Bosh assambleya Bosh

kotibiyatida to'rtta bo'lira bor: 1) umumiy ma'muriyat; 2) jinoiy ishlar; 3) ilmiy tadqiqot; 4) tahririyat-noshirlik. Birinchi bo'limni ma'muriy-texnik bo'lim deb atash ham mumkin. U moliya- budjet, texnik ta'minot, aloqa vositalari, Inteipol organlarining hujjatlari kabi masalalar bilan shug'ullanadi. Bular asosan tashkilotning ichki ishlaridir. Ikkinchi bo'lim Interpol tizimidagi muhim organ hisoblanadi. Uning bo'linmalari turli jinoyatlar bilan shug'ullanadi: a)qotillik, bosqinchik, bola o'g'irlash, garovga olish; b)frribgarlik, pullarni, rasmiy hujjatlarni qalbakilashtirish, san'at asarlari, qadimiy buyumlarni kontrabandaqilish; v) narkotiklar sotish va ularni kontrabanda qilish, fohishabozlik va axloqqa qarshi boshqa jinoyatlar; g) qalbaki pul yasash va o'tkazish. Interpolning jinoyatlar va jinoyatchilar haqidagi axborotlar operativ banki mavjud. Undagi 3 mln.dan ortiq jinoyatlar haqidagi hujjatlar saqlanadi. Unda barcha materiallar fransuz tilida saqlanadi. Interpol kartotekasi uch guruhga bo'linadi: 1) alohida jinoyatchilar haqidagi hujjatlar; 2) suratlar to'plami va jinoyatchiiarning daktiloskopik kartasi; 3) xalqaro tusdagi jinoyatlar haqidagi hujjatlar. Ushbu kartotekadan turli jinoyatlar haqidagi xilma-xil ma'lumotlarni olsa bo'ladi. Uchinchi bo'lim axborot va ilmiy-tadqiqot markazidir. lining xodimlari politsiya xizmatlarining yangi metodlarini o'rganadilar va umumlashtiradilar, turli aloqalarni yo'lga qo'yadilar. Bo'limning rejasiga ko'ra, ilg'or politsiya tajribalarini almashish bo'yicba xalqaro seminarlar o'tkaziladi. To'rtinchi bo'lim Interpolning «Jinoyat politsiyasi xalqaro sharhi» degan jurnalini chiqaradi. Uning hajmi 200 bet bo'lib, ikki oyda bir marta chiqariladi. U bilan birga «Qalbaki va qo'lda yasalgan» byulleteni chiqadi. Bu «Jinoyat politsiyasi xalqaro sharhi» jurnalining ilovasi bo'lib, Interpol oladigan 180 dan ortiq maxsus jurnallardan olingan maqolalarning eng qiziqarlilarini nashr etadi. «Axborot bulleteni» bir necha tillarda qalbaki pullar va metall pullaming

belgilarini nashr etadi. Shuningdek, «Politsiyachining ma'iumotnomasi» nashr etiladi. Jinoyadar statistikasining oylik tahlili ham nashr etiladi. Interpolga kiradigan mamlakatlarda axborot tarqatish uchun Bosh assambleya bk necha xabamomalar tarqatadi; 1)turli maqsadlarda tarqatiladigan individual xabarnomalar. Masalan, «qidirilmoqda» xabarnomasi Interpolga a'zo mamiakatlar huquqini muhofaza qilish organlarining iltimosiga ko'ra chiqariladigan, biror jinoyatchini hibsga olish va qidirilayotgan davlatga berish uchun tarqatiladi; «diqqat» xabarnomasi turli mamlakatlarda mavjud bo'lgan professional jinoyatchilar haqida axborot beradi; «Shaxsi noma'lum jasad» xabarnomasi murdani tanib olish uchun chiqariladi. «Xalqaro jinoyatchi qidirilmoqda» xabarnomasi barcha a'zo-davlatlar tomonidan hibsga olish uchun xalqaro rasmiy order sifatida ko'riladi. 2) o'g'irlangan mulk haqidagi xabarnoma. U iloji boricha o'g'irlangan predmetlarning surati bilan birga bo'lishi lozim. Chunki san'at asarlarini so'z bilan tasvirlash juda mushkul; 3)«modus operandi» xabarnomasi. U xalqaro jinoyatlarning boshqa mamlakatlarga yoyilib ketishi mumkin bo'lgan yangi yoki g'ayrioddiy belgilarini batafsil ko'rsatadi; 4)sirkular xatlar, izohli ma'ruzalar va risolalar. Ular jinoyatlar va jinoyatchiiarning ba'zi tiplari haqida turli axborotlar beradi. Interpolda so'rovnomalarning maxsus blanklari ishlab chiqilgan. Ularning burchagida rangli kvadratlar bosilgan. Qizil kvadrat - jinoyatchini qamash va boshqa davlatga berishning o'ta zarurligi, havo rang kvadrat ~ jinoyatchi shaxsi yoki jinoyat haqida ma'lumotlarni zudlik bilan yuborish, yashil kvadrat - kuzatuvdagi shaxslar haqida ma'lumot kerak, qora kvadrat - jasadning shaxsini aniqlash uchun ma'lumotlar zarur, degan ma'nolarni beradi. Rangli kvadratga ega hujjatlar, ayniqsa, qizil ranglisi juda sinchiklab o'rganib chiqiladi va shundan so'ng rang indeksi qo'yiladi. Qizil rangli sirkular xatni chiqarishdan oldin Interpol zarur dalillar borligi va quyidagi uch shart

mavjudligiga ishonch hosil qilishi kerak: 1) huquqbuzarlik bar qanday mamlakatning qonunlari bo'yicha jinoyat ekanligi; 2)qamoqqa olish haqidagi buyruq yoki order berilganligi; 3) qidiralayotgan odam ushlanganligi ma'lum bo'lishi bilanoq, qamtiqqa olishni talab qilayotgan mamlakat ekstraditsiya jarayoniga kirishishi. Bu kartochkalar bilan birga, Interpolda «qidiruv varaqalari» mavjud. U yo'qolgan qimmatbaho buyumlarni qidirish uchun ishlatiladi. Bunda o'g'irlangan, hali iziga tushilmagan san'at asarlari yoki zeb-ziynatlar nazarda tutilmoqda. Ular haqidagi xabarlar jinoyat-qidiruv xizmatlari va bojxonalarga jo'natiladi. Interpol tarkibida Nazorat komissiyasi mavjud. U arxivlardagi muayynn shaxs haqidagi ma'lumotlar: a) Interpol Nizomi asosida olinishi va ishlatilishini; b) faqat belgilangan maqsadda foydalanishini; v) aniq bo'lishini; g) Interpolda ko'rsatilgan muddatga saqlanishini nazorat qiladi. Interpol Nizomining 36-moddasiga ko'ra, maxsus bilimlar talab qilinadigan masalalarni ishiab chiqish va tayyorlash uchun turli mamlakatlardan professional xodimlar, olimlar chaqirilishi mumkin. Ular maslahatchi-konsultant sifatida jalb qilinadilar va Ijroiya qo'mita tomonidan uch yilga saylanadilar. Masiahatchilar o'z mehnatlari bilan tashkilotni qiziqtirayotgan sohada xalqaro obro’ topgan shaxslardan tanlab olinadi. Doimiy maslahatchilar instituti bilan birga, Interpol a'zolariga ilmiy-texnik yordam ko'rsatish bo'yicha tadbirlar amalga oshiriladi. Bunday o'zaro yordam turlari quyidagicha: -o'quv kurslari va ilmiy seminarlar. Amaliy seminarlar yiliga ikki marta o'tkaziladi; -maxsus stipendiyalar (Interpol o'quv kursini tugatganlarga stajirovkani Bosh kotibiyat yoki o'z mamlakatida emas, balki boshqa biror mamlakatning Milliy markaziy byurosida o'tkazish maqsadida xorijiy

politsiya maktablariga komandirovka qilinganlar uchun); -ekspertlar bilan ta'minlash (Interpol shtab-kvartirasi o'z hisobidan milliy byurolarga yuqori malakali ekspertlarni so'rovnoma asosida darhol yuboradi); - texnik uskunalar (Interpol a'zolariga millatlararo va shtab-kvartira bilan aloqa uchun uskunalar. Ular Interpol kreditlari hisobidan bo'ladi); -alohida davlatlarning politsiya organlari va ilmiy muassasalariga yordamning boshqa shakllari. 3.0'zbekiston Respublikasi Interpol Milliy markaziy byurosining tashkil etilishi va faoliyati Interpolga kirgan har bir davlat politsiya xizmatlarining Milliy markaziy byurolari (MMB) tuzilgan. Ular «o'z mamlakatlari qonunlari doirasida Interpolning faoliyatiga yordam berish uchun hamma ishni qilishlari kerak» (Nizomning 31- moddasi). Har bir mamlakatning Milliy markaziy byurolari ushbu mamlakatning xohlagan politsiya muassasasi bo'lishi mumkin. Masalan, Braziliyada Interpol bilan aloqa qilish uchun xalqaro jinoyat politsiyasi ma'muriyati tuzilgan, Buyuk Britaniyada Skotland-Yard bo'linmalaridan bin, Islandiyada - yustitsiya departamenti, AQSHda ikki organ - Moliya vazirligining maxfiy xizmati va ushbu idoraning narkotiklar bo'yicha byurosi, GFRda - Federal politsiyaning xorijiy bo'limi bu vazifani bajarmoqda. Lekin, eng asosiysi, Milliy markaziy byurolarni tashkil etish o'zini oqladi. Ular ilk bor 1927-1928 yillarda Amsterdam, Berb'n, Bryussel, Vena va Parijda tuzilgan edi. Politsiya organlarining xalqaro hamkorligi juda nozik ish, Bu hamkortik Milliy markaziy byuroda yuqori malakali xodimlar bo'lishini talab qiladi. Interpol Nizomining 32-moddasiga ko'ra, Milliy markaziy byurolar uch yo'nalishdagi doimiy aloqalardan foydalanadilar: 1) o'z mamlakatlarining turli muassasalar bilan; 2) boshqa mamlakatlarning Milliy markaziy byurolari bilan; 3)Interpol Bosh kotibiyati organlari bilan.

Milliy markaziy byurolar alohida mamlakat doirasidan chiqib ketadigan xavfli jinoyatiar haqidagi axborotlarni to'playdilar. Interpolning topshirig'iga ko'ra, Milliy markaziy byurolar jinoyatchilarni qidirish, topish va hibsga olish haqida o'z mamlakatlarining politsiyalariga buyruq va ko'rsatmalar beradilar, o'z mamlakatlarining yashirinib yurgan jinoyatchilarni topish va ushlash to'g'risidagi iltimosini Interpolga yetkazadilar. Milliy markaziy byurolarning muayyan vazifalariga, xususan quyidagilar kiradi: - xalqaro qidiruv e'lon qilish; - Interpol doirasida qidiruv e'lon qilingan jinoyatchilarni berish, so'roq qilish va ularga nisbatan boshqa harakatlarga taalluqli tadbirlarni o'tkazish. Umuman olganda, Milliy markaziy byurolar Interpol a'zolari bo'lgan davlatlar o'rtasidagi doimiy aloqa organidir. Milliy markaziy byurolarning harakatlari tezkor va samaralidir. Yuqoridagilami hisobga olib, 1994 yil 29 noyabrda Vazirlar Mahkamasi qaroriga binoan (573-son), Ichki ishlar vazirligi tarkibida Interpolning O'zbekiston Respublikasidagi Milliy markaziy byurosi tashkil etildi. Bu byuro mamlakatimiz huquqni muhofaza qilish organlariga quyidagilarda yordam beradi: -narkotiklarning g'ayriqonuniy muomalasi, uyushgan jinoyatchilik, terrorism, firibgarlik, qalbaki pul yasash, iqtisodiy jinoyatlarning oldini olishda; -respublikada jinoyat qilib, xorijda yashirinib yurgan jinoyatchilarni qidirishda; -O'zbekiston fuqarolarining huquq va manfaatlarini ta'minlovchi axborotlarni xorijdan olishda. In'erpol Milliy markaziy byurosining yordamida xalqaro jinoyatchilikka qarshi kurash tajribalari olinmoqda, jinoyatlarning oldini olishning yangi metodlari va shakllari o'zlashtirilmoqda. Tegishli normativ bazani yaratish maqsadida 1995 yil 28 sentabrda O'zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining 287-sonli buying'i chiqdi. Ushbu buyruq Interpol Milliy markaziy byurosi va Ichki ishlar vazirligi axborot markazining o'zaro hamkorligi tartibini belgilab berdi.

1995 yil 23 noyabrda esa 323-sonli buyruq O'zbekiston Respublikasi ichki ishlar organlarining Interpol yo'nalishi bo'yicha so'rovnomalar va topshiriqlarni bajarish tartibi to'g'risidagi yo'riqnomani belgilab berdi. Byuroning Ichki ishlar vazirligidagi manfaatdor xizmatlar bilan hamkorligi ham belgilab berilgan va amalga oshirilmoqda. Bu, birinchi navbatda, jinoyat qidiruv Bosh boshqarmasi (xalqaro qidiruv masalalari bo'yicha), Korrupsiya, reket va terrorizmga qarshi kurash bosh boshqarmasiga taalluqlidir. Shuningdek, Xorijga chiqish-kelish va fuqarolik boshqarmasi, Tashkiliy inspektorlik boshqarmasi, DANBB, Jinoyatlarning oldini olish boshqarmasi bilan hamda O'zbekiston Respublikasi Prokuraturasi, Tashqi ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik xizmati va boshqa vazirlar hamda idoralar bilan ham hamkorlik yo'lga qo'yilgan. Milliy markaziy byuroning xar yilgi hujjatlar aylanishi o'z ichiga minglab so'rovnomalar, sirkularlar, xabarlar, qidirilayotgan jinoyatchilar va bedarak yo'qolganlar haqidagi xabarnomalami oladi. Milliy markaziy byuro axborotlari bo'yicha o'g'irlangan avtoulovlar qidiriladi, O'zbekiston Respublikasi hududida jinoyat qilgan va boshqa davlatlarda yurganlar ushlanadi. Ichki ishlar vazirhgining tegishii xizmatlari bilan hamkorlikda qo'shmachilik bilan shug'ullanib, O'zbekiston Respublikasidan «yengiltak» ayollarni Bahrayn, Birlashgan Arab Amirligi, Turkiyaga yetkazib turgan jinoyatchilar guruhi fosh etilgan edi. AQSH elchixonasining murojaatiga ko'ra, O'zbekiston Respublikasidan noqonuniy ravishda AQSHga ishchi kuchi yetkazib berayotgan fuqarolar guruhi faoliyatining oldi olindi. «SovplastitaI» aksionerlik jamiyati rahbariyatining 250 ming dollar qarzni qaytarib olishga yordam so'rab murojaat etishi natijasida, Buyuk Britaniya va Germaniya fuqarolari aniqlandi va ular Bavariya (GFR)da qamoqqa olindi. Toshkent shahar prokuraturasining topshirig'i bilan Buyuk Britaniyaga dam olishga qalbaki «taymsher»lar - yo'Ilanmalarini sotayotgan Buyuk Britaniya fuqarolari aniqlandi va h.k. Bank sohasidagi firibgarliklarning oldini olish maqsadida Milliy markaziy

byuro Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligiga, bankiga va boshqa manfaatdor muassasalariga bankdagi pul vositalarini talon-taroj qilishning, qalbaki pul yasashning usullari va ularga qarshi kurashish metodlari, ishonchli bo'lmagan xorijiy firmalar to'g'risidagi axborotlarni yuborib turadi. Milliy markaziy byuroda maxsus ma'luniotlar bazasi yaratilgan, Interpol tajribasi keng o'rganilmoqda. Milliy markaziy byuro xodimlari Pekindagi Bosh assambleyaning 64-sessiyasiga, Xalqaro terrorizm bo'yicha 10-simpoziumga va Noqonuniy olingan pul vositalari bo'yicha 5-xalqaro kengashga qatnashib kcldilar. Tajriba almashish uchun xodimlar Interpol Bosh assambleyasining 21-seminariga bordilar. Interpol bosh kotibiyati O'zbekiston Respublikasi Interpol Milliy markaziy byurosiga doimiy yordam bermoqda. Mamlakatimizga 1995 yil sentabrda kotibiyat vakili Iqbol Rizviy keldi. O'shanda Milliy markaziy byuroning O'rta Osiyoda narkotiklarga qarshi kurash ishi muvoflqlashtirildi. AQSH va Pokistonning bu boradagi tajribalari almashildi. O'zbekiston Milliy markaziy byurosiga moddiy- texnik yordam ko'rsatish ham Bosh kotibtyatning rejalariga kiritilgan. Shunday qilib, O'zbekiston Respublikasi Interpol Milliy markaziy byurosi quyidagilar bilan shug'ullanadi: -xalqaro jinoyatchilikka qarshi kurash bo'yicha rasmiy va maxfiy (operativ qidiruv) xabarlarning almashinuvini ta'minlaydi; -Bosh kotibiyat va Interpol Milliy markaziy byuroiariga O'zbekiston Respublikasi huquqni muhofaza qilish organlarining jinoyatlar, jinoyatchilar haqidagi xabarlarni yuborish to'g'risidagi iltimoslarini yo'llaydi; -O'zbekiston huquqni muhofaza qilish organiarining jinoyatlar va jinoyatchilar haqidagi xabarlarni jo'natish to'g'risidagi iltimoslarini Bosh kotibiyat va boshqa Milliy markaziy byurolarga yuboradi. -Bosh kotibiyat va Milliy markaziy byurolarning shunday iltimoslarini qabul qiladi, tarjima qiladi, O'zbekiston Respublikasining tegishli organlari orqali shaxslarni, predmetlar va hujjatlarni aniqlash bo'yicha, yuridik va jismoniy shaxslarni tekshirish bo'yicha tadbirlarni amalga oshiradi;

- bunday so'rovlarning sifati va muddatini nazorat qiladi; -zarur bo'lganda Bosh kotibiyat va Milliy markaziy byurolarga O'zbekiston Respublikasida xorijiy fuqarolar qilgan jinoyatlar, qo'Iga olinganlar, sudlanganlar haqida xabar beradi; -O'zbekiston Respublikasi huquqni muhofaza qilish organlarining axborotlari asosida Interpol faoliyatiga oid hisobotlarni tuzadi va ularni Bosh kotibiyatga yuboradi; -O'zbekiston Respublikasi huquqni muhofaza qilish organlarining hamkc.Hgi jarayonida olingan shaxslar, faktlar, predmetlar, hujjatlar haqida ma'lumotlar bankini yaratadi. Milliy markaziy byurodagi operativ ma'lumot hisobotlarini , Interpol tavsiyalarini hisobga olgan holda yuritadi; -huquqni muhofaza qilish organlarini jinoyatchilikka qarshi xalqaro kurash talablari va shartlari, jinoyatlarning oldini olish va ularni ochish bo'yicha hamkorlik amaliyoti haqida xabardor qiladi, ularni takomillashtirish bo'yicha takliflar tayyorlaydi; -o'z vakolatlari doirasida tashkilotning faoliyatini takomillashtirishga, Interpol Bosh assambleyasining qarorlari va tavsiyalarini bajarishga ko'maklashadi; -Bosh kotibiyat kutubxonasidan a'zo mamlakatlarning zarur qonun hujjatlari va normativ hujjatlarini, xorijiy politsiyalar faoliyati haqida xabarlarni oladi, shunday axborotlar fondini yaratadi; -Interpol va boshqa davlatlar poHtsiyalarining jinoyatchilikka qarshi kurash sohasidagi xalqaro hamkorlikka tegishli materiallari bo'yicha tahliliy sharhlar, ma'ruzalar va xabarlar tayyorlaydi, ularni O'zbekiston Respublikasining ichki ishlar va huquqni muhofaza qilish organlariga yuboradi; -o'z vakolatlari doirasida Interpolga a'zo mamlakatlar huquqni muhofaza qilish organlarining O'zbekiston Respublikasi huquqni muhofaza qilish organlari bilan muayyan jinoyatlarni ochish va oldini olish, ish tajribasini almashish borasidagi amaliy hamkorligiga ko'maklashadi; -Interpol Bosh kotibiyati o'tkazadigan ishchi yig'ilishlari, konferensiyalari,

Bosh assambleya sessiyalaridagi tadbirlardaqatnashadi. O'zbekiston Respublikasi Inteipol Milliy markaziy byurosi Milliy markaziy byuroning direktori, kotibiyat, moliyaviy bo'ltm (bo'limlardan binning boshlig'i direktor o'rinbosari vazifasini ham bajaradi) kompyuterchilar guruhi va texnik ta'minot bo'limi, IIV, Iffi aloqa xizmatlarining aloqa ofitserlaridan tashkil topgan.

Adabiyotlar 1. Karimov I . A . O ’ zbekiston XXI asr bo ’ sag á sida : xavfsizlikka tahdid , barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari.Toshkent, “O’zbekiston”1997 y. 2. Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 29 noyabrdagi “Internolning O’zbekiston Respublikasidagi Milliy markaziy byurisini tashkil qilish to’g’risidagi”573 sonli Qarori. 3. O’zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar vazirligining 1995 yil 28 sentyabrdagi 287-sonli buyrugí. 4.Mirinskiy B.A. Raxmonqulov A.X. Chinniboev X.J. O’zbekiston Respublikasi xuquqini muxofaza organlari . Toshkent 2005 y. 5. O’zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlikni konsensiyasini tasdiqlash to’g’risida .O’zbekiston Respublikasi qonuni 1997 y. 29 avgust O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining axborotnomasi. 1997 yil 11-12 295 modda . 6.A.Saidov. Xalqaro xuquq Toshkent IIB akademiyasi 2001 y.

O'xshashlar

Prokuratura vazifalari, tuzilishi va faoliyatining asosiy yo’nalishlari.doc

Mahalliy davlat hokimiyati organlari yuridik xizmati faoliyatining asosiy yo'nalishlari

Demokratiya printsiplari va O'zbekistonda davlat hokimiyati tashkil etilishi

O`zbekiston Respublikasida sud hokimiyatining tashkil etilishi

O`zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tashkil etilishi