Huquq ijodkorligi tushunchasi, prinsiplari va turlari - Huquqshunoslik - Referatlar

Huquq ijodkorligi tushunchasi, prinsiplari va turlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

98 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Huquq ijodkorligi: tushunchasi, prinsiplari va turlari 2. Qonun ijodkorligi tushunchasi va bosqichlari. 3. Normativ huquqiy aktlarning zamon, makon va shaxslar doirasida amal qilishi.

www.arxiv.uz Huquq ijodkorligi tushunchasi Huquq manbalari orasida normativ huquqiy hujjatlar yetakchi о `rinni egallaydi. Normativ aktlar – davlat organi aktlari b о `lib, ularda yuridik normalar b о `lib, huquq ijodkorligi natijasidir. Huquq ijodkorligining о `zi esa undan ham kengroq jarayon b о `lgan huquq shakllanishining tarkibiy qismidir. Huquq shakllanishi yuridik normani vujudga keltirish va rasmiylashtirishni о `z ichiga olgan nisbatan uzoq jarayondir. U ijtimoiy sharoitni tahlil qilishdan, uni huquqiy tartibga solish zarurligini anglashdan, yuridik holat haqidagi umumiy tasavvurdan boshlanadi hamda yuridik normani ishlab chiqish va qabul qilish bilan yaqunlanadi. Huquq shakllanishining s о `nggi bosqichi huquq ijodkorligidan iborat. Huquq ijodkorligi – bu normativ huquqiy aktlarni qabul qilish, qayta ishlash va bekor qilish b о `yicha davlat organlarining (referendumda – butun xalqning) va uning mansabdor shaxslarining faoliyatidir. Huquq ijodkorligi faoliyatiga, yangi yuridik normalarni qabul qilish bilan birga, eskirib qolgan huquqiy normalarning qoidalarini bekor qilish va о `zgartirish ham kiradi. Huquq ijodkorligi xarakteri jihatdan davlat ahamiyatiga molik b о `lgan faoliyatdir. U jamiyatni boshqarishning juda muhim vositasi b о `lib, davlat turi, shakli, mexanizmi va funksiyalari bilan bevosita bog`liq. Huquqiy ijodkorlikning madaniy saviyasi va darajasi, shunga muvofiq qabul qilinayotgan huquqiy normativ aktlarning sifati – bu jamiyatning madaniy va demokratik k о `rsatkichidir. Huquq ijod etish vositasida tabiiy huquq normalari huquqiy normativ aktlar shakliga aylantiriladi va qonunchilik shaklidagi ijobiy huquq sifatida amalga kiritiladi. Huquq ijodkorligi prinsiplari Tabiiy huquq normalari va prinsiplari, fuqarolarning ijtimoiy ehtiyojlari va manfaatlarini qonun darajasiga kо`tarish huquqiy ijodning mazmunini tashkil qiladi. Huquq ijod etish jarayoni ma`lum prinsiplarga tatbiq etilganda uning sifati

www.arxiv.uz va samaradorligini ta`minlab beradigan asosiy g`oyalarga asoslanadi. Huquqiy ijodkorlikning asosiy prinsiplari qо`yidagilardan iborat. Birinchi prinsip , huquqiy ijodkorlikning halqchil xarakterga egaligi. Huquqiylikka intilayotgan davlat qonunchilik faoliyatida о`z halqining keng qatlamlari bilan yaqindan aloqada bо`lishi zarur. XVIII asrning о`rtalarida yashagan fransuz huquqshunos-faylasufi SH. Monteskye «Qonun chiqarish xokimiyati halqqa tegishli bо`lishi kerak degan qoida demokratiyaning asosiy qonunlariga tegishlidir» 1 [23] – degan edi. Huquq ijodkorligining halqchil xarakteri shunda kо`rinadiki, birinchidan, qonun chiqaruvchi organlar xalq deputatlaridan tashkil topadi, ular xalq vakillaridir; ikkinchidan, huquqiy ijodkorlikning barcha subyektlari о`zlarining huquqiy normativ aktlarida fuqarolarining manfaatlarini aks ettiradilar. Ikkinchi prinsip , huquq ijodligining demokratizmi. Bu vakillik organining о `zi tomonidan hujjatni tayyorlash va qabul qilishning demokratik jarayonida, shuningdek, huquqiy ijod faoliyatiga fuqarolarni keng jalb qilishda k о `rinadi. Qonun loyihalarini ishlab chiqish va qabul qilish jarayoni ham о `zgardi: endi u ancha izchil va oshkoraroq b о `ldi. Qonunlarning umumxalq muhokamasi amaliyoti ham keng tatbiq qilina boshladi. Ular mehnat jamoalarida, seminarlarda muhokama qilinayapti. Bunga matbuot, televideniye, radio keng jalb etilmoqda. K о `pchilik fuqarolar, shu jumladan huquqshunos-olimlar va amaliyotchilar qonun loyihalari b о `yicha о `zlarining shaxsiy mulohazalarini bildirayaptilar va ularni qonun ijod qiluvchi organlarga j о `natayaptilar. Qonun loyihalari markaziy va mahalliy nashrlarda e`lon qilinmoqda. Muhokama chog`ida kelib tushgan taklif va mulohazalar huquq ijod qiluvchi organ tomonidan tahlil qilinadi va tayyorlanayotgan qonun hujjatlariga zarur о `zgartishlar kiritiladi. T о `g`rilangan va t о `ldirilgan qonun loyihasi huquq ijod qiluvchi organ muhokamasiga kiritiladi. 1 [23] Монтескье Ш. Л . О духе законов. - СПб. 1900. 17-б.

www.arxiv.uz Eng muhim qonun loyihalari umumxalq ovoz berishiga (referendumga) chiqarilishi mumkin, bu huquq ijodkorligida demokratizmning yorqin ifodasidir. Uchinchi prinsip , huquq ijodkorligining ilmiy xarakteri va uning huquqni q о `llash amaliyoti bilan uzviy aloqadorligi. Yuridik normalarni ishlab chiqish va qabul qilish chog`ida huquq ijod etuvchi organlar ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa sharoitlarni, rivojlanishning obyektiv ehtiyojlarini, ijtimoiy munosabatlarni yuridik tartibga solishning zarurligi va maqsadga muvofaqligini о `rganadilar. Faqat shu holdagina huquqiy normalar ilmiy asoslangan va samarali b о `ladi. Bozor, milliy, davlat, ijtimoiy-maishiy munosabatlarning rivojlanish istiqbollari aniq belgilanmagan hozirgi kunlarda huquqiy ijodga ilmiy tarzda yondoshish talabi ayniqsa о `sib borayapti. Shuning uchun ham huquqiy normalarni tartibga solishga ehtiyotlik bilan yondoshilmoqda. Bunday sharoitlarda qonun ijod qilish faoliyatining rejalashtirilishi va ijtimoiy-huquqiy eksperiment alohida ahamyat kasb etadi. Ijtimoiy-huquqiy eksperiment – bu torroq doirada ma`lum ijtimoiy vaziyatni vujudga keltirish b о `lib, bunda uning uchun maxsus ishlab chiqilgan huquqiy- normativ akt (yoki ularning majmui) tadqiq etiladi. Uning maqsadi – muayyan sharoitlar uchun qanday yuridik normalarning talab qilinishi va ular qanday amalda b о `lishlarini tekshirishdir. Ijtimoiy-huquqiy eksperiment yuridik normalarning kamchiliklarini о `z vaqtida aniqlashga imkon beradi, ularni y о `naltiradi va shu bilan birga ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishda xato qilmaslikka k о `maklashadi. Qonun chiqarish faoliyatini rejalashtirish ham huquqiy ijodning ilmiy xarakterini ancha oshiradi. Qaror qilish paytida (masalan, vakillik organining kun tartibini tasdiqlash paytida) shoshqaloqlik bilan qabul qilingan qonun hujjatini ilmiy asoslangan va y о `llangan deb b о `lmaydi. Huquq ijodkorligi huquqni q о `llash amaliyoti bilan yaqin aloqada b о `lishi kerak. Ana shundagina qabul qilingan huquqiy normativ - qonun hujjatlarining sifati va samaradorligi haqida fikr yuritish imkoni tug`iladi; ularni о `zgartirish yoki

www.arxiv.uz bekor qilish mumkin b о `ladi. Shu bilan huquq ijod qiluvchi organlarning ishi takomillashtiriladi va ma`lum bir tarzda y о `naltiriladi. T о `rtinchi prinsip , huquq ijodkorligining qonuniyligi. Huquq ijodkorik subyektlarining barcha harakatlari, huquqiy normativ aktlarni tayyorlash, qabul qilish va chop etish b о `yicha qonunga va avvalambor, ularning Konstitusiyaga asoslanishida namoyon b о `ladi. Huquq ijodkorligining qonuniyligi qonun chiqaruvchi organlarning reglamentga (belgilangan tartibga), muxokama rasmiyatiga, huquqiy normativ aktlarning e`lon qilinishi tartibiga rioya qilishini talab etadi. Huquq ijodkorligining turlari va funksiyalari Huquqiy ijodkorlik subyektlari b о `lib quyidagilar hisoblanadi: xalq, davlat organlari (hokimiyat va boshqaruv organlari), mansabdor shaxslar. Shunga k о `ra huquqiy ijodkorlikning quyidagi turlarini k о `rsatish mumkin: Birinchi turi – xalqning bevosita huquqiy ijodkorligi. Uning eng yorqin k о `rinishi referendum – davlat va jamiyat hayotining eng muhim masalalari b о `yicha umumxalq ovoz berishidan iborat. Huquqiy ijod turi sifatida referendum huquqiy normalarni о `rnatish b о `yicha xalq irodasining bevosita aks etishi sifatida k о `rinadi. Shunga k о `ra, referendum natijalari davlatning qaysidir organi tomonidan tasdiqlanishga muhtoj emas, agarda referendum qarorining о `zida boshqacha muddat о `rnatilmagan b о `lsa, u e`lon qilingan kunidanoq kuchga kiradi. Referendum y о `li bilan qabul qilinadigan normativ hujjatlar xuddi qonunlar kabi oliy yuridik kuchga egadir. Referendum huquqiy ijodkorlikning samarali turi b о `lishi mumkin. U ortiqcha pog`onalarsiz va b о `lishi mumkin b о `lgan tuzatishlarsiz bevosita mamlakat fuqarolarining referendumga chiqarilgan u yoki bu masalani huquqiy tartibga solish va shu b о `yicha darhol yakuniy qaror chiqarishga imkon beradi. Shu bilan birga referendum ancha qimmatga tushadigan jarayon b о `lib, kattagina tashkiliy- texnik chiqimni talab qiladi. Ikkinchi turi – davlat organlarining huquqiy ijodkorligi. Bu – huquqiy ijodning asosiy shaklidir. Davlat organlarining deyarli hammasi о `z vakolati

www.arxiv.uz darajasida mazkur ish bilan shug`ullanadilar. Davlat organlari vakolat darajasining hajmi va k о `lami ular qabul qilgan normativ huquqiy hujjatlarning yuridik kuchini belgilaydi. Uchinchi turi – mansabdor shaxslarning huquqiy ijodkorligi. Hozirgi О `zbekiston qonunchiligida davlat va nodavlat muassasalarining rahbar hodimlari va mansabdor shaxslarning huquqiy maqomini t о `laroq hajmda aks ettira oladigan, universal tushuncha y о `q. Amaldagi jinoyat qonunlarida mansabdor shaxs tushunchasining ta`rifi ancha eskirib qolgan, shu bilan birga tor doiradagi maqsadga qaratilgan – ya`ni mansabdorlik jinoyatlari uchun jinoiy javobgarlikka tortiluvchi shaxslar doirasini belgilashdangina iborat. Mansabdor shaxs – bu davlat hokimiyati, boshqaruvi yoki nodavlat tashkilotda ma`lum bir mansabni egallagan, о `ziga yuksatilgan funksiyalarni bajarish uchun huquqiy hujjatlar qabul qilish va unga amal qilishni ta`minlash huquqi berilgan shaxsdir. Huquqiy hujjatlar qabul qilish va amal kilishini ta`minlash b о `yicha nodavlat tashkilotlari rahbarlarining (x о `jalik, tijorat, ijodiy va h. k.) vakolatlari mehnat, fuqarolik, moliya va qonunchilikning boshqa sohalaridan kelib chiqadi. Mansabdor shaxslarining huquqiy ijod faoliyati faqatgina huquqiy normativ hujjatlar tayyorlash va qabul qilishdangina iborat. Ularning huquqni q о `llash haqidagi hujjatlari huquqiy ijodkorlikka tabiiyki, aloqasi y о `q. Quyidagilar mansabdor shaxslar hisoblanadi: vazirlar, boshqarma rahbarlari, b о `lim, korxona, tashkilot, nodavlat tashkilotlarning rahbarlari, deputatlar va hokazolar. Huquqiy ijodkorlik jarayonida quyidagi funksiyalar amalga oshiriladi: yangi huquqiy normativ hujjatlarning qabul qilinishi, ya`ni qonunchilikning yangilanishi; eskirib qolgan yuridik normalarning bekor qilinishi; huquqiy b о `shliklarni t о `ldirish. Bu funksiyalarning amalga oshirilishi qonunlarni rivojlantirish vazifasini hal qilishga imkon beradi. Qonun ijodkorligi tushunchasi va bosqichlari.

www.arxiv.uz Qonunlar boshqa normativ huquqiy hujjatlar singari huquqiy ijodkorlik natijasidir. Ammo ularni ishlab chiqish va qabul qilish qonunning jamiyat huquqiy tizimida tutgan о `rni va roliga bog`liq b о `lgan о `z xususiyatlariga ega. Qonun ijodkorlik faoliyatining eng muhim tarkibiy qismi b о `lgan qonun ijodkorligi jarayonida yaratiladi. Qonun ijodkorlik (qonun chiqarish) jarayoni bir necha bosqichlarni о `z ichiga oladi. 1. Qonun chiqarish tashabbusi – ma`lum davlat tashkilotlari va mansabdor shaxslarning qonunlar chiqarish va ularning loyihasini k о `rib chiqish uchun qonun chiqaruvchi organga kiritish huquqidir. Konstitusiya qonun chiqarish tashabbusi subyektlarini belgilab bergan. Qonun tashabbuskorlik huquqining bu sohadagi majburiyatlari ham mavjud, bular shu organning alohida muddat ichida qonunni e`lon qilish yoki qonun loyihasiga о `zgartishlar kiritishini ham k о `zda tutadi. Qonunlar loyihasini har xil organlar va alohida mansabdor shaxslar tayyorlaydi. K о `pincha, qonun ijodkorlik amaliyotida sohaviy va idoraviy prinsiplar q о `llaniladi. Bunda asosan, qonun loyihalari shu organlar sohasiga t о `g`ri kelgan organlar tomonidan tayyorlanadi. Shunday qilib Ichki ishlar vazirligi «Militsiya t о `g`risida»gi qonunni, Mudofaa vazirligi «Mudofaa t о `g`risida»gi qonunning loyihalarini ishlab chiqdi. Qonun loyihalarini bunday ishlab chiqish tartibi hali mukammal emas, chunki bu yerda idoraviy manfaatlarni kengaytirish aniq k о `rinadi. Masalalarga xonaki ovoz berish, ayrim hollarda bunga vakolatli b о `lmagan davlat tuzilmalari, mansabdor shaxslarning aralashishi ham uchrab turadi. Tabiiyki, Oliy Majlisning qonun chiqaruvchi organga aylantirilishi uning q о `mitalarda, muqobil asosda bir qancha qonunlarni ishlab chiqilishiga olib keldi. Lekin vazirliklar va idoralarni ular faoliyatini tartibga soluvchi qonun loyihasini ishlab chiqishdan t о `liq chetlashtirish ham not о `g`ri b о `lur edi. 2. Qonun loyihasini muhokama qilish - bu qonun chiqaruvchi organ majlisida qonun loyihasini kiritgan idora vakilining ma`ruzasidan keyin b о `ladi. Qonun

www.arxiv.uz chiqaruvchi organ ishida ishtirok etayotgan deputatlar qonun loyihasiga baho berganlaridan keyin unga о `zlarining q о `shimchalarini kiritadilar. 3. Qonun qabul qilish deputatlarning bevosita ovoz berish y о `li orqali amalga oshiriladi. Parlamentning k о `pchilik a`zolari ovoz bersa qonunlari qabul qilingan deb hisoblanadi. Konstitusiyaviy qonun oliy vakillik organi deputatlarining kamida uchdan ikki qismi ovoz bergan takdirda qabul qilinadi. Ba`zi hollarda qonun loyihalari b о `yicha nomma-nom ovoz berish ham о `tkaziladi. 4. Qonunning e`lon qilinishi . Qonunning rasmiy ravishda e`lon qilinishi – har qanday qonunning kuchga kirishi asosidir. Qonunlar qabul qilingandan s о `ng Oliy Majlis axborotnomasida, «Xalq s о `zi» va «Narodnoye slovo» gazetalarida e`lon qilinadi. Hozirgi ikki palatali parlament sharoitda qonunlarni qabul qilish quyidagi besh bosqichda amalga oshiriladi: Qonunchilik tashabbusi; Qonun loyihasini muhokama qilish; Qonunchilik palatasida qonunni qabul qilish; Senatda qonunni ma`qullash; Prezident tomonidan imzolanishi va e`lon qilishini. N ormativ huquqiy aktlarning zamon, makon va shaxslar doirasida amal qilishi. Qonunning vaqt bо`yicha amal qilishi Qonunlar quyidagi hollarda kuchga kiradi: 1) rasmiy e`lon qilinganidan о `n kun о `tgach; 2) qonunda yoki uni amalga kiritish t о `g`risida maxsus hujjatda k о `rsatilgan vaqtdan boshlab Qonunlar quyidagi hollarda о`z kuchini yо`qotadi: 1) qonunning о`zida kо`rsatilgan muddat tugagan bо`lsa;

www.arxiv.uz 2) ushbu qonun bekor qilinishi natijasida (ijtimoiy munosabatlarning shu sohasini tartibga soluvchi yangi qonun qabul qilinishi munosabati bilan) Qonunning xudud bо`yicha amal qilishi Qonunning orqaga qaytish kuchi umumiy qoidasiga kо`ra qonunlar orqaga qaytish kuchiga ega emas. О`zbekiston hududida jinoiy yoki ma`muriy javobgarlikni bekor qiladigan yoki yumshatadigan qonunlar orqaga qaytish kuchiga ega bо`ladi. Qonunlar О`zbekistonning barcha hududlarida amal qiladi. О`zbekistonning davlat hududiga uning suvereniteti ostida bо`lgan xudud kiradi. Ushbu xududga quruqlik, ichki suvlar va hududiy dengiz havzalari, ushbu xududlar ustidagi xavo bо`shlig`i va davlat chegarasi doirasidagi yer osti boyliklari kiradi. Davlat xududiga О`zbekiston bayrog`i tikilgan dengiz va havo kemalari, suv osti kemalari, truboprovodlar va О`zbekistonga tegishli bо`lgan boshqa obyektlar ham tenglashtirilgan. Qoraqalpog`iston qonunlari uning hududida amal qiladi. Qonunning shaxslarga nisbatan amal qilishi Odatda qonunlar ushbu hududdagi barcha subyektlar, ya`ni fuqarolar, yuridik shaxslar, davlat organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar uchun majburiydir. Huquq normalari talablarining О`zbekiston Respublikasi fuqarolari, xorijliklar va fuqaroligi bо`lmagan shaxslar uchun majburiyligi huquqning umumiy prinsipi hisoblanadi. Lekin istisnolar ham mavjud. Masalan, «Harbiy majburiyat va harbiy xizmat tо`g`risida»gi qonunning talablari faqat О`zbekiston fuqarolariga tegishlidir. «Referendum tо`g`risida»gi qonunga binoan referendumda faqat О`zbekiston Respublikasining fuqarolari qatnashishi mumkin. Bundan tashqari, amaldagi qonunlar va О`zbekistonning xalqaro shartnomalariga muvofiq, diplomatik daxlsizlik huquqidan foydalanuvchi xorijiy fuqarolar ham bundan mustasno. Elchilar, ishonchli vakillar huquqbuzarliklar sodir

www.arxiv.uz etgan hollarda, ularga nisbatan Jinoyat kodeksi va Ma`muriy jjavobgarlik tо`g`risidagi kodeks amal qilmaydi. Oliy Majlis Qо`shma majlisdagi Prezident nutiqidan: Yerishilgan yutuqlarni qayd etar ekanmiz, shu bilan birga, avvalgi parlamentimiz faoliyatidagi kamchilik va nuqsonlar, foydalanilmasdan qolgan imkoniyatlar haqida ham aytib о`tishni zarur, deb bilaman. Bugun, Oliy Majlisning kelgusi besh yildagi faoliyatining asosiy vazifalari va ustuvor yо`nalishlari belgilab olinayotgan bir paytda bu ayniqsa muhimdir. Birinchidan, shuni tan olish kerakki, Qonunchilik palatasi faoliyatidagi eng katta kamchiliklardan biri uning qonun ijodkorligi ishlari bо`yicha chuqur va har tomonlama puxta ishlab chiqilgan, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan sotsial- iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy islohotlar jarayonining talablari bilan uzviy bog`liq bо`lgan, uzoq istiqbolga mо`ljallangan о`z dasturiga ega emasligida kо`rinadi. Bu kо`pincha qonunlarning aniq bir tizimga rioya qilmagan holda, ularning qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bо`lgan subektlar tomonidan kiritilishiga qarab qabul qilinishiga olib kelayotgan sabablardan biridir. Ikkinchidan, iqtisodiy, siyosiy, gumanitar sohalarda jadal rivojlanayotgan islohotlarni amalga oshirish uchun hayotiy zarur bо`lgan qonunlarni kiritish tashabbusi bilan chiqishda va ularning qabul qilinishini tezlashtirishda deputatlar korpusining sustkashligi, bu borada yetarlicha faollik kо`rsatmayotgani jiddiy kamchilik hisoblanadi. Keyingi besh yil mobaynida Qonunchilik palatasiga taqdim etilgan 297 ta qonun loyihasidan atigi 44 tasi deputatlar tashabbusi bilan kiritilgan. Ayni paytda, 42 ta qonun loyihasi bevosita О`zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan taqdim etilgan, 160 tadan ziyod qonun loyihasi esa mamlakatimiz hukumati tomonidan kiritilgan bо`lib, ularning aksariyat qismi О`zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari va qarorlarining ijrosini ta`minlash munosabati bilan taqdim etilgan.

www.arxiv.uz Uchinchidan, qabul qilinayotgan qonunlarning sifatini tubdan yaxshilash talab etiladi. Ularning kо`pchiligi amaldagi qonun hujjatlariga о`zgartish, tuzatish va qо`shimchalar kiritishga qaratilgan bо`lib, kodifikatsiyalashish xarakteriga, ya`ni, muayyan darajada tizimlashuv mazmuniga ega emas. Qabul qilinadigan qonun loyihalarida amaldagi qonun hujjatlaridan farq qiladigan tafovutlarga, takrorlarga yо`l qо`yilganini, boshqa hujjatlarga havola qilish holatlari kо`pligini qayd etish lozim. Va eng asosiy kamchilik qabul qilinadigan qonunlarda aksariyat о`rinlarda ana shu qonun hujjatlarining hayotga tatbiq etilishini ta`minlaydigan protsessual mexanizmlarning mavjud emasligida kо`zga tashlanadi. Bu esa о`z-о`zidan ushbu hujjatlarning qо`llanishini sezilarli darajada qiyinlashtiradi, qonunlarning ijro etilmasligiga, huquqiy nigilizmga, ya`ni har qanday huquqiy normaning inkor qilinishiga, huquqni qо`llash amaliyoti samaradorligining pasayishiga olib keladi. Tо`rtinchidan, qonunda kо`zda tutilgan deputatlik nazorati va huquqni qо`llash amaliyotini takomillashtirishga ta`sir kо`rsatish shakllaridan sust foydalanilmoqda. Quyi palata faoliyat yuritgan butun davr mobaynida atigi bir nechta, xususan, innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy etish, kimyo sanoati korxonalari qurilishini jadallashtirish va yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan bog`liq masalalar bо`yicha parlament sо`rovi amalga oshirilganini albatta yetarli deb bо`lmaydi. Beshinchidan, parlament deputatlarining о `z saylov okrugidagi tizimli faoliyatini sezilarli darajada yaxshilash talab etiladi. Aynan ana shunday faoliyat qabul qilingan qonunlar qanday ishlayotganini, x о `jalik yuritish amaliyoti bugungi kunda qanday qonunlarga muhtoj ekanini, saylovchilar qanday muammolarga duch kelayotgani va ularni hal etish b о `yicha nimalar qilish zarurligini aniqlash uchun deputatga imkon bergan b о `lardi. Bu haqda k о `p gapirmasdan, birgina misolni keltirish mumkin. “ о `zbekistonRespublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatining saylov okrugidagi faoliyatini tashkil etish tartibi” palata tomonidan 2008 yilning may

www.arxiv.uz oyiga kelib, ya`ni parlament faoliyatining t о `rtinchi yilidagina ishlab chiqilgani va qabul qilinganini aytib о `tishning о `zi kifoya, deb о `ylayman. Afsuski, deputatlarning saylov okrugidagi faoliyati asosan shunchaki uchrashuvlar tashkil qilishdan iborat b о `lib qolgan, tahlillarning k о `rsatishicha, ular ham k о `pincha nomigagina о `tkazilib, faqat shikoyat va savollarga javob qaytarish bilan cheklanilgan. Oltinchidan, quyi va yuqori palatalar amaliy faoliyatining ayniqsa dastlabki davrida aksariyat hollarda har ikki tomonning о `z ambitsiyalarini namoyon etishi bilan bog`liq b о `lgan jiddiy muammolar ham kuzatildi, bunday ziddiyatlar qonun hujjatlarini qabul qilish muddati va sifatiga salbiy ta`sir k о `rsatdi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Shumilov V. M. Pravovaya sistema SSHA: Ucheb. posobiye. – M.: DekA, 2003. – 400 s. 2. Marchenko M. N. Yavlyayetsya li pravovaya sistema Rossii sostavnoy chastyu romano-germanskoy pravovoy semi? // Pravovaya politika i pravovaya jizn. – 2001. – № 1. – S. 66–76. 3. Urazayev SH. Z. Nezavisimost i formirovaniye pravovoy sistemi // Obshestvenniye nauki v Uzbekistane. – 1992. – № 7–8. – S. 20–24. 4. Tixomirov Y. A. Pravovaya sfera obshestva i pravovaya sistema // Jurnal rossiyskogo prava. – 1998. – № 4–5. – S. 9. 5. Xayitboyev F. P. Jamiyat huquqiy tizimi tushunchasining ayrim nazariy muammolari. // J. Huquq-Pravo-Law. – 2000. – 1-son. – B. 28-31. 6. Xayitboyev F. P. Jamiyatning huquqiy tizimida huquqiy amaliyotning о`rni. // J. О`zbekistonda ijtimoiy fanlar. – 2001. – 1-son. – B. 25-29. 7. Xayitboyev F. P. Milliy huquqiy tizim elementlari tо`g`risida. // J. О`zbekistonda ijtimoiy fanlar. – 2000. – 2-son.– B. 25-26. 8. Xayitboyev F. P. О`zbekiston Respublikasi milliy huquqiy tizimini shakllantirishda ikki palatali parlamentning о`rni. // Ilmiy-amaliy anjuman ma`ruza matn. T.: TDYUI, 2002. –B.122-126. 9. Xayitboyev F. P. О`zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi – milliy huquqiy tizim о`zagi. // “О`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi – Davlat va jamiyat islohotining huquqiy asosi” mavzusidagi ilmiy-amaliy anjuman ma`ruza matn. – T.: TDYUI, 2002. – B.189-192. 10. Xayitboyev F. P. Yuridik texnika milliy huquqiy tizimning tarkibiy qismi sifatida. // J. О`zbekistonda demokratlashtirish va inson huquqlari. – 2003. – 4-son. – B. 18-22.

O'xshashlar

Huquq ijodkorligi tushunchasi, turlari, funksiyalari

Huquq prinsiplari va funksiyalari

Huquq tushunchasi va ta’rifi

Huquq normasi tushunchasi

Xalqaro huquq tushunchasi, predmeti va tizimi