Dаvlаt bоshqаruvidа qоnuniylik - Huquqshunoslik - Referatlar

Dаvlаt bоshqаruvidа qоnuniylik

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

299.5 KB

Ko'chirib olish

D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik R е j а : 1. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylikni t а `minl а sh tushunch а si. 2. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylikni t а `minl а sh m а qs а di v а v а zif а l а ri. 3. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylikni t а `minl а shning ҳ uquqiy а s о sl а ri v а t а m о yill а ri. 4. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylikni t а `minl а sh usull а ri.

Uzb е kist о n R е spublik а sining D а vl а t must а qilligig а erishg а nid а n k е yin, uz t а r а qqiyot yuli – b о z о r iqtis о diyoti mun о s а b а tl а rig а а s о sl а ng а n ҳ uquqiy d е m о kr а tik d а vl а t v а fuq а r о lik j а miyati qurish yulini t а nl а di. Bu Uzb е kist о n R е spublik а sining q а t`iy yulidir. Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisi chiq а rg а n q о nunl а rg а t а yang а n ҳо ld а d а vl а t b о shq а ruvining ҳ uquqiy n е gizi yar а tildi. R е spublik а ning b а rch а fu ҳа r о l а rig а v а k о rx о n а , mu а ss а s а v а t а shkil о tl а rig а t а dbirk о rlikni, t а sh а bbusk о rlikni riv о jl а ntirishg а k е ng imk о niyatl а r yar а tib b е rildi. B о z о r iqtis о diyoti mun о s а b а tl а rini b о sqichm а -b о sqich riv о j а l а ntirish t а `minl а nm о qd а . R е spublik а mizd а mulkchilikning xilm а -xil sh а kll а rini vujudg а k е ltirish v а ul а rg а t е ng sh а rt-sh а r о itl а r yar а tib b е rish, k о rx о n а , mu а ss а s а v а t а shkil о tl а r urt а sid а r а q о b а tni а vj о ldirish, b о shq а rishning о ldingi usulid а n (ya`ni, m а `muriy-buyruqb о zlik usulid а n) butunl а y v о z k е chish, iqtis о diy о mil v а v о sit а l а rni k е ng j о riy etish – b о z о r mun о s а b а tl а rining tub n е gizidir. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvi f ао liyatini t а rtibg а s о luvchi bir q а t о r q о nunchilik ҳ ujj а tl а ri q а bul qiling а n bulib, ҳо zirgi v а qtd а riv о jl а nish j а r а yonid а dir. Bu q о nunchilikning а s о sini - Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi t а shkil et а di. K о nstitusiyaning 15-m о dd а sig а bin оа n Uzb е kist о n R е spublik а sid а Uzb е kist о n R е spublik а sining K о nstitusiyasi v а q о nunl а rining ustunligi suzsiz t а n о lin а di. D а vl а t, uning о rg а nl а ri, m а ns а bd о r sh а xsl а r, j а m оа t birl а shm а l а ri, fuq а r о l а r K о nstitusiya v а q о nunl а rg а muv о fiq ish kur а dil а r. D е m а k, K о nstitusiya v а q о nunl а rg а ri о ya qilish q о nuniylik tushunch а sining m а zmunini t а shkil et а di. Ҳ uquqshun о s о limi Yu.M.K о zl о v d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik quyid а gi xususiyatl а r bil а n iz оҳ l а nishini kurs а tib ut а di: birinchid а n, b а rch а uchun q о nunl а rning umumm а jburiyligi. А yn а n shund а q о nun t а l а bl а rining ustunligini, uning о liy yuridik kuchini kurishimiz mumkin. Ҳе ch kimg а q о nunni ch е tl а b utishig а yoki q о nund а n uzini ustun quyishig а ruxs а t b е rilm а ydi; ikkinchid а n, q о nuniylikning yag о n а ligi; uchinchid а n, q о nuniylik v а m а qs а dg а muv о fiqlikni q а r а m а -q а rshi quyishning m а n etilishi. Q о nunning uzi m а qs а dg а muv о fiqlikning n а m о yon bulishining yuq о ri d а r а j а sidir; turtinchid а n, q о nuniylik v а аҳо li ҳ uquqiy m а d а niyatining ch а mb а rch а s b оғ liqligi; b е shinchid а n, ҳа r q а nd а y q а r о r q а bul qilg а nd а q о nuniylik v а а d о l а t bir urind а turishi l о zim; о ltinchid а n, d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik uni buzg а nlik uchun j а v о bg а rlik muq а rr а r b е lgil а ng а nligid а t а `minl а nishi mumkin.

Ҳ uquqshun о s о limi А . А .K а rm о liskiyning fikrich а q о nuniylik d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а а l оҳ id а аҳа miyatg а eg а bulib, bu quyid а gi ҳо l а tl а r bil а n b е lgil а n а di: birinchid а n, b о shq а ruv d а vl а t v а m аҳа lliy о rg а nl а r f ао liyatining kup qismini q а mr а b о l а di. B о shq а ruv j а r а yonid а d а vl а t о rg а nl а rining iqtis о diyot, ijtim о iy-m а d а niy v а m а `muriy-siyosiy qurilishg а r аҳ b а rlik qilish sing а ri f ао liyati а m а lg а о shiril а di. Q о nuniylikk а ri о ya qilish m а zkur tizim о ldid а turg а n v а zif а v а funksiyal а rning s а m а r а li а m а lg а о shirilishini b е lgil а b b е ruvchi а s о siy v о sit а ҳ is о bl а n а di; ikkinchid а n, b о shq а ruv sub` е ktl а ri uzl а rining funksiyal а ri v а v а k о l а tl а rini а m а lg а о shirish о rq а li ҳ uquqni qull а sh f ао liyatini о lib b о r а dil а r. Bu b о shq а ruv q а r о rl а rini ishl а b chiqish v а q а bul qilish bil а n b оғ liqdir; uchinchid а n, b о shq а ruv f ао liyati kupgin а sub` е ktl а r (ijr о ҳо kimiyati о rg а nl а ri, m а ns а bd о r sh а xsl а r v а b о shq а l а r) t о m о nid а n а m а lg а о shiril а di. А yn а n ul а r fuq а r о l а r bil а n, turli xild а gi t а shkil о tl а r bil а n mun о s а b а tg а kirish а di. А yn а n ul а rning q о nung а ri о ya qilishi v а uzl а rig а yukl а tilg а n v а zif а v а funksiyal а rni а niq v а tu ғ ri ijr о etilishi j а miyat ҳа yotig а uz t а `sirini kurs а t а di; turtinchid а n turtinchid а n, b о shq а ruv о rg а nl а ri j а miyat ҳа yotining k е ng v а turli xild а gi s оҳа l а rini q а mr а b о luvchi ҳ uquq ij о dk о rligi f ао liyatini а m а lg а о shir а dil а r. D а vl а t b о shq а ruvi о rg а nl а ri t о m о nid а n m е `yoriy ҳ ujj а tl а rning q а bul qilinishi birinchi n а vb а td а q о nuniylikk а а s о sl а n а di. D а vl а t о rg а nl а ri ҳ uquq ij о dk о rligi f ао liyatining q о nun d о ir а sid а о lib b о rilishi, ul а r k а f о l а tini must аҳ k а ml а ydi; b е shinchid а n, b о shq а ruv о rg а nl а ri m а `muriy m а jburl о v ch о r а l а rini qull а sh s оҳа sid а k е ng v а k о l а tl а rg а eg а dir. D а vl а t о rg а nl а ri m а `muriy yurisdiksiyani а m а lg а о shir а b о rib, yuz а g а k е lg а n niz о l а rni must а qil ҳа l et а dil а r, d а vl а tning m а jburl о v ch о r а l а rini qull а sh о rq а li ҳ uquqbuz а rl а rg а t а `sir kurs а t а dil а r. Q о nuniylik d е g а nd а , Q.T.X о lmumin о v fikrich а , b а rch а d а vl а t о rg а nl а ri, m а ns а bd о r sh а xsl а r, j а m оа t birl а shm а l а ri ҳа md а yuridik v а jism о niy sh а xsl а r t о m о nid а n а m а ld а gi q о nunl а r v а m е `yortiv- ҳ uquqiy ҳ ujj а tl а rning а niq v а оғ ishm а y b а j а rilishidir. Q о nuniylikning а s о siy v а zif а si - m а ml а k а tning ijtim о iy v а d а vl а t tuzumini must аҳ k а ml а sh, b о z о r iqtis о diyotig а utish uchun mulkning turli sh а kll а rig а yul о chish v а ul а rni quriql а sh, fuq а r о l а rning ҳ uquql а ri, ekrinlikl а ri v а burchl а rini must аҳ k а ml а shdir. Uzb е kist о n R е spublik а sid а q о nuniylikni t а `minl а sh bir n е ch а k а f о l а tl а r tizimi bil а n t а `minl а n а di. Juml а d а n k а f о l а tl а rning iqtis о diy, siyosiy, t а shkiliy, ҳ uquqiy v а ijtim о iy k а f о l а tl а r tizimi m а vjuddir. D а vl а t b о shq а ruvini а m а lg а о shirish j а r а yonid а b а rch а sub` е ktl а r f ао liyati а yn а n shul а rg а t а yan а di. D а vl а t b о shq а ruvining s а m а r а li а m а lg а о shirilishi n а f а q а t

q о nuniylik bil а n, b а lki b о shq а ruv j а r а yoni ishtir о kchil а rining intiz о mg а ri о ya qilishi bil а n ҳа m t а `minl а n а di. Intiz о m n а f а q а t q о nunl а rg а , b а lki yuq о ri turuvchi d а vl а t о rg а nl а rining m е `yortiv ҳ ujj а tl а ri bil а n urn а tilg а n t а rtibg а ҳа m ri о ya qilinishini t а `minl а ydi. Ҳ uquqshun о s о limi А . А .K а rm о liskiyning fikrich а d а vl а t intiz о mi d е g а nd а - d а vl а t v а uning v а k о l а tli о rg а nl а ri t о m о nid а n urn а tilg а n t а rtib v а q о id а l а rg а b а rch а fuq а r о l а rning о ngli r а vishd а buysunishi, xulq- а tv о r q о id а l а rig а ri о ya qilishidir, d а vl а t xizm а tchil а rining es а umumiy v а m а ns а b m а jburiyatl а rini ҳа md а r аҳ b а rl а rning q а r о rl а rini b а j а rishi tushunil а di. D а vl а t intiz о mi b о shq а ruv j а r а yonid а ishtir о k etuvchi b а rch а sub` е ktl а rning f ао liyatini t а shkil etishni v а ҳа mk о rlikd а ҳа r а k а t qilishini b е lgil а b b е ruvchi а s о siy v о sit а l а rd а n biri ҳ is о bl а n а di. Yuq о rid а gil а rd а n k е lib chiq а dig а n buls а k, d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а q о nuniylikni t а `minl а shg а q а r а tilg а n ch о r а l а r, d а vl а t intiz о mni must аҳ k а ml а shg а ҳа m xizm а t qil а di. Ҳ uquqshun о s о limi А . А .K а rm о liskiy d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о m tushunch а l а ri bil а n bir q а t о rd а m а qs а dg а muv о fiqlik tushunch а sini quyadi. Juml а d а n uning fikrich а , q о nuniylik tushunch а si m а qs а dg а muv о fiqlik tushunch а si bil а n ch а mb а rch а s b оғ liqdir. M а qs а dg а muv о fiqlik - bu d а vl а t о rg а nl а ri ҳа r а k а tl а rining uz о ldig а quyg а n m а qs а dl а rig а а s о sl а nishidir. M а qs а dg а muv о fiqlik fuq а r о l а rg а , j а miyat v а d а vl а tg а f а q а tgin а q о nung а zid bulm а g а nid а , n а f k е ltirishi mumkin. M а qs а dg а muv о fiqlik f а q а tgin а q о nun d о ir а sid а bulishi mumkin. А yn а n shul а rd а n k е lib chiqib, q о nuniylik v а m а qs а dg а muv о fiqlikning birligi tu ғ risid а g а pirishimiz mumkin. Uzb е kist о n R е spublik а sid а b о z о r iqtis о diyoti mun о s а b а tl а rining sh а kll а nishi v а t о b о r а chuqurl а shib b о rishi bil а n, d а vl а t о rg а nl а ri must а qilligining о shishi, yangi xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а rning t а shkil etilishi ҳа md а о xirgi v а qtl а rd а kupgin а v а k о l а t b е ruvchi m е `yorl а rning yuz а g а k е lishi bil а n m а qs а dg а muv о fiqlik ҳа m k е ng а yib, t а k о mill а shib b о rm о qd а . Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shg а q а r а tilg а n d а vl а t о rg а nl а rining f ао liyati quyid а gil а rg а q а r а tilg а ndir: d а vl а t о rg а nl а ri, ul а rning m а ns а bd о r sh а xsl а ri f ао liyatid а q о nun buzilishl а rig а yul quym а slik; bund а y q о nun buzilishl а rini uz v а qtid а а niql а sh, ch е l а sh v а b а rt а r а f etish; q о nun buzilishl а rining k е lib chiqishig а s а b а b bulg а n sh а rt-sh а r о itl а rni а niql а sh; q о nuniylik v а intiz о mning buzilishig а yul quyg а n sh а xsl а rni t е gishli j а v о bg а rlikk а u1090 t о rtish; q о nuniylik v а intiz о m buzilishig а о lib k е lg а n sh а rt-sh а r о itl а rni b а rt а r а f etishg а q а r а tilg а n ch о r а l а rni ishl а b chiqish v а q а bul qilish; q о nun buzilishi uchun j а v о bg а rlikning muq а rr а r qull а nilishini b е lgil а sh v а b о shq а l а r. D а vl а t о rg а nl а rining f ао liyatid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а sh m а qs а did а t е gishli ch о r а -t а dbirl а r m а jmui а m а lg а о shiril а di.

Bu: birinchid а n, d а vl а t о rg а nl а ri tizimini t а k о mill а shtirish v а ul а r ҳ uquqiy ҳо l а tining а niq b е lgil а nishi; ikkinchid а n, d а vl а t xizm а tchil а rining ҳ uquql а ri v а umumiy v а m а ns а b m а jburiyatl а rini, sh а xsiy j а v о bg а rlik d о ir а sini b е lgil а sh; uchinchid а n, fuq а r о l а rning buzilg а n ҳ uquql а ri v а q о nuniy m а nf аа tl а rini m а `muriy v а sud t а rtibid а tikl а shg а q а r а tilg а n m е `yoriy ҳ ujj а tl а rni q а bul qilish; turtinchid а n, fuq а r о l а rni q о nunl а rg а ri о ya etish ru ҳ id а t а rbiyal а sh, ul а rning ҳ uquqiy m а d а niyatini о shirish v а b о shq а l а r. Shu bil а n birg а , d а vl а t о rg а nl а rining m а xsus tizimi m а vjud bulib, ul а rg а d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а sh v а must аҳ k а ml а sh v а zif а si yukl а tilg а n. Kupgin а ҳ uquqshun о s о liml а ri d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shning а s о siy usuli sif а tid а k о ntr о l v а n а z о r а tni kurs а tib ut а di. Juml а d а n, ҳ uquqshun о s о limi D.M. О vsyank о ning fikrich а , d а vl а t о rg а nl а ri f ао liyatid а qull а nil а dig а n turli ҳ uquqiy v а t а shkiliy sh а kl v а usull а r, а m а liy uslubl а r umumiy ҳо ld а q о nuniylikni t а `minl а sh uusull а ri ҳ is о bl а n а di ҳа md а bu - k о ntr о l v а n а z о r а tdir. Ҳ uquqshun о s о limi А . А .K а rm о liskiyning fikrich а es а , d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik t а shkiliy- ҳ uquqiy v о sit а l а r о rq а li t а `minl а n а di. Uz m а zmunig а kur а ul а r q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а sh usull а ri ҳа md а uning tizimini а ngl а t а di. Q о nuniylikni t а `minl а sh j а r а yonid а d а vl а t о rg а nl а ri uz v а k о l а tl а ri d о ir а sid а k о ntr о lni ҳа md а uning kurinishl а ri bulg а n n а z о r а t v а ijr о etishni t е kshirishni а m а lg а о ishr а dil а r. D е m а k, А . А .K а rm о liskiy k о ntr о l v а n а z о r а td а n t а shq а ri, q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shning uchinchi usuli bulg а n - t е kshirishni ҳа m kirit а di. Ҳ uquqshun о s о limi D.D. S а briya d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylikni t а `minl а sh usull а ri sif а tid а quyid а gil а rni kurs а tib ut а di: k о ntr о l (ijr о etishni t е kshirish); n а z о r а t; shik о yat qilish ҳ uquqi. Ҳ uqushun о s о limi X.R. А lim о v es а , d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shning usull а ri sif а tid а quyid а gil а rni kurs а tib ut а di: d а vl а t о rg а nl а ri t о m о nid а n а m а lg а о shiril а dig а n k о ntr о l v а ijr о etishni t е kshirish; pr а kur а tur а о rg а nl а rining umumiy n а z о r а ti; sud о rg а nl а rining f ао liyati; m а `muriy n а z о r а t; j а m оа t k о ntr о li; d а vl а t о rg а nl а ri v а m а ns а bd о r sh а xsl а rning q о nung а zid ҳа r а k а tl а ri v а q а r о rl а ri ustid а n shik о yat qilish. D е m а k, yuq о rid а gil а rg а а s о sl а n а dig а n buls а k, kupgin а ҳ uquqshun о s о liml а ri d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shning а s о siy usull а ri sif а tid а - k о ntr о l, n а z о r а t v а t е kshirish usull а rini kurs а tib utish а di. Yuridik а d а biyotl а rd а n k е lib chiq а dig а n buls а k, d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shning а s о siy usuli - bu k о ntr о ldir.

K о ntr о l kup qirr а li tushunch а dir. K о ntr о l tushunch а si d а vl а t о rg а nl а rining funksiyasi, ya`ni b о shq а ruv f ао liyatining turi sif а tid а yoki q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а sh usuli sif а tid а n а m о yon bulishi mumkin. K о ntr о l - bu k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е ktning b е lgil а ng а n d о ir а d а n ch е tg а chiqm а sligi ustid а n о lib b о ril а dig а n kuz а tish v а t е kshirish j а r а yonidir. D а vl а t о rg а nl а ri f ао liyati ustid а n k о ntr о lni а m а lg а о shirishning m а zmunini quyid а gil а r о chib b е r а di: birinchid а n, v а k о l а tli d а vl а t о rg а nl а ri (q о nunchilik, ijr о v а sud ҳо kimiyati о rg а nl а ri) q о nun ҳ ujj а tl а rid а b е lgil а ng а n t а shkiliy- ҳ uquqiy usull а rni qull а sh о rq а li k о ntr о l о stig а о ling а n sub` е ktl а r f ао liyatid а q о nun buzilishl а rig а yul quyilg а nligini а niql а sh; ikkinchid а n, q о nun buzilishl а rig а yul quyilg а n buls а , ul а rni uz v а qtid а b а rt а r а f etish; uchinchid а n, q о nun buzilishi n а tij а sid а buzilg а n ҳ uquqni tikl а sh; turtinchid а n, q о nun buzilishig а yul quyg а n sh а xsl а rni j а v о bg а rlikk а t о rtish; b е shinchid а n, q о nuniylik v а intiz о m buzilishi ҳо l а tl а rining о ldini о lish ch о r а l а rini ishl а b chiqish v а b о shq а l а r. K о ntr о l - r аҳ b а rlik (b о shq а ruv) f ао liyatining а jr а lm а s el е m е nti ҳ is о bl а n а di. K о ntr о lni а m а lg а о shirish j а r а yonid а k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е ktning ҳо l а ti t аҳ lil qilin а di v а ung а b аҳо b е ril а di; ҳа l etilm а y q о lg а n m а s а l а l а r а niql а n а di; а m а liy t а jrib а umuml а shtiril а di v а qull а nil а di; ijr о etuvchil а rg а turli xild а gi yord а m b е ril а di. Shu bil а n birg а k о ntr о l – r аҳ b а rlik d а r а j а sini о shirishni, uni tu ғ riligi v а s а m а r а d о rligini t е kshirishning v о sit а si ҳ is о bl а n а di. Shund а y qilib k о ntr о l, d а vl а t о rg а nl а ri о ldig а quyilg а n v а zif а l а rning b а j а rilishini, ul а rning f ао liyatid а q о nuniylik v а intiz о mning u1090 t а `minl а nishini b е lgil о vchi а s о siy v о sit а dir. Q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а sh j а r а yonid а q о nun buzilishini о g оҳ l а ntirish v а ch е kl а shd а k о ntrlning urni k а tt а dir. K о ntr о l d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а qull а nil а dig а n b о shq а usull а rd а n f а rq qilg а n ҳо ld а , quyid а gi uzig а x о s xususiyatl а rg а eg а dir: k о ntr о lni а m а lg а о shiruvchi d а vl а t о rg а ni (m а ns а bd о r sh а xs) v а k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е kt urt а sid а buysunuv m а vjud bul а di; k о ntr о l о b` е kti bulib n а f а q а t q о nuniylik v а intiz о m, b а lki k о ntr о l о lib b о ruvchi о rg а nning k о ntr о l о b` е kti m а `muriy-xuj а lik f ао liyatig а а r а l а shish v а k о l а tig а eg а bulg а nligi s а b а bli, m а qs а dg а muv о fiqlik ҳа m bulishi mumkin; k о ntr о lni а m а lg а о shiruvchi о rg а n k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е ktning q а r о rl а rini b е k о r qilish v а k о l а tig а eg а bul а di; k о ntr о lni о lib b о ruvchi о rg а n k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е ktning f ао liyatid а q о nun buzilishig а yul quyilg а n buls а , t а `sir etish ch о r а l а rini (m а s а l а n, m а jburl о v ch о r а l а rini) qull а sh v а k о l а tig а eg а bul а di. K о ntr о l turli sh а kll а rd а а m а lg а о shirilishi mumkin: ҳ is о b о tl а rni, m а `lum о t v а а xb о rtl а rni kurib chiqish; k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е ktning ҳа r а k а tl а rini kuz а tish, eksp е rtiz а , t е kshirish (m а s а l а n, d а vl а t ruyx а tig а о lish, lis е nziyal а sh, s е rtifik а tl а sh m а s а l а l а ri buyich а ); m а `lum bir

l а v о zim yoki m а ns а bni eg а ll о vchi sh а xsl а rning sh а xsiy v а ishch а nlik xususiyatl а rini urg а nish; k о ntr о l о stig а о ling а n о b` е ktning f ао liyatini muv о fiql а shtirish; shik о yatl а rni kurib chiqish v а b о shq а l а r. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shning ikkinchi а s о siy usuli - bu n а z о r а tdir. N а z о r а t - bu m а xsus v а k о l а tli d а vl а t о rg а nl а ri t о m о nid а n uzig а buysunm а g а n о b` е kt f ао liyatid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а sh m а qs а did а а m а lg а о shiril а dig а n d а vl а t k о ntr о lining bir turidir. N а z о r а t о lib b о rish j а r а yonid а n а z о r а t о stig а о ling а n о b` е ktning f ао liyatig а f а q а tgin а q о nuniylik (m а qs а dg а muv о fiqlik em а s) nuqt а i n а z а rid а n b аҳо b е ril а di. N а z о r а tni а m а lg а о shirish v а qtid а n а z о r а t о stig а о ling а n о b` е ktning m а `muriy-xuj а lik f ао liyatig а а r а l а shishg а yul quyilm а ydi. N а z о r а t tu ғ risid а b а t а fsil tushunch а ҳо sil qilish uchun, uni k о ntr о l bil а n t а qq о sl а b kurish l о zim. K о ntr о l tushunch а si n а z о r а td а n f а rq qilib, ҳа mm а v а qt yuq о ri о rg а nl а r t о m о nid а n ul а rg а buysunuvchi quyi о rg а nl а r f ао liyatini t е kshirish j а r а yonid а qull а nil а di. K о ntr о l usulini qull а sh ҳ uquqig а eg а bulg а n о rg а nl а r uzl а rig а buysunuvchi о b` е ktl а rning m о liyaviy, xuj а lik, t а shkiliy v а b о shq а xild а gi f ао liyatini urg а nib chiqib, ushbu f ао liyat d а v о mid а ul а rning q о nunl а rg а q а y d а r а j а d а ri о ya qiling а nligi, m а qs а dg а muv о fiqligini а niql а ydil а r. А g а r q о nun buzilg а nligi а niql а ns а , а ybd о r sh а xsl а rg а nisb а t а n d а vl а t m а jburl о v ch о r а l а rini (m а s а l а n, intiz о miy j а v о bg а rlik ch о r а l а rini) b е v о sit а qull а shl а ri mumkin. N а z о r а t о lib b о ruvchi о rg а nl а r es а , uzl а rig а buysunm а g а n о b` е ktl а r f ао liyati ustid а n n а z о r а t urn а tishl а ri mumkin. N а z о r а t m а xsus d а vl а t n а z о r а ti о rg а nl а ri t о m о nid а n yoki pr о kur а tur а о rg а nl а ri t о m о nid а n а m а lg а о shiril а di. N а z о r а t j а r а yonid а а niql а ng а n k а mchilikl а r, q о nun buzilishl а ri b е v о sit а ҳа l qilinm а ydi yoki а ybd о r sh а xsl а r b е v о sit а j а v о bg а rliik а t о rtilm а ydi. N а z о r а t v а qtid а а niql а ng а n k а mchilikl а r, q о nun buzilishl а ri tu ғ risid а n а z о r а t о lib b о rilg а n о rg а n (t а shkil о t) buysung а n yuq о ri о rg а ng а yoki t е gishli d а vl а t о rg а nl а rig а (m а s а l а n, sud, pr о kur а tur а о rg а nl а rig а ) mur о j аа t qilish mumkin. D е m а k, yuq о rid а gil а rd а n k е lib chiq а dig а n buls а k, k о ntr о l tushunch а si n а z о r а tg а q а r а g а nd а k е ngr о qdir. N а z о r а t k о ntr о l о lib b о rish v а qtid а k о ntr о l kurinishi sif а tid а n а m о yon bulishi mumkin. D а vl а t n а z о r а ti, kupgin а yuridik а d а biyotl а rd а , ikkig а buling а n: pr о kur о r n а z о r а ti v а m а `muriy n а z о r а t. Shu n а rs а ni а l оҳ id а t а `kidl а b utish l о zimki, Uzb е kist о n R е spublik а si q о nunchiligid а k о ntr о l tushunch а si b е rilm а g а n, ya`ni bir о n bir q о nunchilikd а k о ntr о l suzini uchr а tish mumkin em а s. Uzb е kist о n R е spublik а si q о nunchiligid а d а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylikni t а `minl а shning а s о siy usuli sif а tid а - n а z о r а t kurs а tib utilg а n. Juml а d а n, Uzb е kist о n R е spublik а sining 24 d е k а br 1998 yild а q а bul qiling а n «Xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а r f ао liyatini d а vl а t t о m о nid а n n а z о r а t qilish tu ғ risid а »gi q о nung а bin оа n xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а r f ао liyatini d а vl а t t о m о nid а n n а z о r а t qilish quyid а gi yull а r

bil а n а m а lg а о shiril а di: t е kshirish, shu juml а d а n t а ftish, muq о bil t е kshirish, n а z о r а t t а rtibid а t е kshirish; st а tistik а а xb о r о tl а rini v а b о shq а а xb о r о tl а rni t аҳ lil qilish; id о r а q а r а m оғ id а gi о rg а nl а rni t е kshirishd а n utk а zish. А m а ld а gi q о nun ҳ ujj а tl а rig а bin оа n: t е kshirish - xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а r t о m о nid а n q о nunl а r ҳа md а uz f ао liyatini t а rtibg а s о luvchi b о shq а q о nun ҳ ujj а tl а ri q а nd а y b а j а ril а yotg а nligini n а z о r а t qiluvchi о rg а nl а rning bir m а rt а n а z о r а t qilishi; t а ftish - m о liya v а s о liq m а s а l а l а ri buyich а q о nun ҳ ujj а tl а rig а ri о ya etilishi, s о liq, d а vl а t st а tistik а о rg а nl а rig а ҳа md а b а nkl а rg а t а qdim etil а dig а n ҳ is о bg а о lish v а ҳ is о b о t ishl а rining tu ғ riligi ustid а n n а z о r а tni а m а lg а о shirish m а qs а did а xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а rning buxg а lt е rlik, m о liya v а b о shq а ҳ ujj а tl а rini t е kshirish; muq о bil t е kshirish - о p е r а siyal а r birligi tuf а yli uz а r о b оғ liq bulg а n v а turli xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а rd а gi yoki bir xuj а lik yurituvchi sub` е ktning turli bulinm а l а rid а gi ҳ ujj а tl а rini t а qq о sl а shd а n ib о r а t t е kshiruv; n а z о r а t t а rtibid а gi t е kshirish - xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а rning ilg а rigi t е kshirishd а kurs а tilg а n q о id а buz а rlikl а rni b а rt а r а f etishi ustid а n n а z о r а t qiluvchi о rg а nl а r а m а lg а о shir а dig а n t е shirish ҳ is о bl а n а di. Xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а r f ао liyatini d а vl а t t о m о nid а n n а z о r а t qilishning а s о siy t а m о yill а ri quyid а gil а rd а n ib оа rt: birinchid а n, n а z о r а t qiluvchi о rg а nl а r f ао liyatid а q о nuniylik, x о lislik v а о shk о r а lik; ikkinchid а n, yuridik v а j а sm о niy sh а xsl а rning ҳ uquql а ri v а q о nuniy m а nf аа tl а rini ҳ im о ya qilish; uchinchid а n, xuj а lik yurituvchi sub` е ktl а rning f ао liyatig а а r а l а shm а slik. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shd а qull а nil а dig а n usull а rd а n yan а biri - bu t е kshirishdir. T е kshirish - t е kshirish о stig а о ling а n sub` е ktl а r t о m о nid а n q о nunl а r ҳа md а uz f ао liyatini t а rtibg а s о luvchi b о shq а q о nun ҳ ujj а tl а ri q а nd а y b а j а ril а yotg а nligini k о ntr о l qilishdir. T е kshirish k о ntr о lning bir kurinishi ҳ is о bl а n а di. D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shd а j а m оа t n а z о r а tining tutg а n urni k а tt а dir. L е kin bizning q о nunchiligimiz а j а m оа t n а z о r а ti b а t а fsil yoritib b е rilm а g а ndir. F а q а tgin а Uzb е kist о n R е spublik а sining 14 а pr е l 1999 yild а q а bul qiling а n «Fuq а r о l а rning uzini uzi b о shq а rish о rg а nl а ri tu ғ risid а »gi q о nunning 10-m о dd а sig а bin оа n sh аҳа rch а , qishl о q, о vul fuq а r о l а r yi ғ ini v а sh аҳа rd а gi m аҳа ll а fuq а r о l а r yi ғ ini: q о nunl а r v а b о shq а q о nun ҳ ujj а tl а rining, shuningd е k uz

q а r о rl а rining ijr о etilishi ustid а n j а m оа tchilik n а z о r а tini а m а lg а о shir а di. Uzb е kist о n R е spublik а si ҳ uquqiy d е m о kr а tik d а vl а t v а fuq а r о lik j а miyati qurish yulini t а nl а g а n ek а n, а lb а tt а bu j а r а yond а d а vl а t v а j а miyat ishl а rini b о shq а rishd а , q о nuniylik v а ҳ uquq t а rtib о tni t а `minl а shd а fuq а r о l а r ishtir о ki k е ng t а `minl а nishi l о zim. Fuq а r о l а r t о m о nid а n а m а lg а о shiril а dig а n j а m оа tchilik n а z о r а tini yan а d а t а k о mill а shtirish l о zim bul а di. Chunki, j а m оа tchilik n а z о r а tini k е ng а ytirish d а vl а tning fuq а r о l а r v а j а miyat о ldid а gi m а s`uliyatini yan а d а о shir а di, d а vl а t о rg а nl а ri v а ul а rning m а ns а bd о r sh а xsl а rining f а q а t q о nun а s о sid а ҳа md а q о nun d о ir а sid а ҳа r а k а tl а nishini must аҳ k а ml а ydi. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvi j а r а yonid а q о nuniylik v а intiz о mni t а `minl а shd а fuq а r о l а rning shik о yat qilish ҳ uquqi ҳа m k а tt а аҳа miyatg а eg а dir. А m а ld а gi q о nunchilikk а bin оа n fuq а r о l а r d а vl а t о rg а nl а ri v а m а ns а bd о r sh а xsl а rning q о nung а zid ҳа tti- ҳа r а k а tl а ri v а q а r о rl а ri ustid а n shik о yat qilish ҳ uquqig а eg а dir. Bu uz if о d а sini а s о siy q о nunimiz bulg а n - Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasid а ҳа m t о pg а n. R е spublik а mizd а mulkchilikning xilm а -xil sh а kll а rini vujudg а k е ltirish v а ul а rg а t е ng sh а rt-sh а r о itl а r yar а tib b е rish, k о rx о n а , mu а ss а s а v а t а shkil о tl а r urt а sid а r а q о b а tni а vj о ldirish, b о shq а rishning о ldingi usulid а n (ya`ni, m а `muriy-buyruqb о zlik usulid а n) butunl а y v о z k е chish, iqtis о diy о mil v а v о sit а l а rni k е ng j о riy etish – b о z о r mun о s а b а tl а rining tub n е gizidir. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvi f ао liyatini t а rtibg а s о luvchi bir q а t о r q о nunchilik ҳ ujj а tl а ri q а bul qiling а n bulib, ҳо zirgi v а qtd а riv о jl а nish j а r а yonid а dir. Bu q о nunchilikning а s о sini - Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi t а shkil et а di. Bizg а m а `lumki, Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisining 1992 yil 8 d е k а brd а bulib utg а n un ikkinchi ch а qiriq un birinchi s е ssiyasid а q а bul qilindi. Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti I. А .K а rim о v t а `kidl а b utg а nid е k: “T а biiyki, ҳа r q а nd а y d а vl а tning yuzi, о bru-e`tib о ri uning K о nstitusiyasi ҳ is о bl а n а di. Z о t а n, K о nstitusiya d а vl а tni d а vl а t, mill а tni mill а t sif а tid а dunyog а t а nit а dig а n Q о musn о m а dir. Uu m а `n о d а А s о siy q о nunimiz x а lqimizning ir о d а sini, ru ҳ iyatini, ijtim о iy о ngi v а m а d а niyatini а ks ettir а di. Chunki uni ishl а b chiqish v а mu ҳо k а m а etishd а butun x а lq ishtir о k et а di. Bir suz bil а n а ytg а nd а , K о nstitusiyamiz t о m m а `n о d а x а lqimiz t а f а kkuri v а ij о dining m аҳ sulidir”. 10 Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi - d а vl а t b о shq а ruvining а s о siy ҳ uquqiy m а nb а si sif а tid а uni t а shkil etish v а а m а lg а о shirish а s о sl а rini b е lgil а b b е rg а n. K о nstitusiyaning bir n е ch а m о dd а lri b е v о sit а d а vl а t b о shq а ruvini ҳ uquqiy t а rtibg а s о lishg а q а r а tilg а ndir. Juml а d а n, K о nstitusiyaning 1-m о dd а sid а Uzb е kist о n – suv е r е n d е m о kr а tik r е spublik а , d е b kurs а tilg а n. M а zkur m о dd а d а uzb е k d а vl а tchiligining tub m оҳ iyati b е rilg а n, ya`ni Uzb е kist о n suv е r е n d а vl а tdir. Suv е r е nit е t – ҳа r q а nld а y

d а vl а tning eng mu ҳ im, а jr а lm а s b е lgil а rid а n biridir. Uzb е kist о n – d е m о kr а tik d а vl а tdir. Bu ins о np а rv а rlik q о id а l а rig а а s о sl а ng а n, mill а ti, dini, ijtim о iy аҳ v о li, siyosiy e`tiq о dl а rid а n q а t`i n а z а r, fuq а r о l а rning ҳ uquql а ri v а erkinlikl а rini t а `minl а b b е r а dig а n d а vl а tdir. Uzb е kist о nd а d а vl а tni b о shq а rish sh а kli r е spublik а dir. R е spublik а - x а lq ҳо kimiyati d е m а kdir. R е spublik а – eng а s о siy umumins о niy ҳ uquqiy b о ylikl а rd а n biri. B о shq а ruvning r е spublik а sh а kli d а vl а t id о r а l а ri v а k о l а tl а rini а niq b е lgil а b b е rishni, q о nun chiq а ruvchi v а ijr о iya о rg а nl а rining s а yl а b quyilishini а ngl а t а di. K о nstitusiyag а bin оа n, d а vl а t x а lq ir о d а sini if о d а etib, uning m а nf аа tl а rig а xizm а t qil а di. D а vl а t о rg а nl а ri v а m а ns а bd о r sh а xsl а r j а miyat v а fuq а r о l а r о ldid а m а s`uldirl а r. (2-m о dd а ) M а zkur k о nstitusiyaviy m е `yor о rq а li fuq а r о l а r m а nf аа tining ustunligi q о nuniy r а vishd а must аҳ k а ml а ng а n v а k а f о l а tl а ng а n. D а vl а tning fuq а r о l а r о ldid а gi m а s`uliyatining m а vjudligi d е m о kr а tik ҳ uquqiy d а vl а tning mu ҳ im b е lgil а rid а n ҳ is о bl а n а di. D а vl а t q о nun d о ir а sid а ins о nl а r uchun z а rur sh а rt ғ sh а r о itl а rni yar а tib b е rm оғ i l о zim. Shuning uchun ҳа m d а vl а t x а lq ir о d а sini if о d а l а m оғ i, uning m а nf аа tl а ri, ҳоҳ ish-ist а kl а rig а xizm а t qilm оғ i l о zim. Uzb е kist о n R е spublik а si uzining milliy-d а vl а t v а m а `muriy- ҳ ududiy tuzilishini, d а vl а t ҳо kimiyati v а b о shq а ruvi о rg а nl а rining tizimini b е lgil а ydi, ichki v а t а shqi siyos а tini а m а lg а о shir а di. M а zkur k о nstitusiyaviy q о id а d а n k е lib chiq а dig а n buls а k, Uzb е kist о n R е spublik а si must а qil d а vl а t sif а tid а uzining d а vl а t ҳо kimiyatini v а d а vl а t b о shq а ruvi о rg а nl а rining tizimini b е lgil а b b е r а di. K о nstitusiyaning b е shinchi bulimi а yn а n shu m а s а l а rni yoritib b е rishg а q а r а tilg а ndir. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t ҳо kimiyati x а lq m а nf аа tl а rini kuzl а b v а Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi ҳа md а uning а s о sid а q а bul qiling а n q о nunl а r v а k о l а t b е rg а n id о r а l а r t о m о nid а ngin а а m а lg а о shiril а di. K о nstitusiyad а n а z а rd а tutilm а g а n t а rtibd а d а vl а t ҳо kimiyati v а k о l а tl а rini uzl а shtirish, ҳо kimiyat id о r а l а ri f ао liyatini tuxt а tib quyish yoki tug а tish, ҳо kimiyatning yangi v а muv о ziy t а rkibl а rini tuzish K о nstitusiyag а xil о f ҳ is о bl а n а di v а q о nung а bin оа n j а v о bg а rlikk а t о rtishg а а s о s bul а di. D е m а k, Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t 10 I. А .K а rim о v. Bizd а n о z о d v а о b о d V а t а n єо lsin. 2-t о m, T о shk е nt, 1996. 93-b. ҳо kimiyatini, shu juml а d а n b о shq а ruv f ао liyatini q о nunl а rd а n а z а rd а tutilg а n t а rtibd а tuzilg а n d а vl а t о rg а nl а ri t о m о nid а n а m а lg а о shiril а di. D а vl а t о rg а nl а ri f а q а tgin а q о nun ҳ ujj а tl а rid а kurs а tib utilg а n v а k о l а t d о ir а sid а ҳа r а k а t qilishl а ri mumkin. D а vl а t о rg а nl а rining K о nstitusiya v а q о nunl а rg а suzsiz it оа t etishi v а shu а s о sd а f ао liyat kurs а tishi ҳ uquqiy d а vl а tning mu ҳ im b е lgisi ҳ is о bl а n а di. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasig а bin оа n Uzb е kist о n x а lqi n о mid а n f а q а t ikki d а vl а t о rg а ni - Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisi v а Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti ish о lib b о rishi mumkin. Uzb е kist о n R е spublik а si d а vl а t ҳо kimiyati tizimi – ҳо kimiyatning

q о nun chiq а ruvchi, ijr о etuvchi v а sud ҳо kimiyatig а bulinishi prinsipig а а s о sl а n а di. M а zkur k о nstitusiyaviy m е `yor о rq а li d а vl а t ҳо kimiyatining t а shkil etilishi v а f ао liyat t а rtibi v а k о l а tl а rning t а qsiml а nishi t а m о yili а s о sid а а m а lg а о shirilishi b е lgil а ng а n. Ҳо kimiyat v а k о l а tl а rini t а qsiml а sh t а m о yili ҳ uquqiy d а vl а tning eng mu ҳ im b е lgil а rid а n biridir. Pr е zid е ntimiz I. А .K а rim о v kurs а tib utg а nl а rid е k: “Q о nun chiq а ruvchi, ijr о etuvchi v а sud ҳо kimiyati – d а vl а tning ucht а а s о siy t а yanchidir”. D а vl а t uz f ао liyatini ins о n v а j а miyat f а r о v о nligini kuzl а b, ijtim о iy а d о l а t v а q о nuniylik prinsipl а ri а s о sid а а m а lg а о shir а di. Uzb е kist о n ijtim о iy а d о l а t j а miyatidir. Kuchli ijtim о iy siyos а t а d о l а tli j а miyat v а d е m о kr а tik d а vl а t b а rp о etishning а s о siy m е z о nidir. Shu urind а , Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti I. А .K а rim о vning quyid а gi fikrl а rni k е ltirm о qchim а n: “D а vl а tning f ао l isl оҳо tchilik m а vq е id а butun diqq а t-e`tib о rni iqtis о diyotni s оғ l о ml а shtirish mu а mm о l а rini birinchi n а vb а td а ҳа l etishg а , q о nuniylik v а ҳ uquq- t а rtib о tg а ri о ya qilishg а , eski iqtis о diy mun о s а b а tl а rni b о z о r mun о s а b а tl а rig а а yl а ntirishg а q а r а tish ijtim о iy b а rq а r о rlik uchun must аҳ k а m n е gizni vujudg а k е ltir а di”. 11 Yuq о rid а gil а rg а а s о sl а n а dig а n buls а k, Uzb е kist о nd а d а vl а t b о shq а ruvini t а rtibg а s о luvchi а s о siy q о nun - bu Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasidir. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvi j о riy q о nunchilik ҳ ujj а tl а ri bil а n ҳа m t а rtibg а s о lin а di. M а s а l а n, Uzb е kist о n R е spublik а sining “V а zirl а r M аҳ k а m а si tu ғ risid а ”gi, “M аҳа lliy d а vl а t ҳо kimiyati tu ғ risid а ”gi v а b о shq а q о nunl а r bil а n t а rtibg а s о lin а di. «Uzb е kist о n R е spublik а sining V а zirl а r M аҳ k а m а si tu ғ risid а »gi q о nung а bin оа n V а zirl а r M аҳ k а m а si - Uzb е kist о n R е spublik а si Ҳ ukum а ti - iqtis о diyot, ijtim о iy v а m а `n а viy s оҳа l а rning s а m а r а li f ао liyat kurs а tishig а , q о nunl а r ijr о etilishig а , О liy M а jlisning b о shq а q а r о rl а ri, Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zidntining f а rm о nl а ri, q а r о rl а ri v а f а rm о yishl а ri b а j а rilishig а r аҳ b а rlikni t а `minl о vchi Uzb е kist о n 11 I. А .K а rim о v. Uzb е kist о n milliy isti є l о l, i є tis о d, siyos а t, m а fkur а . 1-t о m., T о shk е nt., 1996, 322-b. R е spublik а sining ijr о etuvchi ҳо kimiyat о rg а ni ҳ is о bl а n а di. V а zirl а r M аҳ k а m а si d а vl а t b о shq а ruvi о rg а nl а ri tizimig а v а uzi t а shkil et а dig а n xuj а lik b о shq а ruvi о rg а nl а rig а b о shchilik qil а di, ul а rning ҳа mji ҳа tlik bil а n f ао liyat kurs а tishini t а `minl а ydi. Uzb е kist о n R е spublik а sining 9 s е ntyabr 1993 yild а q а bul qiling а n “M аҳа lliy d а vl а t ҳо kimiyati tu ғ risid а ”gi q о nung а bin оа n vil о yatl а r, tum а nl а r v а sh аҳа rl а rd а (tum а ng а buysun а dig а n sh аҳа rl а rd а n, shuningd е k sh аҳа rl а r t а rkibig а kiruvchi tum а nl а rd а n t а shq а ri) x а lq d е put а tl а ri K е ng а shl а ri d а vl а t ҳо kimiyatining v а killik о rg а nl а ridir. Vil о yat, tum а n, sh аҳа r ҳо kimi vil о yat, tum а n v а sh аҳа rning о liy m а ns а bd о r sh а xsi bulib, а yni bir v а qtd а t е gishli ҳ ududd а gi v а killik v а ijr о iya ҳо kimiyatini b о shq а r а di. Vil о yat ҳо kimi, T о shk е nt sh аҳа r ҳо kimi

Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti v а t е gishli x а lq d е put а tl а ri K е ng а shi о ldid а ҳ is о bd о rdirl а r. Tum а n, sh аҳа r ҳо kimi yuq о ri turuvchi ҳо kim v а t е gishli x а lq d е put а tl а ri K е ng а shi о ldid а ҳ is о bd о rdir. X а lq d е put а tl а ri K е ng а shi v а ҳо kim vil о yat, tum а n v а sh аҳа r uchun umumiy bulg а n ijtim о iy-iqtis о diy riv о jl а nish v а zif а l а ri а m а lg а о shirilishini, j о yl а rd а q о nunl а r, Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisining b о shq а q а r о rl а ri, Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti v а V а zirl а r M аҳ k а m а si q а bul qilg а n ҳ ujj а tl а r, yuq о ri turuvchi x а lq d е put а tl а ri K е ng а shl а ri v а ҳо kiml а r q а r о rl а rining ijr о sini, Uzb е kist о n R е spublik а si d а vl а t ҳо kimiyati v а b о shq а ruvi о rg а nl а ri bil а n fuq а r о l а rning uzini uzi b о shq а rish о rg а nl а ri urt а sid а gi а l о q а l а rni, аҳо lini vil о yat, tum а n v а sh аҳа rni b о shq а rishg а j а lb etishni t а `minl а ydi. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasining 100-m о dd а sig а bin оа n es а , m аҳа lliy ҳо kimiyat о rg а nl а ri ixtiyorig а quyid а gil а r kir а di: q о nuniylikni, ҳ uquqiy-t а rtib о tni v а fuq а r о l а rning x а vfsizligini t а `minl а sh; ҳ ududl а rni iqtis о diy, ijtim о iy v а m а d а niy riv о jl а ntirish; m аҳа lliy byudj е tni sh а kll а ntirish v а uni ijr о etish, m аҳа lliy s о liql а r, yigiml а rni b е lgil а sh, byudj е td а n t а shq а ri j а mg а rm а l а rni ҳо sil qilish; m аҳа lliy k о mmun а l xuj а likk а r аҳ b а rlik qilish; а tr о f-mu ҳ itni mu ҳо f а z а qilish; fuq а r о lik ҳо l а ti а ktl а rini q а yd etishni t а `minl а sh; m е `yortiv ҳ ujj а tl а rni q а bul qilish ҳа md а Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasig а v а Uzb е kist о n R е spublik а si q о nunl а rig а zid k е lm а ydig а n b о shq а v а k о l а tl а rni а m а lg а о shirish. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvini t а rtibg а s о lishd а d а vl а t о rg а nl а rining ҳ uquqiy m а q о mini b е lgil а b b е ruvchi Niz о m v а Ust а vl а r ҳа m m а `lum bir аҳа miyatg а eg а . Niz о m - mu а yyan d а vl а t tuzilm а l а rining (m а s а l а n v а zirlikl а r, d а vl а t qumit а l а rining) t а shkil etish t а rtibini, tuzilishini, v а zif а si, funksiyasi v а v а k о l а tl а rini b е lgil а b b е r о vchi m а jmuiy k о d е ksl а shtirilg а n а ktdir. Juml а d а n Uzb е kist о n R е spublik а sid а t а shkil etilg а n b а rch а v а zirlikl а r, d а vl а t qumit а l а ri uz f ао liyatl а rini q о nunl а r ҳа md а niz о ml а r а s о sid а о lib b о r а dil а r. Niz о m - b о shq а ruv а ktl а rining eng kup t а rq а lg а n turl а rid а n biridir. Niz о m mu а yyan ҳ uquq ij о dk о rlik о rg а ni yoki v а k о l а tli m а ns а bd о r sh а xs t о m о nid а n t а sdiql а n а di. Eng аҳа miyatli s оҳа l а rg а t аа lluqli v а yuridik kuchi yuq о rir о q bulg а n niz о ml а r Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisi, Pr е zid е nti, V а zirl а r M аҳ k а m а si t о m о nid а n t а sdiql а n а di. Ust а v - b о shq а ruvning u yoki bu s оҳа sid а gi mu а yyan id о r а v а t а shkil о tl а rning f ао liyatini t а rtibg а s о luvchi m е `yorl а rni uzid а а ks ettiruvchi а ktdir. B о shq а ruv s оҳа sid а b е v о sit а ishtir о k etuvchi kupgin а d а vl а t id о r а l а rining, k о rx о n а , mu а ss а s а v а t а shkil о tl а rning f ао liyati t е gishli t а rtibd а ishl а b chiqilg а n v а t а sdiql а ng а n Ust а vl а r а s о sid а t а rtibg а s о lin а di. M а s а l а n, Uzb е kist о n R е spublik а si fuq а r о lik а vi а siyasini b о shq а ruvchi - Uzb е kist о n Milliy А vi а k о mp а niyasining f ао liyati Ust а v

а s о sid а t а rtibg а s о lin а di. D е m а k, yuq о rid а gil а rg а а s о sl а n а dig а n buls а k, Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvinining ҳ uquqiy а s о sl а ri d е g а nimizd а - d а vl а t b о shq а ruvini t а shkil etish v а а m а lg а о shirish j а r а yonini b е lgil а b b е ruvchi (t а rtibg а s о luvchi) q о nun ҳ ujj а tl а ri t а shkil etishini tushun а miz. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t b о shq а ruvini t а rtibg а s о luvchi q о nunchilik b а z а si sh а kll а ng а n bulib, ҳо zirgi kund а t а k о mill а shtirilm о qd а . D а vl а t b о shq а ruvid а q о nuniylik v а intiz о m tu ғ risid а g а pirg а nd а , а lb а tt а d а vl а t b о shq а ruvining а s о siy t а m о yill а rig а (b о shl а n ғ ich q о id а l а rig а ) ҳа m tuxt а lib utish l о zim. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi v а j о riy q о nunchiligini t аҳ lil qil а dig а n buls а k, d а vl а t b о shq а ruvining quyid а gi а s о siy t а m о yill а rini kurs а tib utishimiz mumkin: birinchid а n, q о nunning ustunligi v а ҳа mm а uchun m а jburiyligi t а m о yili. Bu t а m о yilg а а s о s а n Uzb е kist о n R е spublik а sining b а rch а q о nunl а ri v а b о shq а ҳ uquqiy m е `yorl а ri u1084 muq а dd а s bulib, ul а rg а b а rch а ning а m а l qilishi l о zim. Bu t а m о yil а s о siy q о nunimiz bulg а n - K о nstitusiyad а uz if о d а sini t о pg а n. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasining 15- m о dd а sig а bin оа n Uzb е kist о n R е spublik а sid а Uzb е kist о n R е spublik а sining K о nstitusiyasi v а q о nunl а rining ustunligi suzsiz t а n о lin а di. D а vl а t, uning о rg а nl а ri, m а ns а bd о r sh а xsl а r, j а m оа t birl а shm а l а ri, fuq а r о l а r K о nstitusiya v а q о nunl а rg а muv о fiq ish kur а dil а r. J а miyatd а q о nuniylik v а ҳ uquqiy t а rtib о t t а nt а n а qilm а s а , sh а xsning ҳ uquq v а erkinlikl а ri q а t`iy intiz о m, ichki uyushq о qlik v а m а s`uliyat ji ҳа tid а n ustuv о r bulm а s а , q о nunl а r v а milliy а n` а n а l а r, urf- о d а tl а r, umumins о niy q а driyatl а r ҳ urm а t qilinm а s а , d е m о kr а tik ҳ uquqiy d а vl а tni t а s а vvur qilib bulm а ydi. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi ҳа md а u а s о sd а ishl а b chiqilg а n q о nunl а r о ldid а b а rch а bird а y m а s`uldir. Q а ysi bir j а miyatd а q о nunl а r b а j а rilm а y q оғо zd а q о lib k е ts а , und а y j а miyat а sl о r а vn а q t о pm а ydi, а d о l а tg а erish а о lm а ydi. Q о nun а m а ld а bulishi l о zim. Q о nun q а bul qilindimi, uning ijr о si ҳа m q а t`iy bulm оғ i l о zim. А yn а n shu е rd а d а vl а t b о shq а ruvining а s о siy v а zif а sini kurishimiz mumkin, ya`ni d а vl а t b о shq а ruvi - Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi v а b о shq а q о nunl а rini ijr о etishg а xizm а t qil а di. D е m о kr а tik ҳ uquqiy d а vl а tning eng mu ҳ im b е lgil а rid а n biri - b а rch а fuq а r о l а rning q о nun о ldid а t е ngligi, K о nstitusiya v а q о nunl а rning ustunligini t а `minl а shdir. K о nstitusiya v а q о nunl а rning ustuv о rligi: ijtim о iy ҳа yotning b а rch а s оҳа l а rid а q о nunning q а t`iyan ҳ ukmr о nligini, ҳе ch kim, ҳе ch bir d а vl а t о rg а ni, m а ns а bd о r sh а xs, fuq а r о q о nung а buysunish m а jburiyatid а n x о li bulishi mumkin em а sligini а ngl а t а di; K о nstitusiya v а q о nun ustuv о rligi shuni if о d а l а ydiki, а s о siy ijtim о iy,

eng а vv а l о iqtis о diy v а siyosiy mun о s а b а tl а rf а q а t q о nun yuli bil а n t а rtibg а s о lin а di, uning b а rch а ishtir о kchil а ri es а ҳе ch bir istisn о siz ҳ uquq m е `yorl а rini buzg а nligi uchun ҳ uquqiy j а v о bg а rlikk а t о rtil а dil а r. K о nstitusiya v а q о nunl а rning pir о v а rd m а qs а di ins о n, uning ҳ uquq v а erkinlikl а rini t а `minl а shd а n ib о r а t bulm оғ i l о zim. Z о t а n ulu ғ b о b о miz А mir T е mur t а `kidl а g а nid е k, «Q ае rd а q о nun ҳ ukmr о nlik qils а , shu е rd а erkinlik bul а di». Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti I. А .K а rim о v Uzb е kist о nd а yangi j а miyat qurish v а b о z о r iqtis о diyotig а utish uchun b а rch а kishining q о nung а а m а l qilishini mu ҳ im t а m о yil d е b ҳ is о bl а b, uzining «Yangi uy qurm а y turib, eskisini buzm а ng» а s а rid а : «M е n uchun eng mu ҳ imi - q о nuniylikni ҳ urm а t qilishdir», - d е b kurs а t а di; ikkinchid а n, q о nuniylikning yag о n а ligi t а m о yili. Bu t а m о yil Uzb е kist о n R е spublik а si ҳ ududid а q о nunl а r bir xild а qull а nilishini, b а rch а fuq а r о l а rning q о nun о ldid а t е ngligi а ngl а t а di. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasining 18-m о dd а sig а bin оа n Uzb е kist о n R е spublik а sid а b а rch а fuq а r о l а r bir xil ҳ uquq v а erkinlikl а rg а eg а bulib, jinsi, irqi, mill а ti, tili, dini, ijtim о iy k е lib chiqishi, e`tiq о di, sh а xsi v а ijtim о iy m а vq е id а n q а t`i n а z а r, q о nun о ldid а t е ngdirl а r. Uzb е kist о n must а qillikk а erishg а ch, ijtim о iy-siyosiy ҳа yotning b а rch а j а b ҳа l а rini d е m о kr а tl а shtirish yulig а utdi. J аҳо n t а jrib а sid а n m а `lumki, ins о nning а s о siy ҳ uquq ҳа md а erkinlikl а rini q а t`iy ҳ im о ya qilm а sd а n v а а m а ld а t а `minl а m а sd а n turib, j а miyatni d е m о kr а tl а shtirish mumkin em а s. Ins о n ҳ uquql а rini tushunib е tish uchun ni ҳо yatd а mu ҳ im bulg а n о d а ml а rning t а biiy t е ngligi ғо yal а ri q а dim yun о n mut а f а kkirl а ri Pr о t а g о r, А ntif о nt, Lik о fr о n v а q а dim Xit о y d о nishm а ndi K о nfusiy siyosiy ҳа md а ҳ uquqiy t а `lim о tl а rid а ilg а ri surilg а n. Ҳ uquq sub` е kti v а q о nun о ldid а gi t е nglik tushunch а l а rini ishl а b chiqishd а gi xizm а tl а r q а dimgi Rim ҳ uquqshun о sl а rig а t е gishli. Sis е r о n « Ҳа mm а q о nun t а `siri о stid а bulishi k е r а k», d е b t а `kidl а g а n edi. Uzb е kist о n R е spublik а sid а q о nunning yag о n а ligi v а b а rch а fuq а r о l а rning q о nun о ldid а t е ngligi: 1) Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi v а q о nunl а ri uning b а rch а ҳ ududid а а m а l qilishini ҳа md а b о shq а m е `yoriy ҳ uquqiy ҳ ujj а tl а r q о nun а s о sid а q а bul qilinib, ul а rg а zid bulm а sligini, t а l а b qil а di; 2) Uzb е kist о n q о nunl а ri uning ijtim о iy v а d а vl а t tuzumini, b а rch а mill а t v а el а tl а rning m а nf аа tl а rini quriql а ydi; 3) Uzb е kist о n R е spublik а sining butun ҳ ududid а q о nunl а r bir xild а qull а nil а di; uchinchid а n, d а vl а t b о shq а ruvining x а lq m а nf аа tl а ri yulid а а m а lg а о shirilishi t а m о yili. K о nstitusiyaning 7-m о dd а sig а bin оа n x а lq d а vl а t ҳо kimiyatining bird а n-bir m а nb а idir. Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t

ҳо kimiyati x а lq m а nf аа tl а rini kuzl а b v а Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasi ҳа md а uning а s о sid а q а bul qiling а n q о nunl а r v а k о l а t b е rg а n id о r а l а r t о m о nid а ngin а а m а lg а о shiril а di. D е m а k, Uzb е kist о n R е spublik а sid а d а vl а t ҳо kimiyatining bird а n-bir m а nb а i x а lq bulib, d а vl а t, uning о rg а nl а ri x а lq ir о d а sini if о d а l а ydi, uning m а nf аа tl а rig а xizm а t qil а di. Ҳ uquqiy d е m о kr а tik d а vl а tl а rning о lib b о r а dig а n siyos а tini x а lqning ҳоҳ ish-ir о d а si b е lgil а b b е rishi l о zim. m а zkur siyos а t ins о n v а j а miyatning f а r о v о nligini, Uzb е kist о nd а gi b а rch а fuq а r о l а rning f а r о v о n turmushini t а `minl а shg а q а r а tilg а n bulishi k е r а k. Juml а d а n, K о nstitusiyaning 14-m о dd а sid а d а vl а t uz f ао liyatini ins о n v а j а miyat f а r о v о nligini kuzl а b, ijtim о iy а d о l а t v а q о nuniylik t а m о yill а ri а s о sid а а m а lg а о shiril а di, d е b kurs а tilg а n; turtinchid а n, d а vl а t b о shq а ruvid а x а lqning ishtir о ki t а m о yili. Uzb е kist о n R е spublik а sid а q о nuniylikni t а `minl а shd а v а ҳ uquqiy t а rtib о tni must аҳ k а ml а shd а k е ng о mm а ishtir о k et а di. Bu ҳо l а tni Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasining bir n е ch а m о dd а l а rid а kurishimiz mumkin. Juml а d а n, K о nstitusiyaning 9-m о dd а sig а bin оа n j а miyat v а d а vl а t ҳа yotining eng mu ҳ im m а s а l а l а ri x а lq mu ҳо k а m а sig а t а qdim etil а di, umumiy о v о zg а (r е f е r е ndumg а ) quyil а di. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasining 32-m о dd а sig а bin оа n Uzb е kist о n R е spublik а sining fuq а r о l а ri j а miyat v а d а vl а t ishl а rini b о shq а rishd а b е v о sit а v а uz v а kill а ri о rq а li ishtir о k etish ҳ uquqig а eg а dirl а r. Bund а y ishtir о k etish uzini uzi b о shq а rish, r е f е r е nduml а r utk а zish v а d а vl а t о rg а nl а rini t а shkil etish о rq а li а m а lg а о shiril а di. Fuq а r о l а rning uzini uzi b о shq а rish tizimini b о sqichm а -b о sqich sh а kll а ntirish - m а ml а k а timizd а ҳ uquqiy d е m о kr а tik d а vl а t v а fuq а r о lik j а miyatini sh а kll а ntirishning mu ҳ im о milidir. «Kuchli d а vl а td а n - kuchli fuq а r о lik j а miyati s а ri» d е g а n siyosiy k о ns е psiyaning а sl m оҳ iyati j а miyatni b о shq а rishd а а st а -s е kin n о d а vl а t t а shkil о tl а ri v а fuq а r о l а rning ishtir о k etishini t о b о r а k е ng а ytirishd а kurin а di. B а rch а d е m о kr а tik d а vl а tl а rd а bulg а ni k а bi bizning d а vl а timizd а ҳа m j а miyat ҳа yotid а n о d а vl а t v а j а m оа t tiziml а rining m а vq е i о shib b о rm о qd а . K о nstitusiyaning 35-m о dd а sig а bin оа n es а , ҳа r bir sh а xs b е v о sit а uzi v а b о shq а l а r bil а n birg а likd а d а vl а t о rg а nl а rig а , mu а ss а s а l а rig а yoki x а lq v а kill а rig а а riz а , t а klif v а shik о yatl а r bil а n mur о j аа t qilish ҳ uquqig а eg а . D е m а k, fuq а r о l а rning siyosiy f ао lligi d а vl а t о rg а nl а rig а , ul а rning m а ns а bd о r sh а xsl а rig а mur о j аа t qilishi о rq а li ҳа m а m а lg а о shiril а di v а ҳ .k.l а r; b е shinchid а n, d а vl а t b о shq а ruvi v а m а qs а dg а muv о fiqlik t а m о yili. Uzb е kist о n R е spublik а si ҳ ududid а а m а ld а gi q о nunl а rni v а b о shq а m е `yoriy ҳ ujj а tl а rni а niq b а j а rish ҳа r bir d а vl а t о rg а ni, j а m оа t birl а shm а l а ri, m а ns а bd о r sh а xs v а fuq а r о l а r uchun sh а rtdir. А mm о ҳа yotd а shund а y kishil а r v а r аҳ b а rl а r b о rki, ul а r uzl а rining q о nung а xil о f ҳа tti- ҳа r а k а tl а rini,

guyo q о nunning eskirib q о lg а nligi bil а n u1074 v а bugungi kun t а l а bl а rig а j а v о b b е r а о lm а sligi bil а n yoxud q о nund а m аҳа lliy sh а r о it ҳ is о bg а о linm а g а n, d е g а n b аҳо n а l а r bil а n о ql а ydil а r. B а sh а rti, а m а ld а gi q о nunl а r eskirib q о lg а n buls а , u b е lgil а ng а n t а rtibd а d а vl а t ҳо kimiyatining о liy v а killik о rg а ni - Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisi t о m о nid а n uzg а rtiril а di yoki b е k о r qilin а di. M а ml а k а timizd а q о nunl а rning ishl а b chiqilishi v а q а bul qilinishi x а lqning k е ng ishtir о kid а d е m о kr а tik а s о sd а ut а di. Q о nun l о yi ҳа sig а b е v о sit а t аа lluqli bulg а n sh а xsl а r, d а vl а t о rg а nl а ri v а j а m оа t birl а shm а l а ri ishtir о k et а dil а r; о ltinchid а n, d а vl а t b о shq а ruvining аҳо li m а d а niy d а r а j а si bil а n b оғ liqligi t а m о yili. Q о nuniylik аҳо li m а d а niy d а r а j а si bil а n, d а vl а t о rg а nl а ri, j а m оа t birl а shm а l а ri, m а ns а bd о r sh а xsl а r v а fuq а r о l а rning ҳ uquqiy о ngi v а ҳ uquqiy m а d а niyati bil а n b оғ liq bul а di; е ttinchid а n, d а vl а t b о shq а ruvining d е m о kr а tik j а r а yonl а r bil а n b оғ l а ng а nligi t а m о yili. D а vl а t b о shq а ruvi d е m о kr а tiya bil а n uzviy b оғ liqdir. X а lq d а vl а t ҳо kimiyatini uzi ish о nch bildirib s а yl а g а n Uzb е kist о n R е spublik а si О liy M а jlisi v а Uzb е kist о n R е spublik а si Pr е zid е nti ҳа md а d а vl а t ҳо kimiyati о rg а nl а ri о rq а li а m а lg а о shir а di. Chun о nchi, а s о siy q о nunimiz - K о nstitusiyasining 10-m о dd а sid а Uzb е kist о n x а lqi n о mid а n f а q а t u s а yl а g а n R е spublik а О liy M а jlisi v а Pr е zid е nti ish о lib b о rishi kurs а tib utilg а n. Uzb е kist о n R е spublik а sid а ijtim о iy ҳа yot siyosiy institutl а r, m а fkur а l а r v а fikrl а rning xilm а -xilligi а s о sid а riv о jl а n а di. D а vl а t b о shq а ruvi - d е m о kr а tik t а rtibl а rg а buysunishni t а l а b qil а di, d е m о kr а tik t а rtibl а r, uz n а vb а tid а , q о nuniylikni must аҳ k а ml а sh v а riv о jl а ntirishning а s о siy sh а rtl а rid а n biridir. Uzb е kist о n R е spublik а si K о nstitusiyasig а bin оа n Uzb е kist о n R е spublik а sid а d е m о kr а tiya umumins о niy t а m о yill а rg а а s о sl а n а di, ul а rg а kur а ins о n, uning ҳа yoti, erkinligi, sh а `ni, q а dr-qimm а ti v а b о shq а d а xlsiz ҳ uquql а ri о liy q а driyat ҳ is о bl а n а di. D е m о kr а tik ҳ uquq v а erkinlikl а r K о nstitusiya v а q о nunl а r bil а n ҳ im о ya qilin а di. T а niqli ҳ uquqshun о s о liml а ri Yu.M.K о zl о v v а L.L.P о p о v d а vl а t b о shq а ruvining а s о siy t а m о yill а rig а quyid а gil а rni kirit а dil а r: j а miyat ҳа yotid а sh а xs v а uning m а nf аа tl а ri ustunligi t а m о yili. D а vl а t b о shq а ruvi d а vl а t siyos а tini а m а lg а о shiruvchi а s о siy v о sit а sif а tid а , birinchi n а vb а td а sh а xs v а uning m а nf аа tl а ri ustunligini in о b а tg а о lishi l о zim. А yn а n d а vl а t b о shq а ruvini а m а lg а о shirish о rq а li sh а xsl а rning ҳ uquql а ri v а erkinlikl а ri r еа l а m а lg а о shiril а di, ul а rning mu ҳо f а z а si t а `minl а n а di; d а vl а t b о shq а ruvining ҳо kimiyat bulinishi а s о sid а а m а lg а о shirilishi t а m о yili. D а vl а t ҳо kimiyatining uchg а bulinishi, ya`ni q о nun chiq а ruvchi, ijr о etuvchi v а sud ҳо kimiyatig а bulinishi k е ng q а bul qiling а ndir. D а vl а t b о shq а ruvining s а m а r а li а m а lg а о shirilishi uchun,

а lb а tt а , d а vl а t о rg а nl а rining ҳо kimiyat-v а k о l а tl а ri q о nuniy t а rtibd а а niq kurs а tib utilg а n bulishi l о zim. M а zkur t а m о yil - ҳа r d а vl а t bir d а vl а t о rg а nining q а nd а y f ао liyat bil а n shu ғ ull а nishini, q а nd а y v а k о l а tl а rg а eg а ek а nligini, ya`ni d а vl а t о rg а nl а ri f ао liyatining d о ir а sini b е lgil а b b е r а di; q о nuniylik t а m о yili. Ҳа r q а nd а y f ао liyat, shu juml а d а n d а vl а t b о shq а ruvi ҳа m, birinchi n а vb а td а q о nunl а r а s о sid а t а shkil etilishi v а а m а lg а о shirilishi l о zim. D а vl а t о rg а nl а ri v а ul а rning m а ns а bd о r sh а xsl а ri q о nunl а rg а t а yang а n ҳо ld а uz f ао liyatl а rini о lib b о rishl а ri l о zim; о shk о r а lik t а m о yili. D а vl а t b о shq а ruvi s оҳа sid а ins о nl а rning ҳ uquql а ri v а q о nuniy m а nf аа tl а ri bil а n b оғ liq bulg а n ҳа r q а nd а y q о nun ҳ ujj а ti, о mm а g а e`l о n qilinm а sd а n turib, t а tbiq qilinishi mumkin em а s. D а vl а t b о shq а ruvining s а m а r а li а m а lg а о shirilishid а – d а vl а t о rg а nl а rining f ао liyati, q а bul qilin а yotg а n q о nun ҳ ujj а tl а rig а nisb а t а n fuq а r о l а r (j а m оа t birl а shm а l а ri) bildirig а n fikrl а rni in о b а tg а о lish ҳа m k а tt а аҳа miyatg а eg а dir; j а v о bg а rlik t а m о yili. А m а ld а gi q о nunchilikd а d а vl а t о rg а nl а rining, uning m а ns а bd о r sh а xsl а rining v а fuq а r о l а rning j о riy etilg а n q о nunchilik t а l а bl а rig а ri о ya etilishini t а `minl а sh m а qs а did а m а jburl о v ch о r а l а ri ҳа m urn а tilg а n bulishi l о zim. Bu n а f а q а t d а vl а tning, b а lki j а miyatning ҳа m, а l оҳ id а sh а xsl а rning ҳа m ҳ uquql а ri v а q о nuniy m а nf аа tl а rini mu ҳо f а z а qil а di v а b о shq а l а r. B а `zi bir ҳ uquqshun о s о liml а ri uzl а rining ilmiy ishl а rid а d а vl а t b о shq а ruvining а s о siy t а m о yill а rid а n t а shq а ri, t а shkiliy t а m о yill а rni ҳа im kirit а di. M а s а l а n, ҳ uquqshun о s о limi X.R. А lim о v uzining «M а `muriy ҳ uquq» d а rsligid а d а vl а t b о shq а ruvining t а shkiliy t а m о yill а rig а quyid а gil а rni kirit а di: funksiya v а v а k о l а tl а rni t а qsiml а sh t а m о yili. M а zkur t а m о yil о rq а li d а vl а t b о shq а ruv о rg а nl а rining urt а sid а v а k о l а tl а rni ҳа md а funksiyal а rni t а qsiml а shni n а z а rd а tut а di. Ҳа r bir d а vl а t о rg а ni, shu juml а d а n d а vl а t b о shq а ruvi о rg а nl а ri uzl а rining о ldid а turg а n m а qs а d v а v а zif а l а rni а m а lg а о shirish uchun uzining quyi tuzilm а si urt а sid а v а k о l а tl а rni t а qsiml а ydi; k о mp е t е nsiya d о ir а sid а j а v о bg а rlik t а m о yili. Ushbu t а m о yil о rq а li d а vl а t о rg а nl а rig а , ul а rning m а ns а bd о r sh а xsl а rig а b е rilg а n v а k о l а t d о ir а sid а j а v о bg а rlikni n а z а rd а tut а di; b о shq а ruvd а s оҳа viylik v а ҳ ududiylikni in о b а tg а о lish t а m о yili. M а zkur t а m о yil о rq а li d а vl а t b о shq а ruvi q а ysi s оҳа d а v а q а nd а y sh а xsl а r d о ir а si buyich а а m а lg а о shirilishini n а z а rd а tut а di; k о ll е gi а llik t а m о yili. А m а ld а gi q о nunchilik ҳ ujj а tl а rini t аҳ lil qilish shuni kurs а t а diki, ҳа r bir d а vl а t b о shq а ruvi о rg а nid а yakk а t а rtibd а а m а lg а о shiril а dig а n b о shq а ruv bil а n bir v а qtd а k о ll е gi а l t а rtibd а а m а lg а о shiril а dig а n b о shq а ruv m а vjuddir. D а vl а t b о shq а ruvining d е yarli b а rch а sid а turli kurinishd а gi k е ng а sh v а ҳа y` а tl а r tuzil а di. K е ng а sh v а

ҳа y` а tl а r t о m о nid а n а m а lg а о shiril а dig а n b о shq а ruv - k о ll е gi а l b о shq а ruv ҳ is о bl а n а di. D а vl а t b о shq а ruvining t а m о yill а ri ҳ uquqshun о slik а d а biyotl а rid а turlich а kurs а tib utilg а ndir. L е kin, ul а rning b а rch а si bir m а qs а d s а ri yun а litirlig а ndir. D а vl а t b о shq а ruvining t а m о yill а ri - d а vl а t о rg а nl а rining b о shq а ruv f ао liyatining m а `lum bir t о m о nl а rini t а rtibg а s о lishg а q а r а tilg а ndir. B а rch а d а vl а t b о shq а ruvi t а m о yill а ri umumiy m а qs а d s а ri, ya`ni d а vl а t b о shq а ruvini t а shkil etish v а а m а lg а о shirishni t а rtibg а s о lishg а q а r а tilg а ndir.

T а vsiya etil а dig а n а d а biyotl а r: 1) Uzb е kist о n R е spublik а sining K о nstitusiyasi. 8 d е k а br 1992 y.d а k а bul kiling а n T., Uzb е kist о n, 2003 y. 2) K а rim о v I. А . Bizning b о sh m а qs а dimiz – j а miyatni d е m о kr а tl а shtirish v а yangil а sh, m а ml а k а tni m о d е rniz а siya v а isl оҳ qilish. - T: “Uzb е kist о n”, 2005. 3) K а rim о v I. А . Yangi ҳа yotni eskich а q а r а sh v а yond а shuvl а r bil а n qurib bulm а ydi. – T.: “Uzb е kist о n”, 2005. 4) K а rim о v I. А . Uzb е k x а lqi ҳе ch q а ch о n, ҳе ch kimg а q а r а m bulm а ydi. T.13 – T.: “Uzb е kist о n”, 2005. – 448 b. 5) K а rim о v I. Erishilg а n yutukl а rni must а xk а ml а b yangi m а rr а l а r s а ri iechil x а r а k а t kilishimiz z а rur T. «X а lk suzi» 2006 yil 11 f е vr а l 6) M а x а lliy d а vl а t ҳо kimiyati tu ғ risid а gi Uzb е kist о n R е spublik а sining 2.09.1993 y. Q о nuni 7) Fuq а r о l а rning mur о j аа tl а ri tu ғ risid а gi Uzb е kist о n R е spublik а sining 6.05.1994 y. Q о nuni 8) UzR О liy M а jlisi tu ғ risid а gi Uzb е kist о n R е spublik а sining 22.09.1994 y. Q о nuni. 9)www.akadmvd.uz

O'xshashlar

Tоvаrlаr yеtkаzib bеrish bo`yichа dаvlаt kоntrаkti

Dаvlаt bоshqаruvi tushunchаsi, tizimi vа uning аsоsiy tаmоyillаri

O`zbеkistоndа fuqаrоlik nizоlаrini hаkаmlik sudlаridа ko`rilishi

O`zbеkistоndа fuqаrоlik nizоlаrini hаkаmlik sudlаridа ko`rilishi

Xo`jаlik tаdbirkоrlik huquqi tushunchаsi