Neft va tabiiy gaz mahsulotlarining optik xossalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

86 KB

Ko'chirib olish

N eft va tabiiy gaz mahsulotlarining optik xossalari Reja: 1.Moddalarning sindirish k о ‘rsatgichi va uni aniqlash. 2.Alkanlarning molekulyar refraksiyasi. 2.Neft mahsulotlarining optik aktivligi. 3.Moddalarning solishtirma buruvchanligi.

Neft va neft mahsulotlari tarkibini amaliyotda tez aniqlash va ularni sifatini nazorat qilishda optik xossalari ishlatiladi. Bulardan moddalarning sindirish kо‘rsatgichi, molekulyar refraksiya va dispersiyalardir. Sindirish kо‘rsatgichi va molekulyar refraksi ya . Moddalarni identifikatsiya qilishda va ularning tozaligini aniqlashda sindirish kо‘rsatkichi p dan foydalaniladi. Nur optik jihatdan zichligi kam bо‘lgan muhitdan optik zich muhitga utayotganda uning tezligi о‘zgaradi va nur sinadi, ya’ni refraksiyaga uchraydi. Sindirish kо‘rsatkichi haroratga va yorug‘lik tulqinining uzunligi (dispersiya)ga bog‘liq. Haroratning 1 °S ga kо‘tarilishi ish kо‘rsatkichi aniqlanayotgan modda natrii alangasining sariq spektr chizig‘i tomoniga qо‘yiladi (O-chizigi, 589 t/p). Hororat va tо‘lqin uzunligi (yoki spektr chizig‘i) sindirish kо‘rsatkichi indeksi bilan belgilanadi, masalan p25. Siklik birikmalarning sindirish kо‘rsatgichi alifatik birikmal arni sindirish kо‘rsatgichidan kattaligi bilan farq qiladi. 1(.ikloalkanlar sindirish kо‘rsatgichlari ularning oralig‘ida joylashgan. (geksan 1,3759, siklogeksan 1,5262, benzol 1,5011). Moddalarning sindirish kо‘rsatkichi refraktometrlar yordamida aniqlanadi. Kо‘p hollarda laboratoriyalarda Abbe refraktometri ishlatiladi. Bu asbob (5.12- rayem) oddiy tuzilgan bо‘lib. u bilan ishlash oson va tekshirish uchun ozgina (1-2 tomchi) modda kerak bо‘ladi. Refraktometrdagi moslama orqali ma’lum darajagacha isitilgan suv о‘tkazib, uning prizmalarini isitish va termometir orqali haroratni kuzatib turish bilan aniqlashni har xil harorotda olib boriladi; prizma bloki ochilib, pastki prizma (8) yuzasiga pipetka bilan bir tomchi gekshirilayotgan suyuklik tomiziladi va blok yopiladi. Refraktometrning oynasi yaxshi yorug‘ tushadigan holatga keltirilib, asosiy о‘rnashtiruvchi vint (6) kо‘rinayotgan maydonni bir qismi qorong‘ilashguncha buraladi. Kompensator (2) esa qorong‘i chegaro keskin ajrolguncha va sо‘gra asosiy о‘rnashtiruvchi vint (6) okulyatordagi chiziqlarning uchrashgan nuqtasiga chegara d necha marta qaytariladi. Prizmalarning yuzasi oldin organik erituvchilar bilan hо‘llangan paxta, sо‘ngra quruq paxta bilan artib qо‘yiladi.

$5.15-rasm. Abbe refraktometrining umumiy kurinishi 1-yotsoriyarim sharli о‘ lchovchi soshots, 2,9- maxoviklar, 3- pastki yarim sharli ulchovchi soshots, 4- yoritgichla kuzgu, 5- shkalalarni yorituvchi kuzgu, 6 - tuynuk, 7- kurish turbasi, 8-okulyar, 10-termometr, 11-kuticha, kalit uchun tirsish . Moddalarning sindirish kо‘rsatkichi va zichligi aniqlangach, Lorents-Lorens tenglamasi buyicha molekulyar refraksiya K m ni hisoblab chiqiladi: p p? — \ M L1 p 2 +1 a bunda M-molekulyar massa; d- moddaning zichligi. Molekulyar yoki solishtirma refraksiya molekuladagi h amma elektronlarning q utblanishini k о‘ rsatadi. Uning qiy mata h aroratga, bosimga va modda n ing q attik, suyuk, yoki gaz) h olat i ga bo g‘ li q emas. Refraksiya addiktiv xossa b о‘ lib, molekulyar refraksiya shu molekula n i tashkil q ilgan atomlar va ularning tarkibiy qi smlari (bo g‘ , halq alar) refraksiyasining yi g‘ indisiga teng b о‘ ladi. Tuyingan uglevodorodlarning refraksiyasi _______________________ Moda Formul asi Yaa AKm I – pentan SN 3 (SN 2 zSN 3 29,26 — N –geksan SN 3 (SN 2 ) 5 SN 3 29,90 5,65 N-geptan SN 3 (SN 2 ) 5 SNz 35,55 5,65 N – oktan SN 3 (SN 2 ) 6 SNz 39,19 5,65 n – nonan SNz(SN 2 )7SNz 53,85 5,65 n *-dekan SN 3 (SN 2 ) 8 SN 3 58,38 5,65$

Biror gomologik q atorni olsak, SN 2 gurux,ga doimo bir xil refraksiya tu g‘ ri keladi. H ar q aysi SN 2 gruppa uchun о‘ rtacha 5,65 molekulyar refraksiya t о‘g‘ ri keladi: Rk msn 2 = 2Kms-n = 4,64SM 3 Neft mahsulotlarini optik faolligi Moddalardan q utblangan nur о‘ tkazilganda nurni ungga yoki chapga burish xodisasi moddalarning optik faolligi deb ataladi. Ba’zi moddalar eritma, bu g‘ va qatti q h olda h am optik faol, b о‘ ladi. Asim metrik uglerod atomiga ega b о‘ lgan birikmalar optik faol moddalar h isoblanadi. Optik faol moddalarga misol q ilib tabiiy birikmalardan aminokislotalar, uglevodlar, alkaloidlar, antibiotiklar va boshqa organik birikmalarni k о‘ rsatish mumkin. Organik moddalarning optik faolligi ulardagi asimmetrik uglerod atom i bilan borlikdir. Masalan, olma kislota molekulasidagi uglerod, atomlaridan biri, vino kislotada esa ikkitasi turtta h ar xil atomlar yoki atomlar grulpasi bilan bo g‘ langan: lma kislota molekulasidagi asimmetrik uglerod atomi (formulada yulduzcha bilan belgilangan) bitta bo g‘ i bilan karboksil, ikkinchi bo g‘ i bilan - vodorod, uchinchi bo g‘ i bilan - giddroksil va t о‘ rtinchi bo g‘ i bilan SN 2 —SOON guruxi bo g‘ langanligini k о‘ rish mumkin. Shuni h am nazarda tutish kerakki, moddalarni optik faol b о‘ lmagan birikmalardan sintez q ilib olishda ungga buruvchi va cha pga buruvchi molekulalar teng miqdorda hosil bо‘lib, molekulalarning qutblangan nurni о‘ngga ham chapga burish qobiliyati tenglashadi va natijada olingan, moddalar optik faol bо‘lmaydi. Neft mahsulotlarini optik faolligini aniklashda polyarimetr deb ataladigan asbobdan foydalaniladi. Moddalarning optik faolligini taqqoslash uchun solishtirma buruvchanlik [a] xisoblab topiladi. Optik faol moddaning konsentratsiyasi 1 g/ml bulgan va 1 dm qalinlikdagi qatlamdan kuzatilgan burish burchagi solishtirma buruvchanlik deb ataladi.

Agar zichligi d, ga teng bо‘lgan optik faol modda suyultirilmasdan olingan bо‘lsa, u holda moddaning solishtirma buruvchanligi 20 S da quyosh spektrining V chizig‘ida quyidagi formula buyicha hisoblab topiladi:    2 0 D =  l d Eritma q atlamining q alinligi 1 dm va 100 ml eritmada S gramm modda erigan b о‘ lib, q utblanish tekisligini a burchakka burilsa solishtirma buruvchanlik q uyidagicha ifodalanadi:    2 0 D =  l c 1 0 0 H ar bir optik faol moddaning о‘ ziga xos solishtirma buruvchanligi b о‘ ladi. Moddalarning solishtirma buruvchanligi q utblangan nur g t о‘ l q ini ning uzunligiga, h aroratga va erituvchining tabiatiga, eritmaning konsentratsiyasiga bo g‘ li q dir. Shuning uchun solishtirma buruvchanlikni ulchashda q anday h aroratda va q aysi erituvchida olib borilganligini va nurni ungga yoki chapga burishligini ( о‘ ngga burish plyus, chapga burish minus bilan belgilanadi) k о‘ rsatilishi kerak. Masalan, (+) - vino kislotaning solishtirma buruvchanligi [a] 20 o = + 11,98° (suvda). Moddalarning solishtirma buruvchanligini о‘ lchashda optik faol b о‘ lmagan erituvchilar, masalan, spirt, efir, xloroform, benzol, suv, atseton, shuningdek, spirt yoki atsetonning suv bilan aralashmalari, sirka kislota va boshqalar ishlatiladi.

O'xshashlar

Neft va gaz kondensatini haydash

Neft va tabiiy gazning element tarkibi

Neft va tabiiy gazning guruh tarkibi

Neft va tabiiy gazning analiz qilish usullari

Neft va gaz kоnlаrida sodir bo`ladigan jarayonlarni mоdеllаshtirish