Sangzor daryosining suv resurslarini baholash - Geografiya - Referatlar

Sangzor daryosining suv resurslarini baholash

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90.291015625 KB

Ko'chirib olish

Sangzor daryosining suv resurslarini baholash Sangzor daryosi havzasi O`zbekiston Respublikasida shardan g`arbga cho`zilgan Turkiston tog` tizmasining g`arbiy tarmog`i va shimoliy yon bag`irlarida joylashgan. Sangzor daryosi boshlanish qismida ikki tog` tizmasiga bo`lingan. Uning janubiy qismi – Chumqortog` deyiladi va Qoraqishlog` soyidan boshlanadi, sharqdan g`arb tomonga balandligi 3194 m. Daryoning ikkinchi qismi Molg`uzar tog` tizmasidan shimoli-g`arb tomon 2622 m balandlikdan Guralash soyidan boshlanadi. Sangzor daryosinig Qirq qishlog`ida daryoning suv yig`ilish maydoni F=570 km2 ga uzunligi esa L=40 km ga, o`rtacha balandligi No`rt= 2070 m ga, daryoning o`tracha nishabligi 0,44 ga teng. Daryo havzasinig boshlanish joyidan to quyilish joyigacha bo`lgan uzunligi 123 km va havza maydoni 2526 km2 ni tashkil etadi. Sangzor daryosi tog` oldi qismiga kelib ikki o`zanga bo`linadi. Biri Jizzah shahri tomon oqib Jizzah suv omborini to`ldirsa, ikkinchisi Sangzor daryosining eski o`zani orqali o`z suvini Aydarko`lga tashlaydi. Sangzor daryosining gidrografiyasini o`rganishda bizlar 1:25000 masshtabli kartadan foydalandik. Ushbu karta yordamida doimiy oquvchi daryolar, vaqtincha oquvchi daryolar va o`zani quruq daryolar uzunliklari aniqlandi. So` ngra daryo tarmoqlarining zichlik koeffitsiyenti d=Σ li / Fi yuqorida aytilgan har bir daryo uchun (d1,d2,d3) aniqlandi. Zichlik koeffitsiyenti “d” ni aniqlashda birinchidan balandlik zonasidagi maydonlar Fi aniqlandi, so `ngra shu zonadagi daryolar uzunligi li hisoblandi. Olingan natijalar 1-jadvalda keltirilgan. Jadvalda keltirilgan ma`lumotlardan ko`rinib turibdiki, daryo tarmoqlarining o`zgarish koeffitsiyenti shimoliy yonbag`irda 0-2 km/km2 ga teng bo`lib, maksimal miqdorlari 600-800 m va 1600-1800 m balandliklarda kuzatilgan. Janubiy yonbag`irlarda ham maksimal miqdorlar huddi shu balandliklarda kuzatiladi. Quruq o`zanli daryolarda maksimal zichlik koeffitsiyenti miqdorlari past zonalarda joylashgan. Shimoliy yonbag`irlarda quruq o`zanlar asosan vaqtincha yomg`ir suvlaridan xosil bo`ladi. 1-jadval Daryo tarmoqlari zichlik koeffitsiyentining balandlik bo`yicha taqsimlanishi Баландлик интервали Ғ арбий тармоғининг шимолий ёнбағирлари Жанубий Молғузар тоғ Ёнбағирлари

Н, м d 1 км/км 2 d 2 км/км 2 d 3 км/км 2 d 1 км/км 2 d 2 км/км 2 d 3 км/ км 2 500-600 0,17 0,014 0,10 0,70 0,0 0,56 600-700 0,30 0,0 0,30 0,36 0,0 1,01 700-800 0,15 0,0 0,0 0,36 0,21 0,89 800-900 0,05 0,0 0,0 0,30 0,0 0,80 900-1000 0,31 0,0 0,0 0,32 0,03 0,60 1000-1200 0,23 0,0 0,0 0,56 0,028 0,85 1200-1400 0,62 0,0 0,0 0,34 0,0 0,28 1400-1600 0,59 0,0 0,0 0,25 0,016 0,14 1600-1800 0,86 0,18 0,12 0,09 0,02 0,09 2000-2200 0,88 0,20 0,07 0,01 0,0 0,004 2200-2400 0,63 0,09 0,008 0,06 0,0 0,009 2400-2600 0,31 0,01 0,03 0,0 0,0 0,0 2600-2800 0,30 0,08 0,02 0,0 0,0 0,0 2800-3000 0,14 0,06 0,0 0,0 3000-3200 0,0 0,0 0,0 Hozirgi vaqtda tog`li o`lkalarda oqim me`yori yoki o`rtacha ko`p yillik oqimni aniqlash bo`yicha oqim xaritalari mavjud. Oqim xaritalarini tuzush uchun esa ko`pincha oqim moduli yoki oqim qalinligi ishlatiladi. Jumladan Markaziy Osiyo tog` tizmalari uchun V.L.Shuls zonal modulni aniqlash uchun M0 = f (Ho`rt) bog`lanish grafigidan foydalanishni tavsiya qiladi. Olingan ma`lumotlar asosida Sangzor daryosida oqim modulining o`rtacha balandliklarida taqsimlanishi aniqlandi, olingan natijalar 2-jadvalda keltirilgan. 2-jadval Oqim modulinig balandlik bo`yicha taqsimlanishi Н o рт 600 800 900 1000 1200 1400 1600 1800 2200 2400 2600 М 0 л/с.км 2 0,56 0,50 0,17 1,03 4,09 2,06 1,96 2,86 2,93 2,10 1,03 Daryo okimining o`rtacha ko`p yillik miqdori sifatida o`z ichiga tahminan baravar ko`p suvli va kam suvli yillarni kiritgan qator uchun hisoblangan o`rtacha arifmetik qiymat qabul qilinadi. Daryo oqimining o`rtacha ko`p yillik oqim qiymatini oqim me`yori deb qabul qilish uchun mazkur qatorning o`rtacha kvadratli xatoligini hisoblash kerak. Gidrologik hisoblarda o`rtacha kvadratli xatolikning qiymati 5—10% dan oshmasligi tavsiya qilinadi. Mazkur daryo bo`yicha o`rtacha yillik suv sarfi 1948—2004 yillar davri uchun 1,90 m3/s ga, oqimning o`zgaruvchanlik koeffitsiyeti Cv=0.36 ga va o`rtacha kvadratik xatolik qiymati = 10% teng.

Tog` daryolarining yil davomida taqsimlanishi ularning to`yinish manbalarini belgilab beradi. Jumladan muzlik suvlari hissasi katta bo`lgan daryolarning oqimi yil davomida nisbatan tekis taqsimlangan bo`ladi. Hisoblashlar natijasi shuni ko`rsatadiki, V.L.Shuls tasnifi bo`yicha Sangzor daryosi asosan qor va yomg`ir suvlari hissasiga to`yinadigan daryolar qatoriga kiradi. Bahorda yillik oqimning 34,9 %, yozda 46,2 %, qolgan 18,9 % kuz-qish mavsumiga to`g`ri keladi.

O'xshashlar

Yer resurslarini baholash usullari

Turkiston-Nurota okrugi

O`rta Zarafshon okrugi

Geografik baholash usullari

Suv obihayot