Bosh sahifa
Referatlar
Geografiya
O`zbekiston paxta tolasining sifati haqida
O`zbekiston paxta tolasining sifati haqida
Yuklangan vaqt:
15.09.2022
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
77.74609375 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
O`zbekiston tuproqlari
|O`zbekiston ichki suvlari
O`zbekiston geologik tuzilishi
O`zbekiston ichki suvlari
O`zbekiston tabiatini muhofaza qilish
![O`zbekiston paxta tolasining sifati haqida G`o`za o`simligi mahsuli bo`lgan paxta – jahonda tolasini yigirish uchun imkoniyatga ega bo`lgan ekin hisoblanib, uning paxtachilikda tolasi asosiy xom ashyo sifatida foydalaniladi. Bunda paxta ishlab chiqaruvchining maqsadi – birlikdagi maydondan yuqori miqdorda g`o`za tolasini olishdir. Butun dunyoda g`o`za hosildorligi – paxta tolasining chiqishi bilan MDH mamlakatlarida esa shu jumladan, O`zbekistonda ham chigitli paxta xom ashyosi yig`ib terib olingan miqdori bilan baholanadi. Mazkur maqolada Toshkent, Sirdaryo, Jizzax viloyatlari bo`yicha keyingi besh yillikda (2002-2006 yy.) g`o`zaning hosildorligi va yalpi hosillarini respublikadagi o`rtacha hosildorlik bilan solishtirib nisbatan tahlil qiladigan bo`lsak, g`o`za maydoni 7,8, 8,2, 7,3%, yalpi hosili 7,6, 5,7, 6,4%, hosildorlik manfiy -3, -29,4, va -13,5 foizlarni tashkil etdi. Demak, ko`rib chiqilayotgan uchta viloyat alohida olib qaraganda va O`zR xududi bo`yicha o`rtacha xosildorlikdan orqada ekanligi ma`lum bo`ldi. Buning uchun uch viloyat hududida paxtachilikka ahamiyatni qaratish, ilmiy izlanishlarni olib borish va agrometeorologik xizmatni anada takomillashtirish zarur bo`ladi. Kelajakda bu viloyatlardagi paxta xosilini, ayniqsa paxta tolasini yetakchi mamlakatlar darajasiga olib chiqishni ilmiy asoslab berish lozim. Hozirgi vaqtda dunyo bo`yicha 90 ga yaqin mamlakatlarda paxta yetishtiriladi. 1-jadvalda asosiy g`o`za ekuvchi davlatlarda paxta tolasi hosildorligiga oid ma`lumot keltirildi [3]. Bu jadvaldan turli mamlakat tola hosildorligini qandayligini taqqoslash mumkin.](/data/documents/b1f83edf-a285-45c8-a5c8-d47621781b67/page-1.png)
![Jadval G`o`za ekuvchi asosiy davlatlardagi paxta tolasi hosildorligi (kg/ga) Давлатлар Йиллар 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Австралия 1595 1800 1663 1888 2080 1833 А Қ Ш 708 790 746 818 958 911 Аргентина 429 396 427 449 393 422 Бразилия 1101 1024 1152 1191 1096 1149 Греция 1081 1111 1052 918 1045 1074 Миср 898 996 944 919 945 887 Мали 493 487 428 506 449 464 Покистон 610 580 607 546 771 657 Сирия 1351 1406 1318 1415 1489 1463 Туркия 1198 1249 1300 1257 1291 1279 Хитой 1089 1102 1176 950 1110 1046 Ҳиндистон 278 307 301 386 460 445 Ma`lumki, g`o`za navi, odatda, tuproq va agrometeorologik sharoitlariga moslashib mo`l hosil beradi. Hozirgi zamon paxtachiligi intensiv tipdagi navlarga yuqori talablar qo`ymoqda; navlar yuqori potensial mahsuldorlikka ega, tezpishar, kasallik va zararkunandalarga chidamli, mexanizatsiya bilan parvarishlashga va hosilni terib olishga moslashgan bo`lishi, tola chiqimi, moyilligi yuqori bo`lishi kerak. Chigit qobig`ida rivojlanib boradigan paxta tolasi urug`kurtak po`stidagi bo`yiga o`sib ketgan hujayradir (hujayra-tola). Tola yetilib borgan sayin, uning devorlari qalinlashadi va bo`yiga cho`ziladi, kanali esa juda qisilib, yassilangan shaklga kirib qoladi. Tola kanalining katta-kichikligi g`o`zaning tur va nav xususiyatlariga, shuningdek, agrotexnika shart-sharoitlariga bog`liq, chunki g`o`za parvarishi sellyuloza to`planib borishiga ta`sir ko`rsatadi. Hozir ekiladigan g`o`za navlarida har bir chigitda hosil bo`ladigan tola soni 10-15 ming va undan ham ko`proq. Paxta tolasi sifatining 3 darajasi mavjud: tur, nav va sinf [1, 4, 5]. Paxta tolasining turini g`o`zaning aytarli darajada nasliy xususiyatlari belgilaydigan ko`rsatkichlari – shtampel uzunligi, chiziqli zichligi va uzilish](/data/documents/b1f83edf-a285-45c8-a5c8-d47621781b67/page-2.png)
