Ionli atmosferaning inson sog'ligiga ta'siri - Geografiya - Referatlar

Ionli atmosferaning inson sog'ligiga ta'siri

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.9287109375 KB

Ko'chirib olish

Ionli atmosferaning inson sog`ligiga ta ` siri Mamlakatning kuchu-qudrati kelajagining qay darajada bo`lishligi uning ham jismonan, ham ma`nan sog`lom, aqilli, yuksak fazilatli yoshlarga bog`liqligi jahon tajribasidan ma`lumdir. Shuning uchun ham O`zbekiston mustaqilikka erishgach aholi salomatligiga katta e`tibor berila boshladi. Bu borada diyorimizda ko`p ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan 2005 yilni «Sixat salomatlik yili» deb e`lon qilinishi, Sog`lom avlod uchun va atrof-muhit musaffoligi hamda aholi salomatligini himoyalashga qaratilgan «EKOSAN» xalqaro jamg`armasining tashkil etilishi yuqoridagi fikrlarning isboti bo`la oladi. Aholi salomatligini yaxshilashda kasalliklarga ta`sir qiladigan omillarni aniqlashda meteorologiyaning jumladan, biometeorologiyaning ahamiyati katta. Chunki quyosh radiatsiyasi, shamol tezligi, bulutlilik, havo namligi, atmosfera bosimi kabi meteorologik omillar inson sog`ligiga sezilarli ta`sir ko`rsatadi. Shu bilan birga atmosferadagi ionlar konsentratsiyasi ham inson sog`lig`ida muhim rol o`ynaydi. Ma`lumki, atmosferada doimo katta miqdorda ionlar 1 m3 havoda tahminan 1000 atrofida manfiy va 1200 atrofida musbat ionlar mavjud buladi. Molekulaning chekka elektronlaridan biri ajralib chiqqanda molekula musbat molekulaga aylanadi. Ajralib chiqqan elektron yaqindagi boshqa bir neytral molekula bilan to`qnashib unga birikadi va uni manfiy elektronga aylantiradi. Meditsina kuzatishlarida shu narsa yaqqol ko`rinadiki ionli atmosfera inson salomatligi uchun katta rol o`ynaydi. Ionlar miqdorining me`yordan oshib yoki kamayib ketishi inson sog`lig`iga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Tadqiqotlar shuni ko`rsatadiki agar atmosferada musbat ionlar miqdori me`yordan ko`p kuzatilsa inson miyasi bilan bog`liq kasalliklardan, tanasining biror a`zosi (qo`l yoki oyoq) amputatsiya qilingan kishilardan, surunkali kasallik bilan og`rigan bemorlardan shikoyatlar ko`payib ketadi. Shuningdek, aynan shu davrda yo`l-transport hodisalari ham boshqa kunlarga nisbatan ko`proq kuzatiladi. Chunki atmosferada musbat ionlar miqdori ko`payganda inson upkasiga kislorod yetib kelishini kiskartiradi. Natijada konda serotonin moddasi ko`payib ketadi. Serotonin moddasi

markaziy nerv sistemasidagi nerv hujayralariga ta`sir ko`rsatadi. Oqibatda miyada kuchli ko`zg`alishlar kuzatilib yuqorida sanab o`tilgan kasalliklar asoratlari ko`payib shu bilan birga sababsiz kayfiyatning tushish hollari kuzatiladi. Atmosferadagi ionlar konsentratsiyasi vertikal va turbulent harakatlarga atmosferaning yerga yaqin qatlamida kuzatiladigan kuchli shamollarga va ma`lum miqdorda bulutlarga bog`liq. Ionlar konsentratsiyasini bulutlarga bog`liqligini nazarda tutgan holda ionlarning inson salomatligiga ta`sirini bulutlilik bilan ham ifodalash mumkin. Chunki barcha turdagi bulutlarda zaryadlanish 10 pKl/m3 gacha kuzatiladi (zaryadlanish qiymatining katta-kichikligi musbat va manfiy ionlar konsentratsiyasiga bog`liq). Qatlamdor yomg`irli (Ns) bulutidagi zaryadlanish mikdori to`p-to`p yomg`irli (Sb) buluti zaryadlanish miqdoriga yaqin keladi. Kuzatishlar shuni ko`rsatadiki Sankt-Peterburgda bulutning elektr zaryadlanishi 0 m dan 6000 m gacha vertikal balandlik bo`yicha Grinvich vaqti bilan 0200 va 0300 da 700 pKl/m3 ni tashkil qilsa, 1700 va 1900 da 1700 pKl gacha o`zgaradi. Bu miqdor Toshkentda 1000 pKl/m3 ni tashkil qiladi. Toshkentda bulutning elektrlanishi Sankt-Peterburg va Kiyevga nisbatan aktivroq. Ns va As bulutlarida elektr maydon kuchlanganligi katta qiymatlarda kuzatilsa Ac va Sc bulutlarida kichikroq qiymatlarda namoyon bo`ladi. Momaqaldiroq bo`lganida atmosferada maydon kuchlanganligi normal holatdan 100 -1000 marta oshib ketadi. Yuqoridagilarni inobatga olib Toshkent shahrida kuzatilgan bulutlilik va ba`zi kasalliklarni solishtirganimizda, ular orasida bog`liqlikni ko`rishimiz mumkin (1- jadval). 1-jadval Toshkent shahrida kuzatilgan o`rtacha bulutlilik va ba`zi kasalliklar ko`rsatkichlari Йиллар 1991 1992 1993 1995 1996 1997 1999 2000 2001 2003 2005 Булутлилик миқдори (кун ҳисобида) 59 - 64 63 78 86 80 72 84 95 116

Овқат ҳазм қилиш аъзолари касалликлари билан касалланиш (ҳар 1000 кишига нисбатан) 9,5 10,9 - 23,6 24,1 - 28,4 30,4 - 68,2 98,2 Нафас олиш тизими касалликлари бўйича ўлим (1000 кишига нисбатан) 4,1 - 4,4 5,2 - 4,1 3,3 - - - 3,9 Қ он айланиш касалликлари билан касалланиш (ҳар 10 минг кишига нисбатан) 64,7 - 61,4 90,2 - 107,9 109,8 - 150,2 133,7 178,3 *Jadval O`zbekiston Respubikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O`zGidromet tashkiloti va O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo`mitasi ma`lumotlari asosida tuzildi. Tahlillar shuni ko`rsatadiki bulutlilik miqdori ko`p kuzatilgan yillarda ushbu kasalliklarning o`sishi ham kuzatilgan. Masalan, 2005 yilda bulutlilik mikdori 116 kunni tashkil qilgan bo`lsa, shu yilda ovqat hazm kilish a`zolari kasalliklari har 1000 kishiga nisbatan 98,2 qiymat bilan kuzatilgan. Bu esa kuzatilgan yillardagi eng katta qiymat hisoblanadi. Ushbu kasalliklar eng kam qiymat bilan 1991 yilda kuzatilgan. Bulutlilik ham shunga bog`liq holda eng kam ko`rsatgich bilan kuzatilgan. Bu esa inson salomatligiga ko`p omillar qatorida bulutlilikning va shu asosda ionli atmosfera ta`siri borligini yana bir bor istbotlaydi. Olib borilgan kuzatishlardan hulosa qilib aytish mumkinki, ionli atmosfera inson sog`lig`iga faqat salbiy emas ma`lum miqdorda ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Agar havoda manfiy ionlar konsentratsiyasi 1 sm3 havoda 1000 atrofida bo`lsa inson sog`ligiga foydali ta`sir ko`rsatadi. Albatta, birgina maqola yoki Toshkent shahrida kuzatilgan bulutlilik miqdori bilan ionli atmosferaning inson salomatligiga ta`sirini baholash juda murakkab. Inson sog`ligiga juda ko`p ichki va tashqi omillar o`z ta`sirini o`tkazmay qolmaydi. Chunki u tabiatning bir qismi hisoblanadi. Shu nuqtai nazarni asos qilib olgan holda, sinoptik jarayonlarni, meteorologik omillarni inson sog`ligiga ta`sirini chuqurroq o`rganish va inson salomatligini yaxshilash borasida kerakli ko`rsatmalar berish keyingi ishlarda rejalashtirilgan.

O'xshashlar

Suv resurslarining shaharlar taraqqiyotiga ta'siri

Muzlik davri va inson

Suv resurslarining inson hayoti va xalq xo'jaligi tarmoqlaridagi ahamiyati

Inson va tabiat o’zaro ta’siri haqida yondashuvlar va mintaqaviy tadqiqotlar

Geografik qobiq