Гидрологик прогнозлар ва уларни таснифлаш масалалари - Geografiya - Referatlar

Гидрологик прогнозлар ва уларни таснифлаш масалалари

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37.6865234375 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Г идрологик прогнозлар ва уларни таснифлаш масалалари Сув - Ер шарида инсон ҳаёти учун зарур бўлган бебаҳо неъмат. Сувсиз борлиқни тасаввур қилиб былмайди. Шу сабабли мамлакатимиз халқ хўжалиги тармоқларини барқарор ривожлантириш мақсадида гидрологик прогнозларнинг замонавий усулларини ишлаб чиқиш ва уни амалиётга тадбиқ этиш гидрология фанининг долзарб вазифаларидан бири ҳисобланади. Гидрологиянинг асосий қисмларидан бири- гидрологик прогнозлар фанининг вазифаси турли табиий географик шароитларда кечадиган гидрологик жараёнларнинг оқибатларини олдиндан баҳолаш усулларини ишлаб чиқиш ва уларни табиий гидрологик қонуниятлар нуқтаи назаридан асослашдир. Ҳозирги кунда амалиётда қўлланилаётган гидрологик прогнозларни қуйидаги ҳолатларни эътиборга олиб, гуруҳларга ажратиш, яъни таснифлаш мумкин: 1.Прогноз қилинадиган ҳодисалар турига боғлиқ ҳолда; 2. Прогноз асосланадиган табиий-географик ва гидрометеорологик қонуниятларга боғлиқ ҳолда; 3. Прогноз муддатига боғлиқ ҳолда; 4.Прогноз қилинадиган худуд майдонига боғлиқ ҳолда. Прогноз қилинадиган ҳодисалар турига боғлиқ ҳолда гидрологик прогнозлар қуйидаги икки кичик гуруҳга бўлинади: а) сув режими элементлари (сув сат ҳ и, сув сарфи, сув ҳ арорати ва бошқалар) прогнози; б) музлаш ҳ одисалари (бошланиши, тугаши, умумий давом этиши, қалинлиги) прогнози. Прогноз асосланадиган табиий-географик ва гидрометеорологик қонуниятларга боғлиқ ҳ олда эса қуйидаги кичик гуруҳлар бир-биридан фарқланади:

www.arxiv.uz а) ўзанда кечадиган жараёнлар қонуниятларига асосланадиган гидрологик прогнозлар (мослашган сув сат ҳ лари, ўзандаги сув за ҳ иралири), бунда асосан гидрометрик маълумотлардан фойдаланилади; б) ҳавзада кечадиган гидрометеорологик ҳодисалар қонуниятларига асосланадиган прогнозлар (атмосфера ёғинлари, қор қоплами қалинлиги ва сувлилиги, тупроқ намлиги, ер ости сувлари за ҳ ираси). Бундай гидрологик прогнозларда метеорологик, гидрологик ва гидрогеологик маълумотлардан фойдаланилади; в) атмосфера циркуляцияси қонуниятларига асосланадиган гидрологик прогнозлар. Бунда совуқ ёки иссиқ кунлар бошланишига боғлиқ ҳ олда музлаш ёки қор эришининг бошланиши ҳ исобга олинади, бу прогнозларда кўпроқ метеорологик маълумотлар ва синоптик карталардан фойдаланилади. Шу туфайли, улар баъзан гидросиноптик пронозлар деб номланади. Таъкидлаш жоизки, гидросиноптик прогнозларни тайёрлашда юқоридаги гуру ҳ лардан биргаликда фойдаланиш ижобий натижа беради. Гидрологик прогнозлар муддати дейилганда прогноз берилган кун (вақт)дан гидрологик ҳ одиса кузатилган кун (вақт) гача бўлган оралиқ тушунилади. Гидрологик прогнозлар муддатига боғлиқ ҳ олда қуйидаги уч кичик гуру ҳ га ажратилади: а) қисқа муддатли гидрологик прогнозлар (бир кундан икки ҳ афтагача); б) узоқ муддатли гидрологик прогнозлар (ой, квартал, вегетация даври, ярим йиллик); в) ўта узоқ муддатли гидрологик прогнозлар (йил, кўп йил). Дарёларнинг сув сат ҳ и ва сув сарфи ўзгаришлари ГЭС лар ва сув омборларига қуйиладиган сув миқдори кўпчилик ҳ олларда қисқа муддатли прогноз қилинади. Дарёларнинг ойлик, мавсумий ва вегетация даври оқими миқдорини олдиндан айтиш узоқ муддатли гидрологик прогнозларга мисол бўлади. Дарёлар сувидан самарали фойдаланиш, йирик сув иншоотларини лойи ҳ алаш билан боғлиқ бўлган кўпгина амалий масалаларни ҳ ал этишда дарёлар оқимининг йиллараро даврий (циклли) ўзгариш қонуниятларини билишга э ҳ тиёж сезилади. Шу қонуниятлар асосида ўта узоқ муддатли гидрологик прогнозлар ишлаб чиқилади.

www.arxiv.uz Гидрологик прогнозлар худуд майдонига кўра қуйидаги кичик гуруҳларга бўлинади : а) маҳаллий (локал) гидрологик прогнозлар; б) нисбатан йирик худудлар учун тайёрнанадиган регионал прогнозлар; в) глобал гидрологик прогнозлар. Маҳаллий (локал) гидрологик прогнозлар аниқ жой ёки дарё ҳавзаси учун берилади. Регионал гидрологик прогнозлар эса йирик дарёлар ҳавзалари, йирик маъмурий худудлар ёки регионлар учун ишлаб чиқилади. Масалан, кутилаётган вегетация даврида Ўрта Осиё дарёлари сувининг кўп ёки кам бўлишини олдиндан айтиш регионал гидрологик прогнозларга мисол бўлади. Глобал гидрологик прогнозларда эса бутун Ер шарида кечадиган гидрологик жараёнлар назарда тутилади. Хулоса қилиб айтганда, гидрологик прогнозларнинг халқ хўжалигининг барча жабҳаларида сув ресурсларидан самарали ва оқилона фойдаланишда илмий ва амалий аҳамияти беқиёсдир.

O'xshashlar

Агросаноат интеграциясининг асосий ишлаб чиқариш босқичлари ва уларни ривожлантириш масалалари

Гидрология фанининг предмети, бўлиниши, вазифалари

Хоразм вохаси кишлок хужалик ерларини таснифлаш

Ахолини сони ва унинг такрор барпо килиниши масалалари

Ахолининг сони ва унинг такрор барпо килиниши масалалари